Google
This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scannod by Google as pari of a projcct
to make the world's books discoverablc online.
It has survived long enough for the Copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to Copyright or whose legal Copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discover.
Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken Steps to
prcvcnt abuse by commercial parties, including placing lechnical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use ofthefiles We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrain fivm automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's System: If you are conducting research on machinc
translation, optical character recognition or other areas where access to a laige amount of text is helpful, please contact us. We encouragc the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout this projcct and hclping them lind
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are lesponsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in Copyright varies from country to country, and we can'l offer guidance on whether any speciflc use of
any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search mcans it can bc used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe.
Äbout Google Book Search
Google's mission is to organizc the world's Information and to make it univcrsally accessible and uscful. Google Book Search hclps rcadcrs
discover the world's books while hclping authors and publishers rcach ncw audicnccs. You can search through the füll icxi of ihis book on the web
at|http: //books. google .com/l
Google
IJber dieses Buch
Dies ist ein digitales Exemplar eines Buches, das seit Generationen in den Realen der Bibliotheken aufbewahrt wurde, bevor es von Google im
Rahmen eines Projekts, mit dem die Bücher dieser Welt online verfugbar gemacht werden sollen, sorgfältig gescannt wurde.
Das Buch hat das Uiheberrecht überdauert und kann nun öffentlich zugänglich gemacht werden. Ein öffentlich zugängliches Buch ist ein Buch,
das niemals Urheberrechten unterlag oder bei dem die Schutzfrist des Urheberrechts abgelaufen ist. Ob ein Buch öffentlich zugänglich ist, kann
von Land zu Land unterschiedlich sein. Öffentlich zugängliche Bücher sind unser Tor zur Vergangenheit und stellen ein geschichtliches, kulturelles
und wissenschaftliches Vermögen dar, das häufig nur schwierig zu entdecken ist.
Gebrauchsspuren, Anmerkungen und andere Randbemerkungen, die im Originalband enthalten sind, finden sich auch in dieser Datei - eine Erin-
nerung an die lange Reise, die das Buch vom Verleger zu einer Bibliothek und weiter zu Ihnen hinter sich gebracht hat.
Nu tzungsrichtlinien
Google ist stolz, mit Bibliotheken in Partnerschaft lieber Zusammenarbeit öffentlich zugängliches Material zu digitalisieren und einer breiten Masse
zugänglich zu machen. Öffentlich zugängliche Bücher gehören der Öffentlichkeit, und wir sind nur ihre Hüter. Nie htsdesto trotz ist diese
Arbeit kostspielig. Um diese Ressource weiterhin zur Verfügung stellen zu können, haben wir Schritte unternommen, um den Missbrauch durch
kommerzielle Parteien zu veihindem. Dazu gehören technische Einschränkungen für automatisierte Abfragen.
Wir bitten Sie um Einhaltung folgender Richtlinien:
+ Nutzung der Dateien zu nichtkommerziellen Zwecken Wir haben Google Buchsuche Tür Endanwender konzipiert und möchten, dass Sie diese
Dateien nur für persönliche, nichtkommerzielle Zwecke verwenden.
+ Keine automatisierten Abfragen Senden Sie keine automatisierten Abfragen irgendwelcher Art an das Google-System. Wenn Sie Recherchen
über maschinelle Übersetzung, optische Zeichenerkennung oder andere Bereiche durchführen, in denen der Zugang zu Text in großen Mengen
nützlich ist, wenden Sie sich bitte an uns. Wir fördern die Nutzung des öffentlich zugänglichen Materials fürdieseZwecke und können Ihnen
unter Umständen helfen.
+ Beibehaltung von Google-MarkenelementenDas "Wasserzeichen" von Google, das Sie in jeder Datei finden, ist wichtig zur Information über
dieses Projekt und hilft den Anwendern weiteres Material über Google Buchsuche zu finden. Bitte entfernen Sie das Wasserzeichen nicht.
+ Bewegen Sie sich innerhalb der Legalität Unabhängig von Ihrem Verwendungszweck müssen Sie sich Ihrer Verantwortung bewusst sein,
sicherzustellen, dass Ihre Nutzung legal ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass ein Buch, das nach unserem Dafürhalten für Nutzer in den USA
öffentlich zugänglich ist, auch für Nutzer in anderen Ländern öffentlich zugänglich ist. Ob ein Buch noch dem Urheberrecht unterliegt, ist
von Land zu Land verschieden. Wir können keine Beratung leisten, ob eine bestimmte Nutzung eines bestimmten Buches gesetzlich zulässig
ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass das Erscheinen eines Buchs in Google Buchsuche bedeutet, dass es in jeder Form und überall auf der
Welt verwendet werden kann. Eine Urheberrechtsverletzung kann schwerwiegende Folgen haben.
Über Google Buchsuche
Das Ziel von Google besteht darin, die weltweiten Informationen zu organisieren und allgemein nutzbar und zugänglich zu machen. Google
Buchsuche hilft Lesern dabei, die Bücher dieser Welt zu entdecken, und unterstützt Autoren und Verleger dabei, neue Zielgruppcn zu erreichen.
Den gesamten Buchtext können Sie im Internet unter|http: //books . google .coiril durchsuchen.
PÜBLICATIONEN
K. PREÜSSISCHEN STAATSARCfflVEN.
DRITTER BAND.
VERANLASST ^^ , , _püECH DIE
UND UNTERSTÜTZT K. ARCHIV-VERWALTUNG.
LEIPZIG
VERLAG VOS 8. HIKZEL
1879.
HESSISCHES
ÜRKÜNDENBÜCH.
ERSTE ABTHBtt.UN6.
ÜRKÜSDEmUCH DEE DEUTSCHORDiUS-BALLH HESSEN
ARTHUR WYSS.
ERSTER BAND.
VON 1207 BIS 129
MIT EINSB TAFEL IN LICHTDRUCK.
VERANLASST DÜECH DIE
UND UNTERSTÜTZT K. ARCHIV-VERWALTUNG.
LEIPZIG
VERLAG VON 8. HIEZEL
1879.
-^cvyz\o^.\^
^
Vi
Votwott
<\U bie Verausgabe eines ^effifd^en Urlunbenbud^eS aus ben ^efpfi^t«
in SRatburg bereinigten Ärc|it)en beS frül)eren ÄurffirftentI)umS Reffen ht^ ^uV"
fd^Ioflen würbe, fal) man bat)on ab, ben Urfunbenbeftanb biefeS ®ebieteS ju
einem d^ronotogif^ georbneten ®an)en ju t)erbinben , entfd^ieb ft^ t^ietmel^r
bafür, bie fetbftftonbigen ®nH)pen, aus benen baS SWarburger ©taatSard^it)
jufammengefe^t ift, ats fol^e in gefonberten 3)iplontatarien )u bel^anbeln.
Son ben junad^ft in SSetrad^t gezogenen 9(bt^eitungen fiel mir bie uitunbtn.
® eutfc^orbenSballei Reffen ju. Das berfelben gewibmete Urfunben* »iat"
bu^ jofl brei SBänbe umfaffcn, bereu erfter I)ier öortiegt. ^^^^^'
9lad^bem ber 2)eutfd^e Drben feit 1207 burd^ bie ®unft ber ©rufen t)on QnMdt*
3iegenl)ain in Reffen %xi^ gefaxt I)atte, getaugte er rafd^ ju großer Sebeutung ^auti
babutd^ , bag baS t)on ber I|eiligen @Iif abetli Saubgräfin t)on Xpringen ju
3Rarburg erbaute grauciScu8l)ofpitaI nad^ i^rem Xobe if)m überwiefen »urbe.
Die ]^ot)e SJerelirung ber ©laubigen für biefe ^eilige äußerte fid^ in reid^en
©^)enben an ben Drben, ben $üter i^reS ®rabeS, ben a9efi|er i^rer ©ebeine,
ju benen Xaufeube öoti Äran!en, Rettung I)offenb , oft auS weiter %mit pil*
gerten , unb baS l^errtid^e ©otteSl^auS , beffen SDtauem ftd^ ba(b an ber burd^
baS barmtierjige SBirlen unb ben feiigen Xob (glifabet^S geweil^ten ©tätte
eri^oben, war ein ftummer unb bod^ bcrebter SWaI)ncr, bie Dpferfreubig!eit
nid^t erfalten ju laffen. 9[lS bie Sommenbe äRarburg Don biefem Sentrum
an^ einen glänjenben ^uffd^toung genommen Iiatte, würben il|r anbere, ftei^
ncre ©ommenben unterftettt, unb fo erwuchs bieSBattei Reffen. Die ©ommenbe
©riefftebt fam jwif^en 1283 unb 1290, bie ju SBe|Iar, weld^er 1287 bie
YI 33ortt)ort.
t)orf)er jum 3)cutfd^en $aufe in ©obicnj gcfiörtgc ?ßfarrei ^crbo-rn über*
tüicfcn tüorbcn war, 1293, bie ju Dbcrflöt^ficim t)or 1300 unter SUlat*
butg; baju trat 1323 ate weitere (Sommenbe baS aufgel^obene Sluguftiner*
©l^orl^errenftift ©c^iffenberg. Daneben bef a§ bie SaQei Heinere Sttieber*
taffungen, beren SJorftel^er bisweilen Somtf)urc, gewöl^nli^ nur Pfleger (pro-
visores) genannt Werben ; fo ju SRei^enbad^, Dberfnbnrid^, (Srfurt.
3m öierjel^nten 3a]^rl)unbert qwoppxxtt fi^ ber ®üterbeft| ber SSaßei au^er
um bie genannten namentlich nod^ um bie Drte ämöncburg, geUberg,
griebberg, g^ifel^i^' ®elnl)aufen, Äird^l^ain, ©eetl^eim unb
©eibeUborf. 3ln ben meiften berfetben beftanben in fpäterer 3^it ftaft=*
nereien.
ötiitebte 3ti bem Dortiegenben Sanbe wor iä) bemül^t, boS urfunbü^e SWaterial
«oagänbte. ^^^ ©efd^ic^te ber »attei big 1299 in mbgtic^fter »oDftänbigfeit iu fammeln.
^tAiSe* 3^ biefem ^xotdt l^abe id^ auger bem SKarburger, bie ^auptmaffc beS ©toffe«
entl^attenbcn ©taatSard^iöe nod^ benufet bie ©taatSard^itJc ju Sobteuj, 5)arm*
ftabt, 3bftein unb SBeimor, baS ©eutfd^orbenS^Sentralard^it) ju SBien, bie
©tabtar^iöe ju SKarburg unb 3Be|tar, baS SRegierungS* unb bag 5)omard^it)
ju ®rfurt unb bie ^abcI^Sonrab^'fd^e ©ammlung gu SKiltenberg. 3ln allen
biefen Orten fanb, wie id^ f)iermit banfbar anerfenne, mein Unternefimen
freunblic^e unb bereitwillige Unterftüfeung. äuiJgefd^ieben l)abe id^ eine An*
jol)I meift im Original in SKarburg befinbtic^er p{4)ftli^er 5ßriüilegien, wet^e
bereite bei ©trel^Ife Tabulae ordinis Theutonici gebrudtt finb unb ouf ben
Drben im ungemeinen, nid^t auf bie 85attei fid^ bejiel^en. Änbrerfeitä nol^m
id^ t)on ben auf ^erbom bejüglid^en ©tücfcn auc^ bie ätteren ou8 ber Qnt
auf, ba ^erbom nod^ jur SBaHei Eoblenj gel^örte. SSon ben Urfunben ber
Sommenbe SWarburg werben nur wenige fel^Ien. SBebeutenbere SSerlufte fd^et*
neu bie bei Äufl^ebung beS Drbenä grögtentl^eite bem SaHeiard^iöe entnom««
menen Slrd^iüalien ber (Sommenben DberflörSl^eim unb ©riefftebt erlitten ju
J^oben. SRad^ ben öermifeten ®riefftebter Originalen l^abe id^ mid^ bei ben
©taotSord^iöen ju 5)regbcn, äRagbeburg unb ©tuttgart erlunbigt; nod^
freunblid^ ertl^eilter ÄuSlunft bcfinben pe ft^ in feinem biefcr Ärd^iüe. S)a8
aSBcnige, wa§ baS Srd^iö be§ ©riefftcbter ©tiftunggfonb« für bie ältere Qät
bcftfet, finbet man bei Slnberfon unb t>. $agfc benult^).
1) ^nberfon, ®efd^td^teb.S)dtt{d^enOrben«-Q[ommettbe®rief{lebt.(Srfuttl867. )).$agfe,
Urfunblid^e ^^a^rt^ten Ü6er bie @töbte, 2)5rfer unb ©üter be« ^eife« SBetgenfee. Seigenfee
1867. @. 281—301.
3)ie ilBmoicgcnbe SWcIitjal^I ber öoriicgenben ©tütfe lonntc au« ben ««* «>«
Originalen mitgetl^eitt werben ; 93 lieferte baö grofee SWarburger (So^)ialbuci^ ^^ ^^^^'
}u aaSien, 1 baS Sopiar C ju aRarbnrg, 25 tourben na^ einjetnen, metft
alteren JCbfd^riften gegeben, 3 aui^ 3)rucfen übemommen.
S)a8em)äl^nte9Karburger Sopiatbud^ jU SDBien geprtc urfprüng* ^^^'^^^'
üd^ bem äßarburger SBaöetard^iöe an , würbe 1 723 bei SSifitation ber SSattei
t)Ott ben 3Sifitation«commiffaren mit nad^ äßergcntl^eint genommen unb befanb
fid^ in neuerer 3cit im 3)eutf^orben«arci^iüe ju ©ad^fenl)aufen, öon wo c3 in
ba« S)etttfd^orbenS*Eentratar(^it) ju SBien öerbrad^t würbe. ®« ift ein SBanb in
gro^folio auf 5ßergament, in jwei Solumnen t)on einer §anb fel^r f^ön
in »uc^fc^rift be« XIV. 3a^rt)unbertg gefc^rieben. S3ig ffliatt CCLXXXVH
reicht alte goüirung tjon ber §anb beS ©^reiberS , bann folgen jwei teere
Slfttter, l^ierauf bie »littere pietanciarnm« mit ^oliirung t>on ^nb be«
vorigen 3at)r^unbert« big gol. CCCXXXII. 3)ie Urfunben finb wn neuerer
§anb mit SSIeiftift numcrirt , aber nid^t lorreft , fonbcm balb überfpringenb,
balb boppelt jäl^Ienb, bod^ im ©d^lu^refultat — 961 ©tüd — mit meiner in
ber nac^l^er gu erwfil^nenben üRarburger Slbf^rift burc^gefül^rten 3ä^l^W8
übereinftimmenb. S)abei feilten jjebod^ in bief er Äbf c^rift bie SBiener Stummem
907 — 911, unter wetd^en Urlunben öon 1370 unb 1460 tjon gteid^jeitigen
Rauben eingetragen flnb. 3d^ citire nad^ ben SBiener SRummem unb füge bie
SWarburger, foweit fte abweid^en, in Ätammem bei. Da« S3ud^ beginnt mit
fotgenbem SSorWort: »Nota, quod anno domini m.ccc.lxii sub religiosis
viris fratre Johanne de Heyn commendatore et fratre Ootfrido de Mide-
bach priore et collectuB est über iste et conBcriptus per manus fratris
Gonradi dicti Bersich de Wiszense. In quo quasi omnes littere domus in
Marpurg et aliarum domorum ad eandem domnm in Marpurg pertinen-
dum, exceptis dumtaxat litteris et privilegiis sedis apostolice^ date et
obtente usque ad predictum Ixii. annum per copiam sunt digeste, sicut
patet in processu. Et noli mirari super eo, quod ordinacio j)arcium sese
eoncomitancium aliqualiter est diffusa, quia ex multis particularibus, in
quibus non multani attenditur ordo prioris vel posterioris, difßcile est
unum sub ordine debito coli ^), ac eciam propter hoC; quia director
manus scribentis de cognicione situacionis locorum vel villarum, de qui-
1) S)ttT^ einen g(ed!en unte^bor; ivol^l collocare.
büs ipse littere dicuntür, Don fuit safficienter instructas vel expertus.
Qnapropter in presenti tabala sie proceditnr, qaod primo in ea qneritur
tytulnB cvJuBcunque littere cum numero conscripto et postea qaeritur lit-
tera tota cum suo tenore cum eodem numero suo loco ; et cifra conjuncta
numero ost^ndit quotitatem cujuslibet littere in qualibet apertura folio-
rum. Et cuicunque presentis libri summa non placuerit, habeat largam
facultatem alium melioris ordinis conscribendi.a hierauf folgt ein 9legifter,
bie Ucbcrfd^riften ber coptrtcn Urfunben unb in rotier ©d^rift bic Qo!f)Un ber
aSIättcr, auf ttjcld^cn fte ju finbcn ftnb, cntl^aftenb. ®» bri^t glcid^ ber alten
goKitung mit »tatt CCLXXXVH ab. S)ie Urfunbencopicn be» »ud^c» finb
nid^t immer fet)lerfrei. Sine fel^r mangetl^afte Äbfd^rift beffelbcn au8 bem An«*
fang bc« vorigen 3a^r]^unbert8 — mit A bqeid^net S^lio, 1145 befd^ricbene
©eiten — befinbet [xd) im SKarburger ©taat8ard^it)e.
93on anberen in SDtarburg Dorl^anbenen Sopialbäc^em finb namenttid^
bie beiben folgenben ju nennen :
1) Duart, auf Pergament, mit C Bejeid^net, 24 Slätter mit 58 Urfunben.
SBIatt 1—20, fel^r fd^bn öon §anb beS au^gel^enben XIV. Sal^rl^unbert» ge^
fd^riebcn, entl^ält 53 Urfunben auö ben 3al)ren 1257—1371. darauf, t)on
einer ^anb be^ XVI. 3a!^rf)unbertg eingetragen , 5 Urfunben au8 ben gal^ren
1304—1418. <E)er Sn^aft biefeS ©opiorS b^ietft fi(^ auf bag SKarburger
®tifabetl^en]^oft)itaI.
2) ®ro§fotio, ouf ^ergoment, mit D bejeid^net. ©d^rift unb ganje Sin*
ric^tung ftimmen genau mit bem großen, in SBien befinblid^en Sopiar überein.
3)ie Urfunben finb ijon ber §anb be§ ©d^reiber« tl)eitoeife numerirt. 5)ie
goliirung gef)ört bem XVI. 3af)rf)ttnbert an. fieibcr ift biefeS Sopiar nid^t
mefir öottftänbig. S8orf)anben finb nur nod^ »latt 9—16, ent^attenb SRr. 26
©d^lu§ m 53; Statt 18—23, entf)altenb 9h;. 54 ©c^Iu§ bis 66 ?[nfang;
»latt 25—36, ent^attenb SRr. 68 ©d^tu§ big 96, 5)a8 lefete »latt ift leer
unb nid^t foliirt. ©pfitere SSlätter finb auSgefd^nitten. Da» ®onje beftel^t
au» lofen Sagen unb ift of)ne Sinbanb.
3)nide. 5Rur ein geringer 95ruc^tl)eil be» 3nf)alte» be» öorliegenben 95anbe» ift
bereit» gebrudEt, unb jwar faft burd^weg au» fecunbären, meift fel^r mangel*
lauften Duellen. S» finb f)ier ju nennen bie burd^ bie ©treitigfeiten jtt)ifd^en
ber SBaöei unb ben Sanbgrafcn t)on Reffen f|ert)orgerufenen umfangreid^en
unb mit t)icten Scilagen auÄgcftattcten Dcbuftioncn *) , barunter namcntKd^
bic folgcnbcn :
^iftorifd^i«3)ipIomatifd^er Unterrid^t unb ©rünblic^e ^ebuction Don bed
^ol^en Icutfc^cn 9Ktter*Drbcn8 unb tnSbcf onbere bcr ÄöBltd^cn SaUc^ Reffen
.... l^crgebrad^ten .... 3nimcbict&t , ffifemtion unb ©ered^tf amen ....
0. D. 1751. fol.
^iftorifd^c unb 9ted^t8^bcgränbete 9laä)xxijt tjon bem Urfprung , SBad^8*
t^um unb Äanb^'Stanbfc^afft ®e8 Xeutfc^en ^aufe» unb 2anb*Sommenbe
SRarburg Saffel 1751. fol. SQSieberabgebrudt in ©ammlung bcr ncueften
unb loid^tigften 3)cbuctionen in Xcutf d^en ©taatg* unb 8ted^t8*@ad^en. ^h^andf .
U. ßci^Jj. 1752 ff. 4. 5,1—336.
S3eurtunbete 9lad^ri(^t 93on beut Xentfc^^Orben^^^^aud unb Sontmenbe
©c^iffcnberg ®iefen 1752. fol. SBieberabgebmcft in ©ammlung :c.
5,337—6,344.
SBeurtunbete Slad^rid^t SSon bem Stofter^^^au^ unb (Sommenbe ©d^iffen«
Berg Ruberer XI)eil. ®ieffen 1755. fol.
@ntbedter Ungrunb berienigen Sinn^enbungen , ttield^e in jn^e^en ))on
©eitcn ^effen^Saffel unb $effcn*S)armftabt neuerlid^ anS Sid^t getrcttenen
9(m|jreffi8 gegen be« §o^en Xeutfd^en 8Kttcr*Drben« fiöbl. SBaöo^ Reffen
Smmcbietät, Sjemtionunb Oerec^tfamenfürgebrad^t toorben grandf. a. SW.
1753, fol. aBiebcrabgebrudft in Sammlung jc. 7,124—8,240.
tJemcr finben fid^ Urfunben ber SSoöei gebrudft bei ©ubettuiJ Codex
diplomaticus, namentlid^ im Herten SBanbc, unb bei ^enne« Codex diplo-
matieus ordinis S. Mariae Theutonicomm. kleinere ßi^f^i^ntenftenungen
unb Dereinjelte Drudte übergetfe id^ l)ier ; mon finbet fic unter ben betreffenben
©tfiden angcfülirt.
3c^ lommc nun jur i)arlcgung ber bei ber ^erauggabe befolgten (Srunb* einnt^tung
fä|e. ®ro§e Änfangöbud^ftaben würben nur bei Drtg* unb 5ßerfonen« «auggabe.
namen unb bei ben batjon abgeleiteten ?lbjeftit)en, fotoie na^ jebem ?ßunft
gefegt unb bieS aud^ auf bie ben Xejrten beigegebenen 3utf)aten beö ^eraug«'
geberS au8gebel)nt. Die Snterpunftion ift bie je|t üblid^e; nur in ber
Änwenbung beiJ Somma tjerful^r id^ ettoag fparfamcr. 5)ie S3ud^ftaben
u unb 1 finb nur tjof alifd^ , v unb j nur !onf onantif d^ gebrandet , au|er
bei ben ©igennamen, in weld^en bie ©d^reibtoeife ber 93orlage unöeränbert
1) (Sine gute 3ufammenfle1Iitng biefer @treitfd^riften bei SBalt^er, SiterSrif(!^e« ^anbbu^
f. Öef<^. tt. 8atibe«I. ^. <>cf|en 9lr. 898—921.
^ Sottoort.
blieb. SWatt l^ätte j aud^ butd^tocg burd^ i erfcfecn f5nncn. JBcrfcl^cn unb
©d^rcibfcl&lcr ber SSortagc tourbcn je naä) il^rcr SScfc^affcnticit enttoebcr
hn Xeft bcritä^gt unb unter bemfetbcn angegeben ober im Xe^t belaffen
unb unter bemfetten befprod^en. Oft fc^ien eg gu genügen, fte burd^ ein
beigefefete» (!) atö SKd^t^^Drudffel^Ier ju fcnngeid^ncn. Shtr »enige, gang
bebeutung^Iofe Strtl^ümer »urben ftittfc^weigenb berid^tigt. Äürjungen tiabe
id^ an ben Xejten nid^t tjorgenommen , au^er bei einigen Ablaßbriefen , toaö
bann burc^ ?ßunfte angebeutet ift, fotoie bei .einer Änjal^I nid^t bireft auf ben
Drben begüglid^er ©tüdte. ^ierl^cr gel)ören einmal bie Urlunben über bie
SBunber unb bie ^eiligfpre^ung ber Sanbgräfin Slifabetl^. Sei ber großen
Sebeutung ©Kfabetl^g für bie (SntnjidEelung ber SBaUei glaubte ic^ fie nic^t
fibergel^en ju f oQen. SBo id^ jebod^ nid^t» 9leue8 ju bieten tjermo^te , fd^ien
ein futje« ?Regeft mit SSerwcifung auf bie Drudfe ju genügen, dagegen nal^m
id^ anbere ©tüdEe, fo namentlich bie »id^tigen unb intereffanten Stummem 28
unb 34 , tjottftdnbig auf , toeil id^ fie in »efentlic^ berichtigter 2rorm geben
fonnte. Sine jmeite 3fleit|e nid^t tjottftänbig mitgetl^eilter Urfunben bilben
bicjenigen, ttJeld^e ber Drben bei ©üterettoerbungcn afö SBeftfetitel mit überfam.
Sie gang ttjeggulaffen, toiberrictl^ il)r SBertl^ unb ber Umftanb, baß fie in leiner
anberen äbtl^eilung be8 .^effifd^en Urfunbenbud^e^ paffenb unterjubringfn
»aren. Aufgenommen l^iertjon tourbe ba« 1323 an bie Sattei gelangte ärd^it»
be« filofter« ©c^iffenberg , ttjeil e§ für fid^ ein gef^loffeneö ®ange« bittet,
SBa8 bie Sel^anblung ber nid^t üottftänbig ttjicbergugebenben ©tücfe anbetrifft,
fo fanb ic^ bie befte, ben tjottftänbigcn ÄbbrudC am meiften erfefeenbc Slrt
»eniger in ber ^Bearbeitung in JRegeftenf orm , ofö im ä u 3 g u g , ber bie Ur*
funbe fetbft mit il^ren eigenen SBorten , bo^ mit SBcglaffung aßeS %ovmd'
liaften, alf o gettjiffermaßen il^r ®erippe, gibt. Die Sluölaffungen burc^ ?ßunfte
gu begeic^nen f c^ien l^ierbei unnötl^ig ; t^ ftört beim Sef en , unb bag Qf^l^len
be8 ben üoQftänbigen Xejrten Dorangel^enben 3flegeft« geigt fc^on, baß man
einen Äu^gug tjor fic^ l^at. Der eingige Slac^tl^eil biefer Sel^anblung, eingelne
nic^t gu tjermeibenbe Sängen, loirb burd^ bie Sortl^eile »eit aufgctoogen. %ixx
Slebenurfunben t)on geringer Sebeutung tonnte (Srtoöl^nung am ©c^luffe ber
betrtffenben ^aupturtunbe genügen.
Ueber ben eingelnen Urlunben fielet bie laufenbe Stummer, ein furgeS
aiegeft unb ba8 rebucirtc Datum. DaiS SRegeft gibt DrtS*' unb ?ßcrfonen*
namen möglic^ft in l^eutiger ©c^rcibtocife. Die SRa^ttJeifung ber Orte gefc^al^,
um ga^lreic^e äBieberl^olungen gu t)ermeiben , mit toenigen Slui^nal^men ni^t
unter bem lejt , f onbem im SRegifter. 85ei ber Datenrebuftion »ar auf bie
SottDOtt. XI
Scrfd^tcbcnl^eit beö Sal^reiSanfangc* JBebad^t ju ticl^men. 3n bcn jicmlid^ jafft*
m6) öertretencn ©tücfcn auS bcm rc^tÄrJ^einifc^en ©ebicte be« ©rjbi^tl^um«
Xricr »or bct Iricrif^c 3al^rc8anfang (25. SRäi^) üorauiSgufcfecn *) . 3Barcn
bcrcrtiflc Urtunben otinc XageSangabc au8 bcm SRätj batirt, alfo tl^re Saläre«*
angcl^örigfcit itttbcfttmint, fo toutben fic unter bem im left genannten 3a^c
etttgerci^t unb ba« folgcnbe ^a^x ber Ueber^c^rift in Älammem beigefügt.
An ben Äbbrucf ber SSorlage fd^Iie^en jtd^ KacJ^rid^ten über beren Art unb
attfbett)al^rung«ort , furje SBcfc^reibung ber ©iegel , »obei bie Sejeid^nungen
^rcd^t^" unb „linfö'' in l^eralbifd^em ©inne gebrandet »erben, unb bei ben
bereit« gcbrucften ©tüden Slngabe ber Drude unter JBerüdfi^tigung il^re«
Serl^ttniffeS }U einanber.
99ei ^Bearbeitung be8 aUegifterö folgte id^ ber mufterl^aften Darlegung Oc«. unb
i^icfer'g in ber SSortebe ju Sbl^mer*« Acta imperii selecta @. XXXVI— LIII. tetjti^mg,
SSiel®eIcl)rung t)erbanfc ic^ auc^ ben 3flegiftem jum SBirtembergifc^en, ju 3öt)n'8
©teiermärfifd^em unb jum SKeflenburgifc^en Urfunbenbud^e. Die SSorjügc*
beS atpl^abetif^en JRegifterS tjor bem f^ftematifd^en l^at arider in über*
jcugenber SEBeife bargetl^an. Slamentßd^ toenn man pd^ nid^t auf bie bebeuten*
beren ^erfonenüaffcn bef d^ränft, fonbem, wie bieg in bem tjorliegcnben SBanbe
gefc^al) , iebc Dorlommenbe ?ßerf on aufnimmt , verliert baö f^ftematifc^e Sie*
gifter bei ber baburc^ bebingten großen Änjal^l t)on Äbtl^ettungen unb Unter*
abtl^etlungen aöe Ueberfic^tlid^feit. Drtö* unb ^erfoncnnamen mürben ali
ftd^ gegenfeitig ergänjenb nid^t getrennt. Ätö ^auptfd^Iagmörter mal)lte id^ bie
mobernen Slamenöformen, bei noc^ beftctienben Drten möglid^ft in amtlid^er
unb bei SBüftungen in b er ©d^reibung, unter meld^er fie in ber Sofalgefc^id^te
bcfannt finb. 2)ie abmei^enben urfunblid^en gormen finb in d^rono*
logif^er ^rolge in Älammem beigefügt ; aud^ finb fie unter Sermeifung auf
baS ^auptfd^lagmort in bie alpl^abetifd^e Sfleil^e aufgenommen. SRur bei
einjelnen jmeifell^aften Orten fd^ien e« umgefel^rt angemeffener, bie t)erfuc^te
Deutung ber urfunbßd^en Ueberlieferung unterguorbnen. 3^^ SRad^meifung
ber Soge mürbe bie näd^fte befanntere ©tabt bcnufet unter Beifügung ber
^immeteri^tung tjon berfelben. Sti SSerbinbung mit ber SSoranftettifng ber
^eutgutage üblichen Flamen fielet bie Anlegung beS ganjen Sflegifter« in
beutfd^er ©prac^e, moburd^ bie bei einer ©ammlung beutfd^er unb totei*
nifc^er Urfunben fonft entftetienbe leibige SRifd^fpra^e unb ßtt'ri^cit ^^ ^^'
1) 2)irett na(^toet«bar ijl er in 9h:. 386.
XXI SSortoort.
jcid^nungcn ücrmicbcn xoxxh. (Siitjetne ntd^t fc^arf iDtcbci;jtt9ebcnbc SluSbrüdEe
foitntcn i)tSf)atb boc^ unfibcrfcfet bleiben. K, T unb V im aBottanfange finb
unter C, D unb F eingcrcil^t, roa^ , um nic^t vergebliche« Siod^fc^Iagen ju
t)erantaffen , au6) bei ben Unterabtl^eilungen innerl^alb ber eingcinen Slrtifel
gefc^el^en ift. Diefe Su^ftaben aud^ innerl^atb be? SBorte« juf ammenjutoerfen,
wie bieg 3^^^^ im ©teiermärlij[d^en Urfunbenbud^ getl^an l^at, fc^eint mir
nic^t ratl^fam, ba e« für ben nid^t baran ©ewöl^nten befc^ioerüc^ ift unb leinen
SBortlieil bietet, al8 ©rfparung einer Änjal^I Sßemjeifungen. 9lur y ttjurbe
burd^au« unter i geftettt, im übrigen aber bie rein atpl^abetifc^e golge ftreng
beibel^alten ; f o tourbe aud^ ü unter ue unb u unter uo eingereil^t. 95o!alif c^e« v
ift ate u, lonfonantifc^e« u afö v betianbett. 3c^ ^atte juerft baran gebadet,
C im SBortanfange nac^ feinem ßauttoertl^e unter K unb Z ju tjertl^eilen, bin
aber fpäter baüon jurücfgetommen.
^a6f> gjielc ?Berfonen waren im SRegifter jttjei* ober mebrmalö aufjufül^ren :
toeifung
bet ©teflen. unter it|rem Flamen unb unter il^rem Slmtg* ober SBo^norte. 3)ie Siad^toei*
fungen itire« Sorlommen« aber fonnten ol^ne 9iaumt)erfd^toenbung nur on
einer ©teile gegeben werben. Sei ber SBal^t berfelben war fidlere« unb
rafc^e« %xnbm tt)unlid^ft ju förbem. S)ie8 gefc^iel^t, wenn baS angewanbte
Softem möglid^ft einfad^ unb ftreng burc^fül^rbar ift. 3d^ gebe burc^weg bie
Slad^weifungen unter ben ®efc^Icc^t8* unb, wo biefer fel^It, unter ben Xauf*
namcn. Sluf le^tere alle 9lac^weifungen jurüc^ufül^ren, empfiel^It fid^ weniger^
2)en Slufeen tjon gi^f^nimenftettungen ber ^erfonen nac^ ben Xaufnamen
fc^Iage ic^ beSl^alb nic^t geringer an. @ie crmbglid^en e« nid^t feiten, bie
gamilienangel^öriglrit ober bie amtüd^e ©tettung einer nur bem SSomamen
nad^ belannten ^erf on ju ermitteln ; fie l^etfen bei bem SBieberfel^ren ber glei*
c^en SJomamen in üerwanbten ©efc^Ie^tem genealogifd^e Sejte^ungen ouf*
bedEen; fie jeigen bie Verbreitung einjelnerXaufnamen in beftimmten ©egenben
unb negatit) bereu ©eltenl^eit ober gänjlid^cS gellten. 3c^ ^^be bal^er nid^t
unterlaffen, nac^ bem SRufter beS SBirtembergifd^en Ur!unbenbuc^e8 folc^e
Ueberfic^ten ber Xaufnamen ju geben. S)ie Xräger berfelben finb nac^ ben
©efc^Ud^tSnamen unb, wo biefe fel^Ien — atöbann aud^ unter Seifügung ber
Slad^weifungen — nac^ ben Amt«* unb SBol^norten georbnet.
Smeifei^afte ^reilid^ fauu man, namentlich bei ^erfonen geringeren ©tanbeS, oft
nennttnien. ^^^* ^^^ ©id^erl^eit fageu , ob ber S^if^fe t>ei itiren SSomamen gamilienname
ift ober nic^t. 3ft er brtlid^er Slatur, fo bejeid^net er üietteid^t nur ben
SBo^nort bed gerabe nic^t bafelbft Slnloefenben ober ben frül^eren Sßo^nott
beffetbctt. (Kit SBc^tarcr Sütger j.SS., bcr in 8Bc|Icr nur gol^ann l^eifet,
»irb bei einem Aufenthalte in SWarburg ober nad^bem er fid^ bafelbft nieber*
gelaffen l^at, in äJlarburger Urfunben üieUeid^t afö 3ol^annt)onäBe|Iar
erfi^einen. Sd^ mu^te mic^ l^ier an ben SBortlaut ber Urlunben l^alten. ßur
Unterfc^eibung üon fllci^nantigen Äbetegefc^Ied^tem {^t>. 91/) l^abc i^ in ben
fac^nc^enUnterabtl^eilungen färberartige $erfonen ben allgemeineren Studbrucf
„^Benannte" gebraucht. (Sbenfo i^ e8 oft f d^toierig ju entfc^eiben , ob eine ben
®eruf bejeic^Ttenbe ^Benennung blofe biefen meint ober ob fie jum gamüien*
9lamen geworben ift. 3ebenf aß« lomrnt fie bei SSerufen ober Äemtem , bie in
ber gamilie forterben, bem SBert^e beS Familiennamen« fel^r nal^e. ©al^cr
glaubte id^ $.93. bie iB^eid^nung äRünjer (Monetarias) aü t^amilien«
92amen bel^anbeln ju foQen. Suf aUe %liUt tovcb burc^ ba« nod^matige SSor^
fommen folc^cr ?ßerfonen unter il^ren Xaufnamen baö Äuffinben geftd^ert.
Snnerl^alb ber einzelnen Srtitel gefd^al^ bie ©m^pirung nac^ alpl^abetifd^ untetatt^ei'
georbneten fac^Iic^en ©d^Iagtoörtem. ?lud^ für bie Sorfül^rung ber ©lieber **"**"'
einer tÜ^amitie tourbe alpl^abetif^e, nic^t d^ronologifc^e ober genealogifc^e ^n«
otbnung geto&l^It.
SWand^en Slufeen geloäl^rt ein ©ac^regifter. ©affelbe, »enn aud^ in Sai^* unb
madiger iBegrenpng , in bad 9lament)erjeic^nig au^une^men , empfiel^It fic^ sRceifkti.
nid^t. 93ei mel^rbänbigen Urtunbenbäc^em ift eS ber t)equemeren 93enugung
unb ber 9laumerfpamiB wegen am angemeff enften , wenn ein ©ad^regifter
über bad gonje äßert aufgearbeitet, unb bem ©c^Iu^anbe beigegeben wirb.
3)affelbe gilt wn ber Anlegung eine« SBortr egifter«.
3)ie bem Sud^e beigefügte Xafel in Sic^tbrudE entl^ält bie Äbbilbungen ©ttgei.
f olgenber ©iegel :
1) ßomt^ur JU aRarburg, alterer ©tempel, an 9lr. 226.
• 2) 3ol^annitermeifter Äonrab t)on ^eimbad^, an iRr. 27.
3j Somtl^ur ju äJlarburg, jüngerer ©tempel, nac^ bem t)on ^errn
Ärd^iüaffiftenten Dr. ^I^iti<)pi ju SWünfter mir freunblic^ft mitgetl^eilten, im
99eft|e feine« 95ater8 befinblid^en Driginolfiegelftodt (©ilberplatte mit ^olj^
griff) . 3)iefer ©tempel erfd^eint juerft an 9lr. 609, üielleic^t aud^ fc^on an
ber im S8e|Iarer ©tabtarc^it) aufbewal^rten Urfunbe ißr. 604, wad ic^ wäl^*^
renb meine« Aufenthalte« in S33e|lor nid^t feftftellen f onntc.
4) aRainjer 9lotat ^onrab, an 3bc, 200.
5) ©tabt äRarbittg, ältcftcx (Stempel, on SRr. 103. SBon ben brei tw
breijd^ttten gal^rl^mtbert twriommenbcn Btmpdn (t)fll. 9h:. 183 u. 461) l^at
ftc^ boÄ Original bc8 britten im SKatburger ©tabtarc^itje erl^atten *) .
6) ^nriij^ öon Utf, an Ste. 388.
7) ^ermann ^c^meifter beS S)eutf(i^ Drben«, an 9ir. 14.
8) 2)eutf(d^orbenS]§ocl^metfter, an 9h;. 381 9lote.
9) ftonrab üon äXarburg^ an 9h?. 27.
1 0) 93rttber fionrab wn X^ütingen, an 9h:. 27 9lote. 9Ran tuirb f anm
irren, n^enn man biefe^ @iege( bem in ben S)entf<d^en Orben getretenen Sanb«
grafen ^onrab t)on Xl^üringen beilegt.
U) Sanbgraf ^einrid^ I. wu Reffen, an 9ir. 221.
9»arbnrg,b. 18. 9Kai 1879,
1) @ine IT^bifbintg beffelbeti in Sid^tbrnct finbct fiöf auf bem 2:tte(blatt ber @((rift : 3)a«
alte iffiarbnrg. ^ier 9t^robncttQn^n. twiL äliecen ^tiäfta, bcc ^nera(»9)ecfammlung bed
®efammn)ereind 2)eutf<!^er ®efd)ic(t9r unb ^(tert^umdbereine }u 99{ar6urg 1878 gett>tbtnet bon
bem Serem f. ^eff. ®ef((. u. Sanbcdt. 9Ravburg 1878. 4. SBa« bafelbfl über ba0 %(ter biefe«
®Umptl9 bemerft toirb, tfl intg.
URKUNDENBUCH
D£B
DEUT8CH0RDEN8-BALLEI
HESSEN.
L
1 . Die grafen Friedrich und Ludwig von Ziegenhain und Burhmrd
von Valkensiein^ Albert von Hackebom und graf Heinrich von Wegebach
schenken dem deutschen orden die kirche zu Reichenbach. Würzburg
und Nordhausen 1207.
5 In nomine sancte et individu^ trinitatis. Ego Fridhericus comes de 12<>7.
Gegenhagen et Luchardis uxor ejus, Lodhewicus eomes de Cegehagen,
Barchardus eomes de Yalkensten et Conegundis uxor ejus, Albertus de
Hakebume et Gertrudis uxor ejus, eomes Heinricus de Webach. Quia
inter mundanas varietates in multis cottidie offendimus, multis expiatio-
lonibus indigemus, ut tandem creator noster nobis su^ propiciationis abun-
dantiam multiplicatis intereessoribus largiatur. Proinde notum fadmus
Omnibus presentibus et futuris. quod nos pro remedio (animarum nostra-
rum et progenitorum nostrorum desiderium habentes beate virgini Marie
aliquem parvitatis nostr^ impendere famulatum, contulimus hospitali fra-
15 trum Theutonicorum in partibus transmarinis, quod in honore beat^ vir-
ginis dedicatum consistit, eeelesiam in Richenbach] cum omnibus attinen-
tüs ejus tam cultis quam incultis et cum omni prorsus utilitate, que vel ibi
provenit in presenti vel pro venire potuerit in futuro. Et hanc donationem
sicut rite fecimus assensu legitimo et communi, ita eommuni consilio
20 ratam et firmam esse perpetuo cupientes presentis SQripti patrocinio com-
munimus.
Uujus rei testes sunt: Albertus Magdeburgensis archiepiscopus, Otto
Wirceburgensis electus, Eggehardus prepositus de Goslaria, Hermannus
lantgravius Turingie, Fridericus eomes de Lininge, Gozmarus eomes de
25 Kircberch, Gono de Mincenbereh, Heinricus Segewin, Hermannus frater
ejus, He.'nricus Albus, Lodhewicus de Wangehem, Heinricus marscalkus
de Euersberch, Guntherus dapifer de Slatheim, et alii multi. .
Actum est Wirceburg et Northusen, coram gloriosissimo Romanorum /
rege Phylippo et multis imperii principibus, anno dominic^ incamationis
30 m? cc? vii?
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Die eingeklammerte stelle ist fast völlig
erloschen. Folgende vier, mit ausnähme des zweiten stark verletzte Siegel hängen
an: 1) oval; stem in schildförmigem, oben abgerundetem felde mit umschr. :
ALBERT*- DE -HAKEBVRN.. 2) oval; adler mit rechtsum gewandtem ziegenkopfe;
35 umschr.: LVWICVS • COMES • DE • CINTHANC • 3) rund; reiter nach rechts mit
Hess. Urkandenbncta. I. 1
S 1211 febr. 25. ^ 1211 febr. 26.
umschr. : SL.LL'M •CO....S • PRIDE...I • D IN. 4) oval ; vogel mit drei aufge-
ricliteten gabelförmigen zacken auf der brüst und linksum blickendem ziegenkopfe ;
umschr.: RICI*D...GINH... (identisch mit dem vierten Siegel von nr. 9) .
Gedr.: Gudenus Codex diplom. 3,1075. Histor. diplom. Unterricht nr. 41; daraus
Hennes Codex diplom. ord. Theut. 1,8. Vgl. Böhmer Regest. König Philipps 24,102. 5
2. Erzbischof Siegfried von Mainz bestätigt dem deutschen orden die
. Schenkung der hirche zu Reichenbach. Worms 1 Sl 1 febr. 25.
■
1211 Si^düS dei gratis sancte MagaDtine, sedis archiepiscopas dilectis in
domino fratribne hospitalis sanete Marie in Jhenisalem, quod Teutoniesm
appellatur, salutem in auctore salntia. JoBtis petentium desideriis con- lo
Bensum nos decet benivolum inpertiri, Studium quod possumus adhibendo,
ut ea debitum sortiantur effectum. Eapropter, dilecti in domino, petitioni
yestre grato concurrentes assensu, donationem, si qua vobis in ecciesia
de Richembach et bonis ei pertinentibus rationabiliter dinoscitur esse facta,
gratam habentes et ratam auetoritatis nostre munimine confirmamus, sub 15
pena anathematis districtius inhibentes, ne qnis hanc nostre confirmationis
paginam infringere vel ei temere contraire presumat. Qnod si quis attemp-
taverit, indignationem dei omnipotentis et excommunicationis nostre sen-
tentiam se noyerit incursurum.
Datam Wormatie, v. kalendas marcii, incamationis dominice anno 20
m? ec? undeeimo.
Aus orig.'perg. in Marburg (deutscho.K Das an roth und gelben seidenfaden
angehängt gewesene Siegel ist abgefallen.
3. Erzbischof Siegfried von Mainz überlässt dem deutschen orden die
kirche zu Reichenbach^ während er die von den grafen von Ziegenhain 25
ausgegangene Schenkung dieser kirche an den orden für unberechtigt
erklärt. Worms 1 21 1 febr. 26.
1211^ In nomine sancte et individue trinitatis. Sifridus dei gratia Mogimtine
sedis archiepiscopus. Utilis est scriptomm memoria, qu^ rerum tractatibus
tarn contra oblivionis caliginem quam contra hominum pravorum versutias 30
cantelam adhibet ac mummen. Koverint igitur universi tarn presentes
quam posteri, quod cum in proprietate fidelium nostrorum comitnm de
Cygenhagen ^celesia in Richenbach olim constructa fuisset et postmodum
devotione quorundam fidelium procurante et accedente consensu comitnm
eorundem in ^cclesiam conventualem promota, ita ut sanctimoniales in ea 35
sub habitn religionis domino deservirent, proeessu temporis idem conven-
tas per aeris tempestates, gnerrarum insnitns et alios sinistros erentus
coactus est dilabi penitus et dispergi, adeo ut idem locus multis diebus
divinis esset officiis destitutus. Unde dilecti fratres in domino hospitalis
febr. 26.
1211 febr. 28. — 1214-1220. 3
sancte Marie Jerosolimitani a prefatis eomitibus petivenmt locum ipsum
et bonaipsi attinentia sibi conferri, ignorantes, quodjus donationis, ex eo
quod ecclesia conventualis exstiterat, dndnm ad auctoritatem transierat
^cclesi^ Moguntine. Dicti ergo comites de facto, cum de jure nequiverint,
5 et sine nostra coniventia eisdem fratribus locum ipsum cum bouis attinen-
tibus contulerunt. Cujus donationis cum a nobis confirmatio peteretnr,
nos habito consilio prelatorum ^cclesi^ Moguntine et aliornm prudentum
virorum, auctoritate et jure nostro freti, donationem premissam, eo quod
nuUa esset penitus ipso jure, omnimodis irritantes, antedicta bona, prout
10 ad nos de jure spectabant, fratribus contulimus antedictis, et ^) que ipsis
et alia, si qua potenmt deo propitio justis modis in posterum adipisci,
auctoritate presentium confirmamus ; sub interminatione anathematis inhi-
bentes, ne quis eos indebite gravare presumat. Quod si quis attemptare
presumpserit, indignationem omnipotentis dei et beati Martini se noverit
I5incursurum.
Testes: Cunradus prepositus majoris ecclesie Moguntine, Gerbodo
sancti Petri in Moguntia et sancti Pauli in Wormatia prepositus, Gode-
fridus custos majoris ecclesie Moguntine, Heinricus de Stahelke (! ) , Opertus,
Dietmarus canonici ejusdem ecclesie, Willeheimus decanus sancti Victoris,
20 Rifridus sancti Petri, Bemardus sancti Victoris scolastici ; laici : Gote-
fridus de Eppenstein, Gerlacus de Butingin, Wemherus et Philippus de
Bonlanden, Embricho Wlpes et Gisilbertus de Rudensheim , et alii quam
plures.
Acta sunt hec anno dominice incarnationis m. cc. xi., indictione xiii.
25 Data Wormatie, iiii? kalendas marcii : imperante domino Ottone iiii.
Romanorum imperatore augusto, imperii ejus anno secundo.
Aus dem in doppelter, gleichlautender ausfertigung (A. B) vorhandenen orig.-
perg. in Marburg (deutscho.). Das Siegel ist von A und von B, welche von der glei-
chen hand geschrieben sind, abgefallen. Indictio xiii ist irrig statt xiiii. Gedr. :
30GudenuB Codex 3,1077; daraus Hennes 1,10. Entdeckter Ungrund nr. 7; daraus
Sammlung von Deductionen 7,45*2.
i. Berthold und Thietmar von Büren schenken dem deutschen orden
acht hüben landes zu Sundern, [um 1214 — 1220]^).
Notum sit fidelibus Cristi . quod nos B. et T. de Buren et nostri he- ^v.lH^ —
' ^ 1220.
35redes viii mansos in Sundere argento nostro conpilavimus (!) , quos Thu-
1) Im on'g. B fehlt et.
2) Berthold und Tbietraar gebrader von Buren erseheinen 1185 — 1220. Seibertz Urkb.
d. Herzogth. Westfalen 1, 121. 151. 207. 208. Wilmans Westfal. ürkb. 3, nr. 115.
4, nr. 84—86. Der in der urk. genannte bischof B(ernhardIII.) von Paderborn regierte 1203 —
40 1223. Graf H. von Ziegenhain (Reichenbach) ist entweder Heinrich III. (1186—1231) oder
dessen söhn Heinrich IV. (1214 — 1229). Archiv f. hess. Gesch. u. Alterthumsk. 14,402.
Beide grafen traten 1220 In den deutschen orden, wie aus nr. 9 ersichtlich. Vgl. auch nr. 64.
1*
4 1214-1220. — 1219.
desgen h'e (!) ad Bubsidinm sancte terre et ad honorem Gristi et sancte
Marie eontulimus. Et ne quis hoc in irritum revocet, feeimus conscribi et
inpressione sigilli nostri roborari. Testes antem sunt : episcopuß (!) Colo-
niensis, episcopus Path (erburnensis) B. , Johan de Santen, Pilegrimns ;
laici autem : villicus de Sosat, H. comes de Cigenhagen ; frater Hernie, 5
Adam Bump, Elias, Henrie, Bemhart, Geriae sacerdos ; Kabodo, Henne
dapifer ; servi autem : Antonius, Bernhaii;, Bertolt. Hec predicta Sundere
quinque mareas ad annum solvet.
Aus dem anscheineDd von einer des BchreibenB wenig kundigen hand geschrie-
benen orig.-perg. in Marburg [deutscho.). Auf dem schildförmigen , oben abgerun- 10
deten Siegel zwei nach beiden selten gezackte streifen , welche einen mit der spitze
nach oben gerichteten winkel bilden (jedenfalls der Bttrensche halbkranz spitziger
rauten) ; umschr. : SIGILL' • B'TOLDI • , . ETMARI • DE • BVRE •
5. Gumperl propsl zu Fritzlar beurkundet^ dass der dasige bürger
Rudolf Huberich den deuischordensbrüdern Heinrich und Eckard zu 15
Reichenbach für eine schuld ein ham zu Fritzlar verpfändet habe^ mit
dem vorbehält, dasselbe bis zu den fasten wieder einlösen zu dürfen.
[um 1219] ^).
c. 1219. Gumpertus dei graeia Fritslariensis ecelesie prepositus universis
Gristi fidelibus bane paginam inspecturis in domino salutem. Tenore pre'20
sentium volumus deelarari , quod Rudolfus eivis Fritslariensis Hubericus
eognomine una eum uxore suadomum suam sitam in atrio contra orientem
cum Camera et omnibus pertinenciis suis Heinrico et Ekebardo fratribus
Teutonice domus inRichenbach pro quadam summa pecunie, qua eis tene-
batur, videlicet v solidis minus quam vii talentis et iii solidis minus quam 25
marca et dimidia argenti, contradidit; hac apposita condicione, quod
si factus locupletior usque ad proximum camiprivium eisdem fratribus
prefatam pecuniam possit restituere, proprietas ipsius domus libere re-
vertatur ad ipsum. Sin autem, ipsi fratres abinde disponendi de (!) quod
voluerint de domo liberam habeant potestatem. Presentes erant: cantor, 30
Gunradus de Rusteberc, Emehardus, Alhelmus, magister Bruno, custos
Volpertus, * canonici Fritslarienses ; Hugo de Vthershusen, Heinricus de
Mezhee, Guno de Holceim, Gerlacus filius advocati, Ripertus, et alii
quam plures.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutecho.). Siegel abgefallen.
13 Wegen des datums vgl. die folgende urk. 35
1219 jan. 11. — 1219 Jan. 10. 5
6. Gumpert propst zu Fritzlar beurkundet, dass der dasige bürger
Rudolf den deutschordensbrüdem Heinrich Sigeum und Eckard zu
Reicheilbach gegen eine summe geldes zwei häuser zu Fritzlar ver-
pfändet habe, welche, wenn sie bis zum 7. april nicht eingelöst werden,
5 dem orden verfallen sein sollen, Fritzlar 1219 jan. 1 1 .
■^ Gumpertus dei gracia Fritslariensis ecclesie prepositus unirersis .1219
Cristi fidelibus hanc paginam inspectnris in domino salutem. Notum esse
volumus , quod Rudolfus civis Fritslariensis Heinrico Sigewino et Eke-
hardo conrersis de Riehenbach pro certa summa pecunie, videlicet vi
10 solidis minus quam vii talentis et iii solidis minus quam marca et dimidia,
duas domos in atrio sitas versus oecidentem pignori obligavit et incole
earundem domorum ipsas de manibus prefatorum conversorum pro certa
pensione annuatim persolvenda reeeperunt; hae per prefatum Kudolfum
apposita condidone. quod, si ipse duas domos memoratas usque ad pascha
i.5proximo futurum non redimeret, ipse domus abinde proprie essent Teu-
toniee domus et conversorum. Testes: Hartradus de Merenberc, Wide-
kindus de Nuenbvrc, Wilhelmus de Gudebvrc, Heinricus de Mezzehe,
Hugo et Wemherus fratres de Vthershusen, Ripertus villicus, Heinricus
Malus Vermis, Bruno. Ekehardus de Nezzehe, Ludewicus miles Reni,
20 Richolfus in Ualle, Cunradus, Petrus, Wichardus, Heinricus Mergardis,
Ekehardus de Holcheim, Wederoldus, Thitmarus incisor, et alii quam
plures.
Actum apud ecclesiam beati Johannis in atrio. anno dominice incar-
nacionis m? cc? xix?, iii? idus januarii.
25 Aus dem theilweise sehr verblassten orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel
des ausBtellerB zerbrochen.
7. Gumpert propst zu Fritzlar beurkundet, dass graf Gottfried von
Reichenbach mit seinen söhnen Heinrich, Wigger und Gottfried dem
Schüler beim eintritt in den deutschen orden der niederlassung desselben
30 zu Reich£nbach seine guter zu Vortriden, Poppenhagen, Reldrichsfeld,
Hezzelshagen, Wezzelsrode und Kamphis ^) geschenkt habe, Fritzlar
1219 jww. 10.
•fff Gumpertus dei gracia Fritslariensis ecclesie prepositus universis 1219
Cristi fidelibus hanc paginam inspecturis in domino salutem. Tenore pre-
35sentium volumus declarari, quod comes Heinricus de Riehenbach pro-
fessionem et habitum eorum, qui in cismarinis partibus in Teutonica domo
deo omnipotenti et gloriose virgini Marie deserviunt, assumens, una cum
1) Alle diese orte sind früh ausgegangen; sie lagen im amt Lichtenau (früher
Reichenhach).
6 1219jun. 10. — 1220-1240.
•
filiis snis comitibas Heinrico, Wichero et Godefirido scolare cuidam loco,
quiKichenbachdicitur, Teutonice domnipertineiiti bona sua inVortriden,
Poppenhagen, Beldrichesfelt, Hezzelsha^e, Wezzelsroith, Eamphis cum
locis campestribus, uBuagiis, piscariis et universis pertinentiis contulit
devote, hoc adiciens et fide in manus nostras cum filiis suis memoratis 5
data constanter repromittens, quod, si episcopusHerpipolensis, a quo ha-
bet in feodo bona in Yortriden, donationem eorundem bonorum ratam
noUet habere, ipse et filii sui predicti et quidam honesti milites, quos in
testium recitacione subjungemus, eadem bona cum bonis et proprietatibus
suis Teutonice domui recompensabunt. Testes hujus rei sunt: Cunradus io
de Rusteberc canonicus Fritslariensis, Hugo et Wernherus frater suus
de Vthershusen, Volcardus et Hartmannus fratres de Hoinberc, Tidericus
deMazheim, Wederoldus de Reing(ozhusen, Helfricus et)Bertoldus (fratres
de Rorinwort,] Hermannus Meisenbuch et Hermannus Cuzhanus.
(Actum) aput Fritslariam, anno (incamacionis dominice m. cc. xix.^ i&
iiii.j idusjunii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Siegel fehlt. Die eingeklammerten, im
orig. erloschenen stellen sind aus nr. 671 (683j des Marburger copialbuches in Wien
ergänzt. Gedr.: Histor. dipl. Unterricht nr. 42; daraus: Gudenus Codex 4,866;
Hennes 1,40 nr. 37. 20
8. Ritter Hermann der ältere von Uslar schenkt dem deutschen orden
seine guter nebst der kirche zu Dransfeld^ welche er vom reiche zu
lehn trug, [um 1220—1240] ^
1220-- Universis Cristi fidelibus presentis scripti seriem inspecturis H. miles
senior in Vslaria prompti obsequii exhibicionem. Quia ea, que geruntur2&
tempore, successione temporis oblivioni traduntur, ideo universitati fide-
lium notum esse desidero, quod ego Hermannus* miles senior in Vslaria
omnia bona in Dransuelt et alia bona adherencia necnon homines ipsis
pertinentes cum parroehia beati Johannis baptiste ejusdem rille, que
singula longo retro acto tempore quieta possessione ab inperio tenui, 30
ipso inperio annuente ob remedium anime mee et meorum beate Marie et
fratribus deTeutonica domo in sanctis transmarinis partibus sub ejusdem
patrocinio militantibus conferre decrevi, ita dumtaxat, ut proventus
eorundem bonorum tempore vite mee et uxoris mee Hadewigis nostre
deserviant utilitati. Geterum ne hec donacio per me facta ab aliquibus 35-
Ij Einen Hermann v. Uslar finde ich 1222, 1230, 1232 (junior), 1233, 1234, 1241,
1243 (seniorX Scheldt Nachrichten vom Adel 295. 403. ürkb. d. Vereins f. Niedersachs.
2,130. 141. Meklenb. Urkb. 1,407. Schmincke Monimenta Hass. 2,402 und ungedr. urk.
1220JUII. 17. 7
posteris meispoBsitinfinnftri, caracterem presentifl scripti sigillimei appen-
sione statai roborare.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Von dem dreieckigen ßiegel hängt
nur noch ein Stückchen an, auf welchem Ton dem doppelt gezinnten Uslarischen
5 querbalken noch die beiden nach unten gerichteten zinnen und darunter 6 klee-
hlätter (?) in der Stellung 3, 2, 1 erkennbar sind.
9. Das capitel zu Fritzlar beurkundet auf bitten des grafen Heinrich
von Reichenbach und seines sohnes Heinrich^ welche in den deutschen
erden getreten sind^ dass dieselben dem arden ersterer die orte Hezzels-
10 hagen^BeldrichsfeldjDorrenbach^Fischbach^ Wezzelsrode undKamphis^
letzterer aber die orte Vortriden und Poppenhagen geschenkt haben.
Fritzlar 1220 jwn. 17.
C- 7J7 Gumpertus dei gracia prepositus, Aloldus decanus, Heinricus 1220
scolasticuß, Heinricus cantor totuiöque Fritslariensis ecclesie capitulum
15 Omnibus, ad quos presens pagina pervenerit, in domino salutem. Quo-
niam ea, que fiunt in tempore, simul labuntur cum tempore, nisi vel scripti
vel testium munimine deelarentur, adnoticiamposterorumpresenti scripto
deferimus, quod nos ad petidonem nobilium virorum conutis Heinrici de
Bichenbach et Heinrici filii ejus subtemotayimtts bona, que ipsi contule-
20 runt beate Marie ad Teutonicam domum, cum ad ejus religionem trans-
irent, expresso ad hoe eonsensu onmium heredum suorum, yidelicet
uxoris comitis ejusdem Berthe nomine et reliquorum filiorum eorundem
Wichen et Godefridi, et omnium, quorum intererat eorum donacionem
coUaudare. Memoratus itaque eomes divino tractus amore, cum ad eandem
25 se transferret religionem, contulit predicte Teutonice domni ad honorem
beate et gloriose semperque virginis dei genitrids Marie constructe
Hezzelßhagen, Beldrichesfelt, Dorrenbach, Viscbach, Wezzelsroth,
Kamphis cum usuagiis et universis pertinentiis eorundem. Filius vero
ejusdem comitis, sdlicet predidius H., ad eandem se transferens religio-
30 nem contulit eidem domui Vortriden et Poppenhagen cum universis per-
tinentiis eorundem. Presentes erant huic donacioni plerique ceteri cano-
nici Fritslarienses : Gunradus de Rusteberc, Gunradus custos, Alhelmus,
Roricus, Meinricus, Volpertus ; laid vero : Heinricus et Eberhardus fratres
de Vthershusen, Wemherus deVthershusen, Amoldus Lupus, Volchardus
35 et Hartmannus de Hoinberc, Albertus et Warmundus de Wemeswich,
Albertus Liber, Heinricus et Gunradus fratres de Vrpha, Wederoldus de
Keingozhusen, Gunradus de Mezzehe, Gumpertus de Zuscenen, Tidericus
de Hoinberc, Helfricus et Bertoldus de Rorinvort, Hermannus Guzanus,
Hartradus Bertoldus et Ludewicus fratres de Leinbach, Hermannus Mein-
8 1220JU11. 17. — 1221.
senbuch, Hartradns et Sifridus filii Sigewini, Cunradus Lugelinus, Wern-
heras de Eokinhusen, Wemherus de Warenrode, Heinricus et Cunradus
filii Heinrici Albi, Widekindus de Holceim, Ekehardus de Elbrichestorp.
Herwicus de Connevelt, et alii quam plures.
Actum publice Fritslarie, anno dominice incarnacionis millesimo 5
cc? XX?, mense junio, xv? kalendas julii feliciter amen, presidente in
ecclesia Moguntina archiepiscopo Sifrido, pontificatus ejus anno xix?
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Angehängt sind folgende vier Sie-
gel: 1) oval; geistlicher mit buch und zweig; GVMFTVS- DEI- GRA- FRIS-
LARIENSIS • PPOSITVS • 2) ein zerbrochenes geistliches Siegel. 3) dreieckig; vier 10
aufgerichtete zacken in gestalt einer vierzinkigen gabel ; SIG' COMITIS • WI..ERI*
DE • RICHENBAG« 4) oval ; vogel mit drei aufgerichteten zacken auf der brüst
und linksum blickendem ziegenkopf ; SIGILL •' COMITIS • HENRICI -DE ... . .IN.A. .
(identisch mit dem vierten Siegel von nr. 1). Gredr. : Entdeckter Ungrund nr. 176;
daraus Samml. v. Deduct. 8,156. 15
10. Abt Ludwig von Hersfeld überläset auf bitten des grafen Ludwig
von Ziegenhain als des bisherigen lehmträgers dem deutschen orden
eine hübe zu Casdorf^ wogegen der graf dem abte zwei mühlen zu
Gleimenhagen^) zu lehn aufträgt. 1221.
1221. Ego Ludewicus dei gracia Hersveldensis ecclesie abbas omnibus hanc 2o
paginam inspecturis salutem in eo, qui est vera Salus. Yenientis ad nos
comitis Lvdewici de Cygenhain preces devote nobis porrectas dignum
duximus exaudire. Fuit autem petitio comitis jamdicti, quatinus mansum
in Gasdorf situm, quem de manu nostra jure feodi tenuerat, fratribus beate
Marie virginis in ultramarinis partibus dignaremur appropriare. Nos vero, 25
cum nullam ecclesiam cum alterius jactura locupletari dignum sit, in
restaurum mansi predicti de proprietate comitis antedicti duo molendina
Sita in Gliminhain ab ipso comite recepimus, quem eciam de ipsis infeo-
davimus. Ut autem hec ordinatio rata et inconvulsa permaneat, hanc
paginam sigilli nostri fecimus auctoritate roborari. Testes adhibiti sunt : ao
frater Heinricus quondam comes de Bichenbahc, fratres duo de Vrankin-
steint) scilicet Albertus et Siboto, Hartmannus de Bergowe, Albertus puer
de Hakebum, Heinricus de Meze, Ditmarus Opold, Ludewicus, Cunradus
de Yvra, Erkinbertus, Kudolfus Cruk, Bruno de Aldindorf, Bruno dapifer.
Actum anno domini m? cc? xxi?, institutionis nostre iii? 35
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel an grün und rothen seiden-
schnüren zerbrochen.
1) Wüstung hei Borken im amtHomberg, in welchem auch Gasdorf liegt; nicht Gleimen-
hain im kreise Alsfeld.
2) Orig. Yrakinstein. 40
1221 apr. 10. 9
1 1 . Kaiser Friedrich II. nimml den detUschen orden in seinen schütz.
bestätigt die privilegien desselben^ erlaubt ihm die erwerbung reichs-
lehnbarer guter und befreit ihn von allen abgaben.
Tarent 1221 apr. 10.
5 In nomine sancte et individue trinitatis. Fridericus Becundus divina 1221
favente ^) demeneia Romanornm Imperator Bemper augustus et rex Sycilie. ^^ '
Etsi cadaca sint omnia et temporis diutumitate labantur, Bunt tarnen ex
Omnibus aliqua ^) perpetue stabilitati connexa, illa videlicet^ que divinis
addita cultibus hereditatis dei funiculum inter homines ampliant^ tunc
10 precipue, cum loca venerabilia, in quibus placere domino milieia militat^
muniuntur munimine imperatorie majestatis et eis munimenta, que tem-
porom yetustas non diluit, consideracione provida largiuntnr. Eapropter
notum faeimuB universis imperii nostri fidelibus presentibus et futnris,
quod nos meditacione piissima attendentes. qualiter sacra domus hospi-
istalis sancte Marie Theotonicorum in Jerusalem a divis quondam augustis
predecessoribus nostris pietatis intuitu propagata in multiplices fructus
prodüt laude dignos et a domino quondam imperatore Henrico recolende
memorie patre nostro rebus ac libertatibus premnnita-et incrementum
suscepit spiritnaliter ac temporaliter domino famulando et erga nostram
20 magnificenciam fratrum ibidem militancium Jhesu Cristo cum fide devocio
semper creyit; considerantes eciam celebrem yitam et honeste religionis
cultnm, quibus dilectus nobis in domino frater Hermannus magister hospi-
talis ejusdem et fratres ipsius clarere noscuntur, labores quoque ac sudo-
res assiduos, quos pro fide Cristianorum et gloria suslinent incessanter,
25 eteme retribucionisobtentu et pro remedio animarum progenitorum nostro-
rum recordacionis inclite necnon pro salutis nostre ac Tictorie incremento
ipsorum favori ac profectui intendentes eandem sacram domum et ab
ipsa quaslibet derivatas, fratres et confratres ipsarum cum omnibus bonis
stabilibus et mobilibus, que per totum Imperium nostrum racionabiliter
30 possident in presenti et que inantea justis modis poterunt adipisci, necnon
subditos eorum ejusdem domus legacionem atque servicia exercentes sub
speciali protectione et defensione imperiali recepimus, et eidem domui
perpetuo confirmavimus omnia privilegia et scripta quelibet tam a paren-
tibus nostris quam a nobis sibi pia liberalitate concessa necnon casalia,
35 homines et possessiones, que donacione regum et principum et oblacione
fidelium sive quolibet alio justo titulo per totum nostrum Imperium est
adepta et que in futurum poterit adipisci. Goncedimus eciam et confir-
mamuB eidem sacre domui in perpetuum, ut quicunque aliquid de bonis
imperii nomine feudi tenet et possidet, licenter ac libere quantum voluerit,
40 ex eis tamquam proprium memorato conferre valeat hospitali, quod pro
1 0 1221 api. 10.
nobis et successoribus nostris in perpetuum ratum habentes firmum et
inrevocabile volumus permanere . De habundanciori quoque gracia nostra
damuS; concedimus et perpetuo confirmamus eidem sacre domui plenam
et perpetnamlibertatempertotum imperium nostrum, statuentes, utfratres
ejusdem et eorum subditi per totum imperium habitantes et ipsius lega- 5
cionem atque negocia exercentes nullam datam, collectam vel exactionem
aut theloneum vel ripaticum seu plateaticnm, vel quocunque vocabnlo
nominetar, tarn in man quam in terra, in fluminibus et in aquis, eundo
et redeundo dare alicui teneantur, et nt ab omni angaria seu perangaria
et ab omni onere cujuslibet publice funeionis existant perpetuo liberi et lo
inmunes. Concedimus denique et perpetuo confirmamus eidem sacre
domui, ut quicquid per totum imperium nostrum juste tenet et possidet et
inantea justo titulo poterit adipisci, libere teneat et pacifice ac quiete sine
contradictione et molestia alicujus. Statuimus igitur imperiali sancientes
edieto ac sab pena gracie districte precipimus, ne uUi omnino persone 15
alte vel humili, ecclesiastiee vel seculari^ licitum sit hanc divalem con-
cessionis et confirmacionis nostre paginam infringere vel ei aliquo tem-
pore uUo temeritatis ausu obviare. Quod qui attemptare presampserit,
iram nostri culminis se noverit graviter incurrisse et pro sue temeritatis
vindicta quingentas libras auri puri componat, medietatem fisco imperiali 20
et reliquam medietatem passis injuriam soluturus. Ut autem hec onmia
robur obtineant perpetue firmitatis, presens inde Privilegium scribi et
buUa aureatypario majestatis nostre ^jimpressa jnssimusconununiri. Hujus
rei testes sunt: Vlricus Pattauiensis ^j episoopus, Albertus Tridentinus
electus, Lodewicus dux Bawarie comes palatinus Reni, HermanniiS25
marchio de Badin, Diopuldus marchiodeFaburc^), Reynaldus dux Spoleti,
Euerhardus comes de Elphenstein, comes Emestus, Ildebrandinus comes
Tuscie, Anseimus de Justingen imperialis aule marschalcus, et alii quam
plures;
Signum domini Friderici secundi dei gracia invictissimi Romanomm ;jo
imperatoris semper augusti et regis Sicilie.
Acta sunt hec anno dominice incamacionis m? cc? vicesimo primo,
mense aprilis, indictionis none, imperante domino nostroFriderico secundo
dei gracia invictissimo Romanorum imperatore semper augusto et rege
Sycilie, anno Romaniimperii ejus primo, regniveroSyciliexxiii? feliciter, 35
amen.
Datum Tarenti, iiii? idus aprilis^ indictionis none.
Aus eiüem von der stadt Wetzlar 1331 ausgeBtellten vidimus auf perg. (A) in
Marburg (deutacho.;. Daselbst noch ein zweites vidimus (B) vom selben jähre, aus-
gestellt von der Stadt Marburg. Beide sind gefertigt nach dem orig. mit goldbulle. 40
Abweichungen des B von A: 1) effluente. 2) aliqua ex omn. 3) nostre majest.
4; Patauiensis. 5) Foburc.
1221 nov. 30. — 1225. 1 1
12. Graf Friedrich von Leiningen erlässt dem deutschen orden abga-
ben und dienste von den gütern zu Bosenheim,
Leiningen 1221 nov, 30.
Fridericus conies de Liningin omnibus Cristi fidelibus in perpetuum. 1221
5 Vere digna est virgo sacratissima, ut que ad ejus honorem conmodumve
ministrornm ejusdem statanntur, omni quo possunt munimine roborentnr.
Eapropter presentis scripti indicio scire faeimus et posteros et modernos,
qnod nos nomine nostro et axoris nostre Agnetis necnon et liberorum
nostrornm fratres domus Theutonice transmarine beate virgini militantes
10 ab aministracione t solidorum et triam maldrorum siliginis, in quibus nobis
exbonis suis in Basinsheim ammatim tenebantur, et omni modo serviendi^
qao nobis servire debebant ex eisdem, liberos dimisimus penitas et abso-
lutos. Verum si deinceps fratres eosdem aliqua bona ibidem contigerit
adipisei, que nobis servire teneantur, seeundum quod debent nobis volu-
ismus ex eis servicium debitum exhiberi. Ut autem hec nostra donacio
perpetueroburobtineatfirmitatis, scriptum nostrum sigillo nostro signatum
cum testimonio illorum, quorum nomina subsequntur, eisdem fratribus
duximus exhibendum. Sunt autem teßtes: fratres nostri dominus Henri-
cus Wormaciensis episcopus, Symon comes Sarepontensis, Euerardus
2ocome8 de Ebirstein, Godebertus et Helfricus filius ejus, Bertoldus Me-
tensis et frater ejus Godelmannus, Conradus dapifer de Munnisheim,
Albertus de Lütirsheim, Vlricus de Grindestat, Vlricus de Knoringin,
Hugo de Mertinisheim, et alii quam plures.
Datum Liningen, anno domini m. cc. xxi., festo Andree apostoli,
25 tempore magistri Everhardi de Isenbureh.
AuB nr. 536 (545) des Marbarger copialbuohes in Wien. Gredr. : Hennes 1,64
nr. 59.
1^3. Landgraf Ludwig von Thüringen verzichtet auf alle seine rechte
über die besitzungen des deutschen ordens in seinen landen und befreit
30 denselben von zollen und abgaben. Weissensee 1225.
In nomine sanete et individue trinitatis, amen*). Lvdeuuicus divina 1225,
favente dementia lantgraviusTuringie etcomespalatinusSaxonie omnibus
in perpetuum. Cum sacra teste scriptura omnis potestas a deo sit, universis
cristiane fidei veritate illustiatis liquido constat, quia qui potestate sibi
35 concessa male utitur, ab eo, a quo omnis potestas procedit, gravius judi-
cabitur. Quapropter nobis, qui diyina dispositione potestatem in ceteros
in hoc seculo accepimus, valde necessarium esse' credimus, ut, cum in
hüs, que credita sunt nobis, totiens offendimus, ad asilum amicorum dei
confagiamus, de nostra habundantia necessitatem illorum sublevantes, ut
12 1225.
in tempore summe necessitatis aput eum, qui se in suis etiam minimis
fatetur honorari, ipsos habere mereamur intercessores. Proinde universi-
tatem vestram nosse cupimus, quod dilectos nobis in domino fratres domus
hospitalis Teutonicorum sancte Marie in Jherusalem, quos divina gratia
ad salutem nostram et nostrorum in terris, in quibus jus et potestatem 5
habemus, habitare concessit, pietatis ac dilectionis non piarve oeulis re-
speximus, deum et immaculatam ejus genitricem in ipsis honorare cupi-
entes, ut servitii, quod die noctuque ipsis exhibetur ab eisdem, participes
fieri mereamur. Habito itaque consensu fratrum nostrorum Heinrici et
Cvnradi, omne jus, quod in omnibus possessionibus eorum, quas habent lo
et habituri sunt in terris nostris, habere dinoseimur, coadunatis manibus
et pari consensu fratribus ejusdem domus donavimus in perpetuum, ab
omni teloneo et exactione per omnes ten^as et fora ditioni nostre subdita
liberos eos^) perpetuo fatientes. Hec autem liberalitatis nostre donatio ut
firma permaneat in perpetuum, presentem paginam sepe dicte domus fra- 15
tribus donavimus sigilli nostri appensione roboratam.
Hujus itaque donationis nostre testes sunt : dominus Wrezlaus filius
regis Boemie, comes Fridericus de Bichelingen, comes Albertus de Ke-
vemberc, comes Burchardus de Lvterberch, comes Heinricus de Stalberch,
Lvdewicus comes de Warperch, Meinardus comes de Mvleburch, Theo- 20
dericus comes de Berka, Gheuehardus de Amsstein, Lvdolfus de Berl-
stete, Hartmannus de Heiderungen et Heinricus filius ejusdem, Rvdolfus
pincema, Hermannus dapifer et Cvnemundus et Berthogus fratres ejus,
Heinricus de Ebersperch marscalcus, Heinricus de Vanre camerarius,
Fridericus de Ratoluerot, Waltherus de Tennenstete, Waltherus de Var-25
gela, Hertwicus de Hursegowe, Heinricus de Chomre, Herman deRodol-
vestat, Teodericus et Albero deVichbeche, Vlricus de TuUestete, Ecche-
hardus et Hugo de Svmeringen, Thedericus ^l et Teodericus de Roeldehusen,
Everher de Salza et Rvdolfus de Bulcigesleibe, Dietherus de Loucha
notarius. 30
Acta sunt hec in Wicense, anno gratie m? cc? vicesimo. v?
Aus orig.-perg. (A) in Marburg (deutscho.). Auf dem runden, an rothen seiden-
stningen hängenden Siegel ein reiter, einen schild mit einem rechtsum au^erichteten Ij^-
wen tragend; umschr. : LVDEWIC VS- DI- GRA • LANTG • THVR • PAL • COM • SAX-
Ein zweites orig. (B) mit beschädigtem Siegel zeigt folgende bemerk enswerthe ab- 35
weichungen: 1) amen fehlt. 2) tam ipsos quam hoq^ines eorum liberos. 3) Theo-
dericua. — Gedr.: (nach A:) Kurtze Species Facti... derer von ... Hessen-
Darmst. üb. die in Dero Fürstenthum .. befindl. dem Teutschen Orden zugehö-
rige Güther ... hergebrachten Superiorität. Giess. 1726 fol. 108 nr. 61 (ohne
Zeugen); daraus Retter Hess. Nachrichten 2,204. Histor. diplom. Unterricht 40
nr, 43; daraus Estor Origines juris publ. Hass. ed. III. 91. (nach B:) Rudolphi
Gotha diplomatica 5,195 (in deutscher Übersetzung) ; daraus Lünig Beichsarchiv 19
(Spicil. eccl. Cont. 1), 361. Histor. u. rechtsbegr. Nachricht 21 nr. 27; daraus
1225. 13
Samml. v. Deduct. 5,202. Beurk. Nachricht 1,9 nr. 10; daraus Samml. v. Deduct.
6,139. GadenuB Codex 4,867; daraus Hennes 1,73.
14. Hermann hochmeister des deutschen ordens überlässl dem siiß
Hersfeld gegen dessen Besitzungen zu Altengoltern guter des ordern zu
bLauchstedt^ Trebra^ Wigendorf^ Reissen^ KindeWruck^ nEsgheleibei^^
TotUeben und Heilingen, welchen Rudolf schenk von Vargula noch
vier hüben zu Herbsleben beifügt. 1 225.
♦
C- In nomine sancte et individue trinitatis, amen. Frater Hermannus 1225,
domus hospitalis Teutonicortun sancte Marie in Iherusalem humilis mi-
lonister omnibus in perpetuum. Labilis est humane fragilitatis memoria
necessario scriptnrarum deposcens aminicula, ut quotienB aliqua fiunt, que
sunt memoria digna, scripto eommendentnr, ne protractu temporis obli-
vionis aut ignorantie vitio indebite retractentur. Proinde notum esse
cupimus universitati fidelium, ad quorum notitiam presens pagina per-
15 venerit, quod dilectns nobis in Cristo venerabilis dominus abbas Hersvel-
densis ecclesie cum nostra domo quandam commutationem fecit quorum-
dam prediorum, que quia prudentum ac religiosorum virorum consilio
pro commodo utriusque partis, ecclesie videlicet jam dicte necnon domus
nostre, facta esse dinoscitur^ necessarium esse credimus eandem commu-
20 tationem scriptis ita firmari, quod a nullo hominum casu aliquo valeat
iniirmari. Sciant itaque universi, quod dominus abbas predictus fratrum
suorum consilio habito et consensu adhibito omne predium, quod ecciesia
sua habuit in villa que appellatur Antiquum Gvteren, domui nostre con-
tulit cum omnibus attinentiis et pleno jure proprietatis jure perpetuo
25 possidendum ; pro cujns restauro nos cum consensu nostre fratemitatis
hanc nostram ipsi proprietatem dedimus eodem jure possidendam: in
villa Louchstete quatuor mansos, in Dreueren unum, in Wighendorf tres,
in Bisen quatuordecim, in Khindelbrucche sex, in Esgheleibe ^) Septem
etdimidinm, in Toteleiben et in Heilinghen duos et dimidium; horum
30 summa est triginta et octo mansi. Quibus, licet proprietas supradicta
a domino abbate nobis collata sufifitienter et superhabundanter sit restau-
rata, tamen dominus Rvdolfus pincema deVargela, cujus consilio et pro-
motione sepedicta prediorum commutatio facta est, cupiens dominum
suum, cui fidelitate astrictus est ratione hominii, in eadem commutatione
35 proficuumpotius habere quam dampnum, ecclesie suededit quatuor mansos
sne proprietatis in TillaHeruersleiue. Igitur ut hec commutatio firma per-
maneat in perpetuum, haue paginam domino abbati et ecclesie sue sepius
nominate dedimus sigilli nostri appensione roboratam, scripta ipsius cum
1) Scheint weder £ss]eben, noch Etzleben, noch Eischleben zu sein, denn diese orte
40 finden sich in uik. des XIII. jahrh. nur in den formen Usleiben/Etisleiben, Eisleiben.
1 4 1225. — 1226.
sigilli Büi appensione ab ipBo recipientes continentiatestimomum ejusdem
commutationis. Hujus itaque facti testes sunt fratres nostri hiis vocabnlis
nuncupati : Hermannus dictus Otter preceptor domus nostre per univer-
sam Alemanniam, Bertoldus de Tannenrode, Heinricus preceptor de Al-
denbürch, Cvnradus preceptor de Borsendorf, Philippus preceptor domus 5
nostre inHallis, Gheldolfhs preceptor inMagdebnrch, Cvnradus preceptor
in Neghelstete, Heinricus preceptor in Bichenbach, item Heinricus pre-
ceptor in Frankenuurt, Absalon sacerdos et prorisor domus nostre in
Langhel, Theodericus de Sulinghen preceptor in Elmesburch, Heinricus
preceptor in Merghentheim, Vlricus de Dume, Andreas de Hohenloch, lo
Heinricus de Mogvntia.
Facta sunt hec anno incamationis domini m? cc? xx? quinto.
AuB orig.-perg. in Marburg (Hersfeld, Guteren). Auf der rückseite steht von
einer hand des XV . jahrh : Littera super xxxviil mansis sitls in yillis Louchstete,
Treuere, Wickendorff, Rysen, Kyndelbrucke, Elx8lebin(!), Toteleybin, Heylingen. 15
Das kleine, runde, an roth und gelben seidenfäden hängende Siegel in hellrothem
wachse zeigt Maria im brustbilde, im linken arme das Jesuskind, in der rechten
hand eine lilie; umschr.: S'MAGIST.HHOSPITA.. SM.
1 5. Abi Ludwig von Hersfeld überlässt auf billen des grafen Alber l
von WaUenslein 3V2 hüben zu Helmshau^en, welche Heinrich von 20
Hesserode von dem grafe7i^ und dieser von dem abte zu lehn hatle^
dem bruder Heinrich Sigewin von Reichenbach für den deutschen
orden gegen 4 hüben zu Meckwinsberg und Reddingshausen, welche
Heinrich von Hesserode der Hersfelder kirche überwiesen hat 1226.
1226. In nomine sancte et individue trinitatis. LudeTncus dei gratia Hers- 25
feldensis abbas omnibus tam presentis quam futuri temporis hominibus
Yolumus ut innotescat, quod ad maximam fidelis nostri comitis Alberti de
Waldensteyn et aliorum honestorum virorum instantiam tres mansos et
dimidium cum omnibus suis pertinentiis sitos in Helmungeshusen, quos
Heinricus de Hesilrode a predicto comite Alberto in feodo habuerat et 30
ipse comes a nobis^ fratri Heinrico Sygewino de Bichenbah nomine
Theutunice domus ultra mare conferimus et cum omni integritate in per-
petuum possidendos liberaliter appropriamus. In quorum restaurum reci-
pimus quatuor mansos cum onmibus suis pertinentiis sitos in Mekewinis-
berge et in Betwinishusen, quos jam dictus Heinricus de Hesylrode nobiS35
et ecclesie nostre donavit et appropriavit. Testes aderant hiis donationi-
bus : comes Albertus de Waldensteyn, Heinricus burgravius, Ludewicus
de Ywa, Ludewicus de Leynbah, Heinricus de Hemboldishusen.
Actum est dominice incamationis anno m? cc? xxvi?, institutionis
vero nostre anno nono. Ut igitur hujusmodi donatio nostra rata et sta-40
1227 apr. 16. - 1229. 45
bilis semper permaneat^ fecimus eam annotari et appensioue sigilli nostri
roborari.
Aus dem stellenweise verblassten orig.-perg. in Marburg (deutschoO- .Das an
grüner seidenschnur angehängt gewesene Siegel ist abgefallen. Gredr. : Gudemis
5 Codex 4,871.
1 6. Erzbischof Siegfried von Mainz bestätigt die von dem abt Wie-
gand von Haina, dem propst Gerhard von st, Stephan zu Mainz und
dem prediger Konrad von Marburg vorgenommene trennung der kirche
zu Marburg von der pfarrkirche zu Obenveimar gegen gewisse von
10 ersterer an letztere jährlich zu zahlende abgaben. Mainz 1 227 apr, 1 6.
In nomine sancte et individue trinitatis, amen. Sifridus dei gratia 1227
sancte Magnntine Sjödis archiepiscopus. Quia dilecti nostri Wigandus *p^* ^^'
abbas de Hegenehee ordinis Cisterciensis, Gerhardus prepositus sancti
Stephani Maguntini et Cunradus de Mareboch (!) predicator verbi dei
i5nostra vice freti ecclesiam in Mareborch a sabjectione ecclesie parrochi-
alis in Wimere, cujus filia esse dicebatur, exemerunt, eo proviso, ut dicta
ecclesia in Mareborch pfefate ecclesie parrochiali ad usum sacerdotis
inibi servientis x solides et ad luminaria ecclesie v et ad sartatecta
ipsius y de certis et justis reditibus annuatim in feste sancti Martini,
2osalvo per omnia jure dyocesiani (!) et archidiaconi loci, qui pro tempore
fuerit, solvere teneatur ; hinc est. quod nos exemptionem ab eis nostra
auctoritate provide factam ratam et gratam habemus. In cujus rei evi-
dentiam hanc confirmationis nostre paginam sigilli nostri impressione
duximus roborandam.
25 Actum Moguntie, anno incamationis dominice m? cc? xxvii?, xvi?
kalendas maji, pontificatus nostri anno xxvi?
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche.;. Auf dem an rothen seidenfäden an-
hängenden rundovalen Siegel ein sitzender bischof mit buch und stab; umschr. :
SIFRIDVS • m- GRA. SCE • MAGÜNTINE • SEDIS • ARCHIEPS- Gedr. : Ester
30 Origines juris pnbl. Mass. ed. III. 224.
1 7. Pfalzgraf Otto herzog von Baiem genehmigt als lehnsherr, dass
Eckberi schenk von Elmstein dem deutschen orden den zins von dem
hofe zu Bosenheim erlassen hat, Alzey 1 229.
0. dei gracia palatinus comes Rheni dux Baiuvarie omnibns hoc 1229.
35breve visuris salutem in domino. Que mens humana non valet servare,
decet ea scriptis enucleadus innodare. Sciant tarn presentes quam posteri,
quod Ekhebertus pincema de Elbinstein motus zelo pietatis unanimi
eonsensu conjugis ac pignorum snorum nostra bona voluntate seu per-
missione census de curia domus Theutonice sita in villa Businsheim
40 mediantibus viris ydoneis, scilicet comite Agresto^ comite Irsuto, Godde-
16 1229. — 1229 apr. 19.
frido de Bikhinbach, Conrado de Lichdinstein, et aliis quam pluribns,
quos census ,a nobis feodali jure possederat, absolute et integre sancte
Marie ibidem serviencium reliquit usui. Ad cujus rei certitudinem haue
paginam sigilli nostri munimine fecimus roborari.
Datum in Alzeia, anno domini m. ec. xx. ix. 5
Aus nr. 544 (553) des Marburger copialbuches in Wien. Gedr. : Gudenus
Codex 4,872. Henne8l,86.
18. Papst Gregor IX. verheissl ablass allen^ welche das von der ver-
witlweten landgräfin Elisabeth von Thünngen zur aufnähme von
kratiken und armen gestiftete hospital {zu Marburg) am feste desto
h. Franciscus [oct. 4.), dem zu ehren es errichtet isl^ und an den
folgenden tagen besuchen. Perugia 1229 apr. 19.
1 229 Gregorius episcopus servus servorum dei universis Cristi fidelibus
*^'* ■ per Theutoniam constitutis salutem et apostolicam benedietionem. Quo-
niam, ut ait apostolus, omnes stabimus ante tribunal Cristi, recepturii5
prout in corpore gessimus, sive bonum fuerit sive malum, oportet nos
diem messionis extreme misericordie operibus prevenire et etemorum
intuitu Seminare in terris, quod reddente domino cum multiplicato fructn
recoUigere debeamus in eelis, firmam spem fiduciamque tenentes, quon-
iam qui parce seminat, parce et metet, etqui seminatinbenedictionibus, 20
de benedictionibus et metet vitam etemam. Hec igitur considerans dilecta
in Cristo filiaE. relicta clare memorie langravii.Turingie, ac diligenter,
sicut decet ipsius devotionem, attendens, quod sanctorum suffragiasint ad
promerendam divinam gratiam plurimum oportuna, et quod beati Fran- '
cisci confessoris patrocinium multum valeat apud deum, pro ejus honore25
ac caritatis obtentu quoddam construxit ad receptionem infirmorum et
pauperum, sicut nobis exposuit, hospitale. Ut autem vos hospitale ipsum
pro ejusdem sancti reverentia honorantes illum propitium habere possitis,
universitatem vestram monemus et hortamur in domino in remissionem
vobis peccaminum injungentes, quatinus in sollempnitate confessoris 30
ipsius hospitale predictum cum devotione debita visitetis, implorantes
ejus patrocinium et vestrorum veniam peccatorum, ut per hec et alia
bona, que domino inspirante feceritis, ad eteme possitis felicitatis gaudia
pervenire. Nos enim de omnipotentis dei misericordia et beatorum
Petri et Pauli apostolorum ejus auctoritate confisi omnibus ad idem35
hospitale accedentibus quadraginta dies in sollempnitate predicta et
ex tunc usque ad diem octavum viginti de injuncta sibi penitentia
relaxamus.
Datum Perusii, xiii. kalendas maji, pontificatus nostri anno tertio.
35 1) Die nrk. wird beim eintritt Roberts in den deutschen orden gegeben sein ; Robert
gehörte dem orden bereits im febr. 1231, doch anscheinend noch nicht lange, an. Vgl.
die nrk. in den Annalen für Nassau. Aiterthomsk. 3,l»Bö.
2} Steinflschbach oder das benachbarte ausgegangene Niederflschbach im amt Idstein.
3} Hieranf folgt ein leergelassener Zwischenraum in der breite von drei Zeilen.
Hess, ürknndenbnch. I. 2
1231.
1230 — 1231. 17
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Auf der rückseite steht y. Die blei-
bulle hängt an roth und gelben seidenf äden. Gedr. : Retter HeBsische Nach-
richten 2,41; daraus: Histor. u. rechtsbegr. Nachricht 22 nr. 2S; Samml. v.
Deduct. 5,204; Hennes 2,38. Beurk. Nachricht 1,10 nr. 11; daraus Samml. v.
5Dedttct. 6,141. Heusinger Gesch. d. Hospitals s. Elisabeth 60 nr. 30 [unvollst.
aas Better u. Beurk. Nachr.). Vgl. Potthast Beg. Pont. 1,720 nr. 8377.
19. Graf Heinrich von Nassau üherlässl wegen seines in den deut-
selben orden getretenen bruders Robert dem orden die dörfer Frick-
hofen^ Mühlbach, Thalheim, Hambach, Finslemlhal, Ober- und
10 Nieder-Auroff, Dotzheim, Breitscheid, Erdbach, Wörsdorf, Fischbach,
Walsdorf und die mühle Arde nebst leibeigenen zu Neuhof und Thal-
heim, wogegen Robert auf alle übrigen dörfer und leuie der graf-
Schaft verzichtet, [um 1230— 1231]^.
H. dei gracia comes Nassowensis univerBis Cristifidelibus salutem 1230—
15 m omnium salute. Vestra noverit universitas, qaod nos ad honorem dei
omnipotentis et sae gloriose genitricis villas quasdam liberas libere eon-
cessimuB pro parte fratris nostri fratris Roberti cum omni jure et servieiis
suis universis attinendas in perpetnnm hospitali beate Virginia Marie
domus Teutonicorum Jherosolimitane, scilicet Vredenhouin, Molinbach,
2oDaleheim et Hanbach, solventes in censum annuatim undecim marcas
et dimidiam et oeto denarios monete Coloniensis, ad omne jus; item
Vinstrindale, tres marcas et dimidiam ejusdem monete, ad omne jus ;
item snperior Vrefe et Vrefe inferior, Totsheim, Bredinscheit et Erdine-
bach, solventes tres marcas ipsins monete, ad^omne jus; item Wers-
25 dorph, Vischebach^) et Walsdorph, solventes sex marchas dicte monte,
ad omne jus ') .
Preterea a quolibet dominio, quibus [attinebant curiales Nove Curtis
Henricus cum prole sua, Cunradus frater ipsius cum prole sua et Cun-
radusdeErdinebagcum uxore et prole sua; sic(?) et homines inDaleheim,
30 scilicet Gumpertus cum uxore et prole sua, Bopertus, Adileidis et filia
ejus cum prole sua, Herwicus, Amoldus, Wemerus et Henricus frater
ejus, Lucatdis, 6oda cum pueris suis, Adileidis, Gertrudis, Adileidis et
LncardiB, Henricus, Rupertus, Lodewicus, Hartlif et Henricus, Hilde-
gnndiB et Isintrudis, laboribus nostris emancipavimus et expensis
18 1230-1231. — 1231.
eosdem, tradentes eos apropriatos domui hospitalis memorati. Versa
vero vice fi*ater noster frater Robertu8 renunciatis ceteris tarn hominibus
quam et villis tocius nostre comide, conteiitus benigne super notatis.
Sane ut singula dei eonpleantur in laude, nos et uxor nostra Mehtildis
pari assensu ac humili devocione manu collecta renunciavirnus molen- 5
dino Arde domui hospitalis sepedicti cum quolibet usufructu suo in per-
petuum annuente domino libere deserviendum.
Aus dem 16 cm. breiten und 44 cm. langen orig.-perg. in Idstein (Dilleub.
archiv). Zwischen der letzten zeile und dem umgelegten unteren rande ein freier
Zwischenraum von 10 cm. Auf der rücksei te steht von wenig späterer hand : 10
De libertate quarundam villarum et curiarum in comicia Nassauye. Auf dem
anhängenden dreieckigen Siegel ein rechtsum aufgerichteter lüwe, umgeben von
sechs kleinen rechtecken (schindeln); umschr.: SIGILLVM- HE TIS • DE-
....OWE« Gedr.: Annalen für Nassau. AI terthumskunde 3,1,59 (mangelhaft).
20. Graf Heinrich von Nassau schenkt dem deutschen orden das 15
patronatsrecht zu Herborn. 1231.
1231. Heinricus dei gratia comes de Nassau wen universis Cristi fidelibus
salutem in omnium salutari. Notnm esse volumus et apertum, quod
ecciesiam Herberen, cujus jus patronatus habuimus rationabiliter a Thu-
ringensi lantgravio, quam et idem lantgravius cum jure . . patronatus 20
a domino Heinrico illustri Eomanorum rege habuisse dinoscitnr in feodo,
ipsi lantgi'avio ea resignavimus eonditione, ut ipsa ecclesia dicto domino
regi ab eodem lantgravio resignata domui Theutonice hospitalis gloriose
virginis Marie Jerosolimitani a domino rege in elemosinam libere con-
ferretur. Quia igitur ad honorem dei omnipotentis et sue genitricis25
gloriose tam per dominum regem quam per lantgravium omnia, sicut
prelibata sunt, pia liberalitate sunt completa per ordinem, glorificando
viventem in secula processus nostri factis in hac parte cartule presentis
inscriptione et sigilli nostri impressione testimonium perhibemus.
Datum anno ineamationis dominice m. ce. xxxi. 30
Aus Gudenus Codex 3,1098 nr. 644. Das orig. scheint verloren. Gedr.: Gu-
denus a. a. o. ; daraus: Eremer Origines Nassoicae 2,270; Hennes 1,92 nr. 84.
21 . Graf Heinrich von Nassau und seitie gemahlin Mechtild schenken
dem deutschen orden die kirchen zu Bieseberg und Zeuzlieim. 1231.
1231. In nomine sancte et individue trinitatis, amen. Henricus dei gratia 35
comes et Metildis ejus uxor comitissa Nassowenses presentem inspecturis
paginam imperpetuum. Quoniam crebra momentorum ac teinporum evo-
1231. — 1231 man 11. 19
•
Intio reram omate gestarum antecessornm successionem immemorem
facit frequenter ant insciam, cantam perpendimüs ac meritnm, üt quod
gratia memorie perheimis farore benigno congessimns, titalo memorabili
commendemus. Noverint igitur presentes ac posteri, qnod nos juxta jura
5 ciyilia coUecta manu, pari assensu et jure libero rero functi patronatu
ecclesias Blesebereh et Zupzhem Treverensis diocesis cum omnibus suis
appendiciis in nostrarum ac parentum nostrorum animarum remedium
oontulimus domui hospitalis sancte Marie Teotunicorum Jerosolimitani in
perpetuum. Beceperunt itaque a nobis earundem ecclesiarum donum
lofiratres domus antediete Henricus in Frankenvort, Ludowicus in Con-
fluentia et Henricus in Bisen preceptores vices domus memorate autten-
tice in hac parte gereutes. Ne igitur pie gestorum commendabilis quo-
modolibet evanescat recordatio aut versuti cujuslibet rersatili subnervetur
astutia, ad industrem dictorum fratrum instantiam ecclesias prelibatas ac
15 earundem donationes a nobis legitime celebratas et rite antediete domus
hospitali confirmamus animo coUibenti; in singnum firmitatis perpetue
presentem paginam nostri tituli singnaculo munientes. Hujus rei testes
sunt : Sifiidus congnomine Stail, Petrus de Wileburch, Conradus Rvue-
same, milites ; Giselbertus scolasticus de Wileburch.
20 Acta sunt hec anno dominice incamationis &. L &. üi. i.
Aus orig.-perg. in Idstein. Siegel an grünen seidensträngen wie an nr. 19;
umschr.: SIGI..VM. HENRI.... MITIS- DE- N...OWE- Gedr.: Gudenus Codex
3,1098 nr. 645; daraus: Eremer Origines Nassoieae 2,272; Hennes 1,93 nr. S6.
22. Papsl Gregor IX. bestätigt auf bitten der verwittweten landgräfin
25 {Elisabeth) von Thüringen den brüdem des Franciscushospilals zu
Marburg das dem hospitale von den landgrafen Heinrich und Konrad
geschenkte patronatsrecht in den kirchen zu Marburg.
Lateran 1231 märz 11.
Gregorius episcopus servus servorum dei dilectis filiis fratribus hos- 1231
30 pitalis sancti Francisci de Marburc salutem et apostolicam benedictionem.
Cum a nobis petitur, quod justum est et honestum, tam vigor equitatis
quam ordo exigit rationis, ut id per sollicitudinem officii nostri ad debi-
tum ßerducatur eflfectum. Eapropter, dilecti in domino filii, annuentes
precibus dilecte in Cristo filie nobilis mulieris relicte clare memorie . .
35lancrayii Turingie, quam nobis reddunt laudabilis vite sue merita plu-
rimum commendatam, jus patronatus, quod in ecclesiis de Marburch
H. lancravius et C. frater ejus hospitali vestro, prout spectabat ad ipsos,
. de diocesani episcopi et capituli sui consensu pietatis intuitu contulerunt,
2*
20 1231 Jon. 3.
'gicut illud dictum hospitale jnste obtinet et qniete, vobis et per vos
hospitali eidem aaetoritate apostolica eonfirmamus et presentis scripti
patrocinio eommunimus. Nullt ergo ornnino hominum liceat haue pagir
nam nostre confirmationis infniig>ere vel ei au8u temerario contraire.
Si quid autem hoc attemptare presumpserit, indignatioiiem omnipotentis &
dei et beatorom Petri et Pauli apostolomm ejus se noverit ineunsurum.
Datum Laterani, y. idus martii, pontificatus noBtri anno quarto.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Auf der rUckseite steht: Lancravia.
Die bleibttlle hängt an roth und gelben seidenfUden. Gedr. : Gudenus Codex 3,1097;
daraus: Beorkund. Nachricht 1,10 nr. 11; Samml. v. Deduct. 6,142. Entdeckt. 10
Ungrund nr. 21; daraus: Samml. v. Deduct 7,469; Hennes 2,44 nr. 40. Vgl. Pott-
hast Reg. Pont. 1,745 nr. 8678.
23. Der römische könig Heinrich (VII.) überweist die kirche zu
Herborn^ welche von ihm landgraf Heinrich von Thüringen und von
diesem graf Heinrich von Nassau zu lehn trug^ dem deutschen orden. 15
Gelnhausen 1231 jun, 3.
1231 H. dei gracia Romanorum rex et semper augustuB universiB imperü
^^^' ' fidelibus, quibus presens littera fuerit ostensa, graciam suam et omne
bonum. Significandum duximus universitati vestre, quod ecciesiam Her-
beren dilectus consanguineus noster H. lantgravius Turingie a nobi8 20
habebat in feodo cum jure patronatus et ab ipso lantgravio jus patro-
natus habuit H. comes de Nassw, et idem comes ipsum jus patronatus
resignavit premisso lantgravio ea condicione, ut ipse lantgravius eam
nobis resignaret et nos ipsam omni jure conferremus domui Teuthonice
in subsidium terre sancte. Cognita itaque devocione premisse domus 2&
memoratam ecciesiam ipsi conferimus tenendam et possidendam pleno
jure et eandem donacionem ipsi duximus confirmandam, volentes, ut
ipsam teneat ad usus suos, cum resignacio facta sit legitime a persona
in personam sine exceptione.* Ad hujus igitur donacionis nostre memoriam
presentem litteram sigillo nostro communitam prefate domui fecimus30
assignari. Testes sunt hii: Hermannus marchio de Badin, C. burcgra-
vius de Nvrinberc, marchio de Burgw, Luipoldus et £. fratres de Grin-
delach, C. de Stoffin, et alii quamplures.
Actum apud Geilinhusen, anno dominice incamacionis millesimo
ducentesimo tricesimo primo, üi. nonas junii, indictione iiii. 3S
Aus orig.-perg. in Idstein (Diilenb. archiv). Das beschädigte runde Siegel an
rothen seidenschnttren zeigt den künig mit scepter und reichsapfel auf dem throne
sitzend; umschr.: CVS- DI- G MANORVMREX VSTVS- Gedr.:
Kremer Origines Nass. 2,271; daraus Hennes 1,92 nr. 85. Vgl. Böhmer Reg.
239 nr. 242. 40
1231 üov. 1. 21
24. Landgraf Heinrich von Thüringen und sein bruder Konrad
schenken dem deutschen orden guter zu MSllrich. 1 231 nov. 1 .
In nomine sancte et individne trinitatis. Heinricus dei gratia Thu- ^^^^
riogie lantgravins et Saxonie comes palatinuB et G. frater suub omnibos
5 hanc paginam inspeetaris salutem in eo, qui est saluB omnium. Quo-
niam hec, que aguntar, a labili hominum memoria facile solent evapo-
rare et fragilis etas humana tenni herens filo minns in dies consuevit
esse durabilis et annosa, inde est, quod ea, que pie geruntur, scriptorum
cautione expedit communiri et suo loco in postemm, si necesse fuerit,
10 animis fidelium inculcari. His igitur consideratis ad noticiam tarn pre-
sentis quam futuri eri decrevimus pervenire, quod nos apostolici non
immemores documenti, quo nos non manentem habere hie civitatem
perdoeemur, hospitali dei genitricis Marie , quod ex longa retroacti tem-
poris vetustate quodam speciali dilectionis amplectimur privilegio, que-
15 dam bona nostra in spe remunerationis eteme contradidimus, que suis
nominibus et quibus in locis sita sint evidenter jussimus subnotari. Sane
proprietatem in Meldricb cum universis suis pertinentiis , scilicet in
agris, paseuis, silvis, piscationibus, jam dicto hospitali irrefragabiliter
assignavimus. Ut itaque que prelibata sunt in omnes futurorum tempo-
20 rum devolutiones rata et indivulsa persistant, presentem paginam feei-
mus eonscribi et eandem sigilli nostri inpressione insigniri. Huic facto
interfuerunt : comes Heinricus de Swarzburc, comes Theodericus de
Berca, Cunradus de Tannenrode, Fridericus de Tannenrode, Vlricus de
Tullestete, Rudolfus pincema de Uargela, Fridericus de Driuurte,
25 camerarius de Uanre et frater suus, Eckehardus de Sumeringen, et alii
quam plures.
Acta sunt hec anno dominice incamationis m? cc? xxx? i?, indictione
Ti., kalendas norembris.
AuB orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Die aiegei der aussteller an Bchwarz-
30 roth-gelben seidenfäden zerbrochen. Auf dem runden ersten ein reiter, in dessen
Bchild ein rechtsum aufgerichteter lOwe steht; umschr.: HENBICVS- 1)1. GKA...
Das dreieckige zweite zeigt einen rechtsum aufgerichteten löwen ; umschr. :
SIGILLV-.CVNEADI. FR...IS- THVR Die indiction weist auf 1232. wo-
bei ich indictio Bedana voraussetze, welche in Urkunden landgraf Heinrichs vor-
35 kommt; denn nr. 44, 45, 46 y. 13. oct. u. 6. nov. 1234 haben indict. VIII., während
eine urk. Heinrichs yom selben jähre (ohne tag) im Urkb. des histor. Vereins f.
Niedersachsen heft 2,143 nr. 193 ind. VII. hat. Gedr.: Gudenus Codex 3,1103.
Beurk. Nachricht 2,59 nr. 21 1^. — Eine völlig gleichlautende urk. stellte landgraf
Heinrich unter dem selben datum für sich allein aus. Orig.-perg. mit zerbrochenem
40 Siegel wie vorher. Gedr. : Histor. diplom. Unterricht nr. 44 ; daraus Estor Origines
juris publ. Hass. ed. III. 93.
22 1232.
25. Die landgrafen Heinrich und Konrad von Thüringen schreiben
dem papst Gregor IX., dass sie das von ihrer verstorbenen Schwägerin
Elisabeth gestiftete Franciscushospital {zu Marburg)^ welclies dieselbe
unberechtigter weise dem Johanniterorden übergeben habe^ mit gutem
ausgestattet^ und bitten um bes tätigung und förderung. [1232.] 5
1232. Sanctissimo patri acdomino 6.^) sacraesanctae^) Somanae ecclesiae
summo pontifici H. et C.*) Thuringiae lantgravii cum obsequio devotam
in Omnibus obedientiam. Vestrae significamus patemitati, quod hospi-
tale beati Francisci, quod felicissimae memoriae E.^] relicta fratris nostri
fundayerat, in haereditate nostra situm est, in qua ne^) unum agrumio
habet vel habuit, quae ^] ad nos cum area, in qua ipsum aedificatum
est, ex parte fratris ') nostri non devenisset. Cum vero tam ex sua sim-
plicitate quam forte ex quodam^) stulto consilio praefatum hospitale
assignaret fratribus hospitalis Hyerosolimitani, nos facto ejus omnibus
modis ^] contradiximus pro eo, quod nihil juris tam in area quam in aliis, 15
quae supradicto hospitali beati Francisci assignaverat, nisi quamdiu
viveret, ipsi a nobis fiiit assignatum. Ipsa vero mortua ad instantiam
magistri C.i^) de Marburg predicatoris, quiaomnia**), quae facta fuerant
circa jam saepe dictum ^^ hospitale, videbantur inania et nullius valoris,
secundum facultates nostras dotavimus et ab omni jure, quod in ipso 20
habuimus velposteri nostri essenthabituri,liberavimus*^), dimisimus, sicut
in litera nostra super hoc concepta potest videri. Unde vestrae suppli-
camus sanctitati, pater reverende, quod ob dilectionem, quam habuistis
ad supradictamf ratris nostri relictam, factum ipsius'^) confirmantes hospi-
tale supradictum in omnibus, quibus scitis et potestis, dignemini pro- 25
movere.
Aus abschr. des XVI. jabrh. auf pap. (A) in Marburg (deutscho.) . Darunter steht
von anderer band : Auscultata et coUationata est pr^sens copia per me Goarum
Dickhaut sacris apostolica et imperiali auctoritatibus notarium publicum cum origi-
nale (!), et concordat eidem ad verbum, quod attestor ego manu mea propria. 30
Ohne notariatszeichen und siege!. Gredr. -. Retter Hess. Nachrichten 2,43 nach
abschr. (Bj; daraus: Histor. u. rechtsbegr. Nachricht 23 nr. 31 ; Samml. v. Deduct.
5,205; Hennes 2,44 nr. 41. Beurk. Nachricht 1,11 nr. 12 nach abschr. (C); daraus:
Samml. y. Deduct. 6,142; Heusinger Gesch. des Hosp. s. Elisabeth 62 nr. 6. Ab-
weichungen von A : 1) Gregorio BC. 2) sanctissimae B. 3) Henricus et Conradus 35
BC 4) Elisabeth BC. 5) in qua ne] ita quod nee BC. 6) qui BC. 7) patris B. 8) quo-
rundamBC. 9) mod. omnib. B. 10) Conradi B. 11) quia omnia fehlt B. 12) jam dictum
B. 13) liberum BC. 14) nostrum BC. — Das besiegelte orig. nahm landgraf Philipp
der GroBsmüthige von Hessen 1 544 nebst andern Urkunden des deutschen hauses
zu Marburg mit auf den reichstag zu Speyer, um es gegen den Marburger com- 40
thur zu gebrauchen, und erbot sich, es dem kaiser vorzulegen. Vgl. Hortleder
Handlungen von den Vrsachen des Teutschen Kriegs buch 5 cap. 20.
1232 Jnl. 27.*- 1232 ang. 2. 23
jul. 2
07
26. Erzbischof Siegfried von Mainz erklärt, dass er niemals den
Johannitern zum besitze des von der landgräfin Elisabeth bei Mar-
burg gegründeten hospitals habe verhelfen wollen.
Mainz 1232jw/. 27.
5 S. dei gratia sancte Magnntine Bedis archiepiscopus nniversis Cristi _\2^^2.
fidelibus hanc paginam inspectnris salutem in domino. Tenore presen-
tium Yobis volumas fieri manifestum, quod nnnquam fuit requisitum
a nobis, immo et si requisitam fuisset, Toluntatem nunquam habuimns
indulgendi, quod fratres hospitalis saneti Johannis in Jerusalem illud
lohospitale optinerent, quod felicis recordationis Elizabeth relicta bone
memoria Lodowici quondam lantgravii Thuringie prope oppidum Mar-
purch noscitur construxisse. Sed nee de parroehiis illi hospitali eollatis
feeimus quicquam tale nee fecisse cognovimus aut in tale aliquid con-
sensisse capitnlum majoris ecclesie Maguntine. Ad majorem autem evi-
15 dentiam hujus rei dedimus scriptum presens sigilli nostri munimine robo-
ratum.
Datum Maguntie, anno domini m? ce? xxxii? vi? kalendas augusti,
pontificatus nostri anno seeundo.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho). Auf dem nmdovalen Siegel ein
20 sitzender bischof mit buch und Stab; umschr.: SIFRIDUS* DI* QRA- SCE. ...
UNTINE • SEDIS- ARCHIEPS- Gedr.: Retter Hess. Nachr. 2,46; daraus: Hist. u.
rechtsbegr. Nachricht 23 nr. 30; Samml. v. Deduct. 5,205; Hennes 2,45; Heusinger
Gesch. d. Hosp. s. Elisab. 61 nr. 4 (unvollst ).
27. Die vom päpstlichen stuhle ernannten Schiedsrichter bestätigen
2b den eingerückten ausspruch magister Konrads von Marburg vom 2.
august 1232, worin dieser die ansprüche des Johanniterordens auf
das Franciscushospital zu Marburg für unbegründet erklärt.
C. major prepositus, E. saneti Germani decanus Spirenses judices 1232
a sede apostolica delegati et magister Michael eanonicus saneti Gvidonis
30 a decano majoris ecclesie subdelegatus. Constitutis coram nobis magistro
C. de Heimbach fratre hospitalis saneti Johannis Jerosolimitani tunc pre-
eeptore in Alemannia ex una parte et Hermanne et Alberto de Marpurc
magistris hospitalis saneti Franschiscy ex altera pro jure, quod se fratres
hospitalis saneti Johannis in hospitali saneti Franciscy in Marpurg dice-
35bant habere, presentibus plerisque viris ydoneis et discretis de nostro
consensu neenon et auctoritate taliter est questio definita : Magister C . de
Heimbach consultis fratribus suis neenon et discretorum habito consilio
omnino se submisit voluntati et arbitrio magistri C. de Marpurg, verbo
aug. 2.
24 1232 aug. 2.
et opere omni renuncians actioni, si quam habebat vel habere videbatur
adversus predictos magistroB H. et A. et locnm hospitalis saneti Franciscj
in Marpurg. Verum magister G. de Marpurg tamqnam vir proyidus et
discretus visis et perlectis privilegiis et instrumentis hospitalis predicti^
habito jurisperitorum et prudentum virorum consilio taliter duxit pro- 5
nuntiandum:
In nomine patris et filii et Spiritus saneti, amen. Ego ma-
gister G. de Marpurg verbi dei predicator et monasteriorum in
Alemannia visitator visis et perspectis instrumentis donationis
langravii, confirmationis domini arehiepisoopi Maguntini necnon lo
et domini Gregorii summi pontificis hospitale saneti Franciscj
ab instancia fratrum hospitalis saneti Johannis Jerosolimitani
per diffinitivam sententiam justieia exigente absolvo perpetuum
eis Silentium super premissis indicendo.
Acta sunt hec anno domini m? cc? xxx? ii?, die secundois
intrante augusto.
Nos vero judices dicti magistri sententiam ratam et gratam habentes
auctoritate sedis apostolice nobis injuncta confirmamus. In cujus rei
eyidentiam presens scriptum scribi fecimus et sigillis nostris, majoris
ecclesie, saneti Germani, saneti Gvidonis, sancte Trinitatis Spirensibus, 20
magistri G. de Marpurg sententiam pronnnciantis, fratrum quoque hospi-
talis saneti Johannis fecimus communiri. Testes : H. prepositus saneti Ger-
mani, G. de Hoenhart canonicus majoris ecclesie; de sancto Germano:
Bemous, Vrtlibus, Conradus, Diterus ; de sancto Gvidone : W. decanus,
Wolframns, Conradus ; de sancta Trinitate : magister Stephanus, Dithe- 25
rus, Heinricus, Marquardus, Hugo, et alii quam plures.
Aus orig.-perg. in Marburg (deatBcho.)* Folgende 9 Siegel hängen an: 1) oval
geistlicher mit buch undoelzweig; CVNRADVS. MAIORIS • ECL'IE • IN- SPIHA
PREPOSIT.. 2) oval; geistlicher mit kelch am altar; EKEHARDj DECAN'
S -GERMANI- SPIR... 3) oval; arabeske mit zwei pfauen; SECRET- MAGRI- 30
MICHAL-' SPIRES'- 4) rund, zerbrochen; Maria mit dem kinde; SIGILLVM
FRATRVM- MAIORIS. ECCL'E- IN- SPIRA- 5) oval; bischof mit stab, die
rechte zum segen erhoben; CAPITVLVM. ECCL'E- SANCTI- GERMANI- IN
SPIRA* 6) oval; heiliger jait buch und stab, links drei lilien über einander
SIGILLVM- CAPITVLI- SCI- WIDONIS- SPIREN- 7) rund; kirchliches gebäude; 35
SIGILLVM- S- TRINIT.... SPiRA- 8) oval; mönch mit buch und kirchen-
fahne; S'- MAGRI- CVNRADI- PREDIG ATOMS- VERBI- DEI- 9) rund; haupt
Johannes destäufers; CVRAD-' MAGIST-' DE- HEIENBA- — Dabei liegt eine
gleichz. abschr. auf perg. Auf dem daran hängenden runden Siegel eine kniende
gestalt und hinter derselben eine aus wölken ragende hand, von welcher strahlen 40
auf die gestalt ausgehen. Dabei steht: SAVLE- QVID- ME- FSEQ'RIS-;
umschr.: S.' FRIS- CVNRADI- DE- THVRINGLÄ.- Gedr.: Retter Hess. Nach-
richten 2,44; daraus: Histor. u. rechtsbegründ. Nachricht 24 nr. 32; Samml. v.
1232 aug. 11. 25
Dedaot. 5,206; Hennes 2,46. Histor. diplom. Unterricht nr. 187; daraus Heusinger
Gesch. d. Hosp. s. Elisab. 61 Br. 5.
28. Erzbischof Siegfried von Mainz^ die äbte von Amsburg^ Bild-
hausen^ Rommersdorf Arnstein und Cappelj die pröpste von Bingefi
5 und Wirberg^ der decan von Momberg und die prediger Konrad von
Marburg und Angel berichten dem papst Gregor IX. über die wunder
am grabe der landgräfin Elisabeth von Thüringen,
[Marburg 1232 aug. 11] ^).
Sanctissimo patri ac domino G. sacrosancte Romane ecclesie summo ^232
10 pontifici S. miseratione divina archiepiscopus Maguntinus et de Amis-
burg, de Biledeus 2) Cysterciensis ordinis, de Rumerstorf, de Arenstein
et de Capella Premonstratensis ordinis abbates, sancti Stephani de
Pinguia et de Werberg prepositi, de Munberg decanus, magister C. de
Marpurg et frater Angelas de Minorum fratrum ordine predicatores reve-
isrentie filialis et obedientie debite paratissimam exhibitionem cum pedum
osculo beatorum. In partibus Alamannie, ubi fides orthodoxa vigere
consueveratj pullulare ceperat virulentum semen beretice pravitatis et
perieulosißsime dilatari. Sed Cristus, qui temptari suos non patitur
supra vires, pro hereticorum pertinatia convincenda tormentorum et mortis
20 yaria suscitavit genera contra eos, quos nunc etiam modo mirabili con-
primit et confutat, nostre fidei veritatem ostendens per miracula plurima
et virtutes, que ad suam gloriam et honorem felicis recordationis domine
Elysabeth olim lantgravie Thuringye multipliciter et magnifice operatur,
quorum quedam, de quibus nobis facta est plena fides per juramenta tam
25testium quam juratorum, patemitati vestre duximus transscribenda:
(I.) Sophye de Veltpach filius xi annis claudus et totius corporis
viribus destitutus, manibus et pedibus gradiens ad modum bruti quadru-
pedis ad tumbam predicte nobilis restitutus est sanitati ; testes : Crafto,
Cunradus et Adolfus de Burgpach sacerdotes. (11.) Item puella quedam
30 de Eichene x annorum pedum et manuum usu carens, gibbosa insuper
et lingue nimium impedite ab hiis omnibus est sanata ; testes : sacer-
dos ville ejusdem, Hedewigis mulier maritata et Elysabeth religiosa.
(ÜI.) Item Gerardus de Borbach et Adolfus sacerdos ville ejusdem in
cena domini quendam pueioim presentabant contractum, ita quod ventri apr. 8.
35genua concreverant et conputruerat caro ventris, qui ibi restitutus est
sanitati; testis: Johannes sacerdos. (IV.) Item Petrissa de Wetflaria
1} Dieses datom ergiebt sich ans dem Inhalt der nik. und namentlich aas nr. 34.
2) Kann nur Bildhausen bei Münnerstadt (dioecese Würzburg) sein, welches in der form
Büedehusen vorkommt. Vgl. Janauschek Orlg. Clsterc. 1,140.
26 1232aiig. 11.
dixit. quod puer buus oculo uno cecus visum recepit; testis: Methildis.
(Y.) Item de Wetflaria Meingotus et Methildis dixerunt, quod ipsa mulier
visumi recepit oculo uno ceca. (VI.) Item de Fronehusin quidam mutus
et rabidus omnimodam sanitatem recepit; testes: magister Cunradus de
Marpurg et sacerdos ville Ludewicus. (VIL) Item de Giezen Heiden- 5
ricus juratus dixit, quod quasi toto corpore fistulosa fuit filia sua, quam
yidimus ad invocationem ejus sanatam. (VIII.) Item Rudolfus de Dil-
lesberg dixit, quod ad invocationem ejus unius oculi visum recepit.
(IX.) Item Henricus de Cleberg dixit, quod ipsius meritis gravissimam
ventris infirmitatem evasit. (X.) Item de Colonia quedam puella con-io
tracta, gipposa (Ij et ceca ad ejus tumulum plene fuit curata, similiter
et a Struma; testes: rectores hospitalis, magister G. de Marpurg et multi
alii. (XI.) Item puer quidam cecus a nativitate ad tumulum ejus curatus
est ; testes : qui prius. (XII.) Item quidam de Bobardia oculo uno cecus
ad tumulum ejus curatus est; testes: rectores hospitalis. (Xm.) Item 15
quidam de Limpurg dorso fracto quasi gipposus ad tumulum ejus erectus
est et curatus ; testes : rectores hospitalis. (XIV.) Item quidam vir de
Crufdorf, cujus faciem vermes corroserant, adhibita vulneribus terra
tumbe sororis E. curatus est. (XV.) Item de Tvisten puer quinquennis
contractus curatus est ad ejus tumbam ; testes : provisores hospitalis. 20
(XVI.) Item Ysendrudis, que pedum et manuüm usu caruit quinque annis,
jui. 15. in divisione apostolorum ad tumulum ejus curata est; testes: magister
G. de Marpurg et magister Theobaldus predicatores, Grafdo sacerdos
et presbiter ville, in qua hec mansit. (XVII.) Ditherus Palbumensis
dyocesis claudus pedibus et vadens in ferulis ad tumulum ejus curatus 25
est; testes: Bemhardus de Holzhusin, sacerdos de Werde, Crafto et
Ermenricus sacerdotes. (XVIII.) Bertradis de Battenburg habuit filiam,
cui albugo de oculis excreverat; ad tumulum ejus curata est. (XIX.) De
Buteler puella quedam contracta per biennium, cum mater ejus ad tu-
mulum dicte sororis votum pro ea solveret; est curata ; testes : plebanus 30
de Vacha, plebanus de Buteler, Kucheriis miles de Mannesbach, Hen-
ricus de Vfhusen. (XX.) Item puella quedam de Battennelt vii annorum
ceca XX ebdomadibus ad tumulum ejus curata est; testes: Heinricus
clericus , Henricus pater puelle , Cunradus de Eppehe , et multi alii.
(XXI.) Item de Budeke quedam monialis ab ydropisi curata est ad in- 35
vocationem ejus; testes: sacerdos \ille ejus et provisores hospitalis.
jai. 15. (XXH.) Item in divisione apostolorum apud castrum Ässenheim Scolaris
XV annorum revixit submersus ; testes : Henricus miles, item Henricus et
Wemerus milites et Elizabeth conjugata ejus. (XXIQ.) Item Sophia
de Bilen octo annis auditu per intervalla temporum privata ad invo-40
cationem ejus est curata; testes: prior de Aldenberg et Petrissa.
1232aug. II. 27
(XXIV.) Item Hedewigis de Warmanshnsin yalitudinaria ad sepulchrum
ejus carata est; testis: Canradus frater ejus. (XXY.) Item Henricus de
Wilrizhnsin, snper cajns visum caruncule quedam excreverant, ita quod
cecns erat, ad sepulchrum ejus euratns est. (XXYI.j Item Wigandus de
sGnmeberg contractus curatus est. (XXVII.) Item Irmentrudis de Mar-
purg ceca ad tumulum ejus eurata est. (XXVIII.) Item Eunegundis
de Suntraha amlsso usu brachii ad invoeationem ejus eurata est.
(XXIX.) Item Bertradis de Nuukirchen clauda ad invocatiouem ejus
eurata est. (XXX.) Item Berta de Nordeke ceca per biennium ad invo-
10 cationem felicis E. visum recepit. (XXXI.) Item Mettildis de Marpurg
mulier religiosa surda ad tumbam ejus eurata est, et boe est notum.
:XXXII.) Item 6uda de Gapella rabidasimiliter eurata est. (XXXin.) Item
apud Wertbe quedam puella, eui caruncule aspectu borribiles de oculis
excreverant, ita quod pre tumore videre non poterat, ad invoeationem
15 ejus eurata est; testest plebanus ibidem et tota villa, magister C. de
Marpurg, junior lantgravius et multi plures, qui presentialiter viderunt.
(XXXIV.) Item pastor gregum de Gruse invocato nomine ejus curatus
est de rabie et insania vehementi; testes: monachus et con versus de
Hegenehe. (XXXV.) Item puero cuidam de Sechenstede in flumine
20 merso et defuncto feria secunda post dominicam domine in tua restituta Jan. 7.
estvita dicteE. nomine invocato; testes: lantgravius et multi milites.
(XXXVI.) Item Degenhardus captus apud Densborg media die solutus
a vinculis ad invoeationem ejus in dextrario cujusdam militis per medium
hominum recedens evasit ; dextrarins autem, quam cito ad silvam per-
25 venerat, procedere non potuit, sed subito suo domino fuit restitntus.
(XXXVn.) Item in feste Johannis vir quidam de Wisentbach claudus in Jan. 24.
nno crure curatus est; testis: tota villa sua. [XXXVIII.) Quedam puella
de Bicholues loquendi pariter et videndi usu privata ad invoeationem
ejus restituta est sanitati et post epilensiam non sensit. (XXXIX.) Eodem
30 die puella quedam de Budingin contracta et gipposa utriusque curam-ac-
eepit. (XL.) Eodem die vir quidam de Steinaha cecus per biennium visum
recepit. (XLI.) In octavis Johannis quidam puer de Midebach mersus in Ju^- 1-
puteo ad invoeationem sororis £. revixit, et hoc probatum est per testes.
XLn.) Quidam claudus de Wormatia curatus est, quod similiter pro-
35batum est. (XLin.) Femina quedam de Udorf clauda pedibus et mani-
bus sanata est; testes: magister C. de Marpurg et magister Theobaldus
et alii multi sacerdotes. (XLIV.) Item puer quidam quinque ännos
habens, claudus pedibus et una manu, ad tambam ipsius E. t^nratus est;
testes : provisores hospitalis. (XLV.) Item puer quidam de Dudenh(usen)
40oppressus a matre sua ad invoeationem ejus vivificatus est in divisione
apostolorum; testes: provisores hospitalis et homines ville illius. Jai. 15.
S8 1232aag. 11.
(XL VI.) WalteruB faber de Gnmenberg et uxor sua juravernnt, quod
pner suus paraliticas totus ex uno latere fere tribuB anniB duotas ad
tumalam curatus est. (XLVII.) Hedewigis jurata dixit, quod filins ejuB
plus quam xx annorum senex (!) oeto diebuB egrotavit, octavi diei nocte
mortnus est de primo gallicantu, ad Becundum gallicantnm ad invo- 5
cationem auxilii famule dei revixit coram moltis in YolprahtiBhasm.
(XLYIII.) Heuricas de Rode XTÜi annorum habens jnratns dixit, quod ^)
sex annis uno crure claudus et toto corpore infistulatus ad invocationem
sancte dei famule curatus est in via. (XLDL.) Agnes de Frankenfort
amens et insana anno et dimidio jurata dixit, quod ad tumulum ejus lo
curata est. (L.) Henricus Mancho de Marpurg juratus dixit, quod tribus
annis cecus fuerit^ voto facto sit curatus in oculis et clare videt.
(LI.) Henricus et uxor sua in Burbach jurati dixerunt, quod filia sua
quindecim annorum clauda duobus annis et dimidio ad tumulum ejus
curata est. (LH.) DitericuB et uxor sua de Geilvnhusen jurati dixerunt, 15
quod filia sua ceca duobus annis et uno oculo et infistulata pluribus
locis corporis et stillantibus auribus adducta ad tumulum curata est.
(Lni.) Elysabeth de Zekenvelt jarata dixit, quod puella sua submersa
diu sub aqua jacens ad invocationem sororis £. revixit ; testes : jurati
duo. (LIV.) VflFemia de Beinroth vi annis uno crure clauda ad invo-20
cationem nominis ejus curata est; testis: maritus ejus juratus. (LY.) Dit-
marus de Geismar juratus dixit , quod sororius ejus caducum morbum
habuit octo annis; ad tumulum ejus curatus est. (LVI.) Irmengardis de
Aldenkirchen jurata dixit cum altero teste, quod puella ejus clauda ad
invocationem nominis ejus curata est. (LYII.) EberharduB de Marpur25
juratus dixit, quod filia ejus infistulata fuit in auribus suis; ad invo-
cationem nominis ejus curata est. (LVIII.) Aba de Gnmenberg jurata
dixit, quod filius ejus curvus uno pede dimidio anno adductus ad tumu-
aug. 11. lum ejus curatus est. (LIX.) Sequenti die post festum Laurentii viden-
tibus nobis et multis milibus hominum ad predicationem magistri G. de 30
Marpur coUectis puer quidam vii annis cecus uno oculo curatus est.
(LX.) Eodem die paulo post puer claudus et contractus a nativitate
positus juxta tumulum ejus nobis videntibus est curatus.
Preter bec multa et magna, que operatus est dominus per prefatam
dominam, pretermisimus, quoniam de quibusdam plena fides nobis fieri 35
ibidem non potuit, licet tamen nota sint et manifesta etiam ultra terminos
Alamannie. Testes autem miraculorum ideo paucos subscribi fecimus,
«ag. 10. quia in die beati Laurentii domino archiepiscopo in basilica dicte sororis
E. duo altaria consecrante, ubi tum ad dedicionem tum ad predicationem
1) quod fehlt. 40
1232 rag. 11.— 1232 oct. J2. 29
magistri C. de Marpur tanta multitudo hominnm convenerat, licet haberi
poterant, propter pressuram populi mnlti coram nobis non potaenmt
produci. Paternitati aatem vestre sapplicamus quantam possumuB et
andemuB, q«atinns hÜB inspectis in gubsidiam aniYersaliB ecclesie et
5 hereticonun eonfutandam pravitatem Banctoram eam cathalogo dignemini
ascribere, qaoniam boc glorie dei et saluti ecclesie, si vestra decreverit
magnificentia, credimus expedire.
Aus dem Rommersdorfer ballarium sec. XIII. bl. 72 nr. 69 in Coblenz. Gedr. :
Henke Konrad von Marburg 53 (nach einer sehr mangelhaften handschrift sec.
10 XVIII. der Casseler landesbibliothek) .
29. Papst Gregor IX. getvährl vierzig tage ablass allen^ welche das
von der verstorbenen landgräfin Elisabeth zur pflege der armen erbaute
hospital zu Marburg besuchen. Anagni 1232 oct. 12.
GregoriuB episoopus seryns servonun dei nmyersiB Cristi fidelibus 1232
I5per Tentoniam constitutiB Balntem et apoBtolicam benedictioiiem. Quo» ^^'
niam, nt ait — vitam etemamM- Cum igitar hoBpitale inMarburch a
quondam E. domina lancravia ^) ait constractum, in qno pamperibuB cari-*
tatiB Bnbsidia erogantor, universitatem veatram rogamnB, monemus et
hortamnr attente in remissionem vobis peccaminom iijangenteB, quatinuB,
20 enm pia loca debeant a Gristi fidelibus honorari in ipso, qui est bonoram
omninm retribntor, hospitale predictam devote ac humiliter visitetis, ut
per hec et alia bona, que domino inspirante feceritis, ad eteme possitis
felicitatis gaudia pervenire. Nos igitar de omnipotentis dei misericordia
et beatoram Petri et Pauli apostolorum ejus anctoritate confisi omnibns,
25 qni ad hospitale prefatam causa devotionis accesBerint, qaadraginta dies
de injuncta sibi penitentia miserieorditer relaxamus.
Datum Anagnie, üii. idus octobris, pontificatus nostri anno sexto.
Ans orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Auf dem umgelegten unteren rande
steht links F., auf der rückseite: R. scripsit und fl. Die bleibulle hängt an roth
30 und gelben seidenfliden. Gedr. : Better Hessische Nachrichten 2,42 (mit weglassung
des anfanges) ; daraus : Histor. u. rechtsbegr. Nachricht 22 nr. 29 ; Samml. v.
Dedttct. 5,204. Sbaralea BuUar. Franciscan. 1,84 nr. 77. Böhmer Acta Imperii
Selecta 667 nr. 960 (mit einer aus nr. 30 genommenen erweiterung am schluss).
Vgl. Potthast Reg. Pont. 1,773 nr. 9012.
35 1) Wie in nr. 18.
2) Orig. lancravie.
30 1232 oct. 12. — 1232oct. 13.
30. Papst Gregor IX. verheUst ein jähr ablass allen, welche die
kirche des hospitales zu Marburg am tage ihrer einweihung sowie am
vorhergehenden und am folgendeti tage besuchen.
Anagni 1232 oct, 12.
1232 Gregorius episcopus servus ßervorum dei universis Cristi fidelibus, 5
ad quos littere iste pervenerint, salutem et apostolicam benedictionem.
Quoniam, ut ait — vitam etemam^). Hinc est, quod universitatem
yestram rogamus, monemus et hortamar attente in remissionem vobis
peccaminum injungentes, qaatinus, cum ecelesias dei in earum dedi-
cationibus debeant visitare fideles, mt idem, in cujus memoria sunt con- lo
fltructe, ipsorum memor existat, ad ecciesiam hospitalis in Marburch in
anniversario dedicationis ipsius petituri misericordie divine suffragium
accedatis, ut per hec et alia bona, que domino inspirante feceritis. ad
eteme possitis felici tatis gaudia peryenire. Nos igitur de omnipotentis
dei miserieordia et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus auctoritate 15
confisi Omnibus, qui ad prefatam ecciesiam in vigilia, anniversario et
die sequenti dedicationis ipsius causa devotionis accesserint, unum annum
de injuncta sibi penitentia misericorditer relaxamus.
Datum Anagnie iiii. idus octobris, pontificatus nostri anno sexto.
Aus dem durch feuchtigkeit sehr stark beschädigten orig.-perg. in Marburg 20
{deutscho.). Ein theil des umgelegten unteren randes nebst der angehängt gewe-
senen bleibulle ist abgerissen. In der linken ecke dieses randes steht F.; auf
der rückseite in der mitte des oberen randes : R. scripsit, links davon K und am
unteren rande in gleichz. sehr verblasster schrift: Indulgentia dedicationis (?;
chori sancte Eljz. in sabb.. d...... que est dies dedicationis, et die sequenti, 25
ann. de injuncta penitentia domini Gregorii pape.... Gedr. : Sbaralea Bullar.
Franciscan. 1,85 nr. 78. Vgl. Potthast Reg. Pont. 1,773 nr. 9013.
31. Papst Gn^egor IX. beauftragt den erzbischof von Mainz, den abt
von Eberbach und den prediger Konrad von Marburg, über die
wunder der verstorbenen landgräfin Elisabeth von Thüringen nachzo
beigegebener anweisung zeugen zu verhören. Anagni 1232 oct. 13.
„Ut ceci yiam.'^ Gleichz. abschr. im Rommersdorfer buUarium bl. 59 nr. 61
u. bl. 58 nr. 49 in Coblenz. Gedr.: Ripoll Bullar. ord. Praedic. 1,40 nr. 55 mit
weglasdung des erzbischofes und des abtes im eingang). Sbaralea Bullar. Frau>
ciscan. 1,85 nr. 79 (nur an den erzbischof und Konrad von Marburg gerichtet. . 35
WUrdtwein Nova Subsidia C,26. Böhmer Acta Imp. Sei. 668 nr. 961. Vgl. Potthast
Reg. Pont. 1,773 nr. 9014. Die anweisung zum verhör: Ripoll 1,40 nr. 56. Sba>
ralea 1,86. WUrdtwein 6,27. Raynaldus Annal. eccl. a. 1232 § 10. Fejt^r Codex
diplom. Hungar. 3,2,294. Vgl. Potthast nr. 9015.
1) Wieinnr. 18. 4)
1232 oct. 14. ^ 1232 qoy. 16. 31
32. Papst Gregor IX. beauftragt den ei^zbischof von Mainz^ den abt
von Eberbach und den prediger Konrad von Marburg , das leben der
verstorbenen landgräfin Elisabeth von Thüringen und die an ihrem
grabe geschehenden wunder zu untersuchen und ihm darüber zu be-
5 richten. Anagni 1232 oct. 1.4.
^Yisibiliam et inviBibilium." Gleichz. abschr. im Bommersdorfer bullarium
bl. 58 nr. 49 in Coblenz. Gedr. : Manriqne Annales Gisterc. 4,437. Ripoll Ballar.
ord. Praedic. l ,40 nr. 57 (mit weglassung des erzbischofes und des abtes im ein-
gang). Sbaralea Ballar. Franciscan. 1,86 nr. 80. WUrdtwein Nova Subs. 6,24.
lOBaynaldas Annales eccl. a. 1232 § 9. 10 (bruchstUck). Fej^r Codex dipl. Hungar.
3,2,292 u. 7,1,232. Vgl. Potthast Reg. Pont. 1,773 nr. 9016.
33. Papst Gregor IX. beauftragt magister Konrad von Marburg^ das
hospital in Marburg zu schützen, Anagni 1232 oct. 14.
Gregorius episcopus serTus Beryorum dei dilecto filio magistro C . de i ^32
15 Marbruch (! ) yisitatori in Alemannia salutem et apostolicam benedictionem.
Hospitale in Marburg favore benivolo quantnm cum deo possumus pro-
sequentes ac ad defensionem ipsius intendentes soUicite, ut yaleat a
malefactorum opressionibus respirare, diseretioni tue, de qua plenam in
domino fidnciam optinemus, per apostolica scripta mandamns, quatinus
2oho8pitale ipsum manuteneaS) protegas et defendas, non permittens^)
illud et degentes in ipso ab aliquibos indebite molestari, molestantes
hujusmodi per censuram ecclesiasticam appellatione postposita conpes-
cendo.
Datam Anagnie, ii. idus octobris, pontificatns nostri anno sexto.
25 Ans dem Bommersdorfer bullarium sec. XIII. bl. 58 nr. 48 in Coblenz. Gedr. :
Wadding Annales Minorum ed. Fonseca 2,606. Sbaralea BuUar. Franciscan. 1,88
nr. 81. Vgl. Potthast Reg. Pont. 1,773 nr. 9017. Bei Wadding und Sbaralea heisst
es im eingang statt yisitatori: praedicatori verbi dei. — Die gleichlautende bulle
d. d. Anagnie ii. idus decembris pont. a. sexto, welche Ripoll Bullar. ord.
30 Praedic. 1,4 2nr. 60 aus einem copialbuch seines ordens mitgetheilt hat, ist gewiss
identisch mit der obigen; decembris statt oct o bris beruht auf irrthum und
die ab weichung im eingang (fratri Conrado praedicatori salutem] auf willkürlicher
abänderung, wie solche bei Ripoll sich mehrfach finden.
34. Magister Konrad von Marburg schreibt dem papst Gregor IX.
35 über das fromme leben und den seligen tod der landgräfin Elisabeth
von Thüringen. 1 232 nov. 1 6.
Vestre innotescat sanctitati, pater re verende, quod aliquotiens frater 1232
B. vester penitentiarius michi scripsit, quod de miraculis, que operatus "°^*
1) Vorlage permittas.
!
32 1232 noT. 16.
est dominus per dominam E. quondam Thuringie lantgraviam , quam
vestra patemitas michi conmiserat procurandam, yos certificarem. Unde
aug. 10. nuper in die beati Laurentii, dum dominus archiepiscopus Maguntinus
tum propter meam petitionem, tum quia hoc evidenter acceperat in reve-
latione, duo altaria in basilica, ubi corpus prefate domine est sepultnm, 5
dedicaret et ego illuc magnam multitadinem populorum tam ad predica-
tionem quam ad dedicationem convocassem, infra cursum sennonis sine
omni consilio utique ante prehabito vestre sanctitatis in mente concipiens
satisfacere desiderio super certificatione prefatorum miraculorum, Omni-
bus precepi ibidem, presentibus, qui aliquam curationem propter merita lo
lantgrayie susceperant, domino Maguntino et aliis prelatis, qui ad dedi-
cationem convenerant, circa horam primam sequentis diei quilibet cum
testibus, quos posset habere, se presentaret, fideliter conprobaturi, quam
gratiam ad invocationem ipsius recepissent. Unde cum non modica turba
convenisset, qui omnes asserebant aliquas per ipsam recepisse curationes, i&
dominus Maguntinus, quia ad alia festinabat quedam ardua negocia,
magis evidentia fecit conscribi et tam sigillo suo quam aliorum prelatorum
röborari , plurium prelatorum et magnorum virorum , qui ibi aderant,
testimonüs obmissis, quia ibi sua sigilla non habebant. Ut autem non
solum de miraculis, sed de conversatione ejus plenius instruamini, 20
summam vite ejus vobis ti*ansscribo.
Duobus annis antequam michi conmendaretur, adhuc vivente marito
suo, confessor ejus extiti, ipsam querelosam reperiens, quod aliquando
fiierit conjugio copulata et quod in virginali flore non poterat presente^l
yitam terminare. Eodem tempore marito suo in Apuleam ad imperatorem 2&
proficiscente per universam Alemanniam caristia gravis est suborta, ita
ut multi fame morerentur. Jamjam soror E. pollere cepit virtutibus;
quoniam, sicut in omni vita sua pauperum fuit consolatrix, ita tunc plene
cepit esse famelicorum reparatrix, predpiens sibi juxta quoddam castrum
suum hospitale fieri, in quo plurimos infirmos et debiles recoUegit, omni- 30
bus etiam elemosinam ibi requirentibus caritatis beneficium large distri-
buit, et non solum ibi, sed in omnibus finibus et terminis sui viri juris-
ditionis, omnes suos proventus taliter evacuans de quatuor viri sui prin-
cipatibus, ut tandem omnem cultum et omnes vestes preciosas in usus
pauperum faceret venundari, hoc habens in consuetudine, quod bis in 35
die mane et in vespere omnes infirmos suos personaliter visitavit, ita
quod illorum, qui erant inter alios magis abhominabiles, curam perso-
naliter gerens, quosdam pavit, quibusdam stravit, quosdam in humeris
suis sustulit et multa alia officia humanitatis impendit, et in hüs omnibus
viri sui felicis memorie voluntas non ingrata fuit inventa. Tandem ipsa 40
marito suo defuncto, dum vestra patemitas michi eam duxisset conmit-
1232 nov. 16. 33
tendam, ipsa ad summam tendens perfectionem, utrum in reclusorio vel
in clanstro vel in quo alio statu magis posset mereri me consultans, hoc
tandem in animo sno resedit^ qnod cum multis lacrimis a me poposcit, ut
eam permitterem hostiatim mendicare. Quod cum proterve ei negarem,
5 respondit : Hoc faciam , quod me non potestis prohibere. Et in ipso
parasceue, cum nudata essent altaria, positis manibus super altare in qua*
dam capella sui opidi, ubi Minores fratreslocaverat, presentibus quibusdam
fratribus, parentibus et pueris et proprie voluntati et omnibus pompis
mundi et hiis, que salvator in ewangelio consulit relinquenda, renuntiavit.
10 Et cum poBsessionibus renuntiare vellet, ipsam retraxi tum propter
reddenda debita mariti sui, tum propter egenos, quibus volui de hiis,
que pertinebant ad eam ratione dotis, subveniri. Quo facto ipsa videns
se a tnmultu seculi et gloria mundana illius terre, in qua vivente marito
suo gloriose vixerat, posse absorberi, me licet invitum secuta est Marpurc,
15 quod fiüt in ultimis terminis viri sui. Ibi in opido construxit quoddam
hospitale, infirmos et debiles recolligens. Miserabiliores et magis despeo-
toB mense sue apposuit, super quo dum eam reprebenderem, respondit,
se ab eis singularem recipere gratiam et humilitatem, et quasi mulier
indubitanter prudentissima vitam suam ante actam michi recolligens
2odixit, sibi necesse esse taliter contraria contrariis curare. Ego autem
yidens eam velle' proficere , omnem ei superfluam amputans familiam
tribus personis jussi eam esse contentam, quodam conversO; qui negocia
sua peregit, virgine religiosa yalde despectabili et quadam nobili vidua
surda et valde austera, ut per ancillam humilitas ei augmentaretur et
25 per viduam austeram ad patientiam exercitaretur. Dum enim ancilla olus
paravit, domina scutellas lavit et e converso. Inter cetera collegit sibi
puerum paraliticum patre et matre orbatum continuo fluxu sanguinis
laborantem et illum noctibus stratu suo ad majorem exercitationem appo-
nens multas per cum sustinuit afflictiones, quoniam aliquando vi vicibus,
30 quando et pluribus ad opus nature propriis brachiis noctibus eum depor-
tabat ; pannos suos sordidatos, sicut de talibus solet fieri, propriis mani-
bus abluebat. Quo mortuo virginem sibi leprosam me nesciente assumpsit
procurandam et in domo sua abscondit, omne bumanitatis officium sibi
impendens, ita quod non' solum ad cibandam et ei stemendum, lavan-
35 dam, sed etiam ad discaiciandam se humiliavit, specialiter sue supplicans
familie, ne super hiis o£fenderetur. Quo percepto, parcat michi dominus!
quia yerebar eam infici inde, gravissime castigavi. Tandem leprosa per
me rejecta et me ad laborem predicationis ad remotas partes recedente
puerum pauperculum omnino scabiosum, ita quod ne unum pilum in
40 capite habuit, a scabie curandum assumpsit et tam in lavando quam in
medicando, a quo didicerit nescio, ejus curam egit, et iste puer ea mo-
Hess. Urknndeobnch. I. 3
34 1232nov. 16.
riente stratu suo assedit. Preter hec opera activa coram deo dico, quod
raro ndi mulierem magis contemplatiyam, quia quedam et quidam reli-
giosi ipsa a secreto orationis veniente freqaentias videront faciem ejus
mirabiliter fulgentem et quasi solis radios ex oculis ejus procedentes. .
Si vero, quod sepe factum est, per ialiquot horas in excessum mentis ^
raperetur, de nullo. vel de modico cibo postea dintissime refieiebatur.
Tandem cum tempus mortis ejus immineret et tamen adhuc Sana esset
et ego satis gravi quadam infirmitate torquerer, quesivi quomodo de statu
suo me mortuo Teilet ordinäre. Tunc occasione hujus questionis ipsa
indubitanter mortem suam michi predixit. Quarta vero die post hancio
collationem ipsa incidit in egritudinem, in qua dum laborasset plus quam
duodecim diebus, tertia die ante ejus obitum fecit a se excludi omnes
seculares personas, nee etiam nobiles, qui tum frequenter venerant eam
visitare, intromitti permisit. Ulis querentibus, quare sie excluderentur,
Stratum suum circumsedentibus dixit, quod Teilet meditari de extreme 15
et districti judicii examine etjudice suo omnipotente. Postea dominiea,
noY. 16. que fuit'proxima ante octaTam Martini, confessionem ejus post cantatas
matutinas audiTi, sed ipsa nichil omnino recogitaTit, quod pluries michi
confessa non esset. Et dum quererem, quid de sua substantia et sup-
pellectile esset ordinandum, respondit, quod omnia, que jam dudum20
Tidebatur possidere, erant pauperum, et rogaTit me, quod omnia ipsis
distribuerem preter TÜem tunicam, qua ipsa induta fuit, in qua ipsa Teilet
sepeliri. His peractis circa horam primam accepit corpus domini et
postea usque ad horam Tespertinam frequenter loquebatur de optimis^
que audierat in predicatione, et maxime de suscitatione Lazari et quo- 25
modo dominus flcTit super ejus suscitatione. Et dum propter hec Terba
quidam religiosi et religiöse ad fletum excitarentur, dixit: Filie Jheru-
salem, nolite fiere super me, sed super tos flete. Hoc dicto subticuit,
et Toces suaTissime sine omni motu labiorum in ejus gutture audiebantur.
Et dum circumsedentes ab ea quererent, quid hoc esset, quesiTit ab eis, 30
sine audiTissent cum ea aliquos cantantes. Post hec a crepusculo jacuit
quasi exultans et signa eximie dcTotionis ostendens usque ad primum
gallicantum et tunc dixit: Ecce instat hora, qua Tirgo peperit. Deinde
sibi omnes assidentes deTotissime deo conmendans quasi suaTiter obdor-
miendo expiraTit ^) . Monachi Tcro Cisterciensis ordinis et alii multi reli- 35
giosi obitum ejus percipientes de omni confinio ad hospitale, in quo
sepelienda erat, couTeniebant. Unde poscente populi dcTOtione usque
1) Also in der frühe des 17. nov.; der 19. nov., welchen die kaDonisationsboUe
(nr. 54) als todestag angiebt, Ist nach unserer nrk. der begräbnisstag (iiii. feria sequens).
Ein innerer beweis für den 17. nov. als todestag liegt auch im datam dieses brlefes : 40
Konrad schrieb ihn bei der Wiederkehr des letzten lebeustages der helligen Elisabeth.
1232 üov. 16. — 1233oct. 21. 35
ad iiii. feriam gequentem intnmulata permansit, nullam indubitanter
habens mortifi Signum nisi quod pallebat, quia corpus ejus adeo molle
extitit quasi viveret et valde bene redolebat. Proxima vero die posfc
ejus sepulturam statim dominus ineepit operari per suam ancülam. Nam
squidam mouachus ordiuis Cisterciensis ad ejus sepulchrum a quodam
morbo meutali, quem plus quam xl annis habuerat^ curatus est, et hoc
juravit me presente et plebanp de Marpurg.
Datum xyi? kalendas decembris, anno etatis sue xxV ^) .
Ans dem Bommendorfer bnllariam bog. XIIL bl. 73 nr. 69 Vs in Coblenz.
10 Gedr.: AUatiuB Sjmmikta ed. B. Nihusio (Colon. 1653 kl. ^) 1,270 (mangelhaft
nnd ohne datnm); daraus: Scriptores rer. Byzant. (Venet. 1733 fol.) 23, 60; Kuchen-
becker Analecta Haas. 9,108.
35. Erzbischof Siegfried van Mainz^ abt Raimund von Eberbach
und der prediger magister Konrad von Marburg senden dem papst
tb Gregor IX. den vorstehenden bericht Konrads über die verstorbene
landgräßn Elisabeth von Thüringen nebst einem protokoll über Sit an
ihrem grabe geschehene wunder.
[1232 zwischen nov. 19 und dec. 25.]
€redr. : AUatius Symmikta 1,269; daraus: Scriptores rer. Byzant. 2 3, HO;
20 Kuchenbecker Analecta Hass. 9,107 (incorrectU Der (undatirte) bericht fällt noch
in das jähr 1232, denn am 30. juli 1233 wurde Konrad von Marburg ermordet und
das zweite der aufgeführten wunder geschah „circa festum Galli (oct. 16) anni pre-
sentis''; AUatius 276; vgl. 277. 291. Das datum des 26. wunders ^ circa nativitatem
domini (dec. 25} 1232'' (AUatius 290) bezieht sich wegen des Mainzischen Jahres-
25an{ange8 auf 1231. Das späteste datum ist .,in anniversario domnae Elizabeth"
(nov. 19; AUatius 288). Von den 34 aufgeführten wundem entsprechen die fälle
1. 3. 4. 5. 6. 10. 15. 20. 21 den fällen 11. 39. 19. 46. 22. 41, 1. 56. 50 des oben (nr.
28) mitgetheilten ersten berichtes; die fälle 2. 12. 16. 22. 23. 28. 30. 32. 34 sind nach
den beigefügten daten erst nach abfassung des ersten berichtes geschehen.
30 36. Papst Gregor IX. beauftragt den bischof Konrad von Hildesheim^
das Franciscushospital zu Marburg und dessen besucher zu schützen.
Anagni 1233 oct. 21.
Gregorius episcopus servus servorum dei venerabili fratri . . epi- ^^^^
seopo Ildesemensi salutem et apostolicam benedictionem. Beati Francisci
35gIorio8a merita persuadent, ut hospitale de Marbuch (!) , quod in ejus est
honore construetum, habentes pro ipsius reverentia commendatum de
firatribus et aliis ibidem ad divini laudem nominis constitutis illam solli-
1) Eine band des XVI. jahrh. hat vor xxv® 1 gesetzt (also Ixxv), jedenfalls, weil der be-
treffende inthümlicb die altersaugabe statt anf Elisabetb auf Konrad von Marbnig bezog.
3»
36 1233 oct. 21. — 1233 oct. 26.
citudinem habeamus, ut sint nostra protectione liberi et ad virtutum opera
solito promptius expediti. Cum itaque nos olim, sicut ex relatn fratnim
accepimus eorondem, hospitale predictum a calumpniis hominam et
ineursibus impiorum eripere cupientes pie memorie magistrnm Conradum
de Marburch conservatorem dedissemus eidemi) et nunc illo gladiis 5
occumbente sit absque presidio defensoris, nos ad supplicationem fratrum •
ipsorum te, quem libertatis eeclesiastice novimus amatorem, defensioni
ejusdem providimus deputandum. Quocirca fraternitati tue per aposto-
lica scripta mandamus, quatinus tarn ipsum hospitale cum personis et
Omnibus bonis suis quam etiam peregrinos ad illud pro consequendaio
venia peccatorum devote ac himiiliter accedentes auctoritate nostra pro-
tegas et defendas, molestatores eorum indebitos per censuram eccle-
siasticam appellatione postposita compescendo.
Datum Anagnie, xii. kalendas novembris, pontificatus nostri anno
septimo. tb
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- In der rechten ecke des umgelegten
unteren randes steht: de od. und auf der rttckseite: a. v. Die bleibulle hangt an
einer hanfschnur. Gedr. : Entdeckter Ungrund nr. 66 ; daraus Samml. v. Deduct.
7,517; fehlt bei Potthast Reg. Pont.
37. Abt und convent zu Fulda verkaufen dem Franciscushospilale 20
zu Marburg ihre höfe zu Rossdorf und Mardorf
Fulda 1233 od. 26.
1233 In nomine sancte et individue trinitatis. Cunradus dei gratia abbas,
Hertwicus decanus totusque conventus Wldensis ecclesie universis Cristi
fidelibus presentem paginam inspecturis salutem in salutis auctore. 2»
Factis dignis memoria sepe processu temporis novercari solet oblivio,
nisi scripture testimonio et notificentur presentibus et ad ventnram pro-
paginem provehantur, Hujus igitur oblivionis injuriis obviare volentes
tam futuris quam presentibus declaramus , quod curias in Rosdorf et
Martdorf, que villicationi nostre in Seieheim attinebant, liberas a solu- 30
tione decime, ab omni advocatia et jurisdicione qualibet cum censu, areis,
agris, pratis et silvis necnon et universis attinentiis hospitali sancti
Francisci apud Martburc constructo a felicis memorie Elyzabeth lant-
gravia communicato consilio libere et absolute contulimus pro c et 1
marcis ponderati argenti. Et ne quis super hoc rationabili contractu as
prefato hospitali aliquam possit vel presumat inferre calumpniam, eidem
presentem paginam in robur testimonii conscribi fecimus et sigillorum
nostrorum appensionibus communiri. Testes hujus rei sunt: Grerlacus
1) Nr. 33. 40
oct. 26.
1233 oct. 26. — 1234. 31
prepositüs sancte Marie camerarius abbatis, Bertoldns prepositns sancti
Petri, GerlacuB prepositüs in Holzkirchen, Albertus prepositüs sancti
Johannis, Gerlacus prepositüs sancti Michaelis, Warmundus hospitalarius,
Gotefridus infirmarius, Uolcnandns cellerarius, Lüdewicus camerarius,
5 Rudolfns scriptor, Dietericus parrochianus in Wlda, et alii clerici quam
plores : Albertus de Vrankenstein, Lüdewicus de Wangeheim, Gerlacus
de Haselstein,' Heinricus dapifer, Tragebodo advocatus, Reinhardus^)
de Salzungen, Gotefridus de Erlebach, et alii laici quam plures.
Acta sunt hec anno dominice incamationis m? cc? xxxiii?, vii?
lokalendas novembris, indictione v.*, in Wlda in armario. Presentibus
Hermanno parrochiano de Martburc rectore prefati hospitalis, Eckehardo
decano et parrochiano in Ameneburc, Wigando plebano de Scrickede,
Heinrico plebano de Seieheim, Johanne plebano de Ailesuelt, qui pre-
sentem conscripsit paginam, Heinrico Lutzelkolben et Sibotone de Mein-
I5barteshusen militibus, Hermanno procuratore ejusdem sepedicti hospi-
talis^), Osperto et Ludewico de Ailesuelt scabinis in Martburc. Regnan-
tibus gloriosissimo imperatore Friderico et nobilissimo filio suo fege
Heinrico.
Aus orig.-perg. (A) in Marburg (dentscho.)* Die indiction weist auf 1232.
20 Von den beiden siegeln ist das zweite abgefallen. Das erste, zerbrochen» zeigt
einen sitzenden abt, in der rechten den stab, in der linken ein aufgeschlagenes
buch; umschr.: CVNBAD-' DEI- GRACIA- FVLDENSIS- ECCL'IE. ABBAS-
Eine zweite orig.-ausfertigung mit beschädigten siegeln (B) stimmt mit A ausser
an den beiden folgenden stellen Uberein*) : Gedr. : Gudenus Codex 4,874 (nach A).
25Hi8t. 11. rechtsbegr. Nachricht 25 nr. 33; daraus Samml. y. Deduct. 5,207. Beurk.
Nachricht 1,11 nr. 13; daraus Samml. y. Deduct. 6,143 (nach B).
38. Das nonnetikloster Ahneberg übergiebt seine guter zu Obermöll^
rieh dem deutschen hause daselbst in erbpachl. 1234.
Ego prepositüs totusque conyentns dominarum in Anenberich omnibus 1234.
30I10C scriptum inspecturis feliciter gaudere in Gristo. Notum sit omnibus
tam presentibus quam futuris presentem litteram inspecturis, quod nos
bona ecclesie nostre in superiori Melderike locayimus fratribus ejusdem
domus Teutonicorum sancte Marie jure hereditario, quod vulgo dicitur
erberecht, possidenda ad censum xx solidorum et in ostensione unum sin-
35 gulis annis in die sancti Michahelis archangeli persolyendo, promittentes
eis onmem warandiam predictorum bonorum, ne nos vel posteri nostri
. prememorata bona a predictis fratribus repetamus. Et ut in posterum
hoc factum racionabile firmum permaneat vel infractum, ecclesie nostre
40 *) 1) HeiniicQS B. 2) Hermanno lalco proc. seped« hosp. B.
38 1234 mal 19. — 1234 joli 1.
sigillo fedmus roborari. Hujns rei testes sunt : L. preposittts in Eilt-
wordeshusen , A. prepositus in Anenberc, T. fmter in Eppenberc, et
cetera (!).
Acta »ont hec anno ineamatioBis domini m. cc. trigesimo. iiii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)* Siegel abgefallen. 5
39. Papst Gregor IX. beauftragt den erzbischof Heinrich von Cöln^
einige brüder des deutschen ordern, welche vor ihrem eintritt in denr-
selben wegen gewaltthätigkeit, brand und raub excommunidrt worden,
loszusprechen oder zu diesem zwecke dem päpstlichen stuhle zuzu-
senden. Rieti 1234 mai 19 i). 'o
1234 Gregorins episcopus servus servorum dei yenerabili fratri . . archi-
episcopo Coloniensi saintem et apostolicam benedictionem. Dilecti filii
. . preceptor et fratres domus sancte Marie Teutonieorum in Alamannia .
nobis humiliter snpplicamnt, nt cum quidam de fratribus ipsis in tna
diocesi commorantes pro injectione manuum violenta, incendiis et rapinis, i^
ante qnam habitum religionis assumerent, vinculum excommunicationis
incurrerint, super hoc eorum providere galuti misericorditer dignaremur.
De tua igitur circumspectione in domino fiduciam optinentes fratemitati
tue presentium auctoritate committimus, ut eisdem excommunicatiB juxta
formam ecclesie beneficium absolutionis impendas et injungens ipsis, 20
quod de jure fuerit injnngendum, eos, qnorum fiierit gravis et enormis
excessuS; mittas ad sedem apostolicam absolvendos, proviso, quod passis
dampna et injurias congrue satisfiat.
Datum Reate, xiiii. kalendas junii, pontificatus nostri anno octavo.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche.). Auf dem umgelegten unteren rande2&
steht links R. V. und auf der rUckseite : sancta f Maria. Die bleibulle hängt an
einer hanfschnur.
40. Papst Gregor IX. überweist auf bitten der landgrafen Heinrich
und Konrad von Thüringen das Franciscushospital zu Marburg nebst
dem patronatsrechte über die pfarrkirche daselbst dem deiUschen^o
orden. Rieti 1 234 juL 1 .
1234 Gregorins episcopus servus servorum dei dilectis filiis . . magistro
et fratribus hospitalis sancte Marie Teutonieorum Jerosolimitani salutein
et apostolicam benedictionem. Sedes apostolica mater universorum fide-
1) Dieses datnm passt nicht In das itinerar, da Gregor noch am 20. mai im Lateran 35
nrkondet (Potthast Reg. Pont. 1,808 nr. 9464); vermuthlich ist xiiii. kal. jul. (jiin. 18)
zu lesen.
J234jul. l. • 39
lium et magistra nuUi facere videtur mjariam^ Bi ntens interdnm pleni-
tndine postestatis majori caritate ferventes potior! gratia prosequatur.
Nos qnoque dum, sicntdecet, attendimns, quod pie mentis intentio favorem
nostram non indigne meretnr, quasi necessario inducimur, ut vota, qne
5 aspirando dominus prevenit, consueta benivolentia complectamur. Sane
dilecti filii nobiles viri H. et C. fratres langravii Thuringie amplectentes
tamquam devotionis alumpni opera pietatis, eonsiderato prudenter, quod
domusYestraveluddextere divine plantatiogeneralem eeclesiam religionis
odore delectat et fruetu reficit caritatis, cujus ibi circa pauperes et infir-
10 mos officiose officium exercetur, ardenti jam dudum desiderio affectarunt,
hospitale sancti Francisci de Marburch, quod in proprio solo fundatum
de bonorum suorum ubertate dotarunt remittentes Uli liberaliter propter
deum quicquid juris habebant in ipso et eidem insuper concedentes jus
patronatus, quod in parrochiali ecclesia de Marburch competebat eisdem,
15 Tobis ab apostolica sede conferri. Unde prefatus C. a nobis multa precum
instantia postulavit, ut ipsius et predicti fratris sui desideriis annuentes
hospitale ipsum predicte domui vestre confeiTe misericorditer dignaremur.
Cum igitur succensi zelo divino, quo pro Cristo animas vestras ponere
decrevistis, mereamini habundantiori benedictione sedis apostolice con-
20 foveri et nobilium eorumdem affectui plenioris favoris exhibitio debeatur,
nos pro firmo tenentes, quod ex eodem hospitali multa possit teiTe sancte,
cujus vos totaliter devovistis obsequio, utilitas provenire et in eo plenius
hospitalitas, ad quam ex institutione apostolice sedis tenemini, observari,
hospitale ipsum cum jure patronatus predicte ecclesie de Marburch et
25 aliis juribus et pertinentiis hospitalis ejusdem vobis et domui vestre de
potestatis plenitudine ac gratia speciali duximus conferendum, illud pro
reverentia beate memorie Helisabeth langravie Thuringie, cujus corpus
requiescit ibidem, ut sicut est celebre veneratione fidelium, sie prero-
gativa gaudeat libertatis, venerabili fratri nostro . . Maguntino archiepi-
30 scopo loci diocesano episcopali jure in parrochia memorate ecclesie de
Marburch in omnibus semper salvo et a vobis pro eodem hospitali annuo
censu duarum marcarum argenti sibi et suis successoribus annis singulis
persolvendo, in ceteris esse liberum statuentes ; non obstante, quod de pre-
ficiendo magistro ipsi hospitali quondam noscitur institutum. Nulli ergo
35omnino hominum liceat hanc paginam nostre concessionis et constitu-
tionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc
attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis dei et beatomm
Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum.
Datum Reate, kalendis julii, pontificatus nostri anno octavo.
40 Aus dem an einigeo stellen verblassten orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Auf
der rückseite steht: K. scripsit. Die bleibulle hängt an roth und gelben seiden-
40 • 1234jal. 1.
fäden. Gedr.: Better Hess. Nachrichten 2,48. Histor. diplom. Unterricht nr. 46;
daraus Heusinger Gesch. d. Hospitals s. Elis. 63 nr. 7. Hist. u. rechtsbegründ.
Nachricht 25 nr. 34; daraus: Beurkundete Nachricht 1,14 nr. 16; Samml. v. Deduet.
5,20Su. 6,148. Sbaralea Bullar. Franciscan. 1,128 nr. 132. Vgl. Potthast Reg. Pont.
1,809 nr. 9483. 5
41. Pajist Gregor IX. benachrichtigt die brüder des Franciscus-
hospitals zu Marburg^ dass er das hospital nebst dem patronalsrechte
über die pfarrkirche zu Marburg auf bitten der landgrafen Heinrich
und Konrad von Thüringen dem deutschen orden überwiesen habe^
und fordert sie auf^ diesem künftig zu gehorchen. Rieti 1 234 juL 1 . lo
1234 Gregorius episcopus seirus servorum dei dilectis filÜB . . ma-
gistro et fratribus hospitalis sancti Francisci de Marburch et aliis
ibidem ad obsequium domini deputatis*) salutem et apoBtolicam bene-
dictionem. Sedes apostolica — complectamur. *) Sane dilecti filii nobiles
viri H. et C. fratres langravii Thoringie amplectentes tanquam devotionis 15
alumpni opera pietatis considerato prudenter, quod domus hospitalis
sanete Marie Teutonicorum Jerosolimitani velut dextere divine plan-
tatio generalem ecclesiam religionis odore delectat et fructu reficit cari-
tatis, cujus ibi circa pauperes et infirmos officiose officium exercetur,
ardenti jam dudum desiderio aflFectarunt, hospitale sancti Francisci de 20
Marburch , quod in proprio solo fundatum de bonorum suorum ubertate
dotarunt remittentes illi liberaliter propter deum quicquid juris habebant
in ipso et eidem insuper concedentes jus patronatus, quod in parrochiali
ecclesia de Marburch competebat eisdem , dilectis filiis . . magistro et
fratribus predicte domus ab apostolica sede conferri. ünde prefatus C . 25
a nobis multa precum instantia postulavit, ut ipsius et predicti fratris sui
desideriis annuentes hospitale ipsum dicte domui sanete Marie Teutoni-
corum conferre misericorditer dignaremur. Cum igitur iidem magister et
fratres succensi zelo divino, quo pro Cristo animas suas ponere decreve-
runt. mereantur habundantiori benedictione sedis apostolice confoveri et 30
nobilium eorumdem aflfectui plenioris favoris exhibitio debeatur, nos pro
firmo tenentes, quod ex eodem hospitali multa possit terre sanete, cujus
prefati magister et fratres se totaliter devoverunt obsequio, utilitas pro-
venire et in eo plenius hospitalitas , ad quam tenentur ex institutione
sedis apostolice , observari, hospitale ipsum cum jure patronatus eeclesie 35
predicte 2) de Marburch et aliis juribus et pertinentiis hospitalis ejusdem
predictis magistro et fratribus ac eorum domui de potestatis plenitudine
ac gratia speciali duximus conferendum, illud pro reverentia beate me-
*) Wie in nr. 40. 40
1234 jol. 1. — I234J1Ü. 41
morie Helisabeth langravie Thoringie, cujus corpus requiescit ibidem,
nt sicut est celebre veneratioue fidelium, sie prerogativa gaudeat liber-
tatis, venerabili fratri nostro . . Maguntino archiepiscopo loci diocesano
episcopalijurein parrochia memorate ecclesie deMarburch in omnibus
5S6mper salvo et ab eisdem magistro et fratribus pro eodem hospitali
annno eensu duarum marcarum argenti predicto archiepiscopo et succes-
soribus suis annis singulis persolvendo, in ceteris esse liberum statuentes.
Quocirca universitati vestre per apostolica scripta mandamus, quatinus
dictis magistro et fratribus domus ipsius obediatis de cetero et humiliter
lointendatis, ita quod eorum possitis favorem et gratiam obtinere.
Datum Reate, kalendis julU, pontificatus nostri anno octavo.
AüB dem in zwei ausfertigungen (A. B) vorhandenen orig.-perg. in Marburg
(deutscho.)» In der linken ecke des umgelegten unteren randes, an welchem an
hanfschnüren die bleibullen hängen, steht bei A .P., bei B .j., und auf der rück-
15 Seite von A: R. scripsit. Abweichungen des B von (dem oben benutzten) A:
^ Zusatz : Hagantine diocesis, ^] predicte ecclesie. Gedr. : Retter Hess. Nachrichten
2,46; daraus: Beurkundete Nachricht 1,12 nr. 14; Sanunl. v. Deduct. 6, 144;
Hennes 2,49. Sbaralea Bullar. Franciscan. 1,129 nr. 133. Vgl. Potthast Reg. Pont.
1,809 nr. 94S4.
20 42. Kaiser Friedrich IL bestätigt auf bitten des landgrafen Konrad
den besitzstand des Franciscushospitals in Marburg^ darunter nament-
lich den platz^ auf welchem das hospital steht^ und den ertrag der
ländereien zwischen dem wege von Marburg nach Ockershausen und
der bergspitze Cassenburg, Rieti 1234 julL
25 Fridericus dei gratia Romanorum imperator semper augustus, Jeru- 1234 jni.
salem et Sicilie rex. Per presens scriptum notum facimus universis im-
perii fidelibus tam presentibus quam futuris, quod dilectus princeps et
consanguineus noster Conradus junior langravius frater Henrici Turingie
langravii, Saxonie^comitis palatini constitutus in presentia nostra pro parte
30 sna et ejusdem fratris sui celsitudini nostre supplicavit humiliter et de-
vote, ut hospitale sancti Francisci in Marpurg, quod pro Cristi reyerentia
sancte recordationis nobilis mulier Elisabet soror eorum construxit , et
ipsi fratres idem hospitale de bonis suis pie dotare curarunt, sub protec-
tione ac defensione nostri culminis recipere ac confirmare sibi omnia,
ssque nunc juste tenet et possidet et que in antea justo titulo adipisci
poterit, dignaremur; spetialiter autem aream, in qua idem situm est
hospitale, cum decimis et universis proventibus no Valium sitorum inter
viam, que de Marpurg tendit Okerhusin, et acumen montis, que dicitur
Cassenburg ^] ; que omnia dictum hospitale possidet ex dono ipsorum fra-
40 1) Wegen der läge der Cassenburg vgl. Zeitsohr. d. Vereins für bess. Oesch. u.
Landesk. Neue Folge 6,3 u. 24 n. Mittbeilungen des gen. Vereins 1876. 3,23.
42 1234 jQl. - 1234 oot. 11.
trnm, sicut in eorundem privilegio diffusius et plenius contmetar. Nos
aütem dicti Conradi et Henrici fratrum dilectornm principum consan-
gameornm nostrorum predbus grato concurrentes assensu dictum hospi-
tale eum omnibns jastitiis, rationibus et possesBionibus suis, que in pre-
Bentiarom jnste tenet et possidet ac in antea pia fidelium largitione jnsto 5
acquisitionis titalo potent adipisci, cum prefata area, in qua idem gitnm
est hospitale, et omnibns superius predistinetis recipientes sab protectione
ac defensione nostri calminis Bpetiali, confirmamns ea omnia faospitali
jam dicto et presentis divalis pagine patrocinio commnnimafl , nni~
versis et Bingolis imperii fidelibus sub pena gratie nostre et centnm lo
marcanun argenti firmiter injugentes, quatinuB nulIuB Bit, qni dictum
hospitale, magistnun et fratres ibidem domino famnlantes contra presen-
tem protectionem , defensionem ac confinnationem nöstram super pre-
missis Omnibus impedire seu ausu temerario perturbare presumat. Quod
qui presumpserit, preter indignationem nostram pretaxatam centum mar- 15
carum penam se noverit incursurum, medietatem camere nostre, reliqnas
passis injuriam persolvendam. Ad cujus rei memoriam et stabilem firmi-
tatem presens scriptum fieri et sigillo celsitudinis nostre jussimus com-
muniri anno, mense et indictione subscriptis.
Datum Keate, anno dominice incamationis millesimo ducentesimo 20
tricesimo quarto, mense julii, septime indictionis.
Aus orig.-perg. in Marburg ;deut8cho.). Das an rother geflochtener seiden-
schnür angehängt gewesene Siegel ist abgefallen. Gedr. : Hist. dipl. Unterricht
nr. 7; daraus: Huillard-Br^holles Hist. dipl. Friderici 4,477; Heusinger Gresch. d.
Hosp. s. Elisab. 64 nr. 8. Vgl. Böhmer Keg. 158 nr. 772. 25
43. Papst Gregor IX. beauftragt den bischof von Hildesheim und die
übte von Georgenthal und. Hersfeld (?) *) , ihm binnen fünf monaten die
Protokolle der vom erzbischof von Mainz und Konrad von Marburg
vorgenommenen Untersuchung über die wunder der landgräfin Elisa-
beth von Thüringen zu übersenden oder in deren ermangelung eine^o
neue Untersuchung anzustellen. Perugia 1234 oct. H. ^)
„Ne possimus argui". Gedr. : Manrique Annales Cisterc. 4,476. Wadding Annales
Minor, ed. Fonseca 2,364. Sbaralea Bullar. Franciscan. 1,138 nr. 145. Würdtwein
1) Wadding u. Sbaralea Hervordcnsi, Würdtwein Herwedensi, Manrique
Ebernacensi abbat! Cisterc. ord. Nach dem LibeUas de dictis qnatuor ancillaram 8.35
Elis. bei Mencken Scriptores 2,2007 worden vom papst mit Untersuchung der wunder
beauftragt: C. Hildensemensls eplscopus et Hirsveidensis et R. Eberbacensis abbates. Es
mag also Hersveldensis hinter der unverständlichen Überlieferung stecken.
2) In folge dieses auftrages wurden die vier dienerinnen der h. Elisabeth vernommen,
deren aussagen, jedoch nicht in der ursprunglichen form, sondern in einer erzählenden 40
Verarbeitung, in dem erwähnten Llbellus vorliegen.
1234 oet. 13. iS
Nova Subs. 6,45. Fej^r Codex dipl. Hungar. 7,1,237. Vgl. Potthast Reg. Pont.
1,828 nr. 9721.
44. Landgraf Heinrich von Thüringen verspricht beim einiriii seines
bruders Konrad in den deutschen orden diesem eine rente von 300,
b seinem bruder aber eine solche von 400 mark silbers auf guter anzu-
weisen^ letztere bis zur deckung der schulden Konrads im betrage von
3000 mark. Nordhausen 1234 ocL 13.
HenricuB dei gracia lantgravius Thnrmgie et Saxonie comes pala- 1234
tiniis Omnibus presentem Utteram inspecturis in perpetuum. Quoniam '''^' ^^-
10 labilis est humana memoria , eongrunm est et expediens racionabiliter
gesta fideli scriptnrarum testimonio recommendare. Noverint igitnr nni-
versi, qnod cum dilectos frater noBter Conradns divino acoeneus zelo
legeqme privata sancti Spiritus ductus et inspiratus se ordini fratrum do-
mus Theutonicorum deyovisset, nos in manus venerabilis domini G.
15 Hildenseemensis episcopi, ejusdem C. fratris nostri necnon B. abbatis
in Blich et D. prepositi in Frankenhusen [fide data promisimus domoi
Theutomce in remissionem peecatorum nostrorum dare et assignare, ubi
jam dictus frater noster in bonis nostris elegerit^ reditus cec marearam
argenti libere ae sine omni honere, nuUo prorsus advocacie aut quoHbet
20aliojure nobis in eisdem reservato, sed omni pleno etintegro proprie-
tatis et possessionis jure possessionum earundem in domum Theutonicam
jam predictamtransferendo. Insuper in manus eorundem nos obligavimus
bona fide omni dolo atque capcione cessantibus eadem bona stabilire,
firmare, roborare ac warandare, ubicumque domui fuerit oportnnum ex-
25 pedire. Preter hee autem sub eadem astrictione nostre fidei in manus
yiromm prenominatorum promisimus assignare prefato fratri nostro aut
quibus ipse volet suo nomine in bonis nostris vacantibus reditus quadrin-
gentarum marcarum usque ad recepeionem trium milium marcarum ex
eisdem in solucionem debitorum ipsius, omni prorsus a nobis vel nostris
30 medio tempore in eisdem bonis impedimento eessante, sed eorum posses-
sione libere apud eos, quibus ipse assignaverit, remanente. Ad perpe-
tuam itaque hi\}us rei geste memoriam, ne uUa super premissis ambi-
guitas oriatur vel questio moveatur, presentem paginam super predictis
conscriptam domini nostri prememorati episeopi, nostro, abbatis et pre-
35 positi prefatorum munimine sigillorum feeimus roborari.
Actum Northusen, anno domini m. cc. xxxiiii., indictione octaya,
iii. idus octobris.
Aus nr. 687 (699) des Marburger copialbuches in Wien. Gedr. : Gudenus Codex
4,876; daraus Heusinger Gesch. d.Hosp. s.Elisab. 65 nr. 9 (unvollst.). Hennea 1,101.
44 1234 nov. 6.
45. Die landgrafen Heinrich und Hermann von Thüringen schenken
dem deutschen orden guter zu Rieth^ Griefstedt^ Willstedt^ Fischsiedi,
Günstedt^ Mardorf^ Werflo und Marburg. Homberg 1234 nov, 6.
1234 In nomine sancte et individue trinitatis, amen. Henricus et Her-
mannuB dei gracia Thuringie lantgravii, Saxonie comites palatini omni- 5
bus presentem litteram inspecturis imperpetuum. Ea, que genintur in
tempore, ne simul elabantur cum tempore, poni solent in Unguis testium
et fideli memorie litterarum eonmendari. Notum igitur esse volumus
universis tam presentibus quam futuris, quod nos unanimi yoluntate et
consensu de fidelium nostrorum et ministerialium consilio donavimusio
atque contnlimus hospitali sancte Marie Teutonicorum Jerosolimitano in
manus fratris Heinrici de Honlo preceptoris ejusdem domus per Aleman-
niam omnia bona nostra in villis, que dicuntur Bieth, videlicet viginti tres
mansos et dimidium. allodium in Grifstete cum molendino ibidem, in
Willestete vii mansos, in Viscbstete xxx mansos, officium in Gunnestete 15
cum X mansis et dimidio et omnibus bonis ibi sitis ; item omnia bona
nostra in Marcdorf et Werflo et molendinum juxta hospitale in Martburc
cum Omnibus allodiis nostris circa Marburc adjacentibus ; omnia hec pre-
dicta libera et sine omni onere cum omnibus suis pertinenciis, terris cultis
et incultis, pratis, pascuis, silvis^ nemoribus, saltibus, salictis, paludibus, 20
stagnis, piscariis, aquis aquarumque decursibus, vinetis, cum omni utili-
tate, questu et proventu, qui nunc est aut in futuro fuerit, qui nunc
apparet vel in posterum apparebit, sub eisdem terminis in longum et in
latum, sub quibus eadem tenuimus, cum omni jurisdictione ac distrietu,
quo nos eadem possedimus, nee advocatia nee uUo prorsus jure, ob8equio25
aut jurisdictione, quocunque nomine censeantur, nobis in eisdem reser-
vatis, omne, plenum et integrum jus proprietatis et possessionis prefato-
nun bonorum in prenominatam domum Teutonicorum cum vero rerum
dominio transferentes usque ad summam trecentarum marcarum legalis
argenti justi census et legitimi emolumenti ; ita duntaxat, quod siquid 30
defuerit in prenominatis bonis de summa memorata trecentarum videlicet
marcarum annuatim percipiendarum, nos alias de libera nostra proprie-
tate suppleamus« Si vero de hiis ultra summam pretaxatam aliquid super-
fuerit, ad nos revertatur. Presentibus quoque litteris recognoscimus et
protestamur, nos fide data promisisse domum Teutonicorum et fratres de 35
oianibus bonis supradictis warandare, firmare et stabilire, ubicunque
domui expediens fuerit et oportunum, et si a quocunque in eisdem fuerint
pulsati aut impetiti, nostris expensis negocia et causas expedire atque
bona, si qua evicta fuerint, de alia nostra libera proprietate legaliter
1234 nov. 6. 45
resarcire et reconpensare. Preterea nos HeinricuB in manag fratris nostri
Cunradi et ego Hermannns in manns ejusdem patrai mei data fide nos
obligayimus, omnia predieta quolibet dolo et captione cessante bona fide
imperpetnum rata, firma et inconvulsa observare. Fideles quoque nostri
5 infra scripti fide datapromisemnt, bone fidei diligentiam et eooperationem
predictorum obseryationi se adhibituroB. Ad perpetuam itaque hujus rei
memoriam. ne nlla super premissis ambigaitas oriatur vel questio mo-
veatur , presentem pa^nam super eisdem conscriptam nos Heinricus
sigilli nostri munimine feeimus roborari. Ego vero Hermannns, quoniam
lOadhuc proprium sigillum non habeo, sigillum patrui mei H. vice sigilli
proprii duxi appendendum.
Testes autem hujus rei sunt : comes Heinricus de Stalbere, Rudol-
fns pincema de Yargila, Berthous dapifer de Slatheim, Fridericus de
Drifurte, Tuto de Lapide, Eckehardus de Sebeche, Albertus de Sebeche,
loKunemundus de Slatheim, Johannes de Herbersleiben, Hermannus de
Rumrode, Albertus de Ebeleiben, magister Johannes de Durlo, Heinricus
scriptor de Wizense, et alii quam plures de nostra familia ; religiosi vero :
frater Heinricus de Honlo preceptor domusTeutonicorum per Alemanniam,
frater Vhricus de Dumen , frater Guntherus de Wilrichesleiben , frater
20 Heinricus de Nurenberc.
Actum in opido nostro Honburc, anno gracie m? cc? xxxiiii?, viii?
idus novembris, indictione viii.
Ans orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Von den beiden an roth und gelben
seidenfäden angehängten siegeln haben sich nur bruchstücke des ersten, eines run-
25 den reitersiegels , erhalten. Oedr. : Better Hess. Nachrichten 2,51. Histor. u.
rechtsbegr. Nachricht 27 nr. 35; daraus: Beurk. Nachricht 1,13; Samml. v. Deduct.
5,2t0 u. 6,146. — Eine gleichlautende urk. stellten unter demselben datum die-
landgrafen Heinrich, Conrad und Hermann aus. Nr. 686 (69S) des Marburger
copialbuches in Wien. Gedr.: Hist. dipl. Unterricht nr. 45; daraus Heusinger
30 Gesch. d. Hosp. s. Elis. 65 nr. 10. Gudenus Codex 4,877; daraus Hennes 1,102.
Hennes 2,50.
46. Die landgrafen Heinrich und Hermann von Thüringen gestalten
dem deutschen orden gegen ein darlehn von 300 mark silbers den
fischfang im oberen und unteren see zu Weissensee, 1234 nov, 6.
35 Henricus et Hermannus dei gratia Turingie lantgravü et Saxonie 1234
comites palatini omnibus presentem litteram inspecturis in perpetuum.
Noverint universi, quod nos pro ccc marcis argenti legalis, quas recepi-
mus mutuo a fratre Henrico de Hoenlo preceptore fratrum domus Teu-
thonicorum per Alemanniam et ejusdem domus fratribus, obligavirnus
40 titulo pingnoris superiorem et inferiorem lacus nostros in Wizense fratribus
et domui predicte sub hac forma, quod iidem fratres de captura et ven-
nov. 6.
46 1234 noY. 6. — 1234 dec. 23.
ditioBe piseium jamdictam Bummam cce marcarom recipiant nee olli om-
nino nostro vel cigaslibet alterius nomine preter ipsorum eonsensum et
expressam yoluntatem medio tempore lieeat exercere piscationem. Sane
si quid ex parte nostra sive nostrorum fratribus memoratis super hiig
exequendis prestitum fuerit impedimentum aut aliquid contra formam 5
prescriptam usurpatum a quoquam fuerit aut attemptatum, fideles nostri
eomes Henricus de Staleberc, Budolfus pinoeiTia de Varila, Bertous da-
pifer de Slathem, Fridericus de Drivorden data fide promiserunt, qood
denuntiatione a fratribus super hoc recepta a tempore denuntiationis infra
TÜi dies Ysenache intrabunt, inde preter licentiam antedieti preceptoris lo
non recessuri, nisi infra yiii dies ammonitioniB premisse ipsis fratribus
sufßcienter fuerit satisfaetnm. Ad hujus itaque facti notieiam, ne cui-
quam revocetur in dubium, presentem paginam super hiis conscriptam
nos Henricus nostro, ego vero Hermannus, quia proprium adhuc sigillum
non habeo, sigillo patrui mei H. jussimus roborari. i^
Acta sunt hec annogratie m? cc? xxxiiii?, viii. idus novembris, indie-
tione viii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Von den beiden siegeln hängt nur noch
ein stück des ersten, eines runden reitersiegels, ^n grün, roth und gelben seiden-
schnüren; umschr.: HENRICVS- SAX- 20
47. Graf WiUekind von Naumburg schenkt dem deutschen orden
guter zu Altendorf^ Wildungen und Amönau, Marburg 1234 dec, 23.
1234 Ego Witekindus comes de Nuwenburch. Quicquid juris habuimns
' in bonis in Aldendorf, nos una cum uxore nostra Osanna et filio nostro
Volcwino ad peticionem et instanciam dilecti fratris nostri Ludewici tota- 25
liter abrenunciayimus hospitali sancte Marie domus Teuthunicorum Jero-
solimitane libere donando. Similiter et bona nostra in villa, que dicitur
Wildungen, sub proprietate dicte domui dedimus ; in duabus villis, que
Amenowe nuncupantur, bona nostra totaliter . Hec, ut prediximus, communi-
cato consilio et consensu uxoris nostre et filii nostri una cum fratre nostro 30
jam sepe dicte domui dedimus, presenti sciipto sigillo nostro sigillato
hec confirmantes, et hec apud Martburc, anno gracie m? cc? xxx? iiii?,
X? kalendas januarii.
Ans orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen. Gedr.: Gudenus
Codex 4,879. Hennes 1,103. 35
1235-1255. — 1235. 47
48. Graf Ludolf von Hallermund schenkt dem deutschen hause in
Marburg guter zu Ostinghausen, [1 235-1 255] ^) .
Lrdolfus comes de Halremunt omnibus presens scriptum intnentibaB 1235—
salutem in vero salutari. Notum esse enpimns presentibas et futuris
5 Cristi fidelibus, quod nos ad peticionem fratris Thiderici de Ekessen et
Conradi Frambalc viginti octo agros nostre proprietatis adjnnctos curie
in Ostinehnsen fratribus de domo Theutonica in Marcbnrc pro salute
nostra libere contulimas, dantes eisdem presentem litteram in testimo-
nium sigillo nostro firmiter roboratam.
10 Aas orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen.
49. [1235] 2).
Ego Hezzechinus plebanus in Molenbaeh^] presente domino meo 1235.
felicis memorie Hennanno langrayio necnon de benivolo ipsios consensu
omnia mea tarn mobilia qnam inmobilia eclesie beatissime dei genitricis
15 ac yirginis Marie in Herswindehusin in remedium domini mei predicti
langrayii etmeam^) libere contuli et in Marbnrch potestati predicti cenobii
presentaviy non solum ea, que tunc temporis habui, sed que tempore vite
mee possem conparare. De ipsis eciam bonis annuatim censpm michi
injunctum cum aliis cultoribus bonorum illorum ad prefatum cenobium
20 fideliter aportavi. Ne igitur processu temporis hoc factum alicujus possit
protervitas infirmare, confirmari feci litteris et sigillo capituli mei in
Amnebureh, testibus apositis, qui huic ordinacioni interfuerunt, quoinim
nomina sunt hec: Rudegerus decanus, Wideroldus plebanus de Mar-
burch, Heinricus parrochianus de Ufleiden, Ekehardus plebanus de 6ru-
25 nenberc ; Gundramus, Mengodus qui dicitur Cnibe , Embricho de Herben-
husin, Cunradus Wisegukel, milites; preterea cives de Mulenbach^ ubi
sod'o (I) abbati sepius dicti claustri presentavi.
Aus orig.-perg. mit siegelbruchstttck in Marburg (deutscho.)-
1) Graf Ludolf sUrb 1255 nach jul. 6. n. vor nov. 15. Vgl. Vaterl. Archiv f.
30 Hanuov.-Braanschw. Gesch. herausg. durch ▼. Spilcker u. Broennenberg 1838, 194. Zeit-
sehr. d. bist. Vereins für Niedersachs. 1863, 135 ff.
2) Nachträgliche benrknndung des vor 1217 (todesjahr landgraf Hermanns) fallenden
acte«, welche wahrscheinlich wegen des Verkaufes der geschenkten guter (vgl. die folgende
ark.) und gleichzeitig mit diesem erfolgte. Die zengen sind auf den früheren act, nicht
35 ani die spätere beurknndnng zu beziehen, denn statt des darunter genannten Rndeger
erscheint bereits 1229 und 123 1 der auch 1236 (nr. 56) vorkommende Eckard als decan zu
AmSnebarg. Wenck Hess. Landesgesch. Urkb. 2,148. Zeitschrift f. hess. Gesch. n. Lan-
deek. 3,88.
3) Die Wüstung Mollenbach südl. von Allendorf a. d. Lumda. Wagner Wüstungen d.
40 Prov. Oberhessen 197.
4) Es sollte heissen : in rem. anlme d. m. 1>. 1. et mee.
48 1235. — 1235 jan. 16.
50. Prior und convenl des klosters Hardehamen bestätigen den durch
ihren abt geschehenen verkauf der ihnen von dem pfarrer Escekin zu
Mulenbach vermachten guter an das deutsche haus in Marburg.
1235.
1235. Honorandis in domino militibus Cristi de domo Tevtonica in Marburg 5
constitutis frater C. prior totumqne colleginm in Hersvithehusen orationes
cnm sincera dilectione. Sicut ante non longnm tempus dominus Gozwi-
nus abbas noster apud tos absentia presens bonis, que plebanus Esce-
kinus de Mulenbach nobis post mortem suam legaverat et scripto quo-
rundam fidelium nobis fuerant confirmata, viva voce renunciavit , itaetio
nos presentia absentes emptionem eorundem bonorum a vobis factam
ratam habentes juri nostro presenti scripto absolute renunciamus. Quia
vero sigillum propriam nee faabemus nee habere debemus sigillo abbatis
nostri content! sumus.
Actum anno gratie m? cc? xxx? v? 15
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.) . Auf dem kleinen ovalen Siegel eine
hand, welche einen abtsstab hält ; umschr. : SIGILL' ABBATiS? . . HERSEDEHVSE -
5 1 . Abt und convent zu Fulda überlassen gegen rückgabe der bisher
von Sibodo von Frankenstein zu lehn getragenen bürg Lengsfeld dem
deutschen orden Seelheim mit .dem officium. [Yacha) i 23^ jan. 16. 20
1235 Cunradus dei gratia abbas Wldensis ecclesie, Hertwicus decanus
jan. 16. totusque ejusdem ecclesie conventus universis hoc scriptum intuentibus
salutem in salutis auctore. Factis dignis memoria ex annorum consur-
gens numero^ novercari solet oblivio, cum scripture testimonio non com-
mendantur. Volentes igitur oblivionis malicie consueti itineris meatus2&
precluderC; facta nostra rationis conducta regimine per presentis carte
apices ad noticiam deveximus posterorum. Noverit itaque tam presens
propago quam postera, quod dominus Sibodo de Vrankenstein castmm
Lengesuelt, quod a WIdense ecclesia in feodo habuit, cum suis pertinen-
ciis resignavit nobis et Wldensi ecclesie absolute dimittendo et nos com- 30
municato ministerialium nostrorum consilio in recompensacionem predic-
torum bonorum ^) Seieheim et officium ibidem cum villis, agris, aquis,
silvis et pascuiS; rebus et possessionibus, cum hominibus in bonis residen-
tibus, cum universis, que in idem officium, pertinent velpertinere dinos-
cuntur et dinoscentur, cnm omni jure et tam juris quam rerum exsecutione 3^
1235 j&n. 16. 49
hofipitali beate virginis Maiie in Jherusalem domus Teutonicorum ^] con-
talimns possidendum, quemadmodum ipsum Wldensis ecclesia possedit.
Bona etiam, que ex eodem officio infeodata detinentar^ que predictum
hospitale acquirere potest, sive propter deum ipsi delegentur, sive emat,
5 sive etiam quacomque causa sibi vendicet, eidem hospitali contulimus in
Proprietäten! jure predictorum bonorum perpetuo possidenda. Nos vero
ßiye no8tri successores sive a bonis ipsis infeodati eadem bona non possu-
mns eoncedere vel vendere vel aliquo modo alienare vel in aliquem alium
statum mutare sine manu sepedicti hospitalis. Si autem aliquos ab eisdem
10 bonis 3] infeodatos sine berede mori contigerit, bona ipsa ad nos et
Wldensem ecclesiam sine contradictione revertentur. Hujus rei testes
sunt: fratres ordinis ejusdem hospitalis Yolpertus de Ottera, Beinhardus
de Haselstein, quorum manibus assignavimus bona pretaxata ; Gerlacus
nomine Quente prepositus beate Marie in Wlda, Heinricus de Honburc
15 cappellanus, Budolfus scriptor^), Cunradus parrochianusdeLengesuelt,^]
clerid ; Ludewicus de Vrankenstein, Gerlacus de Haselstein, Symon de
Slitese, Heinricus de Moresberc, Symon de Tanne et Symon filius suus,
Bertoldns de Willebrahterode, Ludewicus de Hattenbach, Eberhardus de
Yolchrichesh^sen et Heinricus filius suus, Albertus de Bastfaeim, Bucherus
20 de Mannesbach , milites , et alii quam plures , quos propter tedium a
presenti pagina sequestramus. Ut autem hoc factum nostrum ratum et
inconvulsnm permaneat, presentem paginam conscribi fecimus et sigillo-
mm nostrorum appendentium munimine roborari.
Acta sunt hec ^) anno ab incamatione domini m? cc? xxxv? , xvii?
25 kalendas februarii, indictione yiiii^
Aus dem in vier exemplaren (A. B. C. D) vorhandenen orig.-perg. in Marburg
(deutscho.). Bemerkenswerthe abweichungen von A : 1) in — bonorum fehlt C D.
2) dorn. Teut. fehlt C D. 3) ab — bonis fehlt B. 4) abbatis Zusatz B CD. 5) Johannes
plebanus de Ailesuelt zusatz B. 6] in Yache zusatz C. Bei B ist die zahl der
30 indiction von anderer band eingetragen und bei C und D ist diese zahl mit schwär-
zerer tinte geschrieben als der übrige text. Auf der rückseite von A steht von der
hand bruder Konrads (Schreibers des Marburger copialbuches sec. XIY . in Wien) :
Collatio et confirmatio ... super jurisdictione villarum Seiheim. Auf beiden ovalen
siegeln ein sitzender abt bezw. bischof ; in der rechten den stab und in der linken
•35 ein buch haltend ^umschr. : S'CONRADI- DI- GRA- FVLDEN- ECCL'IE. ABBA-
TIS-und SIGILLV- S.'BONIFACII- ARCHIEPI- ET- MABTIBIS- XPL I- FVLDA-
Die indiction weist wie bei der folgenden urk. auf 1236. Gedr. : Eist. dipl. Unter-
richt nr. 48 (nach A) .
HesB. ürknndenbncb. I.
50 1235 Jan. 17. — 1235 mal 30.
52. Abt Konrad von Fulda beurkundet den verzieht Sibodos von
Frankenstein auf die vom siift Fulda zu lehn getragene bürg Lengs-
feld gegen guter zu Zellingen^ welche jedoch nach dem tode Sibodos
oder bei seinem eintritt in einen orden an das stift Fulda zurückfallen
sollen. Vacha 1235 jan. 17. 5
. 1235 Cunradus dei gratia Wldensis ecclesie abbas iiiiiverBiB hoc scriptum
^^ ' ' intaentibus salntem in salntis auctore. Facta digna memorie scripti sive
testium debent testimomo conmuniri. Noverint itaque tarn presentes quam
posteri, quod dominnd Sibodo de Vrankenfitein castram Lengesnelt, quod
a nobis in feodo habuit et a nostra ecelesia, cum suiB pertinenciis in lo
manus nostras resignavit et nos cum consensa tocias conrentüs nostre
ecclesie et ministerialium nostrorum eidem domino Sibodoni contalimns
bona in Gellingen cam omni jure ipsi possidenda ; ita tarnen, quod post
mortem suam vel si habitum sumpserit, ad nos et nostram ecclesiam rerer-
tantur. Hujus rei testes sunt: frater Volpertns de Ottera et frater Rein- 15
hardns de Haselstein, Gerlacus prepositus beate Marie in Wlda,
Heinrictts de Honburc cappellanus, Rudolfus scriptor, Cunradus par-
rochianus de Lengesuelt ; Ludewicus de Frankenstein , Gerlacus de
Haselstein, Symon de Slitese, Heinricus de Morsberc, Symon de Tanne
etfilius suus Symon, Bertoldus de Willebrahterode, Ludewicus.de Hat- 20
tenbach, Eberhardus de Yolcricheshusen et Heinricus fiHus suus, Alber-
tus de Bastheim, Kuckerus de Mannesbach, et alii quam plures, quos
propter tedium a presenti pagina sequestramus. Ut autem hoc factum
nostrum ratum et inconvulsum permaneat, presentem paginam conscribi
fecimus et sigilli nostri et ecclesie nostre munimine roborari. 25
Acta sunt hec in Yache, anno ab incamatione domini m? cc? xxxv?,
xvi? kalendas februarii, indictione viiii?
Aus dem an einigen stellen durch feuchtigkeit beschSdigten orig.-perg. in
Marburg (deutscho.). Von beiden siegeln hängt nur noch das des ahtes an. Die
indiction weist auf 1 236. 30
53. Papst Gregor IX. macht bekannt^ dass der deutsche orden begon- '
nen habe, zu ehren der heiligen Elisabeth bei Marburg, wo ihr grab
durch mannigfaltige wunder glänze, eine kirche zu bauen, und ver-
spricht allen, welche dazu beisteuern, vierzig tage ablass.
Perugia 1235 mai 30. 35
1235 Gregorius episcopus servus servorum dei universis Gristi fidelibus,
ad quos littere iste pervenerint, salutem et apostolicam benedictionem.
1235 mal 30. -- 1235 Jon. 1. 54
Qaoniam, ut ait — Titam etemam "*) . Cum ig;itar, dicut ex parte dilec-
toram filiorum . . preceptoriB et fratrum hospitaliB fsancte Marie in Ale-
mannia fnit proposünm coram nobis, ipsi in honorem sancte Elysabeth
^ apud Marbureh, ubi sepnltara ejns miraculorum diversitate refulget,
sqnandam ecclesiam edifieare ceperint opere sumptuoso, nniversitatem
vestram rogamus, monemus et hortamur in domino in remissionem vobis
peccaminnm injongentes, qoatinns pias elemosinas et grata caritatis fiub-
Bidia eomm nnntio, eam propter hoc ad vos accesserit, erogetis, ut per
unbyentionem vestrani opns tarn {Hum valeat feliciter oonsnmari et vos
10 per hee et alia bona, que domino inspirante feeeritis, posBitis ad eteme
felicitatiB gandia pervenire. Nos enim de omnipotentiB dei misericordia
et beatomm Petri et Pauli apOBtolomm cguB aaetoritate oonfiBi omnibuB,
qni ad eonBumationem ipBins operiB manum porrexerint acyutricem, qua-
draginta died de iiguneta sibi penitentia miBerieorditer relaxamus.
15 Datum Perusiiy m* kalendaB junii, pontificatuB noBtri anno nono.
AuB orig.'perg. in* Harburg (deutscho.)- lu der linken ecke des umgelegten
unteren randes, an welchem an roth und gelben aeidenfKden die bleibuUo b&ogt,
steht .P. und auf der rttckseite : sancta f Maria.
54. Papst Gregor IX. nimmt die landgräfin Elisabeth von Thüringen
20 wegen ihres gottseligen lebens und der an ihrem grabe geschehenen
wunder in die zahl der heiligen auf, gebietet ihren todestag {nov. 1 9)
zu feiern und verheisst allen, welche an diesem und den sieben folgen-
den tagen jährlich ihr grab besuchen, ein jähr und vierzig tage ablass.
Perugia 1235 jwn. 1.
25 GregoriuB episcopus servuB servorum dei venerabilibus fatribuB archi- ^1235
eptBCopifl et episeopis , et dileetis filiis abbatibus , prioribus , decaniB ^) ,
arcUdiaeonis , archipresbiteris et alÜB ecclesiarum prelatiB, ad quos
littere iste perrenerint, salutem et apostolicam benedictionem. Gloriosus
in majeBtate sua patriB etemi filius redemptor noster dominus JhesuB
aoCristuB de eelorum summitate prospidens eonditionis humane gloriam
multo concursu miserie, cui primi parentis culpa dedit initium, deforma-
tam, ineffabili dispositione proridit, ut et virtutem suam Bedentibus in
umbra mortis exponeret et in exilio poBitoB ad libertatis patriam revo-
caret. Igitur quia nulli potiuB quam sibi Bue facture redemptio compe-
35 tebat, eo quod artifici Bit et decens et debitum, ut quocunque casu depe-
reat quod pulehriuB finxisse dinoscitur, in statum pristinum Bue rirtutis
studio restauretur, in exile vasculum, si tamen sit exiguum, quod reeepit
Jan. 1
*) Wie in nr, 18.
32 ]235jim. 1.
hospitem super omnia spatiosnm, scilicet in anlam yirginis refertam omni
plenitndine sanctitatis^) de regali throno se conferens, opus inde ennctis
visibile protulit, per quod propulso tenebrarum principe de Bui redemp-
tione plasmatis triumphavit, certa relinquens instituta fidelibus, per qae
ipsis ad patriam redderetur transitus expeditas. Hujusmodi quidem pie- 5
tatis seriem beata Elisabeth ex regali orta progenie etThuringie lanchra-
via gratiosa soUerti meditatione considerans et jamdieta eligens instituta
eontinuis observare studiis, ut dignam perceptione se redderet perpetue
claritatis, quasi ab ortn vite usque ad oecasum virtutum vacando cultui
nunquam desiit in caritatis amplexibus delectari. Nam in confessione 10
vere fidei menteque dedita sa^ctitati celestis regine diligendo filium, per
quem dulcedinem consequi posset celestium nuptiarum, ita dilexit et
proximum, quod amenum sibi constituens illorum familiärem habere pre-
sentiam, quam eorum inimica eorruptio cunctis suggerit ef&ci peregrinam.
se in multis sibi reddidit inopem sollicitam fore pauperibus multipliciter 1 5
affluentem ; quorum ab etate tenera tutrix esse desiderans et amatrix, eo
quod sciret perempnis vite premium dilectorum deo acquiri meritis ege-
norum, adeo eonditionem ipsorum gratam sibi constituit, quam natura-
liter secularis elatio vilipendit, quod etiam licitis sibi deliciis, quas
offerebat Status excellentia conjugalis, deductis pluries in contemptum20
corpus delicatum et tenerum reddebat assidue parsimonie studio macera-
tum, tanto sibi meriti quantitate proficiens, quanto quod sponte geritur
majoris gratie premio muneratur. Quid ultra? Queque jura sanguinis in
snpeme desiderium transferens voluptatis et imperfectum quid extimans,
si jam viri destituta presidio sie residuum yite decurreret, quod se ad 25
jugum obedientie, cujus sub lege posita maritali absque ipsius prejudicio
amplexatrix extiterat , non artaret , religionis habitum induit , sub quo
dominice passionis in se celebrare misterium usque in diem ultimum non
omisit. 0 felix mulier, 0 matrona mirabilis, 0 dulcis Elisabeth dicta dei
saturitas, que pro refectione pauperum panem meruit angeloruml 0 in-3o
clita vidua virtutum fecunda sobole, que studens ex gratia consequi,
quod a natura non poterat indulgeri, diris ahime hostibus per scutum
fidei, loricam justitie, gladium Spiritus, salutis galeam et astam perseve-
rantie debellatis sie amabilem immortali sponso se prebuit, sie regine
yirginum se dilectione continua coUigavit suum deprimendo dominium 35
in ancille humilis famulatum, sie sanctis ^) Elisabeth antique processibus
conformem se reddidit, dum in mandatis et justificationibus domini sine
querela simpliciter ambulavit, dei gratiam secreto mentis per affectum
concipiens et eandem per effectum pariens ac nutriens assidue per pro-
fectum, quod salus omnium in se sperantium et exaltatio quorumlibet in4o
humilitatis et innocentie vallibus positorum in promisse suis premia retri-
1236 Jon. 1. 53
bntionis exnrgens, ipsam mortis nezibnfl expedltam provexit ad solinm
Ince inaccesfiibili InminosTim, de cujus stnpenda et inexplicabili claritate
procedit, quod illius Spiritus et in supemi fulgoris abysso rutilat et in
hnjus profunde caliginis multis coruscat miraculis gloriosis^ quorum vir-
5 tute eatholicis fidei , spei et caritatis augmenta proveniunt , perfidis via
yeritatis exponitur et hereticis confusionis multe materia eumulatur, dum
Btnporis turbine obvoluti, quod dicte sancte meritis, que, dum camis
clausa carcere teneretur, pauper spiritu, mitis mente, propria vel potius
aliena peccata deplorans, justitiam sitiens, misericordie dedita, mnnda
locorde, vere pacifica, attrita persecutionibus et opprobrüs extitit lacessita,
vitamortuis, lumen cecis^ auditus surdis^), verbum mutis etgressus clau-
dis celesti dextera conferuntur, partes Theotonie spatiosas, quas mortis
dogmate gestiebant inficere, in doctrine celestis amplexibus cemunt
multipliciter exultare. De hujusmodi quidem et aliis ejusdem sancte
15 miraculis, que mentis inspecta oculis uberiorem letitiam proferunt, quam
si diffusis distincta litteris vidcrentur, facta nobis per testes idoneos tanta
plenitudine fidei, sicut debetur et competit colende per omnia veritati,
nos, quorum deposcit officium hiis continue desudare studiis, per que
augeatur gloria redemptoris, dictam sanctam, quam sibi ad intuitum
20 placuit sue majestatis assumere, de fratrum nostrorum consilio et assensu
ac venerabilium fratrum nostrorum patriarcharum, archiepiscoporum et^)
prelatorum omnium, qui tunc apud sedem apostolicam existebant, sano-
torum cathalago (I) duximus ascribendam, universitati vestre per aposto-
lica scripta districte precipiendo mandantes, quatinus xüi. kalendas
25decembris, die videlicet, quo eadem mortis absoluta vinculis victura
perempniter ad fontem supeme prodiit voluptatis, festum ejusdem, prout
miranda ipsius meritorum magnitudo *) exigit, celebretis et facialis sol-
lempniter celebrari, ut id vobis de thesauris celestibus ejus pia inter-
cessione proveniat, quod ipsa prestante Gristo percepisse dinoscitur et
30 possidere perpetuo gloriatur. Geterum ut universitati fidelium invisibilis
aule consequendi delicias ex concessa nobis potestate desuper propitiante
domino sit facultas, quin immo et ut nomen exaltetur altissimi, si sponse
sue venerabilem sepulturam fidelium procuremus accessibus honorari,
Omnibus vere penitentibus et confessis, qui se illuc annis singulis devo-
35tionis aromata et sinceritatis insignia deferentes in memorato feste et
usque ad octavas ipsius contulerint, de omnipotentis dei misericordia et
beatorum Fetri et Pauli apostolorum ejus auctoritate confisi unum annum
et quadraginta dies de injuncta sibi penitentia misericorditer relaxamus.
Datum Perusii, kalendis junii, pontificatus nostri anno nono.
40 Ans dem in drei gleichlautenden, stellenweise stark yerblassten und beschä-
digten exemplaren (A. B. 0) vorhandenen orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- Da-
54 1235 juB. 4.
selbst audi swei andere glelehlanteade orig.-perg. (D. E), d. d. Pernsii, ii. nooas
janii, pontificatas noBtri anno aono (1235 jun. 4.]» Ein weiteres gleichlaatendes
orig.-perg. (F), wovon beglaubigte abschrift (F») in Marburg, im deutschordenscen-
tralarchive in Wien. Im datum von F hat eine hand des XVIII. jahrh. vor kl. jun.
gesetzt: vli. Abweichungen: 1) decanis steht nach archipresb. D F*. 2) felicitatis 5
F». 3) felicis F>. 4) anditns surdis vor lomen ceois F». 5) ac F». 6) ipsins miranda
magnitudo meritorum F». Bei A steht unten rechts B, bei 0 unten links P und auf
der rttckseite : sancta f Maria, bei E unten rechts : b. M., bei F auf der rttckseite :
Helisabet und darunter M. Die bleibullen hängen an roth und gelben seidenfäden.
Gedr. : Gregor, pap. IX. gesta studio G. Vossii e^ta (1586) 99. Oherubinus Bnllar. 10
1,69. Manrique Annales Cisterc. 4,495. Lambecius Conunentarii de bibliotk.
Vindobon. 2,6S0; daraus Fontaninns Codex Canonizationum 73 nr. 45. Baynaldus
Annales eccl. 1235 § 22. 23 (unvollst.). Wadding Annales Minorum ed. Fonseca
2,387. Cocquelines BuUar. Born. pont. ampl. Collectio 3,286. Sbaralea BuUarium
Franciscan. 1,162 nr. 170. KoUar Analecta Monum. Yindob. 1,888. Pray Dissert. 15
de B. Elisab. 13. Katona Hiat. crit. reg. Hungar. 5,723. Fejör Cod. dipl. Hungar.
3,2,444 (au0 Cocquelines). Bullarium Boman. ed. Taurin. 3,489 nr. 45. Vgl. Pottr
hast Beg. Pont. 1,844 nr. 9929.
55. Papst Gregor IX. bestätigt dem deutschen orden die schenkufig
der landgrafen Heinrich und Hermann von Thüringen über genannte 20
guter %u Bieth, Griefstedt^ Willstedt^ Ftschstedt^ Günstedl^ Mardorf\
Werflo und Marburg. Perugia 4S33 jun. 4.
1235 Gregorius episcopus servus servorum dei dilectis filiis . . ma^tro
^^' ' et fratribus hospitalis sancte Marie Teutonicorum Jerosolimitani salntem
et apostolicam benedictionem. Cum a nobis petitnr, quodjustnm est et 25
honestum, tarn vlgor equitatis quam ordo exigit rationis, ut id per BoUici-
tudinem officii nostri ad debitum perdacatur effectum. Eapropter, dilecti
in domino filii, vestriB jnstis postnlationibus grato concurrentes assensn,
viginti tres mansos et dimidinm in villis Bieth, allodium et molendinnm
in Grifstete, sex mansos in Willestete, triginta mansos in Wischstete, 30
officium in Gnnnestete cnm decem mansis et dimidio et bonis omnibns
ibi sitis, onmia bona in Marcdorf et Werflo, molendinnm situm juxta
hospitale in Marburch et omnia allodia circa Marburch adjacentia cum
Omnibus pertinentiis eorundem, qne nobiles viri Henricns et Hermannns
Thnringie lantgravii, Saxonie comites ad eos spectantia hospitali vestro 35
pia liberalitate donarunt, sicut ea omnia juste ac pacifice possidetis et in
eorundem litteris confectis super hoc plenins continetur, vobis et per vos
eidem hospitiali sancte Marie Theotonicomm Jerosolimitano anctoritate
apostolica confirmamuB et presentis scripti patrocinio communimus. Ad
majorem antem facti evidentiam tenorem litteramm ipsarum dnximu8 40
presentibns ihserendnm, qui talis est : ^) Nnlli ergo omnino bominnm
1) Folgt nr. 45.
febr. 6.
1236 febr. 6. 65
liceat hanc paginam nostre oonfirmationiB infriogere yel ei ausa temerario
eontraire. Si qms autem hoc attemptare presumpserit , indignationem
omnipotentis dei et beatomm Petri et Pauli apostolonun ejus se noverit
ineursurum.
5 Datum Perusii, ii. nonas junii^ pontificatus nostri anno nono.
Ans dem Btellenweise etwas yerblassten orig.-perg. in Marburg (deutscho.).
Auf dem umgelegten unteren rande, an welchem an roth und gelben seidenfiiden
die bleibulle hängt, steht in der linken ecke P. und in der rechten ein nicht mehr
erkennbarer buchstabe. Am oberen rande der rückseite steht : sancta f Maria und
10 unten :' Confirmacio donorum lancravii. Gedr. : Better Hessische Nachrichten 2,50.
Histor. diplom. Unterricht nr. 47. Histor. u. rechtsbegr. Nachricht 27 nr. 35; daraus
Samml. v. Deduct. 5,210. Beurk. Nachricht 1,12 nr. 15; daraus Samml. v. Deduct.
6,145. Heusinger Gesch. des Hosp. s. Elisab. 67 nr. 11 (contaminirt aus einigen der
drucke). Vgl. Potthast Reg. Pont. 1,844 nr.9930.
15 56. Eckard decan zu Amöneburg beurkundet, dass ritter Kraft von
Schweimberg ein viertel und ritter Heinrich von Mölln und seine
Schwägerin Mechtild gleichfalls ein viertel der vogtei zu Seelheim dem
deutschen hause in Marburg verkauft haben. Seelheim 1236 febr. 6.
Eckehardns dei gracia decanus in Amenebnioh. Cum labentis 1236
20teinporifl momentiB sibi BuceedentibuB nonnunquam üaotiB in tempore
senescentis memorie Bubrepat oblivio, non erit inutile, quod obliviosa
antiquitas per Bcripture sufiragium renoyatam memoriam suecesBioni de-
ferat poBteroram. Inde est, quod tarn presentiB quam future propaginie
hujuB pagine inspectoribus simul et auditoribus universis liquere yoIu-
2S muB , quod Crafto miles dictuB de Sweinsberch filiuB Guntrami militis
de Martbure communicata manu uxoriB Bue Berte filie Eckehardi militis
de Hapesuelt vendidit quartam partem, quam habnit in advocatia in
Seieheim, Aratribus hospitalis beate Elyzabeth in Martburch domus Ten-
tonice pro xl marcis cum omni jure et proyentibus in terra et extra terram,
30 conquisitis et non conquisitis, quod yulgo dicitur gesüht et ungesuht,
simul cum jure, quod babuit in presentacione ecclesie ibidem, et cen-
sualibus ejusdem. Similiter Heinricus de Mulen miles communicata
manu uxoris sue et filiorum suorum et Meytheldis relicta Hartmanni
de Mulen bone memorie fratris dicti Heinrici de Mulen communicata
35niaBu Hartmanni filii sui et aliorum fiüorum ejus vendiderunt eciam
uiiam quartam partem, quam babuerunt in eadem advocatia, eisdem
fratribus pro xxxv noarcis modo prenotato una cum jure, quod ba-
buerunt in presentacione dicte ecclesie et censualibus ejusdem. Igitur
prefati fratres, ne super hoc emptionis contractu aiiquam ab aliqui-
4obu8 paterentur in posterum inquietudinem , ab ipsis venditoribus fide-
jussores acceperunt in hunc modum: Crafto miles pro se fidejussit
56 1236 febT. 6. — 1237.
et Eckehardnm militem de Hapeenelt patrem nxoris ejnB seenndariaiii
fidejussorem statntt, qiiod vulgo nachbnrge dicitur, qaod, ei predietos
fratres aliquam in prelibatis bonis ab ipso C. emptis contingat sustinere
calumpniam, Martbnrc ambo intrabnnt, inde non exituri nisi nniverso
inpedimento expedito et dampno, si qnod illatam fnerit, integre et ad 5
volontatem fratrum restitnto. Item Heinricns de Mnlen eodem modo fide-
jnssit pro se, sepedicto Craftone et Wemhero de Eisbach socero sno
secundarÜB fidejussoribns constitutis. Similiter Hartmannus filius dicte
Meytheldis pro se et matre sna fidejnssit, Friderico in Curia et Eeke-
hardo de Martdorf militibus secnndariis fidejnsBoribns constitntis deio
intrando et dampno restitnendo. Testes hnjus rei sunt : Wigandus de
Scrickede et Gozwinus de Seieheim sacerdotes ; Winricus commendator,
Giselbertus de Brunshom, Gunradus de Buetingen, Heinricus Flascmunt,
Reinhardus de Haselstein, Volpertus de Ottera, Hartpertus cellerariuS;
fratres domus Teutonice ; Sibodo de Meinharteshusen, Andreas Brundel, 15
Heinricus Lutzelkolbe, Heinricus de Kosfe, Giso Pauper, Andreas de
Anzenvar, Hermannus de Martdorf, milites; Hermannus Thelonearius
scabinus in Martburc, Heinricus de Martburch, Helwicus de Seiheim,
Gunterus de Seiheim et Gerhardns et Ludewicus fratres sui et omnes
prescripti fidejussores et cum ipsis yenditoribus omnes bonis attinentes, 20
qui Yulgo husgenoze nuncupantur, et alii quam plures. Ut igitnr hoc
factum ratum et inconvulsum in successiones temporum perseyeret, pre-
sentes apices in robur et testimonium sigilli nostri appensione duximus
muniendos.
Acta sunt hec anno gracie m? cc? xxxyi?, yüi? idus februarii, in Sele- 25
heim in curia attinente hospitali prefato domus Teutonice.
Aus orig.-perg. mit Siegelbruchstück in Marburg (deutscho.)- Gedr. : Entdeck-
ter Ungrund nr. 46; daraus Samml. y. Deduct. 7,491.
57. Bischof und domcapitel zu Strassburg beurkunden den verkauf
von gutbm bei Flörsheim seitens des slifles Ilugshoven an den deut- 30
sehen or den. 1237.
1237. In nomine sancte et indiyidue trinitatis. Bertoldus dei gracia epi-
scopus Argentinensis, R. prepositus, B. decanus, V. cantor totumque
majoris ecclesie capitulum. Ne rerum gestarum yeritas cadat in obli-
vionem, litterarum debet memoria perhennari. Noverint igitur universi 35
presens scriptum inspecturi, quod J. abbas et capitulum Hugonis Curie
de conmuni consilio et consensu pro majori utilitate monasterii sui uni-
versa bona sua apnt Flersheim sita cum attinenciis et omni jure, quo
predecessores sui et ipsi hactenus ea possederunt, fratribus sancte Marie
_.■■ WJ
1237. 57
domus Thentonicornm vendidernnt pro dccd marciB argenti libere et
proprie possidenda, se et snecessores saos veros gwarandos ejnsdem
vendieioms omni tempore et in omni loeo, proat jastam faerit, constitn-
entes et omni juri suo, qnod in predictis bonis habuemnt, penitas abre-
5 nmidanteSy consensa et licencia nostra pleniuB accedente. In hujns rei
testimoninm presens pagina descripta est et sigillis nostro, eapitnli ma-
joris ecclesie Argentinensis, predicti abbatis et capituli Hngonis Curie
soUenmiter conmnnita.
Acta sunt hec publice, anno verbi incamati m. cc. xxxvii.
10 Presentibns hüs testibns: Reinhardo preposito, Bertoldo decano,
Vinco cantore et scolastico, Hermanno de Erenberc portario, Friderico
de Hagenowe cellerario, Reinharde deTengen, Eberhardo de Entringen,
Alberto de Talmezzingen, canonicis majori» ecclesie Argentinensis ; Con-
rado custode Honaugiensi, Walthero de Glate plebano in Biscoffesheim,
löReimboldo, Loselino, Panlino, clericis; Rudolfe Scolzenbolz milite, Bil-
lungo cive de Hagenowe, Conrado ad Barbam et filio suo Mendewino
civibus Argentinensibus , Hessone notario burgensium, et aliis quam
pluribus. •
Aus nr. 565 (574) des Marburger copialbuches in Wien. Gedr. : Bist. dipl.
20 Unterricht nr. 52 (auszag). Gudenus Codex 4,880'; daraus Hennes 1,108 nr. 98.
58. Graf Eberhard von Eberstein verkauft dem denischen orden die
vogtei zu Flörsheim. 1237.
A. ^) comes de Ebirstein et A. consors sua dicta comitissa de Span- 1237.
heim omnibus hoc scriptum inspecturis salutem ab eo ferre, qui est prin-
25ceps regam terre. Quoniam labilis est hominum memoria, necessarium
videtur, ut qne firma et inconvulsa volumus permanere, litteramm fulci-
mento studeamus corroborare. Noverint igitur universi, nos advocaciam
et proprietatem, quam in Flörsheim habere dinoscimur, unanimi volun-
täte vendidisse fratribus Theutonice domus pro septuaginta marcis, quas
^0 Alberto de Erlecheim militi in proximo feste nativitatis beate virginis
assignaverunt. Hanc itaque vendicionem ratam habere volentes, presen-
tem cartulam sigillorum nostrorum munimine fecimus roborari.
Actum anno dominice incamadonis m. cc. xxx. vii.
Aus nr. 566 (575) des Marburger copialbuches in Wien. Gedr. : Eist. dipl. Un-
•}5terriclit nr. 53. CrolliuB Orig. Bipont. 2, 1, 60. Hennes 1,108 nr. 99.
1) Irrtlium im copialbnch, wol beim späteren mechanigcben ausmalen des wie alle
initialen im eoplar mit rother färbe gezeichneten A. durch das gleich folgende A. Tenn'
lasst. Der ausstellet Ist sicher Graf Eberhard lY. von Eberstefa, denn dieser war mit
Adelheid Ton Sayn, Terwittweter gräfln -von Sponheim vermählt. Eberhards bruder Albert,
40 an welchen man ohne die erwähnung Adelheids denken konnte, starb wahrscheinlich schon
vor 1219. Ygl. Krieg ▼. Hochfelden Qesch. d. Grafen ▼. Eberstein in Schwaben 22. 33.
58 1238 apr. 24. — 1238 dec. 12.
59. Erzbischof Siegfried von Mainz verspricht aUen, welche am tage
der heiligen Elisabeth deren kirche in Marburg besuchen^ vierzig tage
ablass. Mainz 1238 apr. 24.
1238 Sifridus dei gracia sancte Magantine sedis archiepiscopns, sacri im-
*^'* ' perii per Germaniam archicancellariuß , universis Cristi fidelibns per 5
Magantinam provinciam constitutis salntem in domino. Qnoniam, nt ait
— yitam etemam ^} . Gmu itaqne ad promerendam peccatorum veniam
sanctorum patrocinia oportuna existere videantur, monemus et hortamnr
nniversitatem vestram ac in remissionem vobis injungimns peccatorum,
qnatinns in festo beate Elyzabeth, cujus reliquie recondite sunt in ecclesia fo
8ua Martburg, cum devotione debita illuc ipsius propiciationis graclam
petituii humiliter accedatis. Nqs enim omnibus vere penitentibus et con-
fessis, qui in festo predicto pro reverencia et honore ipsius illuc accesse-
rint reverenter, auctoritate dei omnipotentis, beatorum Petri et Pauli
apostolorum ejus et beati Martini meritis et intercessione confisi quadra- 15
ginta dies de injunctis sibi penitenciis misericorditer relaxamus.
Datum Magnntie, anno gra^ie millesimo cc. zxxvüi. vül. kalendas
maji, pontificatus nostri anno octavo.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel wol erhalten.
60. Papst Gregor IX. verheisst allen^ welche die kirche der heiligen 2o
Elisabeth zu Marburg^ in der diese heilige begraben liegt^ am Jahres-
tage der Übertragung ihrer geheine besuchen , vierzig tage ablass.
Lateran 1238 dec. 12.
1238 Gregorius episcopus seryns servorum dei universiB Cristi fidelibns
' presentes litteras inspecturis salutem et apostolicam benedictionem. Qui 2 5
Bumus a conditore omnium constituti patres fidelium popnloram, libenter
facienda suggerimus, que perempnis vite fructum ipsis producere oogitsr
mus. Cum igitur ad promerenda supema gaudia sanctcmim su£fragia
sint plurimum oportuna, nniversitatem vestram rogamus et hortamur in
domino in remissionem robis peccaminum injungentes, quatinos ad eccie- 30
siam beate Elysabeth de Marborch Maguntine diocesis , in qua eorpus
requiescit ejusdem miraculorum diversitate refulgens, imploraturi a do-
mino veniam delictorum in humilitate Spiritus accedatis, ut per hec et
alia bona, que domino inspirante feceritis, ad eteme possitis felicitatis
gaudia pervenire. Nos enim de omnipotentis dei miserioordia et beato- 35
mm Petri et Pauli apostolorum ejus ac ea, quam nobis concessit, aucto-
1] Wie in nr. 18.
\
mal 4.
1238 deo. 13. — 1239 md 4. Ö9
ritate confisi omnibuB vere penitentibiis et confessis, qni ad eandem eccle-
eiani in anmvenario translationis ejnsdem sancte derote ac reverenter
aoeeBserint, quadragmta diee de iiyaneta sibi penitentia misericorditer
relaxamnB.
5 Datam Laterani, ii. idus decembris, pontificatns nostri anno dno-
decimo.
Auii dem durch feuchtigkeit sehr .beschSdigten orig.-perg. in Marburg
(dentscho.)* In der Unken ecke des umgelegten unteren mndee steht: pa und auf
der rttekseite: saneta f Maria. Die bleiboUe ist abgerissen.
10 61 . Ritter Otto von Oppenheim und seine ehe fr au Pauline überlassen
unter genannten bedingungen dem deiUschen orden guter zu Oppen-
heim. Oppenheim 1239 mai 4.
Notam 8it nniyerBis Cristi fidelibns tarn preaentibaB quam fatnrlB 1239
preBendnm tenorem advertentibus , qnod vir honestoB Ottho miles de
15 Oppinbeim et nxor ejus Paulina honesta matrona novissima memorantes
pro Buamm remedio animamm conmunicata manu contolenmt. gloriose
virgini Marie domus Theutonicoram Jherosolimitane ad sabyencionem
terre sancte sexaginta jngera campestria Bapra montem prope Oppinbeim
Sita et domnm cum curia, quam inbabitant, titolo proprietatis possidenda
20 snb hac forma : quam diu qnod^) prefati 0. et F. päriter in vita constiterint
sine prole vel alter eorum, prefatorum nsufmctu bonorum gaudebunt,
in recognicionem proprietatis et possessionis singulis annis duo maldra
Biliginis domui persolventes memorate ; yemm si prolem pariter produxe-
rint, XX marcas iterate domui proles ipsa, si voluerit, dabit et ipsis
25 bonis extunc pacifice perfmetur. Si yero altero eorum defuncto superstes
matrimonialiter contraxerit, memorata bona toto jure penes domum
Theutonicam et absolute residebunt extunc qualibet cessante contradic-
tione. In hujns igitnr donacionis robur et memoriam domini L. yenera-
bilis Wormaciensis episcopi, fratris H. de Hoenloch et civitatis de Oppin-
30 heim sigillis presens littera est signata. Testes sunt : Albertus plebanus,
GerlacuB de Biblinheim, Balderamus^, Anseimus, Beinenis, Petrus
Paryulus, Hermannus de Thille, Eberhardus ^] Sume, Herbordus Dulcis,
Meingotus de Yeteri Ciyitate, Conradus de Muminheim, milites ; Conradus
adyocatus, Base, Luthwin, Tb. ad Rufam Clavam, Hildebrant, Yolcnant,
350hB8e, P.*) de Torto Circulo*), Hellewich, et alii quam plnres cives Op-
pinheimenses.
Actum Oppinheim, anno incamacionis dominice m. cc. xxxix, vigilia
afioensioniB.
Aus nr. 569 (578) des Marburger copialbuches in Wien. lAbschr. Bodnuums in
40 Mfltenbei^ sach dem Terlorenen orig. zeigt lolgeade abweichangen: 1) quidem statt
qnod; 2) Baldemarus. 3) zusatz: dictus. 4) E. 5) Oculo. Gedr.: flennes 2,56.
I
60 1289 dec. 8. ^ o. 1340.
62. Abt Konrad von Fulda erklärt^ dass das deutsche haus in Mar-
burg auf den palronal der kirche in Seelheim die gleichen rechte habe^
wie bisher das siift Fulda. Fulda 1239 dec. 8.
1239 Gunradns dei gracia FnldeBsis ecclesie abbas omnibns, ad qnos pre-
sentes littere pervenerint, in eo, qni salas omninm est, salntem. Ad no- 5
ticiam universorum presencium tenore capimns pervenire, qnod fratreB
hospitalis sancte Marie Teutomcomm in Marpnre patronatnm ecclesie in
Selehem omni jure, quo possedit hactenns Fnldensis ecciesia, debent
omni sublato obstacnlo legitime possidere et nos patronatas et presenta-
cionis ejnsdem ecclesie facimas fratribns debitam warandiam eisdem. ig
Ut igitnr hoc debito robore roboretnr et nt ab omnibus dubietas auferatur,
presens scriptum exinde confectnm sigillo nostro duximns confirmandnm.
Datum aput Fnldam, vi. idus decembriis, anno grade m? cc?
XXX? ix?
AuB orig.^>erg. in Marburg (deutscho.). Siegel wo! erhalten. 15
63. Das hloster Wirberg verkauft dem deutschen hause in Marburg
eine hübe zu Herbrachtshausen. [um 1240.]
c. 1240. Quoniam memoria hominum labilis est et caduca, necesse est, ut que
geruntur ab hominibus, litterarum notulis roborentur. Notum facimus tarn
presentibus quam futuris, quod conventus in Wereberc vendidit bona in 20
Herebratheshusen, scilicet mansum unum valentem iüi solidos, pro v soli-
dorum minus quam iii talenta domo Tevtonice in Mareburc in perpe-
tnum possidenda. Quod ut ratum permaneat, sigillo ecclesie nostre
fecimus roborari.
Aus orig-perg. in Marburg (deutscho.). Das runde Siegel zeigt Maria mit dem 25
kinde auf einem throne sitzend, in der rechten eine lilie haltend ; umschr. : SANGT£-
MARIE. VIRGINIS- IN- WEREBERC-
61. Berthold von Büren bestätigt die von seinem valer dem deutschen
«
orden gemachte Schenkung von acht hüben landes zu Sundern.
[um 1240]^). 30
c 1 240. B. de Burin universis hanc Utteram inspecturis in perpetnum. Lit-
teras patris mei sigillo suo signatas perspexi sub hac forma : ^) Ego igitur
1) Ygl. nr. 4. Es ist nicht ersichtlich, ob der aussteUer Berthold II. (söhn Thietmars)
oder Berthold III. (söhn Bertholds I.) ist. Beide erscheinen zusammen 1234 and 1248. 35
WUmans WestfU. Urkb. 4,163. Seibertz Urkb. des Herzogth. Westfalen 1,318.
2) Folgt nr. 4 mit folgenden abweiehungen : 35 oonparavirnns, qnos In domnm Theu-
touicam. 3 archiepisoopns Col.
1240. — 1240-1260. 61
nolens infringere, qnod per antecessores meos factum esse dinoscitur,
etiamsi ab eis minus soUempniter aliquid per negligentiam esset actum,
donationem in jam dicto privilegio factam renovo et ratam habeo , ad
eyidentiam renovationis et donationis hanc litteram nostri sigilli muni-
5 mine roborando.
Aas orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Das dreieckige sieget hat dasselbe
Wappen wie das unter nr. 4 beschriebene; umschr. : ....LLVH* BEB.. .DL DQ-
MINI- DE. BVEEN.
65. Graf Wiüekind von Dilstein beurkundet, dass bruder Hermann
10 von Bodenstein vor seinem eintritt in den deutschen orden diesem
IV2 hüben zu Obemgeis geschenkt habe, und verspricht, den orden
gegen etwaige amprüche des bisherigen lehnsträgers Berthold Rekkebuch
zu schützen, [wm 1240— 1260]*).
In nomine domini, amen. Ego Witkindus comes de Bilstein omni- c. 1240-
I5bu8, ad quos presens scriptum pervenerit, salutem in eo, qui estvera
Salus. Quoniam ea, que frequenter ab hominibus geruntur, per processum
temporis a memoria hominum elabuntur, hinc est, quod presentem pa-
ginam eonscribi fecimus, ut ea, que rationabiliter acta sunt, si in obli-
vionem presentibus sive posteris in dubium devenerint, scripturarum
20no8trarum munimine detegantur. Quapropter omnibus tarn presentibus
quam futuris dignum duximus intimandum, quod f rater Hermannus de
Botenstein, cum adhuc esset in seculari habitu, de consensu fratris sui
quedam bona, mansum videlicet et dimldium in superiori Gese sita, que
Bertoldus Rekkebuch et ejus Üben ab eo jure feodali possidebant, ad ho-
25 norem dei sancteque genitricis dei Marie et in salutem anime sue domui
contnlit Teuthonice, ita quod jam dictus Bertoldus cum consensu uxoris
etliberorum suorum omnejus, quod in jam dictis bonis habuit, renun-
ciavit. Insuper ego et filii mei Erfo, Witkindus et Burcardus promitti-
mus, quod, si aliqua questio a sepedicto Bertoldo et ejus liberis sui(!]
30 successoribus super prefatis bonis orta fuerit, indempnes fratres domus
Teuthonice per omnia faciemus.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen.
1260.
1] Ygl. wegen der zeitbestimmiuig die nachrichten über die grafen von Bilstein bei
Landau Heaeiscbe Ritterbargen 1,1 ff. und Scbmincke Urkb. d. Klost. Oennerode In der
35 Zeitsehr. f. bess. Gesch. n. Landesk. Neue Folge Suppl. I. nr. 3. 6. 11. 13. 14. Her-
mann Ton Bodenstein gehorte bereits 1238 dem deutschen orden an. Oudenus SyUoge 311.
I
6S IMOJan. 31*
66. Die richtet des Mainzer Stuhles beurkunden, dass das deutsche
ham zu Marburg die enifemun^ des von ritler Siegfried Hobe-
herr für die kirche in Seelheim präsentirten geistlichen Giselberl und
die einsetzung des vom orden präsentirten verlangt habe und dass
beiden theilen zur nachweisung ihrer rechte termin auf den 25. märz 5
angesetzt worden sei. [1240 jan. 31]^).
^^^Pi Jndices sancte Magnntine sedis. In secnnda feria post epiphaniam^j
JÄH« wi»
oblatns fuit libellns in hnno modnm :
Ego frater Volpertus procarator domns Thentonice peto a
vobie , domini judices sedis Magunline , nomine ipsins domus, lo
cum jus patronatns ecclesie in Seiheim ad ipsam dbmnm jure
proprietatis pertineat, Giselbertnm clericum presentatam a Si-
frido milite qui dicitur ex Curia amoveri et presentatum a nobis
investiri. Hec peto salvo jure addendi, minuendi etc.
Et respondebitur ei feria secnnda ante purificacionem beate is
virginis').
Post multas allegationes hinc inde habitas in tercia feria sequenti respon-
dit Giselbertus clericus ad libellum, dicens, quod ab eo fuit presentatus
ad ecclesiam Seieheim, qui fuit et est vel credebatur esse in possessione
juris patronatns vel quasi possessor ejusdem ecclesie, et hoc assumpsit20
probandum. Frocürator domus assumpsit probationem, quod tempore
vacantis ecclesie in Seiheim ex. morte H. sacerdotis nuper defuncti jus
patronatns ad ipsam domum pertinuerit et adhuc pertineat, et ad hoc
probandum petit. Super hiis probationibus partes sponte consenserunt
usque letare Jhemsalem^) consummandis. Medio autem tempore recipie-25
mus testes utriusque partis, quando eos du^erint producendos. Sed de-
canus sancti Victoris constitutus est procurator a fratre Volperto ad vi-
denda juramenta testium Giselberti.
Ans orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Vom siege! der Mainzer richter hängt
nur noch ein Stückchen an. 30
1) Das Jahr 1240, anf welches die ledndrten daten sich beziehen , ergiebt sieh aus
nr. 68.
2) Jan. 9.
3) Jan. 30.
4) Märt 25. 35
1240 apr. — 1240 ang. 1 1 . 63
67. Gumpert und Siegfried Bürger zu Amöneburg verkaufen alle
ihre rechte zu Seelheim dem deutschen orden.
Odendorfund Marburg 1240 apr.
Universifl Cristi fidelibns Gnmpertns et Sifridus cives de Amenebnrch ^^^^
ftpr.
5 in perpetnam. Cum gestarum rerum memoria scriptararam inditiis cer-
tins habeatnr, ob id siqnidem ad umyersitatis vestre noticiam presentiam
tenore cupimns pervenire, nos omne jus patronatas in ecelesia, hominibus,
boniB, adrocatia, judicio seculari^ qnod in villa que didtur Seieheim
habnimos, fratribns hospitalis sancte Marie domns Thentonieomm Jero-
losolimitane pro viginti dnabus marcis argenti libere et integre yendidisse.
Cujtts rei testes sunt : dominus Ekehardus yenerabiHd decanns de Amene-
bnrch; Winricns commendator Marbnrch, YoIpertnB de Ottra, fratres
domns Thentonieomm ; Ekehardus de Hanesfelt, Sibido de Meinhardes-
husen, milites; Hermannns St)edel, Ezelinus et Helewicns de Seieheim,
15 et alü qnamplures. Ad majorem yero certitudinem et cautelam, ne nlla
super hac yenditione nostra yaleat in posterum dubietas suboriri, presen-
tes dedimus litteras sigillo predicfi decani de Amenebnrch, quia proprium
sigillum non habuimus, communitas.
Acta sunt hec Odendorf, anno dominice incamationis millesimo du-
20cente8imo quadragesimo , mense aprili, terciedecime indictionis; data
Marburch, anno, mense, indictione predictis.
Ans orig. -perg. in Marburg (deutsche.)* Auf dem wol erhaltenen ovalen Siegel
das brustbild eines geistlichen mit buch und ^Izweig und darüber ein nach rechts
blickender pfau; umschr.: ECKEHARD-' PBR- SPC • PIETATI8 • Gedr.: Ent-
25 deckt. Ungmnd nr. 47; daraus Samml. v. Deduet 7,493.
68. Die richter des Mainzer stuhks beauftragen in der Streitsache
* ziüischen dem deutschen orden und dem geisüichen Giselbert über
das patronatsrecht der kirche zu Seelheim die pfarrer zu Homberg
und Schröck^ beim abt von Fulda erkundigung einzuziehen^ ob die-
30 ses patronatsrecht ein lehn für sich sei oder zur vogiei gehöre.
Mainz 1240 aug. 11.
Judices sancte Maguntine sedis yiris discretis . . de Honberg et de 1240
Scrikede plebanis Maguntine diocesis salutem in domino. Cum inter fra- *^*' *
tres de domo Theotonica ex parte una et Giselbertum clericum super ec-'
35clesiam in Seiheim causa coram nobis yerteretur ex altera, testibus
receptis et dictis eorundem pnblicatis dubitatio nobis super quodam arti-
Gulo est suborta, yidelicet an jus presentandi ad illam eeelesiam feodum
64 1240 nach «ug. 11.
esset per se, an advocatie attineret ; quare distulimus sententiam profe-
rendam ^). Ideoque discretioni vestre mandamus qua fungimur auetoritate
sab pena excommunicationis districte precipientes , quatenus infra octo
dies a reeeptione presentium ad dominum abbatem Fuldensem persona-
liter accedatis et ab ipso jurato et in libris feodalibus veritatem diligen- 5
tius inquiratis, utrum jus presentandi ad ecclesiam in Seiheim sit per se
feodum , an advocatie debeat attinere , et a vicinia idem stndiosius per-
quiratis, quidquid inveneritis nobis transmissuri in litteris vestris claosis.
Datum Maguntie, anno domini m.cc.xL, in crastino Laurentii.
Aus Entdeckt. Ungrund nr. 42. Orig. verloren. Gedr.: a. a. o.; daraus Samml. 10
V. Deduct. 7,488.
69. Die Pfarrer von Homberg und Schröck erstatten den richtem
des Mainzer Stuhles bericht über ihre sendung an den abt von Fulda^
bei dem sie über die Zuständigkeit des patronatsrechtes der kirche
in Seelheim nachricht einziehen sollten. [1240 nach aug, 11]^). 15
1240 nach Virfs veuerabilibus et discretis judicibus sancte Moguntine sedis H.
*"*' ' de Hoenbure et W. de Scrichede plebani debite reverencie devocionem.
Sicut per litteras vestras nobis injunxistis, quatinus ad abbatem Volden-
sem personaliter accedentes in scriptis ecclesie scrutaremur, utrum jus
presentandi ad ecclesiam de Seiheim foret per se feodum, an advocaciam 20
pertineret, paruimus reverenter. Gumque venissemus ad dominum Vol-
densem predictum, causam itineris, negocii seiiem proponentes pariter et
mandatiy librum nobis exhiberi jussit, quem registrum nuncupant. In
quo invenimus, quod Serenissimus Heinricus quartus imperator ecclesiam
prenotatam cum bonis, decimis et omni jure Voldensi contulerit ecclesie. 25
Insuper abbas cum senioribus de conventu constanter dicit , quod advo-
cati racione advocacie vel feodi specialis nichil juris habeant in predicte
ecclesie patronatu. Asserit ad hec, eosdem advocatos feodum tale nun-
quam a se vel suis antecessoribus recepisse , sed per violenciam usque
adeo divino timore postposito tenuisse, quod fratribus bona cum ecclesia 30
bonis adtinente contulerit, conmodiora et conpetenciora ecclesie sue bona
in concambio recipiens ab eisdem. Super hec omnia abbas sepedietns
plebanum beate memorie coram se recognovisse dicit, quod ecclesiam
sepedictam de manu advocatorum contra consqienciam receperit et tenue-
rit eandemque humiliter ab ipso petierit et optinuerit non juris sed gracie 35
sub pretextu.
Aus glelchz. abschr. auf perg. mit siegelbruchBtück der Mainzer richter in Mar-
burg (deutBcho.)*
1) Vorlage perferendem. 2) Das datum ergiebt sich aos nr. 68.
1240 nach apg. 11. — 1240 nov. 23. -65
70. Abt und convefU zu Fulda erklären auf die Sendung der pfar-
rer von Of leiden und Sckröek seitens der richter des Mainzer Stuh-
les ^ dass die vögte zu Seelheim wegen der vogtei kein recht auf den
patronat der dasigen kirche haben, [1240 nach aug. 11]^).
5 Cvniadus dei ^atia Fuldensis eecleBie abbas, Thodricns deeanus et 1 240 nach
totns eonventus ibidem onmibus in perpetnum. Aecedentes ad nos in ^^^'
.Vfleiden et Scrieheden plebani misBi a judieibns sancte Haguntine sedis
sciscitabantnr diligenter, nixum eoclesia in Selheim ratione advocatie ab
ipsis advocatis esset eonferenda ant per feodum speciale , quia^) sie lis,
loque Yertitur inter fratres de domo Thetomca et Gislbertam clericum
saper eeelesia eadem, posset^) sopiri. Qnos nobiscnm ad registrum ee-
eleaie nosire doximus, iibi invenimiis, quod Heinrieus quartus Imperator
eeclesiam jNrenominatam cnm decimis et omni jure eoclesie Fuldensi eon-
tulit, pro certo scientes, quod advocati ratione advocatie nichil juris ha-
l5bent in patronatn. De speciali vero feodo dieimns, quod oerti snmns nee
aliqnis de nostris recordatar, qnod nmqnam a nobis an feodo reeepissent,
sed per violentiam yillam in Selheim quasi totam eum eeelesia tomierant.
Unde etiam eeclesiam cnm bonis eisdem hospitali in Marpnrc donavimus,
secoadum qnod in litteris super hoc dono oonfectis continetur. Preterea
2oadiemia8, quod frater advocatorum, qui eandem eeclesiam >a asis fratri-
bHS susceperat et possedit, in adventu nostro Selheim ad nos accessit et
|H:otestabatar, quod fratres sui allegarent speciale feodum super jure pa-
tronatns, adiciens niehilominus et petens, ut,* si quid juris haberemus in
dieta eeelesia, ipsi pro dono conferremus, et hoc propter violentiam lai-
25corum, qui frequenter injuste et aliunde talia;feoda consequerentur. Que
omnia in presenti pagiua protestamur sigUlorum nostrorum munimine
roborata.
Aus orig.-perg. luit besohSdigtau »iegeln in Harburg (deutBcho.) Gedr.: Ent-
deckter Ungrund nr. 43; daraus Samml. y. Deduct. 7,489.
30 71. Die richter des Mainzer Stuhles entscheiden den streit zwischen
dem von rittet Siegfried für die pfarre zu Seelheim präsentirten
geistlichen Giselbert und dem deutschen orden wegen des palronats-
rechtes zu Seelheim zu gunslen des ersteren., 1240 nov, 23.
In nomine domini, amen. Peciit coram nobis judicibussancteJüla- ^240
35guutine sedis frater Volpertus sindicus sive procurator domus Teutonico- "^^^^ ^3.
1) Das datnm ergiebt sieb ans nr. 68.
2) Ursprünglich et, woraus mit blasser tinte qnia gemacht ist.
3) Posset ist mit blasser tinte über der zeile beigefügt.
Hess. TTrlrandeikbitch. I. «;
66 1243Jal. 10.
mm procuratorio nomine pro ipsa domo, Giselbertum clericum presenta-
tum ad ecclesiam in Seiheim a Sifrido milite removeri ab eadem eeclesia
et presentatum a fratribus domus prefate de ipsa eeclesia investiri , eo
quod jas presentandi ad sepedictam ecclesiam de jure spectaret ad ipsos.
E contra idem Giselbertus proposuit, quod ipse esset presentatas ab eo, ^
qni tempore vacantis ecclesie credebatnr esse patronus et saltem erat in
possessione vel quasi juris presentandi. Unde dicebat, quod presentado
facta de ipso prevalere deberet, cum ante motam controrersiam fuerit
presentatuB et per loci archidyaconum investitus. Sicque Ute coram nobis
soUempniter contestata et receptis hinc inde testibus et eomm deposicio- lo
nibus publicatis ac allegacionibus parcium diligenter auditis, quia nobis
constitit evidenter; Sifridum militem memoratum et progenitores ipsius in
possessione vel quasi juris predicti inmediate Aiisse, nee probatum fuerit
ex adverso, quod abbas Voldensis, a quo jus patronatus se dicunt habere
fratres predicti, umquam presentaverit ad ecclesiam sepedictam; item 15
cum jus patronatus per se emi vel vendi non possit et hujusmodi empcioni
idem frater VolpertuS-potissime innisus fuerit coram nobis, sicut ex de-
posicionibus testium a se productorum colligitur manifeste, de pruden-
tum rirorum consilio per diffinitivam sentenciam pronunciamus et dici-
mus , ipsum Giselbertum esse legittime presentatum et debere hac vice 20
prefatam ecclesiam obtinere, super hoc quoad possessorium Judicium,
quod idem Giselbertus tantummodo intentavit, dicto firatri Yolperto no-
mine domus prefate silencium inponentes , salva fratribus domus Teuto-
nice et cuilibet alii questione, quis de jure in posterum ad sepius memo-
ratam ecclesiam debeat presentare. 25
Actum anno domini m?cc?xl?, ix? kalendas decembris.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen.
72. Graf Gottfried von Reichenbach bestätigt dem detUschen orden
die bisher von ihm angefochtene Schenkung seines vaters und bru-
ders über guter zu Vortriden und Popenhagen. 30
Fritzlar 1243 jul. 10^).
1243 Godefridus comes de Richenbach universis Cristi fidelibus imper-
' ' petuum. Sicut nobismet ipsis pacem et securitatem querimus, sie illam
etiam aliis et maxime religiosis pro viribus providere curamus. Igitur
tam presentibus quam fnturis notum esse volumus , quod causa , quam 35
habuimus adversus fratres de domo Theutonica super bonis in Uortride
et in Fopenhagen et omnibus ad illa pertinentibus , que pater noster et
1) Vgl. nr. 7.
1244 febr. 67
frater illis preter nostrum conseBSnm contulerant , coram decano Frits-
lariensi vicem prepositi gerente sie decisa est, quod nos juri nostro peni-
tus renantiamus et donationem a patre nostro et fratre patratam ratam
liabentes in domino conmendamns et coram viris ydoneis approbamns.
5 Veram ut hoc noBtram factum a nemine possit impostemm contra justi-
eiam revocari, quin potiuB qnod per noB gestnm est dictis fratribos irre-
fragabiliter imperpetuum observetnr , sigilli nostri et abbatum de Hers-
aitehnsen et de Hegene , qni huic conpoBitioni interfuerunt , munimine
confirmamus. Hujus rei testes sunt: subnotati canonici Fritslarienses :
loHeinrieus decanus, Heinricns cantor , Volpertus deBorkene, Heinricus
camerarius. Theodericus de Hustorph, Wigandus Holzsadel, et alii plu-
res; milites: Cunradus de Elbene, Widekindiis de Holzheim; cives:
Gerlacus Mnnin, Heinricus Store, Cunradus Vuilworm, et alii plures.
Acta sunt hec anno gracie m?cc?xliii?, sexto idus julii, inFritslaria.
Id Aus orig.-perg. in Marburg (deutBcho.). Drei Siegel an gelben seidensträngen:
1) abgefallen. 2) oyal (zerbrochen); hand, einen abtsstab haltend; umschr.-.'
S •' ABBATIS • DE • HEBSWIDEHVSEN • 3) oyal ; stehender abt mit buch und
Stab; umschr.: SIGILLVJ4 • ABBATIS • DE • AVLESBVRC • - Unter gleichem
datum beurkundeten H. dei gracia decanus vicem gerens prepositi totumque capi-
20 tulum Fritslariensis ecciesie et ejusdem loci civium universitas yorstehende Verei-
nigung. Das noch anhängende zweite der beiden Siegel ist rund; bischof mit Stab,
segnend; umschr.: SIGILLÜM- CIVIUM- FRIDESLARIENSIVM- Gedr.: Ent-
deckt. Ungrund nr. 175; daraus Samml. v. Deduct. 8, 155.
73. Erzbischof Konrad von Cöln gebietet den geistlichen seiner diö-
2bcese. die Sammlungen zum bau der Elisabethenkirche in Marburg
zu fördern^ und verheisst jedem^ der dazu beisteuert, dreissig tage
ablass. 1244 /e6r.
C. dei gracia sancte Coloniensis ecciesie minister, sacri imperii per 1244
Ytaliam archicancellarins , dilectis in Gristo . . prepositis , . . decanis,
30 . . pastoribus necnon et universis ecclesiarum rectoribus in provincia Co-
loniensi constitutis , quibus presens scriptum fuerit oblatum , in domino
salutis augmentum. Quoniam , ut ait — vitam eternam ^) . Cum igitur
ecclesia sancte Elyzabet in Marburch nondum sit consummata et proprio
non snppetant facultates, nnde edificari possit, nisi fidelium elemosinis
asadjuyetar, universitatem vestram rogamus, monemus et in domino exhor-
tamnr districte vobis in virtute obedientie precipiendo mandantes , qua-
tinus cum nuncii dicte ecciesie ad yos venerint, ipsos benigne recipiatis
et eis locum petendi fidelium elemosinas in ecclesiis vestris concedatis et
pro ipsis verbum, si necesse fuerit, subditis vestris fideliter et diligenter
febr.
1) Wie in nr. 18.
5»
68 1244 febr. 3. — 1244 febr. 4.
proponatis, ut per hec. et alia bona, qne domino inspirante feceritis . ad
eterne felidtatiB gandia pervenire valeatis. Nos autem de omnipotentis
dei misericordia confidentes omnibns, qui ad structuram dicte ecclesie
suas transmiserint elemosinas, xxx dies de injunctis sibi pemtencüs,
peccata oblita, vota fraeta, si ad ea redierint, offensas patrum et matmm 5
sine manuam injectione violenta, misericorditer rdaxamns.
Datum anno domini m?cc?xl?tercio, mense februario.
Aus orig. 'perg. in Marburg (deutecho.) mit siegelbniohstlick an rothen seiden-
föden.
74. Papsl Innocenz IV, beauftragt den bischof Konrad von Hildes- lo
hdm^ das hospital der heiligen Elisabeth zu Marburg^ den deut-
schen orden und die zur Verehrung der heiligen nach Marburg kom-
menden pilger zu beschützen. Lateran 1^44 febr. 3.
1244. Innocentius episcopus servus ßervorum dei venerabili fratri . . epi-
'^^'' Bcopo Ildesemensi salntem et apostolicam benedictionem. Benivolnm et is
benignum cunctis pie viventibus te reddere diceris , sed illis preeipae,
qnos divinis intentos esse laudibus intueris. Id enim de te pie recordar-
tionis G. papa predecessor noster attendens, ad honorem dei et beate He-
lysabethibabendo respectum per litteras suas tue, sicut acoepimus, sin-
ceritati eommisit^j, uthospitali ejusdem sancte de Marboreh etdilectis20
filiis . . preceptori ac fratribus hospitalis sancte Marie Theuthonicorum
Maguntine diocesis ac peregrinis illuc pro dicte sancte reverentia eon-
fluentibus protectionis oportune subsidium et favorem impenderes gratio-
sum. Verum cum nobis ejusdem sancte meritis oupiamus reddi propitiam
diyine dementiam pietatis, fraternitatem tuam rogamus et hortamur at'25
tente per apostolica tibi scripta mandantes, quatinus dictum hospitale de
Marboreh et fratres ac peregrinos eosdem pro nostra et apostoUce sedis
reverentia juxta ipsarum litterarum continentiam affectione paterna foveas
et defendas, ita quod eis ad preces nostras gaudentibus te sibi reperisse
propitium tibi exinde a nobis condigna proveniat actio gratiarum. 30
Datum Laterani, iii. nonas februarii, pontificatus nostri anno primo.
Aus orig. -perg. in Marburg (deutscho.)* In der rechten ecke des umgelegten un-
teren randes steht : Jäc p. und auf der rückseite : sancta f Maria. Die bleibulle
hängt an hanfsehnur.
75. Genannte von Merlau verkaufen dem deutschen hause in Marburg 35
die vogtei des dorfes Kirchkain^ welches früher Werflo hiess .124 4/efer . 4 .
1244 In nomine sancte et individue trinitatis. Ekkehardus advocatus,
febr. 4. Ekkehardus et Gerlacus fratres, Gerlacus filius senioris Ekkehardi dicti
1) Nr. 36.
N
1244 febr: 4. 69
de Merlov universiB haac paginam iBspecturis m salatis auctore salatem.
Quoniam per annornm longeva enrricala facta presentium memorie alque
noticie excidant successornm ac sie in oblivionis labern delapsa licium et
altercatioiiom ineomoda siye gravia expensarnm pericula posteris gen6^
srant et labomm, eapropter omnem dabitationis sernpnlum neenon dis-
pendii obstaenlom carere et amptttare enpientes tenore presentiuin duri^
mus declarandum , qnod advocatiam ville, que Chirkhain naneupatur,
quondam antem Werflo, site jaxta Amenbarch, quam de gratia impera-
torie majestatis jure et tytnlo feodali tenuimus et possedimns libere et
loquiete, hospitali beate virginis Jerosolimitano domns Theutonicorum ae
ejusdem ordinis Conrado dicto de Bvtingen in Marhbardi commendatori
ceterisque fratribos ejusdem loci pro quadraginta marcis argenti vendi-
dimus omnium coheredum nostromm accedenie conniventia et voluntate,
universo nostro juri , quod in eadem advocatia habuimus et habere de-
lobuimus, integraliter renunciantes et ad plenam hujus rei warandiam et
toitionena dietis fratribus exhibendam nos inviolabiliter obligantes, spon-
dentes etiam firmiter, quod eisdem fratribus et eorum domui in prefata
8ua em^ptione ad omnimodam evictionem cavendam et amputandam ex-
cluso omni fraudis scrupulo teneamnr , adeo quod quidquid contra pre-
2odictos fratres in prejudicium et irritamentum nostre libere venditionis
ortum fuerit actionis ab aliq^ifous asserentibus se jus habere in eadem
advocatia ad respondendum pro ipsis teneamnr , et ad omne id , quod
eorum liberam 6t quietam possessionem dicte advocatie inpedire sive
evacuare potent, amputandum et componendum, quo nsque eorum com-
25 modo et indempnitati plenissime consulatur ; ita scilicet, quod de premis-
sis quadraginta marcis argenti, quibus a nobis sepefatam advocatiam
compararunt, bona comparemus et ipsorum invasoribus et impetitoribus
ea conferamus tytulo feodi recipientes ab eisdem , ut sie feodum feodo
recompeojsetur et ut taliter omnis aetio , que super hujusmodi contractu
30 contra sepedictos fratres oriatur, in posterum compescatur. Quoniam au-
tem sigillis propriis usi non sumus , honorabilium yirorum sigillorum ap-
pensione, yidelicet Ekkehardi decani de Amenburch, Hermanni de Bu-
menrod, Gundrami pinceme de Sweinberch et civium in Gr?nenberch
presens scriptum procuravimus communiri, nomina testium presentis ne-
35gocii subscribentes, que sunthec: Hadmarus plebanus inAmene, Wi-
gandus plebanus de Schrikede, Eberhardus de Merlor, Sibreht et Amol-
dus cives de Gninemberch, Hermannus dictus Thelonearius de Marh-
bureh, Rudolfus Genmunt de Merlov, Wemherus de Langestorf, Wigan-
daS'Buz de Iringeshusen. Fidejussores vero sunt: Gundramus pincema,
4oHerdenus et Walpertus fratres de Gemunden, ipsorum fidejussione ad
anni terminum valitura.
.^
febr. 12.
70 1244 febr. 12. *— 1244 febr. 28.
Acta sunt hec dominice incarnationifi anno m?cc?xli]ii?, pridie nonas
februarii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Vier Siegel an grünen seidensträngen :
1) völlig wie an nr. 67, aber umschr. hier: EKKEHARD-' DECANVS • DE^ AMB-
NEBVRC • 2) und 3) abgefallen. 4) rund; reiter mit löwenschild ; umschr.: S • VNI- 5
VERSITATIS • BVßGENSIVM • IN- GRVNEBERC • Gedr.: Eist. dipl. Unterricht
nr. 51.
76. Papst Innocenz IV. getvähri allen ^ welche die kirche der hei-
ligen Elisabeth zu Marburg an genannten tagen besuchen, vierzig
tage ablass. Lateran 1244 febr. 12. lo
1244^ Innocentins episcopus servns servorum dei uniyersis Cristi fidelibns
presentes litteras inspecturis salntem et apoBtolicam benedictionem.
Qnoniam, nt ait — vitam eteruam ^) . Cum igitur ad promerenda sempi-
terna gandia sanctomm saffragia sint plnrimnm oportana , nniversitatem
vestram rogamns et hortamor in domino in remissionem vobis peccami- 15
num injnngentes, qnatinas ad.ecclesiam sancte Helysabeth in Marborch
Maguntine dioceBis imploratnri a domino veniam delictorum in hnmilitate
Spiritus accedatis. Nos enim, ut Cristi fideles quasi per premia salubriter
ad merita invitemus, de omnipotentis dei miserieordia et beatorum Petri
et Pauli apostolorum ,ejus auetoritate 'eonfisi omnibus vere penitentibus 2o
et confessis cum debita reverentia et devotione in cena domini, parascene
ac sabbato sancto et dominica pasche illuc accedentibus annuatim qua-
draginta dies de injuncta sibi penitentia misericorditer relaxamus.
Datum Laterani, ii. idus februarii, pontificatus nostri anno primo.
Aus dem in zwei gleichlautenden ausfertigungen vorhandenen orig.-perg. in 25
Marburg (deutscho.}. Bei beiden steht in der rechten ecke des umgelegten unteren
randes: G. ar., und auf der rttckseite*. sancta f Maria und darunter: R. scripsit.
Die bleibullen hängen an roth und gelben seidenfaden. Gedr. : Wadding Annales
Minorum ed. Fonseca 3, 428 nr. 9 (vgl. 110). Sbaralea Bullar. Franciscan. 1, 325
nr. 33. Raynaldus Annales eccl. a. 1244 § 48 (bruchstück). Vgl. Potthast Reg. 30
Pont. 1, 958 nr. 11256.
77. Papst Innocenz IV, bestätigt die von den deutschordensmeistern
Hermann und Konrad bestimmte zahl der am hospitale zu Marburg
dienenden priester, diakonen, subdiakonen und akolythen,
Lateran 1244 febr. 28. . 35
1244 Innocentins episcopus servus servoram dei dilectis filiis . . magistro
febr. 28.
et fratribus hospitalis sancte Marie Theutonicorum Jerosolimitani salu-
1) Wie in nr. 18.
1245 jun. 2. 71
tem et apostolicam benedictioBem. Cum a nobis petitar, qnod justum est
et honestam, tarn vigor equitatis quam ordo exigit rationis, nt id per sol-
licitadinem officii nostri ad debitum perdueatnr effeetam. Exhibita siqm-
dem nobis vestra petitio coBtinebat , quod bone memorie Conradns ma-
5 gister vester, ante quam habitum vestre religionis assumeret, tunc lanth-
oravius Thuringie, pie desiderans, ut hospitale vestrum de Marboreh
Maguntine diocesis ad bonorem dei et gloriose Marie virginis ac beate
Helisabet deoentem haberet numerum clericorum, de bonis propriis eidem
hospitali snfficientes possessiones et redditus assignavit, ex qnibus Septem
lopresbiteri; duo diaconi et duo subdiaconi ac duo acoliti ibidem domino
servituri perpetuo possent congrne sustentari. Processu vero temporis
bone memorie frater Hermannus magister vester ac dictus C. successor
ejusdem, ut in hospitali prefato idem perpetuo habeatur ministrorum nu-
merus, statuerunt, sicut in eorum litteris confectis exinde plenius dicitur
iscontineri, quod apostolico petivistis munimine roborari. Nos igitur nume-
rum ipsum j sicut est salubriter institutus , auctoritate apostolica confir-
mamus et presentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino
hominum liceathanc paginam nostre confirmationis infringere vel ei ausu
temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indigna-
20tionem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pau^i apostolorum .ejus se
noverit incursurum.
Datum Laterani, iii. kalendas marcii, pontificatus nostri anno primo.
Aus dem in zwei gleichlautenden auafertigungen (A. B) vorhandenen orig.-perg.
in Marburg (deatscho.) . In der rechten ecke des umgelegten unteren randes von A
25 steht n. c, auf der rückseite beider : sancta f Maria und in der rechten unteren ecke
nach oben zu geschrieben bei A Marboreh und bei B Marboch. Die bleibullen hän-
gen an roth und gelben seidenfüden- Gedr. : Retter Hessische Nachrichten 2, 54 ;
daraus Hennes 2, i>3. Vgl. Potthast Reg. Pont. 1, 959 nr. U268.
78. 1245 jun. 2. 1245
30 Magister Wilhelmus canonicus Fritshlariensis, gerens vicem prepositi ^^"'
ejusdem ecclesie. Presentibus litteris ad noticiam transferimus futurorum,
quodhomines quidam confessi sunt coram nobis, se ecclesie in Glichen per-
tinere et se, postquam emancipati fuerint, ad annuum censum predicte
ecclesie teneri persolvendum. Hec sunt nomina eorum : Ermentrut; filie
35 ejus Aba, Hildegunt, Jutta ; filius ejus Eberhart ; Henricus de Waldolfe-
rode ; sorores Henrici : Lenze , Mechtildis de Olbeze , Jutta, Mechtildis,
Konegundis ; in Herteshusen Cunza, filius ejus Henricus ; in Amesbach
Edelindis. Et ad majorem evidentiam hujus facti litteram, quam Hugo sa-
cerdos predicte ecclesie nobis exhibuit, littere nostre petiverunt annotari :
^0 Ego 0. prepositus Capellensis protestor, quod Heidenricus
de Torhem dicioni sue subjugaverat homines ecclesie Glichen
72 1245 joll.
contra jnsticiatn. Qui saper hoc facto excommanlcatas e8t dennn-
tiatas. Unde in extremis positas predictos homines injustesibi
snbactös recognotit et petivit liberos suos, nt eosdem resignare&t
libera conditione. Et snb eadem conditione absolnius a yincnlo
exeommunicationis decessit. Filii vero patris votnm spoponderont ^
se firmiter adimpletnros. Hujas facti testes snnt : Helwicns sacer*
dos de Slirbaefa, Alberdas de Dileche s. Wigandns etiam filiiis
sepedicti H. eadem protestatar, qnia hecTidit et andivit. Cum testi-
bns prioribus fratres ecclesie Capellensis ridemnt et audiverant.
Actum in clanstro ecclesie nostre , in die beatonun martiram lo
Marcellini et Petri, anno gratie m? cc? xlv?
Aus dem beschädigten orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- Zwei angehängt ge-
wesene Siegel sind abgefallen. Die urk. magister Wilhelms ist der schrift nach
durchaus gleichzeitig mit der transsumirten.
79. Bruder Dietrich von Grüningen meisier des deutschen ordens inn
Livland und Stellvertreter des deutschmeisters überlädst die ordens-
güter zu Biebesheim dem deutschen hause in Marburg^ welches sich
für die von dem hochmeister zu Rom gemachten schtdden verbürgt
hat. 1245jt//t.
1245 jui. Frater Theodericus de Gruningin preceptor Lyvonie, vices magistriao
gerens per Alemaniam, nniversis in Cristo dilectis fratribns domns Then-
tonice fratemam in domino caritatem. Notam esse volumns caritati
vestre, quod nos bona domus nostre in Bubisheim ^) pro debitis solvendis
a magistro nostro fratre Henrico de Hoinlo in curia Romana contractis
yendere compulsi sumus. Sed quia frater Conradns de Buthingin cob-25
mendator et fratres in Marthpurg pro eisdem debitis se in sexaginta
marcis obligaverunt, eidem domui in Marthpurg predicta bona pro pre-
nominata pecunia libere contulimus et absolute , presentem paginam si-
gillo nostro munitam ipsis conferentes. Testes eciam sunt: frater Ylricus
de Dume, frater Ludewicus de Othingin , frater Anseimus , sacerdotes : 30
frater Albertus de Bastheim conmendator in Mergintheim, frater Conra-
dus de Buthingin conmendator in Marthpurg, frater Volpertus.
Acta sunt hec anno domini m. cc. xl. quinto, mense julio.
Aus nr. 568 (577) des Marburger copialbuches in Wien, mit der Überschrift:
Adquitacio bonorum in Büsinsheim. Gedr.: GudennsCodex 4, 881. Hennes 1, 125 35
nr. 121.
1) Vielleicht im copialbach irrig statt Bustns^eim, wie die am schlnss mitgetheilte
Überschrift iaatet. Das gleiche Tersehen im coplar hei nr. 128 and 203.
X.
1245 sept. 20. — 1246 mai 18. 73
80. Papst Innocenz IV, gewährt allen^ welche die kirche des heiligen
Franciscus zu Marburg, in der die heilige Elisabeth begraben liegt,
am tage der Übertragung dieser heiligen und an den folgenden tagen
besuchen, ein jähr ablass. Lyon 1245 sepL 20.
5 Innoeentins eplscopns Bervüs servorum dei dilectis filÜB . . magistro 1245
et fratribus hospitalis sancte Marie Teutonicorum in Marburch Magun-^ *®^*'
tine diocesis Balntem^ apostolicam benedictionem. Licet is, de cnjas
mnnere venit , ut sibi a iidelibug gnis digne ae laadabiliter serviatur , de
habundantia pietatis sne, qne merita snpplicnm excedit et vota, bene
loservientibas malto majora retribuat quam valeant promereri, nichilomi-
nus tarnen cnpientes reddere domino populam acceptabilem, GriBti fide-
les ad complacendnm ei quasi quibusdam illectiviB premÜB, indulgentüs
Bcilicet et remisBionibuB , invitamus , ut acceptiores exinde gratie divine
reddantnr. VolenteB igitur, ut ecclesia sancti Franeisei in Marburch Ma-
I5gimtine diocesis, quam magnts e^eare Bumptibus noviter, ut asseritur,
incepistis et in qua corpus beate Helysabeth multis refulgens miraculis
asseritis collocatum, congmis honoribus frequentetur, omnibus vere peni-
tentibuB et confessis, qxri ecciesiam ipsam singulis annis in die transla-
tionis ejnsdem beate Helysabeth usque ad octavas ipsius venerabiliter
20 visitarint , de omnipotentis dei misericordia et beatorum Petii et Pauli
apostolorum ejus auctoritate confisi unum annum de injuncta sibi peni-
tentia misericorditer relaxamus.
Datum Lugdnni , xii. kalendas octobris ^) , pontificatas nostri anno
tertio.
25 Aus orig.-perg. in Marburg (deatscho.). In der rechten ecke des umgelegten
unteren randes steht : la. M. und anf der rttckseite saneta : f Maria. Die bleibulle
hängt an roth und gelben seidenf&den. Gedr.: Better Hess. Nachrichten 2, 55 mit
dem falBchen datum yii. kl. oct. Vgl. Potthast Reg. Pont. 1, 1010 nr. 11907.
81. Papst Innocenz IV. erlaubt auf bitten des landgrafen von Thü-
zo ringen dem prior der Elisabethenkirche zu Marburg, an festlagen
beim lesen der messe die mitra zu tragen, Lyon 1246 mai 18.
InnocentiuB episcopuB servus servorum dei dilecto filio . . priori ^246
ecclesie sancte Helisabeth in Marpurch salutem et apostolicam benedictio-
nem. Ad ecclesiastici decoris augmentum insignia reperta sunt dignita-
35 tum, que sacrosancta Bomana ecclesia congrua in singulos liberalitate
distribuit et devotionis filiis, prout dignum judicat, suscipienda et obti-
neuda concedit. Hinc est, quod nos dilecti filii nobilis viri langrayii Thu-
1) Orig. oetabris.
74 t247 mal 28. — 1247 nov. 15.
ringle supplicationibug inclinati, volentes personam tuam specialis privi-
legio gratie honorare, persone tue, nt in soUempnibuB festivitatibus, cum
in eis missarum sollempnia celebraveris , uti mitra valeas, auctoritate
presentinm indulgemus. Nnlli ergo omnino hominum liceat hanc pagi-
nam nostre concessionis infringere vel ei ausn temerario contrahire. Si 5
qnis autem hoc attemptare presnmpserit, indignationem omnipotentis dei
et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum.
Datum Lugduni, xy. kalendas junii, pontificatus nostri anno tertio.
Aus dem etwas verblassten orig.-perg. in Marburg (deutscho.) . In der rechten
ecke des umgelegten unteren randes steht : Angel., und auf der rückseite : Finatus 10
und B. Bcripsit. Die bleibulle hängt an roth und gelben seidenföden. Gedr.: Gude-
nus Codex 3J113. Vgl. Potthast Reg. Pont. 1, 1027 nr. 121J8.
82. Herzog Heinrich von Lothringen und Brabanl schenkt dem deut-
schen orden die kirche zu Felsberg, Marburg 1247 mai 28.
1247 Henricus dei gracia dnx Lotharingie et Brabantie universis pre8en-i5
°"* ^®- tes litteras visuris salutem et scire veritatem. Cum ad nos et nobilem
mulierem Sophiam uxorem nostram et pueros nostros jus patronatus ec-
clesie de Velsberc pleno jure pertineat, nos de consensu et voluntate pre-
diete uxoris nostre ob remedium animamm nostrarum et predecessorum
nostromm viris religiosis fratribus hospitalis sive domus Theutonicormn 20
terre Jerosolimitane post obitum Alberti investiti predicte ecclesie contu-
limus tenendam in perpetuum ecclesiam supradictam. In cujus rei testi-
monium sigillum nostrum presentibus duximus appendendum.
Datum apud Marporc , feria tertia post octavam penthecostes , anno
domini millesimo cc? quadragesimo septii^o. 25
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Rundes Siegel an roth und grttnen sei-
denfaden zerbrochen ; darauf ein reiter, schild, fahne und pferdedecke mit aufge-
richteten löwen geschmückt. Auf dem runden rttcksiegel gleichfalls ein reiter.
Umschr. fast völlig zerstört. Gedr.: Schmidt Gesch. d. Grossherzogth. Hessen 2,436.
83. Der cardinallegat Petrus beauftragt den scholasticus von «^.30
Castor zu Coblenz^ die klage des deutschen hauses zu Marburg gegen
den Mainzer canonicus Giselbert^ welcher sich als pfarrer in Seel-
heim habe einsetzen lassen^ zu untersuchen. Andernach 1247 nov, 15.
1247 Petrus miseratione divina sancti Georgii ad Yelum Aureum diaconus
cardinalis, apostolice sedis legatus, discreto viro . . scolastico sancti Ca- 35
storis in Confluentia Treuerensis diocesis salutem in domino. Gonquesti
sunt nobis . • preceptor et fratres domus sancte Marie Theotonicorum in
Marburg, quod Giselbertus canonicus Maguntinus se in rectorem ecclesie
de Seilheim , in qua ipsi jus obtinent patronatus, eis irrequisitis penitus
nOY. 15.
1248. 75
et contemptis per . . prepositnm sa&cti Stephan! Magnntini institui pro-
cnravit in eomm prejadicinm et grayamen. Ideoqne diBcretioni tue pre-
sentium anetoritate mandamns , quatinns voeatis qai fuerint evocandi et
anditis hinc inde propositis qnod canonieam fnerit statuas , faciens quod
0 decreveris per censnram ecclesiasticam firmiter observari. Testes autem,
qui fiierint nominati , si se gratia, odio vel timore sabtraxerint, simili
censura eompellas veritati testimoninm perhibere.
Datum apud Andemacum xvii. kalendas decembris, anno domini
m? ec? xlvii?
10 Aus orig.-perg. in Marburg (deutficho.). In der rechten ecke des umgelegten
unteren randes steht R und auf der rttckseite zwischen 4 kreuzen : Makike. Siegel
oval; St. Georg vom pferde herab den drachen erstechend ; umschr. : S*P£TRI*
CAPVTII. SCI. GE ELV. AVEEV- DIAC.
84. Hermann Zöllner Bürger zu Marburg überlässi dem Elisabeihen-
15 hospilal daselbst seine guter zu Wilemannesdorf gegen zins. 1248.
Hermannus dictus Tholenearius civis Marpurgensis universis pre- 1248.
Bens scriptum inspectnris salutem in omnium salvatore. Ne rerum series
«
gestanim memoriis hominum subripiatur aut malicia perversorum ea,
que piifl aguntur studiis, infringi valeant aut inmutari, presentium teuere
20 notum fieri cupio tam futuris quam presentibus universis, quod ego omnia
bona mea, que ante opidum Marpurgense in Wilemannesdorf in villa et
extra villam tam in domibus quam in agris, areis, pratis, vineis, ortis,
yirgultis ac omnibus alüs cujuscunque nominis possessionibus seu reddi-
tibus habeo vel habere debui , domui hospitalis beate Elyzabet in Mar-
2&pnrgc pro annuo censu hereditario jure mihi persolvendo contuli quiete
et libere perpetuo possidenda; tali videlicet pacto interposito, ut pro
censu prefato xxx maldra annone circa nativitatem domini singulis annis
de predictis bonis mihi persolvantur sub hac distinctione^ videlicet ut xii
maldra sint siliginis , x avene , iiii tritici et iiii ordei , que ad predictnm
30terininum sine contradicione sive diminutione, veluti promissum est, as-
signabuntur ; hoc tamen excepto, quod de facta sive per grandinem sive
per exercitum vastatione oonsuetudo terre et jus observabitur.
Acta sunt hec anno domini m? cc? xl? viii? Presentibus militibus An-
drea filio Brundelli , Henrico Luzelcolue . Rudolfe Rauesteyn scolteto et
35 Alberto fratre ipsius scabino, et alüs scabinis, yidelicet Mengoto filio
Huzzemanni, Lvdewico de Vronhusen , Osprehto , Engelberte , Cunrado
de Domo Lapidea, Henrico de Battefelt, Wigando Schineben, Hermanne
dicto Zanh, Rudolfe socio ipsius, et alüs quam pluribus.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche.). Auf dem beschädigten runden siege!
40 ein nach rechts gewandter r^iter mit fahne und schild , in letzterem ein rechtsum
aufgerichteter löwe ; umschr. : S M- BVRIENSIVM • DE • MARBVRC •
76 1248. — 1248 man 25.
85. Konrad Unruhe und sein söhn verkaufen dem deutschen hause
zu Griefstedt eine hübe landes daselbst, 1248.
1248. Gupientes (!) tarn presencium quam futarorum memorie conmeadare,
quod dominus Conradus agnomine Vnruwe et filius suus quandam hubam
agris fratrum domus Theutonice in Grifstete insertam, quam ipsi jure 5
possidebant feodali, pro xii marcis vendiderunt ipsis fratribus, tali scili-
cet condicione, quod a proximo festo pasche per annum jam dictam hu-
bam omni apte *) circumvencionis et fallacie remota predicte domui pro-
priabunt. Super quo fidejussores fratribus posuerunt dominum Diderieum
de Andesvelde, dominum Diderieum agnomine Meyzen tali laudamento lo
mediante : Si infra terminum prefixxim laudata non persolyerint; dominus
Conradus dictus Vnruwe vel filius suus tabemam in civitate Wiszense
intrabunt per quatuor septimanas et ibi venalibus per tempus illud susten-
tabuntur. Ceterum hiis septimanis exspirantibus si adhuc pollicita non
persolverint , fidejussores civitatem Wiszense sub predieta forma intra- 15
bunt ; hoc tarnen servato , quod ipsi aut fidejussores medio tempore in
domibus propriis non conmedant, bibant vel dormiant, quoadnsque con-
pleverint laudata aut xv marcas fratribus persolvant. Ut autem hec rata
habeantnr , presentem cedulam sigillo plebani in Wiszense necnon sub
testlmonio subscriptorum testium roboramus. Testes sunt : magister 2) in 20
\
Wiszense, dominus Eckehardus de Stubesforte , frater Fridricus , domi-
nus Tymo, frater Conradus, plebanus de Sommeringen nomine Baldewi-
nus, frater Conradus de Tuteleibin, frater Erinfridus, frater Henricus, et
alii quam plures.
Acta sunt hec anno domini m. cc. xhdii. 25
Aus nr. 742 (756) des Marburger copialbuches in Wien.
86. Sophie verwiltwete herzogin von Lothringen und Brabant, Her-
rin von Hessen^ bestätigt die durch ihren verstorbenen gemahl dem
deutschen orden geschehene Schenkung der kirche zu Felsberg.
1248 märz 25 3). 30
1248 Sophia Lotharingie et Brabantie quondam ducissa, domina Hassye^
universis, quibus presens scriptum videre contigerit; salutem in vero sa-
lutari. Noverint universi tarn modemi quam posteri^ quod nos collatio-
nem, quam fecit dominus et maritus noster dux Brabantie bone memorie
domui Theutonicorum de eclesia de Uelsberh, sicut in carta sua super 35
1) Wol irrig statt arte.
2) Vermothlich fehlt elvi um.
3) Vgl. nr. 82. £8 ist hier der Brabantische Jahresanfang (charfreitag) anzanehmeu.
Herzog Heinrich von Brahant starb am 1. febr. 1248.
mirz 25.
1248 Äpr. 23. 77
hoc confecta continetar, ratam habemus et approbamuB. Ut antem hec
eoUatio et ratificatio inconcussa et illibata permaneat , preeentem oartu-
lam sigilli Bostri munimine iosigniri feeimus.
Datum in die anuntiationis beate virginis Marie, anno domini m?
5cc?xl? septimo.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel zerbrochen.
87. Sophie verwiiiwete herzogin von Brabant nimmt das deulsche
haus zu Marburg in ihren schütz und bestätigt die demselben von
ihren ungehörigen gemachten Schenkungen, Marburg 1248 apr. 23.
10 Sophia quondam ducissa Brabantie ac Lotoringie, dominaThnringie 1248
et Hassie , universis presentem paginam audituris in omninm salvatore *^'*
ealntem. Bevolnta Bepins ante mentis nostre ocnlos devotione, quam Te-
nerabiles iratres domuB Theutonice matri nostre beate ElyBabeth semper
exhibuerunt et exhibent, tanto noB ipsis teneri propensius recognoscimus,
i5qnanto eorumdem pnritatem fidei cognovirnus , ita quod nalla in tempore
hec, nt dignam est, a noBtra memoria elabantur. Reeommendatum itaque
habentes totum ordinem jam dictomm fratrum, sed Bpeeialiter domum et
locum in Marpure, ubi mater noBtra feliciter requiescit, tarn fratres quam
domum ipsam in nostram proteetionem recepimus, fideles nostros gene-
20 raliter singulos et singulariter universoB rogantes attentius et volentes,
quatinuB eosdem iratres et locum ipBum una nobiscum omni favore am-
plecti studeant et affectu. Quibus quicquid amoris, honoris et comodi im-
penderint, totum nobis reputamus utique id impensum. Donationes etiam
omnes a matre nostra beata Elvsabeth et felicis memorie Heinrico et
25 Cvnrado patruis nostris neenon Hermanno fratre nostro prefatis fratribus
factas et domui , quas ipsi fratres in possessione libera habuerunt, ratas
semper habuimus et habemus , sigilli noslri munimine presentem inde
conBcriptam paginam roborantes. Testes autem sunt hü : Walterus ca-
pellanus noster, Heinricus burgravius de Areberc, SiMdus comes de
30 Witigenstein , Gerhardus de Wildenberc, Cvnradus de Elbene, frater
Lydewicus de Nuembfirc.
Datum in Marpure, anno domini m?cc? quadragesimo. viü?, ix? ka-
lendas mai, indictione sexta.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutBcho.). Auf dem runden siegel die landgräfin
35 zu pferd, den falken auf der band ; auf dem rücksiegel ein rechtsum aufgerichteter
löwe; umschr. : S'- SOPHIE • FILIE • SCE • ELIZABET • D VCCISSE • BRABAN-
CIE • und [auf dem rücksiegel weiter gehend : ET • DOMINE • HASSYE • Gedr. :
Benrk. Naohricht 1, 14 nr. 17 ; daraus Samml. v. Deduct. 6, 149. Wenck Hess. Lan-
desgeech. 3, 130 (mit falschem datum).
78 1248 jun. 19. — 1248 jul. 13.
88. Landgräfin Sophie von Thüringen bestätigt die von dem deut-
schen harne in Marburg geschehene erbauung einer neuen mühle vor
dieser stadt zwischen der mühle am Grün und dem dorfe Ebems-
hausen, 1248 jun, 19.
1248 Sophia dei gratia lantgravia Daringie, domina Hassie et qaandoque 5
jun. 19. iimjiggi^ Brabantie, onmibus salutem in perpetunm. Cum rationis et pie-
tatis ordo deposcat , nt ad sublimationem et comodum hospitalis , quod
beata Elizabet mater nostra fundavit , modis omnibüs intendamas , pre-
senti scripto notum volumus esse nniversis , quod fratres ejasdem hospi-
talis de nostra bona yoinntate et consensn construxerunt molendinum lo
ante opidum nostrum Marpure in proprietate antedicti hospitalis, yidelicet
inter molendinum quod dicitur Grient et villam que dicitur Ebemshasen.
Nos quoque meatum aque que dicitur Loina, qui in ipso loco ad nos per-
tinebat, ob incrementum salutis nostre necnon et carorum nostromm ipsi
hospitali libere et absolute contulimus, ut in ipsum securi ab omni inpe- 15
ticione edificarent. Et ne cuiquam in posterum liceat contra hanc nostram
donationem calumpniari , presentem paginam sigilli nostri munimine ro-
borari disposuimus. Testes hujus rei sunt: burcgravius Heinricus de
Arberc, Cunradus de Eiben, Cunradus de Rotenstein, qui tunc erat scol-
tetus in Marpure, Hermannus dictus Tholenearius et Albertus frater£au'20
steini, scabini ejusdem civitatis ; frater Ludewicus de Niwenbnrc, frater
Cunradus de Solmes, qui tunc ibidem erat conmendator, et plures alii.
Acta sunt anno gratie m? cc?xlyiii?, xiii? kalendas julü.
Aq8 orig.-perg. mit siege! in Marburg (deutscho.). Gedr.: Hennea 1, 130 nr. 129.
89. Eckard propst zu Fritzlar beurkundet in dem streite zunschen 2h
dem deutschen hause zu Marburg und dem ritter Volpert Hobeherr
von Amöneburg^ dass erster es berechtigt war, die Morardshube zu
Mardorf anzukaufen. Amöneburg 1248 jul. 13.
1248 Nos Eckehardus dei gratia Frislariensis ecclesie prepositus. Auditis
^^^' ^^' testibus et dictis eorum fideliter examinatis in causa, que vertitur inter 30
fratres hospitalis de Marpurg domus Teutonice ex parte una et Uolper-
tum militem de Ameneburg dictum de Curia ex parte altera, sentenciando
pronunciamus , quod mansus ille in Martorf, qui in vulgo Morardshoue
vocatur, de quo eciam inter ipsos lis movetur, jure conpetit iratribus ad
emendum , quia omnibus ante exhibitus erat ad emendum , quibus jure 35
conpetebat exhiberi.
Datum Ameneburg, anno domini m. cc. xlviii. , iii. idus julü.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Auf der rtickseite steht von hand des
XIV. Jahrh.: Super emptione mansi, qui vocatur Morandishobe. Siegel abgefallen.
1248 sept. 29. — 1248 dec. 11. 79
90. Das deutsche haus zu Marburg kauft von den erben Eckards
daselbst guter an dem walde genannt Eisenbacher StruL
1248 sept. 29.
Cum de vite medio migrant homines, littera manet superstes, que ad ^^^^
^ posteros priornm tranBvehat actiones. Noverint igitur uniyersi presen- **^ *
cium inspectores, quod frater Conradas de Batmgen conmendator domuB
Theutonice in Marthparg et frater Beynhardas de Capeila nomine domns
et fratmm ememnt ab heredibas Eckehardi de Marthpurg, videlicet
Eekehardo filio ejus, Bertha cum Gerlaco viro suo Monetario de Burbach,
loirmendrude et Eekehardo Glawen, omnia bona, que idem E. pater eorum
habuerat juxta silvam, que appellatur Eisembecherstrut, que ideo vulga-
riter dieuntur sunderunga , quia de curia predicti Eckehardi olim fuerant
separata , pro libris quatuor minus solidis quatuor denariorum monete de
Marthburg, interjectis omnibuB cautelis, que Bolent in empciombus exer-
löceri. Testes hujus rei sunt: Hermannus Thelonearius, Meingotus Enatz.
Ortwinus , Gumpertus de Beltershusen , Helwicus Monetarius de Treise,
Conradus de Burbach, et alii quam plures. In cujus rei testimonium pre-
Bens scriptum sigilli civitatis de Marthburg est munimine roboratum.
Actum anno domini m.cc.xlyiii., iii. kalendas octobris.
20 Aus nr. 28 des Marburger copialbuches in Wien.
91. Der Römische könig Wilhelm bestätigt auf bitten des deutsch-
meisters Albert von UaUenberg dem deutschen orden seine freiheiten^
rechte und besitzungen. Im lager bei Kaiserswerlh 1248 dec. 11.
Willelmus dei gratia Romanorum rex et semper augustus universis 124S
25imperii fidelibus presens scriptum inspecturis gratiam suam et omne bo- ^®®' ^^•
num. Conmendabilia predecessorum nostrorum acta, ut ipsorum inherea-
mus yestigiis , nos ex benignitate regia sollicitant et inducunt. Notum
igitur esse volumus universis, quod cum fratres domus Teutonice sancte
Marie Jerosolimitane religionem habeant approbatam et multis liberta-
30tibus antecessores nostri imperatores et reges illustres claram ipsam red-
diderint et insingnem , precibus fratris Alberti de Halleberg conmenda-
toris ipsorum, fidelis nostri et devoti, benivolo concurrentes assensu et pre-
decessorum nostrorum vestigiis inherentes, libertates, jura, possessiones,
terras ac omnia bona ipsorum , que possident in presenti ant in futurum
4S juBtis modis poterunt adipisci , ex plenitudine potestatis regle confirma-
mus eisdem et presentis scripti patrocinio conmunimus. Nulii ergo om-
nino hominum liceat hanc nostre concessionis aut confirmationis paginam
infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis vero hoc attemptare
80 1249.— 1249 märz 11.
pregumpserit , indigBationem nostram regiam incurrisse se noverit et
offensam.
Datam in castris apnd Werdam, iü. idus decembris, indictione sexta,
anno domini m?cc?xl?octayo, anno antem regni nostri primo.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Das grosse runde Siegel hängt be- 5
schädigt' an grttn und gelben seidensträngen. Gedr. : Hist. dipl. ünterrioht .nr. S.
Vgl. Böhmer Beg. Wilhelms J 1 » 43.
92. Die pröpsle von WeiWurg und $t. Andreas zu yVorms sprechen
die zwischen dem deutschen orden und den erben Ulrichs von Knö-
ringen streitigen guter dieses letzteren zu Flörsheim dem orden zu. lo
1249.
1249. B. preposituB de Vilberg et G. prepositus sancti AndreeWormacien-
sis, judices de consensu parciam constitati in causa, que vertitur inter
fratres domas Theutonice ex una parte et heredes VIrici de Cnoringen
ex altera super nniversis bonis, qne idem VI. possidebat in Flersheim, is
dictis fratribas legatis , videlicet trium curiarum, unius, quam inhabita-
bat, alterius, quediciturad fabricam veterem, tercie, qae dicitorjaxta
piscinam, quinquaginta duorum jugernm in uno campo, in alio Iv terre
seminalis, Septem et dimidii vinearum, visis attestacionibns et diligenter
examinatis , habito prudentum viromm consilio dieta bona fratribus per 20
difGnitivam sentenciam adjudicamns.
Actum anno domini m. cc. xl. ix.
Aus nr. 567(576) des Marburger copialbuches in Wien. Gedr. : Hennes 1, 135
nr. 136.
93. Die brüder des deutschen hauses zu Marburg kaufen für ihr 25
hospital daselbst die hälfle der mühle am Grün bei Marburg.
1249 märz 11.
1249 Universe calumpnie preyenitnr error maximus, onm series negotio-
man 11. y^j^ maüdata litteris noticie cunctorum reservatur inmntabiliter. Pateat
igitur Omnibus , quod cnm fundus molendini siti sub civitate Marpurc in 30
loco qui dicitur Grient proprius esset hospitalis beate Eliaabet eidem
- dyitati adjaeentis, possideretur quoque quodam jure Jicreditatis a duobns
fratribus camalibus, qui secundum constitutam jnsticiam annuum censum
persolvernnt ; quorum dum unus , videlicet Ludewicus , mediam partem
hereditatis, que ipsum contingebat, vendere vellet et disponeret, fratre8.35
domus Tbeotbonice dicti hospitalis provisores deliberato oonsilio eandtan
partem juste et rationabiliter pro xüi talentis liospitali ac sibi oonpara-
verunt. Altero itaque fratre Cunrado convocato et secum de ipsavenditioue
1249 sept. — 1249 noy. 4. 81
in tmum conseBtieiite, ambo pariter mana coadonata ac ore cordeque con~
cordi in presentia discretonun Tiromm , qnonun Bubscripta Bunt nomina,
precedenti die feBto Bancti Gregorii in cimiterio sanete Marie in Mar- marz 1 1 .
pure jure civili et publice abdicaverunt.
5 Acta sunt bec anno domini m?cc?xlviiii?, y? iduB marcii. PreBente
sculteto de Marpurc domino Cunrado de Botenstein, domino Andrea mi-
Ute ; Bcabinis Hermanne Tholeneario, MeingotO; Ludewico de VronbuBen,
Rudolfe BauBteino et fratre ejus Alberto, Ozberto, Wigando Scbinebeino,
Eberharde Longo, et alÜB. Ne autem quiBquam malignandi occaBione vel
lofraudis armatuB astucia valeat attemptare hunc contractum rescindere,
Httera presens conmuni sigillo civitatis Marpurgensis demonstratur coa-
munita.
Ans orig.-perg. mit Siegel in Marburg (deutecho.). Auf der rttckseite steht von
gleichz. hand : De emptione molendini in Grindone ; und von fiand des XYI. jahrh.:
15 Betrifft die mollen am Grinde, so iezo unser g. f. und her zu Hessen durch ein Wech-
sel innen hatt.
94. Wetzlar 1249 sept.
Judices, scabini et universi ciyesWetflarienseB. Notnm facimus, quod 1249
Manegoldus noster concivis accedente pari voto uxoris ejus Berte publice ******
Soest professuB, quod Bicholfus de Braht scabinus et civis noster emerit pro
ipso reditus decem et octo denariorum Coloniensium singulis annis de parte
molendini in Husen, que ipsum attingit, in perpetuum in feste sancti Jacobi
apostoli sibi ac suis snccessoribus persolvendos. Ad cujus rei memoriam
Bubscriptis, Richolfo videlicet filio quondam Gerberti, Ludewico quondam
25 sculteto, Rudolfe Kegel , Bemone, Conrado Reione, Theoderico Rufe,
Ekelone et Conrado de Driedorf scabinis in testimonium deputatis presen-
tem cedulam ad preces partium conscribi fecimus et sigilli nostri caractere
eousignari.
Actum Wetflarie, anno domini m?cc?xlyiiii?, mense septembris.
30 Aus orig.-perg. mit siegelbruchstUck in Marburg (deutscho.)*
95. Papst Innocenz IV. beauftragt den erzbischof von Mainz ^ das
grabmal der heiligen Elisabeth in der Franciscuskirche zu Marburg,
dessen Standort für die zahlreichen pilgerschaaren zu wenig räum
biete, an einen angemesseneren ort zu verlegen und allen, welche am
^^tage der übeiiragung erscheinen, entsprechenden ablass zu gewähren.
Lyon 1249 nov. 4.
Innocentius episeopus senrus servorum dei venerabili fratri . . ar- 1249
chiepiscopo Maguntino salutem et apostolicam benedictionem. Dilectorum "^^' ^'
Hess. Uikundenbiich. I. 6
-X'
filiornm . . magistri et fratnim hospitalis sancte li«rie Theotonieorum
Jerosolimitani nobis oblata petitio oontinebat, quod eum sepulchnim, in
qao corpus beate Elisabeth in ecclesia sancti Franeisd de Marbnch (I)
reqniescit , ipsius gloriosis meritis miracnlomm titolia refolgeat venenui-
dis ac per hoc popalonuu fidelinm frequentationibns dicta ecclesia cnm 5
laudibus oblatis redemptori omninm visitetar, quem in suis Banctis humi-
linm deyotio mirabilem veneratnr, nee ad ipsins sepulchnim propter loci
angustias, in quo ejus tamba dicitnr collata, pre mnltitndine nimia con-
flnentinm absqne perieulo yaleat accessus baberi, dicti magister et fratres
nobid hnmiliter snpplicaront , ut super hoc fidelinm devotioni providereio
patema sollieitndine curaremus. Cum igitnr ubi fnerit coipua sanctiun,
illic aquile congregentur, illi videlicet, qui piis desideriis denm querant,
ac devotorum dona, prout eomm exigunt merita^ penitentibus viam pre-
parent latiorem , ^atemitati tue per apostolica scripta mandamus , qoati-
nus personaliter ad eccleslam predictam accedens et locelli ejusdemi^
sancte, ubi sunt condite ipsius reliquie, drcumstantiis universis diligenter
inspectis ad locum oportnnum ae idoneum easdem transferri facias, si tibi
videbitur expedire. Ut autem ex presenti coUatione munerum firma ma-
neat expectatio Aiturorum , Ulis yere penitentibus et confessis , qui die
translationis ipsius ad predictam locum cum debita veneratione acces-2o
serint, prout tibi videbitur, auctoritate tua optate indulgentie gratiam
largiaris.
Datum Lugduni, ii. nonas novembris, pontificatus nostri anno septimo.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)* In der rechten ecke des umgelegten
unteren randes steht : Mich, und auf der rUckseite : sancta f Maria. R. scripsit. In 25
den köpf des I In Innocentius am anfang der nrk. ist ein R eingeflochten. Die blei-
bulle hängt an hanfschnnr. Gedr«: Retter Hess. Nachrichten 2, 56 ; daraus : Hennes
2, 83 nr. 82 ; Heusinger Gesch. des Hospitals s. Elisab. 69 nr. 16. Lambecius Com-
mentarii de biblioth. Yindobon. 2, 883; Kollar Analecta Monum. Vindob. 1, 893;
Pray Dissert. de s. Elisab. 21 ; Eatona Hist. crit. regum Hungar. 6, 131 ; Fejir Cod. 30
dipl. Hungar. 4, 2, 58. Ygl. Potthast Reg. Font. 2, 1146 nr. 13856.
96. Hildegund von Eronhausen bür gerin zu Marburg verkauft dem
Elisabethenhospital daselbst ihre guter in Beltershausen.
1250 /efer. 44(15?).
1250 Omnibus Gristi fidelibns hanc paginam inspecturis in presenti salu- 35
tem et in fntnro beate qnietis perceptionem. Qnia virtus hnmana labilis
est et momentanea, snmopere noscitnr esse consnitum , nt qne snnt pro
tempore gesta, ne tradantur in irritum, scripti snbsidio et bonorum viro-
mm testimonio solidentur. Igitnr ut hujnsmodi negotium rationabiliter
ordinatnm futnris et presentibns tnoidius appareat, sihgnlomm eonstantie 40
notum esse desideramus, quod disereta matrons Hihegnndis de Yron-
febr. 14.
1250 febr. 23. 83
huBon conciyis Margburgensis , Ozprechti soror, onmes proprietates in
areis, oampis, paBcnis, aquis et silvis, qnas longo tempore possederat in
Beltherhnsen, omnibuB pneris et alÜB affinibus suis aBsamptis libero eon-
sensa singulornm venundata est fratribuB hospitalis beate Elyzabeth pro-
5 prietatis jure perpetno deBemtaras pro nno talento et ono maldro siligi-
nis procnrante fratre Reinardo , qui tanc exstitit provisor kapeile , qua
recnbat magister Cnnradns predicator interfectus. licet autem dno pueri
jam dicte domine presentes in venditione et rennntiatione bonorum asti-'
ÜBsent, tarnen etate pnerili prepediti verbiB qnantnm poterant aasen-
losenmt^ ad intersignnm certitudinis nlterioris, ne taÜB conyentio in posCe-
rmn ab eis yiolaretar , fratres snoB EmeBtom et Gotfridnm tone entern
scolarem notabiles fidejussores statuentes. Insnper Radolfas miles de
Vronhusen et Ozprechtns prescriptns civis, si necesse fnerit, ab omnibos
inpnlsantibns absolvere poUiciti sunt eadem bona et facere penitus expe-
f 5 dita. Ne autem condusione securitatiB et cautionis habundantiB hie con-
tractuB Bit expers, nomina scabinorum^ in quorum presentia sunt hec
ordinata , fecimus ad nomina teBtium subscribi et sigillo oommunitatis in
Marburg roborari. Testes autem sunt: Rudolfus miles de Wronhusen,
Ozprechtus , Mengoz Hozmanni filius , Eberhart Budewarti gener , Har-
20taDg frater Thelonearii, Engelbertus scabinus, Albertus RauBtenni frater,
et ceteri plures.
Acta sunt hec anno domini m? cc? quinquagesimo, xv? kalendas marci,
in die Yalentini.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen. Gedr.: Entdeckter
25Ungrand nr. 74 ; daraus Samml. y. Deduct. 7, 524.
97. Landgräfin Sophie von Thüringen schenkt dem EUsabethenhos"
pital des deutschen ordens zu Marburg das patronatsrecht der capelle
zu Wehrda. Wartburg 4250 febr. 23.
Sophia dei graciaThuringie lantgravia, quondam Brabancie ducissa, 1250
soomuibuB littere presentis inspectoribus salutem in perpetuum. Quoniam
labilis est memoria hominum , utiliter sibi mutabilitas humana consuluit
et providit, ut ea, que geruntur in tempore, ne per oblivionem evanescant,
Meli scripturarum testimonio perhennentur. Proinde tenore presencium
umyersis notum esse yolumus, quod noB pensata diserecione et caritatira
35 devocione frathim Theutonicorum hospitalis sancte Marie in Jerusalem
ob honorem dei et remedium anime domini ducis Brabancie nostri con-
jngis et pro nostra omHiumque nostrorum predecessorum salute jus pa-
tronatus capelle in Wherde, quod hactenus dinoscimur habuisse, hospitali
beate Elisabeth in Martburg contulimus jure perpetuo possidendum.
4« Fratres vero predicti hospitalis de consensu archidiaconi predictam ca-
6»
84 1250 mal 4. — 1250 mal 18.
pellam sive per confratrem sunm sive per secularem personam, sicut ipsis
fratribns videbitur expedire, in divinis officiis procarabont. Ut autem tarn
pium factum nostnim maneat inconyalsam , presentem litteram sigillo
nostro fecimus conmimiri.
Acta sunt hec in Castro Wartberg, anno domini millesimo dncentefiimo 5
quinquagesimo, septimo kalendas marcii.
Testes sunt : frater Paulus prior fratrum ordinis Predicatomm in
Isenako, frater Bertoldus socius ipsius, frater Wigandus de Scirckede (!)
capellanus noster, frater Volpertus conmendator in Martburg, dominus
Cunradus Milchelingus, dominus Wideroldus de Norteoke, Johannes Au- lo
reus de Gruninberg, dominus Gothefridus quondam abbas de Hirswinde-
husen.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.) mit siegelbruchstück an hellblauen sei-
densträngen.
98. Papst Innocenz IV. erlaubt den brüdern des deutschen hausest^
zu Marburg, sich bei vergehungen unter sich von ihrem prior j wenn
derselbe ein priester ist, die absolution ertheHen zu lassen.
Lyon 1250 mai 4.
1250 Innocentins episcopus servus servorum dei dilectis filiis . . preceptori
^ * et fratribus hospitalis sancte Marie Theutonicorum in Marpurch Magun- 20
tine diocesis salutem et apostolioam benedictionem. Ganonica constitu-
tione cayetur , quod monachi et canonici reguläres , quocumque modo se
percusserint , non sunt ad apostolicam sedem mittendi, sed secundum
discretionem et providentiam sui abbatis discipline subditi. Quodsi abba-
tis discretio ad eorum correctionem non sufGcit, Providentia est diocesani 25
episcopi adhibenda, nisi excessus difficilis fuerit.et enormis, propter quem
merito sit ad Bomanam ecclesiam recursus habendus. Nos ergo ad tob
statutum hujusmodi duximus extendendum auctoritate presentium sta-
tuentes, ut in tali casu, nisi sit majoris Providentia requirenda, per prio-
rem vestrum, si presbiter fuerit, fratribus vestris absolutionis beneficium30
impendatur.
Datum Lugduni, iüi. nonas maji, pontificatus nostri anno septimo.
Aus dem durch feuchtigkeit stark angegri£fenen orig.-perg. in Marburg
(deutsche). Auf der rückseite steht : sancta f Maria. Bleibulle abgerissen. Vgl.
Strehlke Tabulae 365 nr. 497 note. 35
99. Vergleich zwischen dem deutschen orden und den brüdern Gisel-
bert und Konrad von Vetzberg über streitige guter zu Günzeldorf.
1250 mai 18.
1250 Notum sit universis presens scriptum inspecturis , quod conpositio
mal 18. fm»^ gg^ |q^qi. frs^tres domus Teutunice et dominum Gysilbertum de40
1250 mal 26. 85
Uotdisberc et fratrem saam Cunradnm de Ute, qne vertebatur inter pre-
dictOB firatres et dominnm Gysilbertnm et C. suum fratrem pro bonis Ulis
in Gnzelindorf , de qnibiis bonis plene et ne ^amplius ipsos pro predicto
predio inpeterent vel indebite vexarent renunciavernnt. Hnjus rei testes
5gnnt: dominus Johannes villicus, dominus Meingotus Aureus frater suus,
dominus 6yso de Quecbume, dominus Bichartdus Frintsach patruus do-
mini Gysilberti et firatris sui, et dominus Guntramus de Olpho ; dominus
SygenanduB de Buchesecko , dominus Amoldus de Queebume , dominus
Cnnradus Milchelinc junior, Bupertus dictus de Nona, et Emmerho
10 Strebekoz.
Acta sunt hec xv. kalendas junii, feria quarta, yii diebus ante Ur-
bani, anno incamationis domini m? cc. I. Ut hoe factum stabile et incon-
Yulsum permaneat, sigillo civium de Grunenberc presentem litteram feci-
mus eonmuniri.
15 Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- Auf der rttckseite von etwas späterer
band : Super bonis in Gvnzelndorf . Siegel abgefallen.
100. Herzogin Sophie von Brabant gestattet dem hospitale zu Mar-
burg während ihrer abwesenheit die benutzung ihrer fischerei in der
Lahn bei Marburg von der Elwinsmühle bis zur mühle an der stei-
20 nemen brücke. Rhode 1250 mai 26.
Sophia dei gracia ducissa Brabancie universis presentem paginam 1250
inspecturis salutem in domino. Cum opus pietatis sit inopie pauperum ^^^ ^^'
subvenire et proinde premia consequi possimus etema et eciam hiis, qui
esnrientibus et infirmis suas largiuntur elemosinas , in extreme examine
25yeritate testante dicatur: venite benedicti patris, esurivi et dedistis michi
manducare, nos eandem mercedem sperantes una cum fidelibus Cristi et
cnpientes adipisci, piscariam nostram in Loyna apud Marpurg de molen-
dino quod dicitur ^] molendinum Elwini et de ejus retinaculo et sub reti-
naculo usque ad molendinum super pontem lapideum situm in decursu
50 ejnsdem aque infirmis hospitalis in Marpurg in remedium anime nostre
neenon antecessorum nostrorum medio tempore , dum ibi presentes non
snmus , assignamus deserviendam ; inhibentes firmiter , ne quis preter
piscatores predictorum infirmorum aliquatenus in ea piscari presumat.
In cujus rei testimonium presentem paginam dedimus eisdem sigilli nostri
35robore conmxmitam.
Datum Rode, anno domini m.cc.I., vii. kalendas junii, octave iu-
dicionis.
1) Copidb. dlcatar.
86 1250 mai 27. — 1251 febr.
•
AoB nr.46 des coplalbachea C sec.XIY. in Marburg (deutscho.). Ueberflöhr.:
Per giftbrif ubir di fiBScherie der Bichin. Gedr.: Wenck Hess. Landesgesch. 2, 188
u. 3, 128 (mit den falschen jähren 1262 u. 1257).
101. Adelheid von Güsa verkauft dem EUsabethenhospüal in Mar-
burg ihre guter zu Schröck. 1 250 mai 27. 5
1250 Omnibus hanc litteram inspecturis Balutem in perpetuum. Nulla res
mai 27. g^gta pro tempore ob fluxum et mutabilitatem humani generis potest var-
lere perpetuo , nisi scripti subsidio et bonorum viromm testimonio per-
hennetur. Noverit igitur tarn futurorum quam presentium discretio, qaod
venerabilis matrona Adelheidis de Gilse et filii ejus uxoribus suis as-io
samptis neenon filie mafitis adjunctis omnibus in unum consentientibns
bona, que longo tempore jam dicta femina possederat in Srichkede, sin-
gulis liberaliter annuentibus yendiderunt fratribus hospitalis beate Ely-
zabeth in Marburg pro xx et viii marcis et post venditionem ipsis tradi-
derunt omnibus inpedimentis simpliciter amputatis jure proprietatis per- 15
petuo possidenda. Ut autem contractus hujusmodi nulli sit dubius et a
calampoia posteritatis permaneat illibatus , consensn utriusque partis in
testimonium hanc paginam sigillo domini prepositi Vriscbelariensis et
decani in Ameneburg decrevimus conmuniri. Hujus rei testes sunt : An-
dreas castellanus in Marburg, Heinricus Luzelcolbe, Wigandus miles de 20
Burbach, Rausteinnus civis in Marburg et frater suus Albertus, Albertus
Eufus, Heinricus filius suus, Alboldus, Gonradus frater suus, Hennannus
Banso, Gonradus comes, Anseimus, Godsalcus plebanus de Lenswinde-
husen, Wigandus de Gilse, Rudolfns de Eene.
Acta sunt hec anno domini m? cc?l?, sexto kalendas junii. 25
Aus orig.-perg. in Marburg (dentscho.)- Auf dem ovalen siege! ein möncb mit
buch und Schlüssel; umschr.: S' EKEHARDI- PREPOSITI- FB.. LABIENSIS-
102. Konrad erwählter Römischer konig erlaubt dem Dietrich von
Bartenhausen, seine reichslehn mit ausnähme derer zu Gründau dem
deutschen orden zu überlassen, Rothenburg 1251 febr. 30
1251 Gonradus dei gratia Bomanorum in regem electus, semper augustus,
^^^'- Jerusalem et Sicilie rex, universis presentes litteras inspecturis fidelibus
suis gratiam suam et omne bonum. Gum assiduis utilitatibus domus
sancte Marie Theutunicorum in Jerusalem propter grata et fidelia ob-
sequia fratrum ejusdem inpensa dudum progenitoribus nostris et nobis 35
merito intendamus, ad noticiam vestram volumus pervenire, quod Theo-
dericus de Barthenhusen fidelis noster offerre poterit et donare ipsi domui
de bonis suis tam hereditariis quam feodalibus, que tenet a curia nostra,
r
1251 jan. 19. 87
quoqnid ipse yoluerit de Uoentia noitra pro me arbltrio volnntatis , ex-
oeptis bonig nostriB in Grindah, qne noYissime receperat a manibus quon-
dam imperatoriB domini patris nostri , de qaibnB nallam fieri pennittimus
alienationem. Unde pro fntnra memoria et cantela eorondem fratrnm
5 presentes litteras Bigillo nostre celsitudinis doximuB mnniendas.
Datum apud Botenbnrc , anno dominice incamationis millesimo dn-
centesimo qninquagesimo primo, menfie febrnario, none indictionis.
Aus orig. -perg. in Marburg (dentscbo.) . Das runde siege! zeigt^den könig auf
dem throne sitzend mit scepter und reichsapfel ; umscbr.^ GURAD*' DIYI*
10 AVG'TI IM FEIDIOI • FILI' dL GRA- ROMANOR ' I • REGE • ELECT-*
&.HERES-IERLM- Gedr.: Gudenus Codex 4,882; daraus Hennes 1, 137 nr. 140.
Vgl. Böhmer Reg. 269, 98.
103. Heinrich van Damshausen giebt gegen eine abfindungssumme
seine Zustimmung zu der von seinem verstorbenen bruder Konrad von
ibUolzhausen dem deutschen hause in Marburg gemachten Schenkung
von gutem zu Holzhausen vor dem Streichenberge ^] .
Daulphe 1251 jun. 13.
Onm humana memoria sit labiUs et oadnca, expedit, nt quo gernntor 1251
in tempore, litteramm testimonio perfaennentor. Noverint igitnr nniversi ^^'^' '
20 presentiam inspectores, enm Gnnradas de Holzhnsen intnita JheBn Oristi
et beate Elyzabeth pro animanim Boa videlieet ao progenitomm ejas
remedio et ealnte fratribns domns Thentonice in Marpnrg oontoÜBset pie
et rationabiliter adhne viyenB bona Baa , qne Bita stmt jnxta HolzhnBen
ante montem qni dietns est Streichemberge, qnod mortno eodem Cnnrado
25 Heinriens frater ejuB dietns de TagemanneBhnsen fratroB predictos pro
bonlB ipsis infestavit, asserenB ad ipsom bona eadem esse devolnta.
Tandem mediantibnB Tiris idoneis lis eadem deeifla fiiit in hone modom,
qnod firatoeB iidem dedemnt prefato Heinrieo triginta qninqne solidoB de--
nariomm , qnibns aceeptis pro Be et nxore Bna ae heredibnB BniB rennn-
30 dayit omni jnri et actioni, qne sibi in predietis bonis eompetere videban-
tur, promittens bona fide, qnod in boniB ipBis fratres eofldem ammodo ^)
nullatenus moloBtabit. Testee hnjnB rei snnt : Conradns de Botenstein
BcnltetuB in Marpnrg, Gnnradus Pamns, Andreas filins Brvndelli, Thammo
de AilenhnBen, Cnnradns frater ejns, milites ; HermannnB Thelonearins,
35 Ospertns , LndewioüB de Fronehnsen , Sifridns Bonltetns de Bietencaph,
Heinriens Hotzo miles, Ditmams Albnfl, Dietmams PamnB, et alii qnam
plnreB. In cnjns testimoninm preaenB soriptnm est sigilli civitatis de Mar-
pyrg mnnimine roboratum.
1) Dm Jetiige Holshansen an der Dantphe.
40 2) Wie öfter aUtt • modo.
^
88 1251 Jnli. — 1251 «ng. 21.
Actam in jndido apnd villam Tutfe, anno domini millesimo duoen-
tesimo quinquagesimo primo, idus jnnii.
Aus orig.-perg. mit Siegel in Marburg (deutscho.)*
104. Bruder CUmms meister des Johanniterordens in Deutschland^
Böhmen^ Mähren und Polen beurkundet, dass die Johannüer zu Weis- 5
sensee dem deutschen hause in Griefsledt gegen erlass einer gelretde-
gült zwei hüben zu Willstedt überwiesen haben. 1251 jidi,
1251 Frater Clemens humilis preeeptor sancte domus hospitalis Jheroso-
^'^*' limitani per Alämaniam, Boemiam, Moraviam et Poloniam universis hanc
paginam inspecturis salntem in vero salutari. Quoniam labilis est memo- lo
ria hominum et ea , que in tempore genintnr , processu temporis evane-
sonnt, neeesse est ea Scripte testimonio perhennari. Noverint igitur nni-
versi tam presentes quam fnturi, quod cnm fratres nostri in Wiszinse
tenerentnr fratribus domns Theutonice in Grifstete sex maldra annone
singnlis annis et tres modios Erfordensis mensnre, yidelicet dno maldra 15
et nmim medium hyemalis annone, duo maldra avene et unum modinm,
duo maldra hordei et unum medium, de quibnsdam bonis sitis prope cu-
riam ipsomm et molendinum dictum Heiingen , tale fratres nostri com
dictis fratribus Theutonice domus fecerunt concambium, quod ipsi in re-
Staurum predicte annone duos mansos proprietate suos in Willestete cnm 20
omni integritate sepedictis firatribns assignarunt perpetuo possidendos,
ipsi vero nos et fratres nostros a pensione dicte annone reddiderunt
deinceps absolutes. In cujus rei testimonium eis litteras dedimus sigilli
nostri munimine roboratas. Hujus rei testes sunt: fratres .nostri: frater
Johannes, frater Gerhardus, frater Aberwinus, sacerdotes ; frater Henri- 25
cus de Northusen, frater Henricus de Valanga, frater Heidenricus, et alii
quam plures ; fratres Theutonice domus : frater Hartmannus de Heide-
rungen, frater Bckehardus de Trebezin, frater Henricus de Schirue, frater
Irfridus de Alrestete.
Acta sunt hec anno domini m. cc. li., mense julio. 30
Aus nr. 772 (786) des Marburger copialbuches in Wien.
105. Das deutsche haus in Marburg kauft die guter Wiegands von
Bauerbach bei Hachborn. 1251 aug. 21.
1251 Cum humana memoria sit labilis et caduca, expedit, utqne gemntur
aug. 21. jjj tempore, ne oblivisci valeant, litteramm testimonio perhennentur. 35
Noverint igitur universi presentium inspectores, quod commendator et
fratres domus sancte Marie Theutonicorum in Marpurc bona Wigandi de
Burbach apud Habechebumen 'sita conparaverunt pro xxvi marcis sub
1251 lept. 1. 89
omni eantela, qne Beenndum oonBaetadinem terre in bonorum solet emptio-
nibas exerceri. In loco enim , nbi siia sunt bona jam dicta , videlicet
Habechebnmen, presente Conrado villico et commnnitate yille bonis ipsis
emptionis titnlo rationabiliter acqnisitis Heinricus et Fridericns fratres
5 predicti W., Gisla, Sophia, Hedwigis et Mechtildis gorores* ejnsdem nee-
non ipse W. abrennntiarnnt liberaliter et libenter omni jnri, qnod in bonis
jam dictis habere videbantur, manibns extensis et coadunatis, jaetn qno-
qae calami et omnibns intersignis , qne in hujuBmodi fieri consaevenint,
promittentes manifeste, qnod ipsi vel eorum heredes fratres prelibatos in
10 bonis illis inpetere perpetno non valebnnt. Testes hajns rei sunt: domi-
nus Dithmams prior de Habechenbumen, Gonradns eomes, Sibodo miles,
Gunthems walbode, Wintherus, Mengotas Elle, Hartmannus de Luden-
howe, Wiker Kecke, Wemherus de Hestenchem, Mengotus Kyrman,
Hecheardus, Budulfus ; frater Reinhardus de Capella, frater Herinandus
i^de Sonenbach, et alii quam plures. In cujus rei memoriam et munimen
presens instrumentum est sigilli civitatis de Marpurch karacthere robo-
Tatum.
Actum anno domini m?cc?li?, xii? kalendas septembris.
Aus orig.'perg. in Marburg (deutBcho.J. Siegel abgefallen.
20 1 06. Das deiUsche haus in Marburg erwirbt giUer zu BeUershausen.
1251 sept.i.
Noverint nniversi presentium inspectores , quod frater Reynhardus 1251
de Capella nomine domus et fratrum in Marpurg comparavit in villa Bei- "^^^' '
tershusen omniabona, que heredes Emesti habuerant in eadem, pro libris
25 qnatuor solidis decem denariorum monete de Marpurg. Hec vero nomina
sunt heredum : Wikerus filius jamdicti Emesti, Jutta filia ejus cum viro
sno Gunthero de Aldendorf, Irmendrudis de Bvrckeshusen, Wikerus filius
ejus et Jutta filia ejusdem cum viro suo Ludewico de Holzhusen, Clara
qnoque filia ipsius. Preterea Cunradus de Linne miles, qui jus advocacie
30 in bonis ipsis asseruit se habere, resignavit illud pro triginta solidis dena-
riorum ab eisdem heredibus sibi datis in manus fratrum predictorum in
jndicio Ebezdorf coram Cunrado judice dicto comite per manum Wikeri
dicti Becken , qui tunc constitutus fuit procurator super homines domine
dacisse , de quorum cohsorcio sunt heredes. Hec quoque vendicio con-
35 tracta est tarn ex parte vendentium quam ementis loco et tempore secun-
dnm consuetudinem terre cum omni soUempnitate , cautela et jure , que
Bolent in talibus exerceri, et hoc per manum heredum predictorum, advo-
cati jamdicti, judids, scabinorum et omnium illorum, qui debebant me-
rito Interesse. Aderant etiam testes hü cum omnibus supradictis: Adolf us
90 1251 wpl. 6.
miles dictuB Isrntiu ^), Syboto miles de Ebezdorf, Meingoz Enatz, Badol-
fog filiuB ejufl , OrtwiniiB de BeltershiuieiL , Heinrions 6cade , HoinriciiB
Bnfas, Walfterng filiusCimradi, HennaimiiB Wolfrudo, GvQthenui Wanko,
Meyngoz Isenkolbo , et alii quam plnras. Ut aatem hec robur pbtinere
valeant firmitatis, presens instrnmentam sigillo civitatis in Marpmg; com- 5
munitum saper hiis ad instaaeiam partiam confectom fuit in testimoniiun
rei geste.
Aetam anno domini m?ce?li?, kalend. septembris.
Aus orig. -perg. mit zerbrochenem Siegel in Marburg (dentscho.)- Gedr.: Ent-
deckter Ungmnd nr. 73 ; daraas Samml. ¥. Deduet 7, 523. 10
107. Genannte Schiedsrichter befreien das deutsche haus in Marburg
von den ansprachen^ welche der dompropst zu Worm^ vermöge einer
päpstlichen provisian auf die kirche zu Flörsheim gemacht hatte.
Worms 1251 sept.ß.
1251 Nos magister Conradns scolasticas Wormaciensis et magister Hen- 15
»ept. 6. j^g^g ^Q Nikastele canonicus sancti Germani Spirensls , arbitri electi a
partibns litigantibns snper ecciesia in Flersheim Wormaciensis dioeesis,
partibns yidelicet venerabili domino preposito Wormaciensi necnon con-
mendatore de Marthpurg ac fratribus domus Theutonioe secnndum for-
mam conpromissi , cum per amicabilem conposicionem negocio utiimque 20
summatim perscrutato decidere non possemus, comperimus, quod predicti
fratres talibus et tarn validis muniti sunt privilegiis, quod prefatus domi-
nus prepositus auctoritate rescripti apostolici super provisione sibi fadenda
nsqne ad certam summam in dyocesi Wormaciensi de speciali gracia do-
mini pape obtenti prelibatam ecciesiam in Flersheim de jure petere ant 25
eciam occupare nee debet nee potest. Quare nos auctoritate nobis tradita
hinc inde a partibus memoratis, consensu archidiaconi, videlicet prepositi
sancti Pauli Wormaciensis , et executorum ipsius prepositi super hoc de-
bito modo requisito et habito , quemadmodum in instrumentis super hoc
confectis plenius continetur, in nomine domini predictos conmendatorem so
et fratres ab inpeticione ipsius domini prepositi Wormaciensis sentencia-
liter absolvimus, dicto domino W. preposito super eadem ecciesia perpe-
tuum silencium inponentes.
Actum Wormade, anno domini m.cc. li., viii. idus septembris, in
claustro majoris ecclesie, hora vespertina. 35
Ans nr. 556 (565) des ICarburger copialbuches in Wien.
1) Vieileiehi irrig statt Irintni (Ban von Hokhaosen).
121^1 «apt. 8 . *- 1252 Jan. 12. 94
108. 1251 septS^).
Lndewicns dei gratia abbas totasqne conyentas monasterii Bein- i25i
heTSbnmensifi. VendidimuB domino Ludewico de Meldingen camerario *^^^' ^'
Maguntmo et nxori ejus Margarete curiam nostram in Erfordia sitam
6 apnd libinsbrnkken pro yi^nti sex marcis argenti jure hereditario, sie
qnod solvent nobis annuatim in feste saneti Michahelis nnnm fertonem
argenli, quam pensionem ad indicium proprietatis nostre nobis in ipsa
cnria dnximns reseryandam. Qnodsi in eodem termino yel infra qna-
tnordecim dies seqnentes non solyerint, camerarias noster placitabit
10 super curiam contra eos secundum jus et consuetudinem dyitatis, pront
super bonis hereditariis competlt faciendum. Testes: Godscalcus Longus,
Rodolfus de Northusen, Godscalcus Eerlingere, et alii ciyes Erfordenses.
Acta sunt hec anno gratie m. cc. li., yi. idus septembris.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)* Die Siegel des ftbtes und conventes
1 5 sind zerbrochen.
4 09. Rupert von Rossdorf und Beriha seine ehe fr au schenken dem
deutschen hause zu Marburg aUe ihre guter. 1 252 jan> 1 3.
Cum de yite medio migrant homines , littera manet superstes , que 1252
ad posteros priomm transyehat actiones. Noyerint igitur uniyersi presen- ^^- '^'
20 tinm inspectores, quod Bupertus de Bosdorf et Bertha uxor sua dederunt
nuanimi consensu et gratuita yolnntate ob reverentiam Jhesu Gristi ac
pie matris ejus necnon sancte Elizabeth pro salute suarum atque remedio
animarum fi*atribus domus sancte Marie Theutonicorum in Marpurg uni-
yersa bona sua tfun mobilia quam immobilia, que habebant yel sunt in
25 posterum habituri, promittentes bona fide ac sponte se obligantes ad sol-
yendum iisdem fratribus decem solides denariorum singulis annis^ quam-
diu yixerint, in testimonipm rei geste. Et altero eorum viam uniyerse
camis ingresso persona, que supervixerit, juxta consilium et arbitrium
fratrum predictorum yiyere debet usque ad terminum yite sue. Testes
3o1iujus rei sunt: frater Wemherus de Battenburg commendator, frater
Heinricus de Burbach prior, frater Ludewicus de Munzenbach traparius,
frater jSifridus marscalcus: Hermannus Thelonearius, Sifridus junior,
Ospertus , Amoldus Bufns , et alii quam plures. Ut igitur hec retractari
non possint ab aliquo nee in futuro yaleant obliyisci, presens instrumen-
35 tum super hiis confectum fuit et sigilli ciyitatis in Marpurg munimine
roboratum.
Actum anno domini m?cc?lii?, idus januarii.
Aus dem yon moder sehr beseh&digteu orig.-perg. in Marburg (deutscho.).
Siegel abgefallen.
40 1) ygi. nr. 397 n. 406.
X
92 1252 Jan. 18. — 1252 febr. 1.
110. Die Stadt Marburg beurkundet^ dass Mechtild von Schröck dem
deutschen hause zu Marburg ihre guter in [benhausen wid Nieder-
wetier geschenkt habe. 1252 jan. 1 8.
1252 Gnnradus de Rotenstein scaltetns, scabini et universitas dviom in
jan. 18. jfaj^^rg universis presentes litteras inspecturis noticiam subBcriptornm. 5
Cum hnmana memoria sit labilis et cadnca , deeet , ut qne gernntnr in
tempore, scripti testimonio perhennentur. Presentium igitnr testimonio
recognoscünns nos vidisse, quod domina Mehtildis dicta de Schrikede
intuita Jhesu Cristi pro anime sue necnon snomm progenitoram anima-
mm remedio et Baiute contalit fratribns domuB Theutonice universa bona lo
sua, que in Ibenhusen et Niderenwettere noscitur habulBse, eum onmibns
redditibns , ntilitatibus ac attinenciis eomndem , ut in perpetuum eadem
habeant et possideant libere ac in utilitatem domus convertant et dispo-
nant pro sue libito volnntatiB de eisdem , sieut facere conBueyemnt de
ceteris bonis domus. In cujus rei memoriam et munimen hanc paginam 15
sigilli nostre civitatis caractere duximus roborandam. Testes hujns rei
sunt: Andreas miles, Budolfus dictus Baustein, Hermannns Thelonea-
rius , Ospertus , Ludewicus dictus de Fronehysen , Eberhardus Longns ;
insuper fratres domus Theutonice : frater Wemherus de Battembvrg com-
mendator, frater Heinricus prior, frater Wigandus de Schrikede, frater20
Ludewicus plebanus civitatis, frater Johannes de Oeylenhusen, frater
Ludewicus dictus de Munzembach traparius , frater Sifridus marscalcus,
et alii quam plures.
Actum anno ab incarnatione domini m? cc? lii?, xv . kalendas februarii.
Aus orig.-perg. mit zerbrochenem siege! in Marburg (deutscho.). 25
111. 1252 jan. 25.
1 252 Willelmus dei gratia Bomanorum rex semper augustus . Cum Teoderi-
jan.25. ^^^ ^^ Bartenhusen feoda, que tenet a nobis et imperio, Johanni deErtal co-
ram nobis legasset, si ipsum sine berede contingeret decedere, nos jam dicte
legationi grato assensu annuimus, presens scriptum sigillo regio munientes. 30
Actum anno domini m? cc? lii?, viii? kalendas februarii, indictione x.
AuB orig. -perg. mit Siegelbruchstück in Marburg (deutscho.).
112. Das deutsche haus in Marburg kauft von Hermann Dichtere
von Beltershausen guter daselbst. 1252 febr. 1.
1252 Noverint inspectores presentium universi, quod frater Beynhardnsss
febr. 1 . ^Q Gapella a Hermanne de Beltershusen dicto Dichtere jugera decem
agromm in campo ejusdem ville sita pro libris Septem solidis decem de-
1252 mal 1. 93
nariorum^monete in Marporg cum voluntate et consensu Canegandis uxoris
ejoB legitime filionunque ipsins Eberbemi, Hermaimi, Ludewici, Wem-
heri atque filiarum Gerdrndis et Mehtildis rationabiliter et legittime no-
mine domns et firatmm InMarpnrg comparavit cantelis omnibns interjectis,
5qae juxta consnetadinem solent in hnjnsmodi contractibuB exerceri. Unde
com bonorum eonmdem Cunradus miles dictuB de Limie advocatus fuisset,
de conBensu et voluntate uxorifl gue legittime jus omne , quod in bonis
predictis sibi competere videbatur , dedit fratribus prefatiB liberaliter ac
libenter, preBentibuB Johanne filio LeoniB, Milchelingo juniore et Adolfe
lofilio domine Gute caBtrensibuB de Nordecken. luBuper quod idem Her-
mannus plenam prcBtabit warandiam fratribuB de bonis eisdem per anni
spacium atque diem secundum conBuetudinem et juB terre , hos pro se
fidejusBores obligayit : Wikerum dictum Becken, qui etiam ex parte judi«
cii fratres ipsos duxit in possesBionem bonorum eorundem, Ortwinum de
isBeltershuBcn etGerbertum deMuschede. Preterea idem Hermannus obli-
gayit pro se fidejusBorie Bertholdum de Schrikede juxta ripam , quod
HennannuB filius ejus absens , cum reversus fnerit , et duo pueri , cum
devenerint ad legittimam etatem , consentire debent in vendicione pre-
dieta y quam pater eorum Hermannus predictus cum fratribus rite fecit.
20 Testes hujus rei sunt : persone predicte ; insuper Syboto miles de Ebez-
dorf, et in villa Beltershusen Meingoz Knatz , Witradus filius ejus , Ort-
winus juratus, Heinricus Schade, Waltherus juratus, Heinricus Bufus ju-
ratuB , et tota communitas dicte ville ; preterea Theodericus de Holzhu-
sen , GumpertuB de Aspach , Gumbertns filius ejus , et alii quam plures.
25 Ut autem hec apud posteros robur obtinere valeant firmitatis, presens in-
strnmentum ad instanciam partium confectum fnit et iu testimonium rei
geste sigilli civitatis in Marpurg munimine roboratum.
Actum anno domini m?cc?lii?, kalendis februarii.
AuB orig.-perg. mit Siegel in Marburg (dentscho.).
30 M 3. Der cardinallegat Hugo verspricht allen^ welche zur Vollendung
der Elisabethenkirche in Marburg beitragen, vierzig tage ablass.
Insula 1252 mai 1 ^).
Universis Cristi fidelibus per Alamanniam constitutiB presentes litte- 1252
mal 1.
1) Am 9. Q. 12. märz 1252 urknndet Hngo in Hildeshelm, am 21. n. 25. marz in
35 Braunschweig, am 1. april in Bremen, im april (ohne tag) in Gölu, am 10. april in Mün-
ster. Codex dipl. Saxon, reg. 1, 137 nr. 161. Erath Codex dipl. Qaedlinb. 190—191 nr.l24.
i2d. T. Heinemann Codex dipl. Anhaltin. 2, 150 nr. 194. . Lübeck. Urkb. 1, 168 nr. 182.
Rbmck n. y. Bippen Bremische« Urkb. 1^292 nr. 151. Lacomblet Urkb. z. Gesch. d. Nie-
derrbeins 2,203 nr.380. Ennen Quellen z. Gesch. d. SUdt Coln 2,311 nr.306. WUmans
40We6tnLl. Urkb. 3,287 nr. 537. — Der ansstellungsort Insnla ist hiemach wahrscheinlich
Marienwerder bei Hannover.
y
94 1252 mal 27.
ras inspecturifl frater Hugo miseratione divina titnli sanete Sabine ptes-
biter cardinalis, apostolice sedld legatns, sahitem in dommo. Quoiiiaiii,
nt ait — vitam etemam ^) . Com igitur, sicut dilecti in Cristo . . eonmien-
dator et fratres domns Theotonieomm ecclesie sanete Elizabeth in Mar-
burg Magontine dioeesis nobis insinnare enranmt, iidem eeelesiam ipsam 5
cum offieinis suis nsibus opoHunis dndum edificare ceperint opere snm-
ptao0a et ad consnmationem ipsins operis fidelinm snffiragia noscantor eis
plnrimnm oportana, nniversitatem vestram rogamns, monemns et exhor-
tamur in domino in remissionem vobis peccaminnm injnngentes, qnatinns
de bonis vobis a deo eollatis pias eis elemosinas et grata ad hec caritatig lo
subsidia erogetis, nt per Subventionen! vestram opus inceptum valeat
consumari et vos per bec et alia bona, qne domino inspirante feceritis,
ad eteme possitis felieitatls gaudia pervenire. Nos enim de omnipotentis
dei misericordia et beatoram Petri et Pauli apostolorum ejus auctoritate
confisi Omnibus vere penitentibus et confessis, qui manum eis ad hec por- 15
rexerint adjutrieem, quadraginta dies de injuncta sibi penitentia miseri-
corditer relaxamus ; presentibus post consumationem operis minime vali-
turis, quas mitti per questuarios districtius inhibemus, eas, si secus actum
fuerit, carere viribus decernentes.
Datum Insule , kalendis maji , pontifieatus domini Innocentii pape 2o
iüi. anno nono.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutBcho.). Am obern rande der rückseite steht: .
Petras Viterbiensi s. Siegel ovalj^ geistlieher stehend, mit beiden bänden ein
buch haltend; umschr.: S ' FBIS- HYG* TT- SC£- SABmE- PB'RI* CARD'
114. Die Stadt Worms beurkundet ^ dass ihre bürger die eheleute2&
Herlrich und Gisela dem deutschen arden elf morgen weinland %u
Karlbach unter vorbehält des ertrages überlassen haben.
Worms 1 252 mai 27.
1252 Gonsules universique cives Wormacienses. Noverint universi pre-
mai 27. geucium inspectores, quod Hertricus ac uxor ejus Gysela nostri concivesso
bona sna Karrelabach sita, videlicet xi jugera vinearum cum quadam cu-
ria, contulerunt fratribus de domo Theutonica libera et spontanea volun-
tate^ ita quod iidem fratres predictis H. et 6. conjugibus quoad vixerint
de hujusmodi bonis dabunt annuatim tres karratas vini, que de supra-
dictis vineis provenerint et ipsis creverint, eisdem intra muros Worma- 35
cienses sine eorundem conjugum laboribus et expensis presentandas.
Alteri vero superstiti postdecessum alterius memoratas tres karratas vini
tempore vite ipsius annuatim similiter assignabunt. Sane cum Franko
1) Wie in nr. 18.
1252 Jal. 21. ^ 1252 Mpt. 4. 9S
prenomiiiate Gisele nxoris ipsins H. frater occasione hereditatis , quam
ad ipBiiin devolutam asserebat, snper hiis bonis litem et aetionem habe-
ret, landein in jndicio ordine juri» victnfl renaneiavit omni inpeticioni et
jnri, quod habere ad bona talia videbatur, ita quod nee ipse yel soi here-
5 des in bonis istis prenotatos fratrea aliquatinus inpedirent, snper eo ab
eodemFrankone facta effestucacione soUempniter eoram nobis. Nos qno-
qne in premissornm memoriam evidentem presens scriptum sigillo civi-
tatis nostre sigillandum duximus cum testibus subnotalis, quomm nomina
snbsequntor : Dauid post Coquinam, Wolframus de Petemsheim, nrifites;
10 Conradns Dirolfi, Henricus Bicheri, Gonradns VosseUn, Henricus Cipura,
BSberliardns in vico Lane, Conradns de Arbore Bosaram, Henricus Holt-
munt, BertholduB cerdo et Fnmco frater suus, et alii comphures.
Actum et datnm Wormacie, anno dcmiini m.cc.lii., feria secunda
post octavas pen&eeostes.
15 Au0 nr. 547 (556) d<M Marbuiger copialbaches in Wien.
115. Ulrich von Münzenberg entsagt seinen ansjprüchen auf guter zu
Kirchhain zu gunsten des deutschen hauses in Marburg.
Münzenberg 1 252 jul. 21 .
Ylricus de Hmoenbe^. Ad universorum nottciam presenti pagina 1252
20 cnpimus pervenire, qnod nos et uxor nosira Helewigis de consiKo amico-
mm nostrorom renuntiavimus omni actioni, quam habuimus pro bonis in
Kirbhayn contra fratres domus Theuthonicorum in Marpurg, ad preces
domine nostre Sophie ducisse Brabantie et ex eo, quod experti sumus jus
nostrum in bis bonis minus validum fuisse, et propter deum. Ad hujus
25 rei memoriam presentem scedulam sigillo nostro fecimus communiri.
Datum Mincenberg, anno domini m? ec? 1? secundo, in vigilia sancte
jMarie Magdalene.
Aus orlg.-perg. in Marburg (deutscho.)* Siegel rund; pflanze (minzenkraut)
zwischen swei tMrmen; umsehr.: SIGILLYM- YLEICI- DE- MINCENBERC*
30 Qedr.: Chidenofl Codex 4, 882. Hennes 1, 139 nr. 143.
116. Markgraf Heinrich von Meissen^ landgraf von Thüringen^ be-
stätigt die Schenkung der pfarrkirche zu Fekberg an den deutschen
orden durch herzog Heinrich von Brabant. Wartburg 1 252 sept. 4.
Nos Heinrieus dei gratia Misnensis et Orientalis maichio^ Thuriugie 1252
35 lantgravius et Saxonie comes palatinus, notum &cimu8 universis, quod ""^ '
donationem, quam illustris dux Brabantie felicis memorie et consanguine'a
nostra dilecta filia sancte Elizabeth domui Teutonice super parrochia
96 1253. — 1253 märz 23.
Yelsberc fecit <) , inconvulsam tenere yolumas atqne ratam et hoc litteris
presentibus protestamnr.
Datum Wartberc, anno domini m? cc? lii?, pridie nonas septembris,
decime indictionis..
Aus dem durch feuchtigkeit stark beschädigten orig. -perg. in Marburg 5
(deutscho.). Siegel abgefallen.
117. Das kloster Hachbam überlässt dem deutschen hause in Mar-
burg eine guU zu Ginseidorf gegen eine andere zu Hachbom. 1 253.
1253. Kos magistra et conventus in Habichebumen notum esse volnmns
universis, quod fratribus in Marthpurg domus Theutonice maldnim sifi-io
ginis et maldrum avene in Gunzellendorf in concambio singulis annis
perpetnaliter assignamus, scituri, quod nobis vice versa cansa conmodi-
tatis modo simili in Habichebumen de bonis suis maldrum siliginis et
maldrum avene singulis annis perpetnaliter dare statuerunt. Ut antem a
nostrorum successorum non labatur memoria, presentem paginam nostri 15
conventus sigillo fecimus roborari.
Datum anno domini m. cc. liii.
Aus nr. 162 (165) des Marburger copialbuches in Wien.
1 1 8. Hartmul van Cronberg erklärt sich nach dem testamente seines
in den deutschen orden getretenen bruders Frank für verpflichtet zu 20
gewissen leistungen aus gutem zu Dortelweil und Sossenheim an seine
geschwister unter aufrechterhaltung der in dem genannten testamente
dem deutschen hause in Marburg gemachten schenliung von giitern zu
Harheim. 1253 iwarz 23.
1253^ Ego HartmuduB de Gronenberg universis presens scriptum visuris25
notum esse volo, quod ego juxta testamentum fratris mei Frankonis, qui
divina inspirante gratia se ordini domus Teutonice scitur reddidisse,
duabus sororibus meis in religionis habitu domino famulantibus dno pel-
licia semper in secundo anno de bonis sitis in Turkelwila, quoad vixerint,
et duobus fratribus meis parvulis sex octalia siliginis de bonis in Sozen- 30
heim sitis annuatim , quousque dum ipsi ad statum virilem perveniant,
debeo ministrare , legationis sue testamentum , quod cum bonis suis in
Horheim fecit domui Teutonice in Marpurg, nunc et semper omni contra-
dictione remota servando. Hujus rei testes sunt: Eberwinus Grus, Otto,
Walterus, Bertoldus Suap, Franko de Gronenberg congnati; Amoldus, 35
Gräfte et cappellanus ejusdem loci.
min 23.
1) Nr. 82 u. 86.
1258 »pr. 22. 97
Aetnm anno domini m? cc?Iiii?, in dominiea qna cantatur occulif!) mei
Bemper. Ut autem hec firma maneant et illesa, presentem cedulam sigillo
meo, communi noeftro sigillo et Walten cognati mei eigillo duxi robo-
randam.
5 Aus orig.-perg. in Marbnrg (deotseho.)* Drei Siegel ; vom ersten nnd dritten nnr
noch stücke; das zweite abgefallen. Auf dem herzförmigen dritten ein nach oben
und unten in zinnen auslaufender Querbalken; umschr.: DE • ASCEBVBN •
Gecbr. : Gudenus Codex 4; &83 ; daraus Hennes 1, 140 nr. 145.
119. Graf Emich von Leiningen entscheidet den streit zwisclien den
10 rittern Berthold von Laumersheim und Ebelin von Knöringen und dem
deuischeu hause in Flörsheim über die nachgelassenen guter Ulrichs
von Knöringen xu gunsien des deutschen hauses. 4 S53 apr, 22.
Emicho comes de Liningen. Noverint universi presencium inspecto- 1253
res 5 quod exorta questione inter Bertolduni de Lumersheim et Ebelinum *^'* ^^*
15 de Gnuringin milites ex una parte et fr^tres sancte Marie de domo Theu-
tonica in Flörsheim ex altera super bonis ibidem, que Vlricus de Cnurin-
gen dictis fratribus ob remedium anime sue tradidit et legavit , utraque
pardum in nos sub periculo cause conpromiserunt simpliciter et de piano,
ratnm habentes quidquid de predictis bonis duceremus arbitrandnm. Nos
20itaque habito prudentnm et proborum consilio super predictis bonis in
nomine domini taliter arbitramur, quod Bertoldus et Ebelinus milites pre-
dieti nichil juris habent in bonis snpradictis, cum fratres memorati eadem
bona in judicio optinuerunt per sentenciam dif&nitivam ab eisdem^).
Unde volumus, quod cedant et bonis renuncient supradictis, quemadmo-
25 dum jam fecerunt. Ipsi enim aput Flörsheim coram judicio conmunicata
manu uxoris Bertoldi et heredum utriusqne cesserunt et renunciaverunt
pro se et suis heredibus bonis supradictis. Verum quia dicti milites labo-
res fecerunt et expensas in Ute supradicta, volumus etrogamus, quod
fratres memorati Ebelino militi , quam diu ipse vixerit , dent xl maldra
30 siliginis annis singulis infra assumpcionem et nativitatem beate virginis ;
ipso autem mortuo heredibus nichil dabunt. Bertholdo yero de Lumers-
heim et nxori sue in reconpensam expensarum nostre dilectionis intuitu
fratres memorati concesserunt dimidietatem bonorum supradictomm pro
aimno oensn/ videlicet dimidia libra cere annis singulis in feste purifica-
39cionis persolvenda. Postqnam antem mortui fuerint, eadem dimidietas
bonorum ad fratres supradictos libere redibit et absolute. Testes hujus
reisunt: Hildemarus, Gerhardus de Dirmenstein, Johannes, fratres de
domo Thentonica ; Bertoldus Smiizzel, Fridericus de Lannesheim, Franco
40 1) Vgl. nr. 92.
Hess. Urlrandenbiicl). I. 7
«f>.
98 1253 aog. 9. — 1254.
de Lannesheiin, Helfricas de Isenburch, Sigelo de Kircheim, Gerbodo de
Eppelensheim, Cranich de Eircheim, Amoldus advoeatus de Flersheym,
Hugo de Flersheim, Henricus de Isenbnrch, et alii quam plures.
Datum amio domini m. cc. liii., in vigilia beati Georgii maiüris.
Aus nr. 542 (551} des Marburger copialbuches in Wien. 5
120. Der cardinallegat Hugo versprichl allen beförderem des von
dem deutschen hause zu Marburg unternommenen kirchen-^ hospitaln
und officinenbaues hundert tage ablass. Metz 1253 aug. 9.
1253 Universis Cristi fidelibus per regnum Alemaimie constitutis, a'd quos
aug. 9. py^gßnijßg littere pervenerint, f rater Hugo miseratione divina tituli sancte lo
Sabine presbiter cardinaliB, apostolice sedis legatus, salutem in domino.
Quoniam , ut ait — vitam etemam ^) . Cum igitur , sicut dilecti in Cristo
. . preceptor et fratres hospitalis sancte Marie Theutonicorum in Mart-
burch Maguntine diocesis nobis exponere curavernnt, iidem ecclesiam.
hospitale et officinas suis et pauperum usibus oportunis edificare ceperinti5
opere sumptuoso et ad edification^m hujusmodi ac sustentationem paupe-
rum eorundem fidelium suffragia noscantur plurimum oportuna, universi-
tatem Testram monemus, rogamus et hortamur in domino in remissionem
vobis pecaminum injungentes, quatinus de bonis vobis a deo coUatis pias
ad id elemosinas et grata eis caritatis subsidia erogetis, ut per subven-20
tionem vestram dictum opus valeat consummari ac alias eorum indigencie
provideri et vos per bec et alia bona, que domino inspirante feceritis.
ad eteme possitis felicitatis gaudia perrenire. Nos enim de omnipotentis
dei misericordia et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus auctoritate
confisi Omnibus vere penitentibus et confessis, qui eis ad id manum por-25
rexerint adjutricem , centum dies de injuncta sibi penitencia misericor-
diter relaxamus. Presentes mitti per questuarios districtius inhibemus,
eas, si secus actum, carere viribus decementes.
Datum Metis, v. idus aug^sti, pontificatus domini Innocentii pape iiii.
anno undecimo. 30
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)« Auf der rückseite steht: sancta
f Maria.
121. Der Marburger bürger Albert genannt von Amöneburg und Kon-
rad Puzel von Dillenburg verkaufen ihren hof in Bellershausen dem
deutschen hause in Marburg, 1254. 35
1254. ^os Albertus civis in Martpurc dictus de Amneburg, Conradus filius
Puzel de Dillenberg et uxores nostre Ysendrudis et Adelheidis tenore hoc
protestamur curiam nostram in villa Beltershusen cum omnibus attinen-
1) Wie In nr. 18.
1254. 99
tibuS; agriS; pratis, pascuis^ nemoribus fratri Eeinhardo de Cappella no-
mine domus et fratrum Theuthonieornm in Martpure vendidisse pro xx
marcis et nna, Adolfo et Mechthilde pueris dicte Ysendrudis, qui et erant
heredes, qoibns de predictis denariis dabantur marca et dimidia, consen-
5 cientibus et abrennnctiantibus , ut debebat, enm venditoribus prefatis.
Et hec emptio et venditio facta est coram seabinis in Martpure loco et
tempore seeundom terre consuetudinem cum soUennitate et cautela| et
omnibuS; que solent in talibus exhiberi, ita quod a venditoribus et here-
dibus manibus choadunatis et jactu calami sunt resignata. Insuper fra-
10 tres in possessionem sunt ducti et bona prelibata eis assignata sunt per
eosdem in >dlla Beltershusen coram Lutbrando comite in Ebelzdorf tunc
temporis. Hiis intererant villani in Beltershusen et omnes, qui debebant
merito interesse. Preterea dictus Albertus et uxor sua pro se et pueris
dictis. Heinricus Fliko pro filia et genero suo de prestanda werandia se-
15 cundum terre consuetudinem fidejusserunt. Item solutioni pecunie Her-
mannus Thelonearius, Ospertus, Hermannus Dens, Rvdegerus, Gumper-
tus Ganto, Engelbertus interfuerunt. Preterea testes hujus rei sunt:
Lvdewicus de Yronhusen j £yerhard(uSj Longus ; insuper fratres : Lode-
wictts plebanus in Martpure, Wigandus de Scrikede, Reinhardus de Ha-
20 seistein, Hermannus sacerdos, Si£fridus marscalcus ; item testes de Ebelz-
dorf: Lutbrandus comes , Gumpertus waldbodo , Heinricus Fliko de Al-
naha ; in Beltershusen : Heinricus Ruffus et frater suus Gerlacus faber,
Ortwinus, Rvdolfus Knaz et frater suus Wideradus, Wikerus, et alii
plures. Et in hujus rei evidentiam sigillum burgensium äd instantiam
25 partium civitatis in Martpure huic littere est appensum.
Datum anno domini m? cc? 1? iiii?
Ans orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen.
122. 1254.
Andreas miles. dominns Thietmarus miles. Arnoldns niilee. do- 1254,
30 minus Dhegenhardus sacerdos et Conradus de Anzenuare. Capellam
in Anzenuare cum universis suis attinentiis in remedium animarum
nostrarum necnon et parentum nostrorum cum consensu uxorum et li-
berorum et omnium heredum nostrorum in sublevamen sanctorum in-
firmorum hospitali beati Johannis baptiste trans marinas partes propriam
35 tradimus. Insuper quartam partem prefate capelle ego prefatus dominus
Thiethmarus miles in proprietate conparavi et eisdem infirmis contuli.
Ne autem hoc attemptetur, quia sigillis caremus, presens scriptum sigillo
domini G. pinceme roboratum fecimus conscribi. Testes etc. (I)
Actum anno domini m? cc? liiii?
40 Aus orig.-perg. in Marburg f deutscho.). Siegel abgefallen. Gedr.: Ent-
deckter Ungrund nr. 18 ; daraus Samml. v. Deduct. 7. 466.
1*
1 00 1254 mal 16. ^ 1254 jun. 26.
123. Papst Innocenz IV. gewährt allen ^ welche die dem deutschen
orden gehörige kapelle der heiligen Elisabeth zu Marburg^ die dem-
nächst eingeweiht werden soll^ am tage der einweihung und am tage
der heiligen Elisabeth besuchen^ vierzig tage ablass,
Aßsisi 4 234 mai 18. ^
1254 Innocentius episcopus servus servorum devuni vereis Cristi fidelibus
™" ^^' presentes litteras inspecturis salutem et apostolicam benedictionem. Vite
perempnis gloria, qua mira benignitas conditoris omnium beatam coronat
aciem civium supernorum , a redemptis pretio sangninis fusi de pretioßo
corpore redemptoris meritorum debet acquiri yirtute, inter que illud C8ße lo
pregrande dinoscitur, quod ubique sed precipue in sanctorum eeclesiis
majestas altissimi collaudetnr. Bogamus itaque nniversitatem yestram et
hortamur in domino in remissionem vobis peccaminum injungentes, qua-
tinus ad capellam sancte Elisabeth de Marpuch (! ) Magnntine dioeesis,
que, sicut accepimus, spectans ad hospitale sanete Marie Thentonieonim 15
debet in proximo dedicari, imploraturi a domino delictonim veniam in
humilitate spiritas accedatis. Nos enim, ut Cristi fideles quasi per premia
salubriter ad merita invitemus, de omnipotentis dei misericordia et bea-
torum Petri et Pauli apostolorum ejus auctoritate confisi omnibus vere
penitentibus et confessis, qui ad eandem capellam in die dedicationis20
ipsius et in festo predicte sanete causa devotionis accesserint annuatim,
quadraginta dies de injuncta sibi penitentia misericorditer relaxamus.
Datum Asisii, xv. kalendas junii, pontificatus nostri anno undeeimo.
Aus orig. -perg. in Marburg (deutscho.)- In der rechten ecke des umgelegten
unteren randes steht: Jo S und auf der rückseite : sanctaf Maria. Die bleibulle hängt 25
an roth und gelben seidenföden.
124. Erzbischof Arnold von Trier überweist dem deutschen hause in
Coblenz die demselben von deti patronatsherren geschenkten Pfarr-
kirchen zu Herborn und Zeuzhem mit den dazu gehangen kapellen.
IWer 1254Jmi. 26. 30
1254 A. dei graeia Treuirorum archiepiscopus viris religiosis et ^lectis in
jnn. . (ij.jg|.^ preceptori et fratribus domus Theutonice in Confluentia salutem
in domino. Quoniam ea, que possidentur a vobis, deputata sunt servicio
crucifixi , quem et in menbris suis . videlicet pauperibus , hospitalitatis
graeia, infirmorum cura ac multiplici consolacione misericorditer recipitis 35
et fovetis, nichilominus fratribus vestris transmarinis necessaria mini-
strande, qui pro defensione terre sanete et fide cristiani nominis dilatanda
se periculis et mortibus fideliter et frequenter exponunt , considerantes,
1254 jQl. 2. 101
qaod ad tanta pietatis opera plaribus indigetis, ecclesias parocfaiales
nosire diocesis in Heraere et Znzheim enm eapellis attinentibus eisdem,
qnairam jara potnmalaB benigna deyocione patronomm vobis dinoscuntnr
esse collata , de consensu^capituK nofitii domiii vealre eonferimus et do-
5 Barn«» , ita videlieet , ut , cam obtulerit se facultas et qni loco pastorum
babefitar eas desierint possidere , fraetas earnm , qui super neeessitatem
deserviencinm personarum proyeniunt, vestris usibus applicentur ; niclii-
lominus districtiuB provideri volentes , ne cura animaruin in eis aliqua^
tenus necgligatur et tanta poreio deservientibus assignetur, ut de jure suo
to archiepiscopis et archidiaconis sufficienter valeat responderi. In cujus
facti perpetuam firmitatem nostrum et capitnliTreuerensis sigilla presen-
tibus litteris sunt appensa.
Datum Treueri, anno domini m?cc?liiii?. vi? kalendas julii.
Aus orig.-perg. in Idstein. Zwei Siegel an rothen seideDStrÖngen : 1. oval;
15 sitzender Wschof , unidchr.: ARNOLDVS • D .. GRA ... TREVIROBV ARCHIEP..;
2j rund (zerbrochen); brnstbild eines heiligen; umschr. : SYMON- B. . .ONA-
Gedr. : Gudenus Codex 4,884; daraus: Kremer Orig. Nass. 2,295; Hennes 1, 144
nr. 152. Eltester u. Goerz Mittelrhein. Urkb. 3, 918 nr. 1256.
125. Erzbischof Gerhard von Mainz verspricht allen ^ welche den
20 vom deutschen hause bei Marburg unternommenen hospitalbau beför-
dern und der einweihung der kapelle dieses hospitals beiwohnen^ vier-
zig tage abht^s. 1254 jul. 2.
Gerfaardus dei gratia sancte Moguntine sedis archiepiscopus , sacri 1254
imperii per Germaniam archicancellarius , universis Cristi fidelibus pre-
25 sentem paginam inspecturis salutem in anctore salutis. Quoniam. ut ait
— vitam etemam *) . Cum igitur fratres domus Theutonice nostre dyoce-
sis apud Marburch ad sustentationem pauperum et egenorum ad eundem
locum confluentium hospitale de novo ceperint edificare nee proprie facul-
tates suppetant ad consummationem dicti hospitalis, nniversitatem vestra
3omonemus et exhortamur in domino atque in remissionem peccatorum
vobis injungimus, ut de bonis a deo vobis collatis pias elemosinas et
grata subsidia caritatis dicto hospitali erogetis, ut per Subventionen!
vestram ipsins inopie consulatur et vos per hec bona et alia, que domino
inspirante feceritis , ad etema possitis gaudia pervenire. Nos autem de
35omnipotentis dei misericordia coniidentes omnibus, qui ad structuram
sepedtcti hospitaKs manum porrexerint adjutricem, xl dies de injuncta
sffii penitentia , peceata oblita , vota fracta , si ad ea redierint . offensas
parentum shie manuum injectione violenta, et cum ad consecrationem
Jul. 2.
40 1) Wie in itt. 18.
1 02 1254 juU 13. — 1254 aug. 6.
capelle antememorati hospitalis devotionis causa advenerint in presenti
et singulis annis dedicationis ejnsdem in futuro, misericorditer relaxamaa.
Datum anno domini m? cc?liiii?, pontificatus nostri anno üi?, vi? nonas
julii, in die sanctorum Processi et Martyniani.«
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Auf der rlickseite steht von derselben 5
band : In dedicacionis anniyersario capelle infirmorum. Das an roth grün und gelben
seidenfaden angehängt gewesene Siegel ist abgefallen. Ein zweites orig.-perg. (in
der mitte durchgerissen) zeigt unwesentliche abweichungen. Siegel abgefallen. —
Aehnlichen ablass gab zu Worms im selben jare {tag nicht mehr lesbar) bischof
Richard von Worms ^d dedicacionem hospitalis venientibus''. Ganz zerfetztes orig.- 10
perg. mit zerbrochenem Siegel*
126. Bischof Heinrich von Eichslädt verspricht den beförderern der
neu erbauten hospitalkapelle bei Marburg ablass. Esch^nbach 1254
juL 13.
1254 Heinricvs dei gratia Eistetensis ecclesie episcopns universis Cristii^
^^ ' ' fidelibus per diocesim MoguniSnam constitutis , ad quos presens littera
pervenerit, salutem in vero salutari. Quoniam, ut ait — vitam etemam*).
Cum igitur aput Marpurc capella de novo sit constructa et infirmis hospi-
talis loci ejusdem deputata, nniversitatem vestram monemus, rogamus et
hortamur in remissionem peccaminum vobis nichilominus injungentes, ^^
qnatinus de bonis vobis a deo coUatis eidem loco pias elemosinas et grata
sttbsidia erogetis. Nos enim de omnipotentis dei misericordia et beatomm
Petri et Pauli apostolorum ejus necnon quam dominus nobis concessit
auctoritate coniisi omnibus, qui eidem loco manum porrexerint adjutricem,
xl dies criminalium de peccatis vere confessis et contritis et annum venia- 25
lium et semper in anniversario dedicationis sepedicte capelle misericor-
diter relaxamus.
Datum aput Eschenbach, anno domini m? cc? liiii?, iii. idus julii, xii.
indictione, pontificatus nostri anno primo.
Aus dem sehr verblassten orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel oval (zer-3e
brechen]^ sitzender bischof mit buch und stab; umschr.: HEINRICVS- ... GRA- EI-
STETEN • E .... E- EPS-
1 27. Der cardinallegat Petrus gebietet den Sammlern seiner visita-
tionsgebuhren in Deutschland^ von den häusern und kirchen des detU-
selten ordern kein geld zu verlangen. Dorlrecht 1254 aug. 6. '^^
1254 Petrus miseratione divina sancti Georgii diaconus cardinalis, aposto-
aag. 6. ]|ßß gg^ig legatus , universis coUectoribus procurationum nostrarum per
Teuthoniam constitutis salutem in domino. Volumus et presencium vobis
1) Wie in nr. 18.
1254 oct. — 1255. 103
anctoritate mandamus, quatinus a domibus vel ecciesiis ordinis sancte
Marie Teuthonicorum occasione procurationum nostrarum nnllam pecn-
niam exigatis , sed restituatis , si quid recepistis ab eis , revocantes , si
contra eas aut fratres eamndem aliquam sententiam protnlistis; alioquin
^ no8 exnunc eam denuntiamus irritam et inanem.
Datum Dordric, viii. iduB angusti, anno domini m?cc?liiii?
Aus einem sehr verblassten vidimus auf perg. d. d. Marpurg, 1254, nono ka-
lendas septembris (ang. 24), ausgestellt von „frater Henricns quondam episcopus
Warmiensis , frater Burchardus ordinis Predicatoram , frater Lanpertus gardianus
lO^omus fratrum MinoTum in Marpurg^' in Marburg (deutscho.)* Von den 3 siegeln
bangt nur noch ein stück des zweiten an ; es zeigt Maria mit dem kinde und darun-
ter eine betende gestalt ; umschr. : . . . RIORIS • FRM • PDICA
■
i 28. Die eheleuie ^Heinrich Heyliwarc und Mechthild von WeiWurg
verkaufen dem deutschen harne in Marburg ihre guter zu Wehrs-
15 hausen. Weilburg 1254 oct.
In nomine domini, amen. Ea, que geruntnr in tempore, ne simnl la- 1254
bantur cum tempore, solent lingua testiom et scripture memoria perben- ^^'
nari. Notum sit ergo omnibus tam presentis quam fdtnre etatis , quod
Henrieus connomine Heyliwarc et uxor ejus Meytildis de Wiliburg et liberi
2oeorundem, videlicet Hartmannus et Margareta, bona eorum in Werstorf ^]
Sita apud Marthpurg jure proprietatis eis attinencia sub eodem jure, sicut
ab antecessoribus eorum possederunt, in pascuis videlicet, nemoribus et
• aquis, jfratribus domus Theutonice in Marthpurg perpetuo possidenda
vendiderunt. Testium autem nomina, qui huic convencioni et vendicioni
25 intererant , sunt hec : Henrieus decanus in Wiliburg , Ebirhardus Bubi-
sami, Petrus consanguineus ejusdem, Eylpwinus caupo, Rucherus pistor
de Heymoy, et alii quam plures. In cujus rei testimonium simul et cau-
telam hoc scriptum sigillo ecclesie beate Walburgis in Wiliburg existit
muniendum.
30 Datum in Wiliburg, anno domini m. cc. liiii., mense octobris.
Aus nr.S3(84) des Marburger copialbuches in Wien, mit der Überschrift: Con-
firmacio bonorum inWershusen.
1 29.' /ti7fer Siegfried von Blasbach schenkt dem deutschen orden bei
seinem, eintritt in denselben äcker zu Dalheim und einkünfte zu
35 Munzenbach, 1255.
Ego Sifridus miles de Blasbach tenore presentium publice protestor, 1255.
qnod dum ego intendens saluti anime mee obtinuissem apud dominos frar-
1) Iirig im copialbuch statt Wershnsen, wie der zusatz apud Marthpärg, die
am scMuBs mitgetheilte Überschrift und nr. 202 beweisen.
404 ]255&br. 20.
treB domus Theatonioe me in sunm ordinem recipiendum sincere propter
deum , dedi ipeis fratribus sive domai dicte eonmianieftta ma&a Dimari
generi mei et filie mee agros meos silos apiid villam Dalheim neenon
redditus meos sive bona sita in villa Muaziabad liberaliter ac benigne
jure proprietario in perpetunm poBsidenda, resignans jam dicto genero 5
meo et filie cetera bona mea eea proprietario jnre posseesa a me hactenus
seu feudali. In cujus facti testimonium deputa^d Conradum militem de
Cruftele , Bicholfnm quondam Gerberti , Conradum Reionem . Berno«€m
et Ekehardum scabinos Wetflarienses. Ne vero huic facto meo possit ali-
quid in posteiiim in contrarium suscitari, presens scriptum exinde con- lo
fectum est et sigillo civitatis Wetflariensis consignatum.
Actum anno domini m?cc?l? quinto.
Aus orig.-perg. in Marburg (dentscho.). Siegel abgefallen. Gedr. :" Gudenua
Codex 4, 8S6; daraus Hennes 1, 148.
130. Der propst von Merseburg beurkundet, dass Albert Smetinki'^
pfarrer zu Felsberg wegen dieser pfarre mit bruder Jacob comthur zu
Möürich sich dahin geeinigt habe^ dass Albert dtn prieslerbruder
Johann als viear für die pfarre präteniiren und der erden ihm dafür
zehn mark sUhers jährlich zahlen solle. Merseburg 1 253 fcbr, 20.
1255 Pennissione divina tus prepositus Mersburgensis omnibus, ad 20
febr.20. quos prcscns Scriptum pervenerit, in salutis auctore salutem. Universo-
rum Cristi fidelium noticie cupimus declarari, quod magister Albertus
dictus Smelink Frislariensis canonicus plebanus in Velsberc neenon fra-
ter Jacobus conmendator in Melderich hospitalis sancte Marie Jherosolo-
mitani domus Theutonicorum nos una cum aliis rogaverunt suis tracta-'i5
tibus interesse et nobis specialiter supplicantes , ut super eis , que inter
ipsos acta sunt et rationabiliter terminata , sub sigillo nostro faceremus
confici publicum instrumentum. Ideoque cunctis notum fieri volumus et
inprimi memorie singulorum, quod dictus magister cum prefato fratre
nomine domus sue, que dinoscitur habere jus patronatus predicte par-30
rochie, sicconvenit: Magister A. presentabit archidiacono vel episcopo,
si necesse fuerit , Johannem presbiterum fratrem domus Theutonice , ut
instituatur vicarius in parrochia in Velsberc temporibus vite prenotati
magistri. Eidem quoque magistro x marce argenti usualis et in Hassia
pro tempore approbati in octava beati Martini episcopi annis siflgulis35
persolventuT , que sibi presentabuntur Mersburg et iBuc sub predictonim
fratrum periculo deferentur. Et si forte morä fuerit in solrendo , üdem
. fratres ad interesse debitum tenebuntur. Magistri et fratrum antedietorum
1255 mAt. ^ 1255 mti S. 1 03
TolmtatilMis occnrreiites saper prennssis presentem paginsm conscriptxm
appensioae nostri sigäli jussimus roborari.
Acta sobI hec Meroburc in ambitu kathedralis ecclesie , anno gratie
m? ce? Iv?, X. kalendas mardi. Presentibns et ad hec testibns eonToeatis
5 eis, qiiorum nonuna [smit] Bnbscripta: Hartmannas de Dale, magister
Cnnradas dictas de Gloaeloaebesdorph canonici Mersbargenses, magister
Theodericns de Trebene, Heinricas presbiter, Gozwinos diaconns.
Aus dem stark verletzten orig.-perg. in Marburg (deutscho.) . Siegel abgefallen.
131. 1255 iwai.
10 Volqaimrs de Nywembarg. Cnpio notam esse, quod Qyso dictus 1255
Sprengel de bonis in Rastorf, que a me in feodo noscitur habere, tali
compositione ordinavit , qnod eidem concessi , nt eadem bona cuicumque
volnerit vendere bene possit. In cnjas rei memorijtm presens pablicara
instrnmentam eidem Gysoni assigno sigilli mei munimine roboratnm.
15 Datum et actom anno domini m. ccIy. , mense majo.
Ana orig.-perg. in Marburg (deutsclio.j . Siegel abgefallen.
132. Bischof Heinrich von Kurland ertheilt allen ^ welche den bau
der kapelle an dem platze^ wo meisler Konrad von Marburg erschla-
gen wurde ^ und die übrigen von den brüdern des deutschen Imuses
20 tn Marburg unternommenen bauten befördern^ viei'zig tage ablass,
1255 mai 8.
Universis Gristi fidelibus frater Heinricus dei gracia episcopus Coro- 1255
niensis ordinis fratrum Minonim salatem in domino. Qaoniam — eter-
nam *) . Cum igitar, sicut dilecti in Gristo commendator et fratres domns
25gancte Marie Thentonicorum in Marparc nobis exponere curavenint,
iidem capellam in loco , nbi magister Gonradas verbi dei minister clare
memorie fuit occisus 2) , et alia edificia fratrum et familie ibidem manen-
cinm necessaria edificare ceperint opere sumptnoso et ad edificationem
hujttsmodi fidelium sufifragia noscantur plurimum oportona, üniversitatem
BOvestram monemus, rogamns et hortamur in domino in remissionem vobis
peccaminnm injungentes , quatinns de bonis vobis a deo collatis pias ad
hec elemosinas et grata eis caritatis subsidia erogetis , nt [per] sabven-
tionem vestram dictum opus valeat consummari ac alias eoram indigeneie
1) Wie in nr. 18.
35 2) Die kapelle lag südsödöstl. von Marburg am Lahnberg in der gemarkting von Belters-
bamen; vor wenigen jabren waren nocb rette Ton ihr erhahen, Jetzt bezeichnet nur noeb
ein denkstein den ort, wo sie stand. Vgl. Die Vorzeit, Taschenbuch herausg. v. Justi 1826,
323 ff. n. 1827 z. s. XVIII. Ilülfe-Raf der Manen Konrads von Marburg in Oberhess. Zei-
tung 1869 nr. 95-107. v. Debn-Rotfelser u. Lotz Bandenkmiler im Reg.-Bez. Cassel 23.
y
1 06 1255 mal 10.
provideri 6t vos per hec et alia bona , qne feceritis , ad eteme possitus
felicitatis gandia peirenire. Nos enim de omnipotentis dei misericordia
et beatorom Petri et Pauli apostolorum [ejus auctoritate confisi omnibus
Vera .penitentibnB et confessis, qui eis ad id mannm porrexerint adjutri-
cem, quadraginta dies de injuncta sibi pemtencia miseiieorditer relaxamas. 5
Datum anno domini m. cc. ly., viii. idus maji.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Von dem ovalen siege! ist nur der
untere theil erhalten; darauf die fUsse eines stehenden geistlichen noch erkennbar;
nmschr.: GRA • CVR Auf dem ovalen rttcksiegel ein secbsspei-
chiges rad, auf welchem eine, wie es scheint, mit flügeln versehene gestalt steht; 10
umschr.: S*' S • HENRICI- D Gedr.: Schmidt Gesch. d. Grossherzogth.
Hessen 2, 428. — Bereits am 30. april (ii. kal. maji) hatte derselbe bischof dem
deutschen hause einen ablass gegeben, wovon sich der folgende alte auszug erhal-
ten hat : „Dominus H. episcopus Curoniensis ordinis fratrum Minorum omnibus vere
penitentibus et confessis, qui ad consumationem fabrice beate Elizabeth in Marpurg 15
grata subsidia erogaverint, xl dies de injnncta sibi penitencia misericorditer relaxat.^
133. Graf Friedrich von Beichlingen und Friedrich sein söhn beur-
kunden^ das8 sie die mühle^ welche sie zu Griefstedt an der Lassa
zum schaden des deutschen hauses daselbst errichtet halten , nieder-
gerissen haben^ und dass dieselbe nie wieder aufgebaut werden soll. 20
Buchet 1255 mai 10.
1255 Fridericus et Friderieus filius suus dei gracia comites de Bicbelingin
™** • omnibus presens scriptum inspecturis salutem et omne'bonum. Quoniam
concordia sepissime fovet amiciciam et favorem et discordia, que mater
est licium, generat odii perplexitatem, dignum duximus eandem discor- 25
diam, que inter nos et dilectos fratres hospitalis sanete Marie domus
Theutonicorum in Grifstete aliquamdiu vertebatur , favorabiliter conpo-
nendam. Noverit itacjue tam presencium etas quam futurorum posteritas,
quod nos pro pace et amicicia necnon pro dilectione 'predictorum fratmm
eonservanda molendinum, quod in Grifstete majori construi feceramnsSO
super aqua que dicitur Lazs , quod eciam minus racionabiliter possidere
videbamur, destruximus, eo videlicet pacto, ut neque nos nee aliquis he-
redum nostrorum amplius predictum molendinum debeat reedificare. Si
quis vero temeritate seductus sepedietnm molendinum in prejudicium
jam dictorum fratrum et nostrum construere presnmpserit, nos de consilio 35
et auxilio eorundem fratrum et ipsi de nostro debemus eidem constnictioni
resistere firmiter ac violenter. Ut autem hec conposicionis nostre ordina-
cio rata ac inviolabilis perhenniter permaneat, presentem paginam sigil-
lorum nostrorum munimine roboravimus. Hujus rei testes sunt: Fridricus
comes de Stalberc , dominus Henricus de Heldrungen , Henricus dictus 40
Specht, Albertus Diues, Vlricus Yrcus, Ludewicus Speculum, Nenzman-
1255 dec— 1256. 107
nus senior, Reinhardns de Ratolverode, milites; dominns Wemherus
plebanns de Bulzichesleibin, Meinhardtis parrochianas de Eindelbmckin,
eleriei.
Acta sunt hec in plebisciro (!) ad lapidem longum jnxta Bnehelde,
5 anno ab incamadone domini m. cc. It., vi. idns maji.
Aus nr. 727 (741) des Marburger copialbaches in Wien. Gedr.: Gndenus Codex
4, 885.
134. Wetzlar i ^56 dec.^).
Ego Widekindus nobilis vir de Merinberc communicata manu Ku- 1255
lonegundis uxoris mee et filii mei Hartradi medietatem curie mee in ^'
Vdenhusen, quam quandoque mater mea bone memoria inhabitavit,
firatri meo Gonrado de Merinberc pro quatuor marcis denariorum Colo-
niensium ab instanti die nativitatis domini usque ad annum integrum
obligavi; hac tamen interposita conditione, quod, si ab instanti festo
15 nativitatis domini infra sequentes quatuor festos dies ego vel Hartra-
dus aut heredes mei dicto G. vel suis heredibus quatuor marcas de-
derimas, nobis absolutam restituant per omnia curiam memoratam.
äi yero infra memoratos quatuor dies festos a modo usque ad annum
sequentem prefatam sibi aut suis heredibus non exsolyerimus pecuniam,
2oextunc prefata curia sua et suorum erit heredum. Ne vero in posterum
aliqua üb de premissis inter nos valeat suboriri, presens scriptum exinde
fieri fecimus ego, conjunx mea et Hartradus sigillis meo et civitatis Wet-
fiariensis roboratum. Testes: nobilis vir Budolfus de Griffinstein, Eber-
winus advocatus, Eberwinus de Garbinheim et Siffridus de Dalheim,
25 milites; Richolfus filius quondam Gerberti, Lodewicus scoltetus, Bemo,
Conradus Reio, Rudolfus Kegel, Eckelo et Gonradus de Dridorf, scabini ;
GodefriduB scoltetus, Gonradus de Mulnheim, et alii cives Wetflarienses.
Datum Wetflarie, anno domini m^cc?lv?, mense decembris.
Aus orig. -perg. in Marburg (deutsche. ) . Auf der rttckseite steht von hand des
30 Xy. jahrh.: Vdinhusen apud Stauffenberg. Beide Siegel sind abgefallen.
1 35. Graf Berihold von Ziegenhain übergiebt dem deutschen hause
zu Marburg seine guter zu Merzhausen. 1256.
Nos Bertoldus comes de Gyginhan tenore presentis notule omnibus 1256.
demonstramus , quod nos una cum uxore nostra Elica omnia bona , que
35liabuimus in Menhardishusin in villa, in agris, in pratis, in paschuis, in
aquis, in nemore, sancte Marie et domui Theutonice in Marburg contuli-
mns hereditario jure et proprietario perpetuo possidenda. Et ut hec
nostra coUacio domui predicte firma et stabilis per nos et nostros succes-
1) Kam mit nr. 1B9 an den deutschen orden.
108 1256.
sores pennaneat, preBentem litteram domui in testimonium dedimuB noatri
sygilli munimine confimuitam.
Acta sunt anno domini millesimo ducentesimo quinquagesimo sexto.
Testet» hujus rei saut: Bruno de Winterseit , Wigandas Fraz , Henricas
Koboldus , Renhardns de Aldinibiirg , Yolpertns de Kirdorf , Kenbodo de 3
B(^pindorf, Henrieus deBospahc, Gerhardus notarius, et alii qmdam
audientes et videntes.
Aus orig.-perg. in Marburg (deuüscko.). Auf dem zerbrochenen dreieckigen
Siegel ein Vögel mit nach rechts gewandtem ziegenkopf; umschr.: S*' BEBTOLDI-...
i 36. Die Stadt Het^sfdd beurkufidet die heilegung des Streites zwi- lo
sehen dem deutschen hause in Marburg und dem Hers f eider bürger
Gerlach Schmied^ wonach letzterer auf guter zu Langensteinj ersteres
auf Schadenersatz verzichtet. Hersfeld 1256.
1256. Her. seuUetus, seabini et universi cives Her&feldenses uniyersis pre-
sefttiuai inspectoribus yolumus esse notum, quod in presencia veneiabilisis
domini nostri Wer. abbatis et multorum proborum yirorum dissensio inier
fratres domus sancte Marie Thentonicornm in Marpurg ex parte una et
Gerlaeam dietum Fabrum coneiyem nostrum ex altera taliter est sopita,
quod idem €r. renünciavit omni juri et actioni, quam habere yidebatur
contra eosdem fratres pro bonis eorum sitis in Lmgenstein^ et ipsi e con>20
yerso uniyersis dampnis renunciayerunt, que predictm G. fecerat iscen-
das et rapinis eisdem, reconciliantes sibi ornnes illos, qui oceasione ipso-
rufn eidem facti fuerant inimici. Preterea prefatua G. pvomisit fide data
in manu domini nostri abbatis predicti fidem suam vallans nichilomcnus
juramento, quod corapositionem eandem semper ratam et fimiam inyiola^:^->
biliter obseryabit. In cirjus rei testimonium bas litteras damus predictis
fratribus domini abbatis et civitatis nostre sigillorum munimine roboratas.
Testes quoque hujus rei sunt : venerabiHs dominus noster . . abbas pre-
dictus, dominus Wer. olim abbas dictus de Schowemburg, Volpertus de
ßimegoxzisvelden , Herwigus scultetus, Heinricus de Svla, Reynoldüs30
frater ejus, Crnfto magister monete, Herwigus de Bursa, Wigandus dietas
Kylian, Gerlacus scultetus domina comitis de Zigenhain, et alii quam
plures.
Actum Hersfeldie, anno domini m. cclyi.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Beide siege! zerbrochen. Auf dem run-35
den ersten ein sitzender abt mit buch und stab ; umschr.: . . ERNEnSRI* DEI* GRA-
HERSYELI^NSIS • E . . . . ABBA . . Gedr. : Entdeckter Ungrond nr. 71 ; daraus
Samml. y. Dednct. 7, 522.
1256 mirz 5. ^ 1256 jun. 13. 1 09
1 37. Konrad söhn ritler Widerolds van Marburg schenkt dem deut-
schen hause daselbst seine guter zu Schönbach ^ behält sich jedoch
deren ertrag auf lebenszeil vor, 1 256 märz 5.
Noverint universi presencium inspectores, quod dominus Conradus ^}^^
5 filius domini Wideroldi beate memorie militis de Marthpurg nniversa
bona sna in villa Schonerbach sita pro anime sue ac progenitomm suorum
animamm remedio et salute fratribus domns sancte Marie Theuthonico-
mm in Marthpurg contulit liberaliter et libenter, tali medi^te condicione,
iit fratres in potestate sua bona predicta habentes jam dictus C. diebus
lüvite sue eorundem bonorum recipiat usufructum; post mortem vero ejus
iidem fratres bona ipsa libere possidebunt, nulli de ipsis aliquid persol-
ventes. £t in testimonium donacionis ejus fratribus facte de bonis ipsis
persolyet pro censu vi denarios jam dictis fratribus omni anno. Cum au^
tem hec donacio coram militibus, scabinis et civibus universis in Marth-
iDpiirg facta sit publice in manibus fratris Ludewici plebani ibidem et Her-
mann! dicti Thelonearii omni jure seu consuetudine civitatis ejusdem et
patrie , que in hujusmodi fieri solet j soUempniter accedente , presens in-
strumentum sigilli civitatis jam dicte ad instanciam parcium est muni-
mine roboratum. Testes hujus rei sunt: Andreas, Conradus de Rofin-
20 stein et frater suus Gotfridus walpoto , milites ; et hü scabini : Engil-
bertus , Hartungus, Conradus de Fronhusen , Wygandus Schenebein, et
alii quam plures.
Actum anno domini m. cc. quinquagesimo vi., iii. nonas marcii, in-
dictione xiii.
25 Aus nr. 81 (S2) des Marburger copialbuches in Wien. Die indiction weist
auf 1255.
i 38. Hämbach 1 256 jun. 1 3.
Frater Heinricus humilis preceptor sancte domus hospitalis Jheroso- 1256
limitani per Alimaniam , Bohemiam, Austriam et Poloniam. Innotescat,
sonos non proprio sed conmuni fratrum nostrorum arbitrio bona domus
predicte in Anzinvar sita Ludewico ciW de Marthburc dicto de Vrone-
husen rationabiliter vendidisse. Quare eidem presentem conscribi fecimus
litteram sigilli nostri munimine roboratam. Insuper predicto civi super
eadem emptione bonorum damus warandiam per annum a festo Jacob!
35 proxime nunc venturo .
Datum Heimbach, anno domini m?cc?l? vi?, idus junii.
Aus orig.-perg. in Marburg fdentscho.]* Siegel abgefallen.
110 1256oct. 1.
1 39. Konrad von Merenberg vermacht testamentarisch dem deutschen
hause in Marburg seine guter zu Ruttershausen j Odenhausen und
Neuendorf sowie bei Gleiberg^ Wetzlar und Weilburg. 1256 od. 1 .
1256 -fffln nomine domini, amen. Ego Cvnradus de Meremberg testamentam
oct. 1.
condidi in hunc modum : Apnd fratres domus sancte Marie Theutonieo- 5
rnm in Marpnrg eligo sepnltaram, legans et deputans eidem sacre domui
et fratribus pro anime mee remedio et salute universa bona mea tarn
mobilia quam stabilia neenon piscarias et maneipia , ex quibus hec ex-
primo nominatitn : in villa Rvthartishvsen hubas solventes annuatim soli-
dos xi Colonienses, avene modios vii, anseres vii, pnllos vii; item iniö
Vtenhusen bona solvencia solidos xix Colonienses, avene mestas xxi,
anseres vii, pullos vii, et dimidiam curiam et in residua parte jus meum.
prout in instrumento super hoc eonfeeto plenius continetur ^) , que soluta
sunt. Insuper hec bona sunt obligata : curia in Rvthartishusen Wigando
sculteto inpignorata pro libris v levis monete marcis V7 denariis xxx 15
Goloniensibus ; item Craftoni de Rvdenhvsen solidi viii annui census et
tria maneipia pro marcis iiii ; item eidem solidi xüi annui census pro libris
vi et villa que dicitur Noua Villa pro marcis xii ; item Heinrico Hessen
solidi v^ annui census et maltrum avene pro solidis xxviii ; item Heinrico
de Rolshusen dimidia marca annui census pro marcis iii. Item maneipia: 20
Craftoni de Rvdenhusen obliga^d Cunradum de Sigehartishusen pro libra
et Witradum pro marca ; item Wernhero de Lare Gterhardum de. Salz-
bvten pro marca ; item domino comiti de Zigenhain omnes homines atti-
nentes bonis in Vtenhvsen pro marcis vii. Insuper omnia bona mea et
homines circa castrum Gliperg et Wetflariam et Wileburg vel alibi , ubi- 25
cunque locorum fuerint aut quocunque jure seu vocabnlo censeantur, in
cartis seu publicis instiiimentis notata vel sine scripto, sive sint obligata
sive soluta seu per violenciam occupata, cum consensu et voluntate et
manu fratris Hartradi filii mei, cui eadem bona omnia dederam, antequam
indueret habitum religionis. Set ipse pietate filiali circa me motns con-so
stituit michi de bonis ipsis usque ad obitum meum vite necessaria mini-
strari, tali mediante conditione , ut cum domino jubente diem clauderem
extremum , predicte sacre domui et fratribus sine contradictione qualibet
cederent bona ipsa. Filias enim meas de bonis meis taliter expedivi,
quod nuUum respectum de jure debent habere amplius ad eadem. Ne35
igitur hec oblivisci valeant vel mutari , hiis personis presentibus condidi
testamentum : Aderat inquam frater Lambertus et frater Egidius ordinis
fratrum Minonim. frater Amoldus de Lvtere ordinis domus Theutonice,
1) Nr. 134.
1256 dec. 2.— 1257. 111
LydewicnB plebanus de Fronehusen , Gunradus plebanns de YtenhuBen ;
Hartmannus miles de Swalebach. EkehardoB dictus Kornygel, Crafto
dictus Schabe, Ditmarus dictus Lantscade, et alii qnam plnres. In cnjuB
rei memoriam et pei*petuam firmitatem presens instramentum est sigilli
5inei caractere consignatum. In nomine domini feliciter, amen.
Actum anno gratie m. cc. Ivi., kalendis octobris.
Aus orig.-perg. in Marburg ideutscho.). Bruchatück des runden reiteraiegels
an roth and gelben seidenfäden. Gedr.: Gudenus Codex 4, 889.
140. Härtung Bürger zu Marburg schenkt dem deutschen hause da-
10 selbst seine gütei^ zu Nonnenhausen. 1S56 dec. S.
Ego Hartungus civis in Marburg constare cupio universis tarn pre- 1256
sentibuB quam futuris presens scriptum inspecturis, quod ego de consensu ^*^*
benivolo puerorum meorum et manu coadunata generorum meonim, vide-
licet Amoldi de Bredenbahc, Ludewici de Vronehusen junioris, Engelo-
l5nis de Ameneburg omnia bona mea et hereditatem universam, quam
habui in yilla que dicitur Nunnenhusen, et expresse partem meam bono-
rum illorum , que ego et Ludewicus de Yronebusen comparavimus pro
quinquaginta marcis et duabus , cum omnibus eorum adtinenciis domui
Theutonice sancte Marie et fratribus in Marburg pro salutari remedio
2oanime mee omni condicione remota libere contuli et solute. Ne autem de
mea racionabili donacione aliqua in posterum dubietas oriri videatur,
predicte domui et fratribus in evidens testimonium dedi presentem litte-
ram sigillo civitatis in Marburg confirmatam.
Acta sunt hec anno domini millesimo ducentesimoquinquagesimo
25 8exto, in octava beate Ketherine(!]yirginis, coram hiis testibus : domino
Johanne rectore ecclesie in Marburg , Gerlaco commendatore domus in
Marburhc, qui eciam simul eadem bona manualiter a me receperunt, Lu-
dewico de Vronehusen et Kudegero scabinis, Hermanno Theloneario,
Ludewico de Wronehusen juniore, Engelone de Ameneburg. et aliis quam
30 plnribus, qui hoc viderunt et audierunt.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Siegel abgefallen.
141. Abt und convent zu Fulda beurkundefij dass die zum gericht
und hof Seelheim gehörenden leute gegen das deutsche haus in Mar-
burg dieselben Verpflichtungen haben ^ wi£ früher gegen die Fuldaer
35 kirche. Fulda 1257.
Heinricus dei gratia Fuldensis ecclesie abbas, H. decanus totusque 1257.
conventus ibidem universis hanc paginam inspecturis salutem in eo, qui
est omnium vera Salus. Tenore presentium recognoscimus publice pro-
112 1257. — 1257 jan. 5.
teetastes , quod homines ad officium et cnriam in Seleheym »pectaaertes
teneütur fratribns domae TheuthoniGe in Marbnrch ad omnia jara, in qni-
bns eccleue Fnldensi tenebantur eo tempore, quando dicta bona ad pre-
fatam domum in Marpnrc fnenmt a nostra ecclesia devolnta <] . In chjus
rei testimoninm fratribus et domui in Marpure damuB presens scriptom ^
ßigillorum nostrornm munimine roboratum.
Datum Fulde, anno domim m? oc? quinqaagesimo vii?
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- Beide siege! sind abgefallen. Gedr.:
Entdeckter Ungrund nr. 45; daraus Samml. v. Deduct. 7,491.
142. Abi und canvent zu Fulda erklären^ dass nach den bestim'^^
mungen der Fvidaer kirche die auf mehrere erben übergehenden hüben
nicht gel heilt werden dürfen, 1257^).
1257. H. dei graeia Fuldensis eclesie abbas. H. decanns totusque eonven-
tns majoriB eclesie ibidem universis hanc paginam intuentibus salotem
in eO; qni est Balus omnium. Cum eclesia nostra Fuldensis fundatonunl^
suoram sollicitadine et auxilio suffulta multimodo privilegiornm robur ab
ipsis aceeperit tamquam a patronis fidelibus, providis et discretis in fntn-
rornm dampnornm et gravaminum caucionem , ne in hubis aut mansis,
qui jure hereditario ad heredes quamplures sepissime devolvuntar,
aliqna fieri possit divisio , nisi abbas et conventus eclesie pretaxate lit- 20
teris suis patentibns consensum ad hoe voluntate gratuita prebuerint et
assensum, presentem cedulam conscribi jnssimus sigillorum nostrprum
munimine roboratam in hujusmodi testimonium veritatis.
Actum anno domini m? cc? 1? vii?
Aus orig.-perg. in Marburg [deutscho. J. Nur noch ein stück des ersten der 25
beiden siege! hängt an.
143. Weimer von Bolanden bestätigt die von Konrad von Merenberg
dem deulschen orden gemachte Schenkung von gütern zu Odenhausen^
Ruttershausen^ Neuendorf Berghamen und auf dem Hain, 1 ^Vljan, 5 ^) .
1257 In nomine domini, amen. Wemherus de Bolandia imperialis aule30
dapifer. £a, que fiunt aput homines, vertuntur cum hominibus in ruinam,
nisi per litterarum testimonia in memoriam revocentur. Nos igitur tenore
presentium profitemur, quod talia bona, que Cunradus de Merenberc sita
in Hndenhusen , Kutbarteshusen , in Nuwendurf, in Berchusen et saper
1) Vgl. iir.51. 35
2) Bezielit sich JedenfaUs gleich der Torhergehenden nrk. auf die vom deutschen orden
erworbenen Faldiacheii guter zu Seelheijn.
3) Wegen nr. 139 mnss hier der Trierische Jahresanfang angenommen werden, dessen
anwendung sich dtirch die beziehung anf Merenberg erklärt.
Jan. 5.
\
X
X
1257 märz 2. -* 1257 miiz 7. 113
Keonis ^) firatribufl de domo Teuthomca pro remedio auime sne ejnsqne
Qxoris Metilüldis legavit miaerioorditer proptor denm , eisdem firatribns,
com pars tertia eormndem ad nos jore beieditario deriyari debebat, yohin-
tarie resigiiamas , eandem legationem sine reqmsitione posterorum ratam
5 habentes. Et hoe fadmns favore nxoriB noetre Ymaginis et consensn be-
nivolo aeeedente. In hajuB rei robur et tegtunoninm eiBdem fratribm pre-
sentem cetalam porrigimas sigilli nostri mammme roboratam.
Acta sunt hee anno domini m? cc? M?, nonas jannarii.
Aus orig.-perg. m Marbarg (dentsoko.)' Siegel abgefeülen. Gedr.: Gudenus
10 Codex 4, 887 ; daraus Heimes 1, 149 xur. 158.
144. Graf Heinrich der ältere von Solms tlberlässt eine hübe zu
Winemarsdorf bei Marburg^ welche Guntram Schenk von Schweins-
berg von ihm zu lehn hatte , frei dem deutschen hause in Marburg^
wogegen Guntram ihm eine hübe zu Beltershausen zu lehn aufträgt.
15 1257 marz 22).
In nomine domini, amen. Quoniam qne in tempore agnntnr, ne cum 1257
tempore labantar, scriptorum solent Serie et vivaci testimonio roborari, °**"
hine est , qnod nos Heinrieus comes senior de Svlmese et filii nostri cnm
cönsensu nepotis nostri Reimboldi mansum quendam in Winemarsdorf
20apnt Marpnrg, quem G. pincema de Sweinsperch a nobis in feodo temiit,
ad petitionem ipsius domui fratrum Thentonicomm in Marpurg eontnli-
innB et jus proprietatis, quod hactenus aput nos resedit, transtulimus in
ipsos. Ipse vero G. alium mansum in Beltershovsen, in quo jus proprio-
tatis habebat , in restauram nostri mansi a nobis in feodo reeepit. Et ne
25 super hiis processu temporis uUa possit oriri questio dubitationis , nos
presens scriptum fratribns predict« domus dedimus sigillorum nostrorum
munimine roboratnm.
Datum anno domini m? ce? Ivii?, vi? nonas marcii.
Aus dem sehr yerletzten orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Zwei angehängt
30 gewesene Siegel sind abgefallen. Gedr. : Gudenua Codex 4, 890 ; daraus Hennes
1, 153 nr. 164 (beide mit falschem monat maji).
1 45. Guntram Schenk von Schweinsberg und seine miterben verkau-
fen dem deutschen hause in Marburg eine hübe zu Winemarsdorf,
welche sie von den grafen von Solms zu lehn trugen und mit welcher
35rie ihrerseits wiederum den Slarburger bürger Hermann Zöllner be-
lehnt hatten. 1 257 märz 7.
Omnia,. qne fiont in tempore, hec scriptis et testimonio suffidenti 1257
m&rz7.
1) Wol die Wüstung Hain nordösü. v. Giessenb. Beuern. Vgl. Kraft Gesch. v. Glossen 183 f.
2) Der im allgemeinen in Solmser nikanden yoiausznsetzende Trieriscfae Jahresanfang
40 ist hier wegen nr. 145 nicht anzanehmen.
Hett. Urknndenbuclt. I. g
414 1257 apr.
fuldantur. Hinc est, quod hob G. pincerna de Swenesperg et nxor nostra
pueris nostris simul consendentibus et B. nxor C. fratris nostri deftmeti
cam consensa pnerornm suornm et noB LndewienB et Gnntramos firatres
uxoribus nostriB et liberiB eonsensiim prebentibns , inBuper omneB nostri
coheredes presencium tenore reconnoseimus et protestamnr , quod fratri- 5
bus domus Teuthonice in Marpnrg mansum quendam in Winemarstorf,
quem Hermannns Thelonearius dvis in Marpurg a nobis in feodo
tenuit, vendidimns et quiequid juris ibi habere yidebamnr renanciavimus
ipsis fratribus conferendo et alium mansum in Beltershusen dominis
nostris, scilicet comitibus de Solmese assignavimus in restaurum, quia ab 10
ipsis bona predicta in feodo tenuimus. Insuper ego G. pincerna homines,
quos in eadem villa habebam , predictis fratribus eontuli et rogatus ab
Omnibus coheredibus meis presens scriptum jam dictis fratribus dedi
sigilli mei munimine roboratum. Hujus rei testes sunt : Gumpertus de
Curia et Beinfridus milites, Ludewicus et Gerhardus fratres de Selehem, 15
et alii quam plures.
Acta sunt anno domini m. cc. Mi., non. marcii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Auf der rttckseite |steht von wenig
späterer hand : Wilmansdorf. Siegel abgefallen.
146. Hermann der ältere^ Hermann der jüngere und Konrad von 20
Wilnsdorf verzichten auf ihre ansprüche an das deutsche haus in
Marburg hinsichtlich der guter in Seelheim. 1257 apr.
1257 Hermannus senior, Hermannus junior et Conradus de Willandisdorf
tenore presentium publice protestamnr , quod nos renuntiayimus liberali-
ter et benigne pro nobis , heredibus seu coheredibus jnostris omni juri 25
siye actioni , que nobis erga fratres domus Theutonice in Marburg occa*
sione bonorum sitorum in Seiheim, de quibus inter ipsos et nos aliquamdia
lis yertebatur, competere videretur. Quia tamen Philippus de Willandis-
dorf noster coheres huic facto consensum adhibere reeusat, nos similiter
renuntiamus omni actioni, que post mortem suam nobis bonis eompeteret 30
in eisdem. In cujus protestationis nostre testimonium presens scriptum
fratribus domus ibidem tradidimus sigilli nostri necnon sigilli castrensium
in Kalsmunt munimine consignatum.
Actum anno domini m? cc? Ivii?, mense aprili.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Das erste der beiden Siegel ist oval 35
und zeigt auf schildfürmigem, oben abgerundetem felde 4 und darunter 3 senk-
rechte balken; nmschr.: SIGILLVM. HERIMANNI« ADVOCATI- DE« SIGIN-
Das zweite, rund, mit dem nach oben gerichteten köpfe eines wolfes ist zerbrochen.
tpr
s
1257 mai 2. — 1257 msi 25. 115
4 47. Konrad gewesener bisckof von Olmütz verspricht ablass allen^
welche den von ihm geweihten altar Johannes des täufers in der Eli-
sabethenkirche bei Marburg besuchen. 1 257 mai 2.
Conradus dei gratia episcopus quondam Olmocensis aniversis pre- 1257
$ sentem paginam inspecturis utriusque vite salutem. Notum esse volumus, •
quod nos auctoritate yenerabilis patris et domini Gerhard! dei gratia Mo-
guntine sedis arehiepiscopi altare in ecclesia beate Elizabeth apud Mar-
purg in honore sancti Johannis baptiste dedicavirnus et omnibus ibidem
confluentibns corde contritis et ore confessis tarn ex parte nostri quam
lopredicti arehiepiscopi annnm et octoginta dies in primo die dedicationis
indnlsimuB. A die vero dedicationis per dies octo continno et in tricesimo
et singalis mensibus per circulum anni eandem indulgentiam concedimus.
Singalis yero annis in die dedicationis ejusdem altaris omnibus vere pe-
nitentibuB , qui ad ipsum dedicationis causa advenerint et manum ibidem
loporrexerint adjutricem, qoadraginta dies de injuncta sibi penitentia mise-
ricorditer relaxamns. Ut autem hec firma et inconvolsa permaneant,
sigilli nostri appensione presentem paginam fecimus roborari.
Datum anno domini m?cc?l?Tii?, yi? nonas maji. .
Ans orig.-perg. in Marburg (deutsche). Siegel an schwarz und weissen sei-
20 denfäden abgefallen.
148. Alheid willwe Sibodos und ihre söhne überlassen dem deutschen
hause in Marburg guter zu Merzhausen gegen andere zu Schröck.
Auch einigt sich der ritter Albert mit dem deutschen hause wegen des
durchganges durch einen hofraum. 1257 mai 25.
25 In nomine domini, amen. Cum humana memoria sit labilis et caduea, 1257
mal 25
expedit, ut que geruntur in tempore, ne oblivisci valeant, litterarum testi-
monio perennentur. Hinc est , quod nos Alheidis relicta quondam Sibo-
donis, Albertus et Meigotus, Sybodo et Sybodo filii nostri cum consensu
Sybodonis militis de Ebelzdorf tenore presentium recognoscimus , quod
30 bona nostra in Meinharshusen, que ibidem longo tempore possedimus, in
areis, campis, sUvis et in aquis in conmutationem bonorum in Scrikede
contulimus fratribus domus sancte Marie Teutonicorum in Marpurg libere
et absolute. Hujus rei testes sunt : Conradus de Rodenstein, Fridericus
Porcus de Rumerode , milites ; Raustenus , Fridericus et Wigandus filii
35 sni, Heinricus de Battenwelt, Rudegerus et Conradus de Domo Lapidea,
burgenses in Marpurg ; Gk>tschAlcu8 de Treisbach , Heinricus de Alden-
dorf, Conradus de Lamprechshusen, Conradus de Scrickede, Heinricus
Yishman. Preterea interfuerunt fratres^domus ejusdem : Lydewieus com-
mendator dictus de Munzenbach , Heinricus Kyle , Amoldus de Lutere,
40 Sifridus marischalcus , et alii quam plures , qui factum hujusmodi audie-
8*
116 1257 sept. 20..— 1257 oot. 31.
nmt. Inter cetera etiam ac^eotom fuk, qaod Albertus miles reddit fratres
domus gupradicte absolutes de rancore , qui fuit inter ipsos de trandta
aree, quam emerunt apud Baustenum burgensem in Marpurg. Ut autem
conmutatio hec firma permaneat , presens scriptum ipsis dedimus sigilli
civitatis in Marpurg munimine roboratum. 5
Acta sunt hec anno domini m?cc?lvii?, vüi? kalendas junii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen.
1 49. Hermann Zöllner bürger zu Marburg schenkt dem deutschen hause
daselbst seine guter zu Weinmarsdorf. Marburg 1 257 sept. 20.
1257 In nomine domini, amen. Quoniam que tempore aguntur, ne eam lo
^^^^' ' tempore labantur, scriptis et testibus solent perennari, ne lapsu temporis
in oblivionem et altercationem transeant inimicam , hino est, quod ego
Hermannus dictus Thelonearius civis in Marpurg quicquid mihi juris in
bonis sitis in Weinmarsdorpf, areis, pascuis, pratis et agris de jure eon-
petebat, hospitali sancte Marie Jerosolimitano domus Theutonicorum pro i»
remedio anime mee necnon parentum meorum in puram ac perpetuam
contuli elemosinam. Et ne fratribus domus predicte ulla in posteruni
super hiis possit oriri vexatio , presens scriptum , quia sigillum habere
non consuevi , sigillo civitatis in Marpurg et testium subscriptione , qui
huic mee donationi interfuere , communiri pecii et impetravi. Hujus rei 20
testes sunt : scabini in Marpurg : Ludewicus de Fronehusen, Hospertus,
Buthegerus, Hermannus Dens, Conradus de Lapidea Domo, Engelbertus,
Hartungus, Ecehardus Colue, Gumi^ertus Ganto ; insuper fratres domus :
Conradus de Budinchen , frater Amoldus de Honburg , frater Siboldus,
frater Hermannus , frater Oerhardus, frater Amoldus de Ludere, frater 25
Henricus CuUe, frater Wemerus, frater Sifndus, frater Gotfridus.
Datum et actum in Marpurg , anno domini m? cc? 1? vii?, duodecimo
kalendas octobris.
Aus orig.-perg. mit s&erbrochenem Siegel in Marburg (deutscho.). Auf der
rttckseite steht von einer noch dem XIII. jahrh. angehörigen band : Wineniannis- 30
dorf und darunter von einer band des XV. jahrh.: Wilmansdorff prope Marpurg.
150. Papst Alexander IV. bestätigt dem deutschen orden die Schen-
kung des patronatsrechtes der kirche zu Herbom. Viterbo 1257 oct. 31 .
1257 Alexander episcopus senrus servorum dei dilectis filüs . . magistro
^^' ^^' et fratribus hospitalis sancte Marie Theutonicorum ^) Jerosolimitani salu-35
tem et apostolicam benedietionem. Cum a nobis pelitur, quod justnm est
1) Otig. TheatotonlcMum.
\
1258 jtn. 5. 4 1 T
et henestiim, tarn vigor eqnita/tis quam ordo exigit cationis, at id per boI-
licitadinem of&cii nostri ad debitum perdncatnr effectam. Exhibita Mqui-
dem nobis vestra petitio oontinebat, qnod elare memoiie fSemiciiB rex
Booianomm, H. lasgravins Thuringie ac H. comeB de Nassaawe jas pa-
b tronatas ecclesie de Herberen TrenerenBiB dioeesis , qnod time speetabat
ad eo8, de assensu yenerabilis fratris nostri . . archiepiscopi Trenerensis
FoUa pia et profida Ubentlitate eoncesaenmt, pront in patendbaB litteris
com£»oÖß exwde pleninB didtnr eonttneri ^ j . Nog itaqne vestris snppliear
tic^buB inclinati, quod ab eis Buper hoc pie ac proTide factum est ratam
10 et gratum habentes , id auctoritate apostolica confirmamoB et presentis
Bcripti patrocinio commanimus. NuUi ergo omnino hominnm liceat hanc
paginam nostre confirmationiB infUngere rel ei ausn temerario contraire.
Si quis antem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis
dei et beatomm Petri et Pauli apostolomm ejus se noverit incursumm.
15 Datum Viterbii, ii. kalendas novembris, pontificatus nostri anno
tertio.
Ans orig.-perg. in Idstein [Dillenb. archiv). In der rechten ecke des umgeleg-
ten unteren nmdefl, an welchem an roth und gelben seidenftden die bleibulle hüngt',
steht : M 0» am oberen raade der rttekseite: lancta + Maria und etwas weiter unten :
20 Preeeptori de Confluencia, et solvet xi [durchstrichen) vi sl' hellensium. Vgl. Pott-
hast Reg. Pont. 2, 2127 nr. 17049a.
4 51 . Graf Heinrich von Solms überlässt dem deutschen harne zu
Marburg die guter zu Winemarsdorf bei Marburg, wdche ritter Etnercho
Schade van Bamberg von ihm zu lehn hatte , wogegen Emereho ihm
25 guter zu Watzenrode und Witoldesfelden zu lehn außrägt.
1258 Jan. 5.
Heinricus comes de Solmesse. Cum humana memoria Bit labilis et 1258
cadnca, expedit, ut que geruntur in tempore, litterarum iestimonio per- ^'°' '
hennentur. Noverint igitur inspectores presentium uniyerBi, quod nos
30 bona Emerchonis militis dicti Schaden de Hohemburg sita in villa Wine-
marsdorf juxta Marpurg , que idem a nobis in feudo tenuit , donavimus
libertati, assignantes eadem bona fratribus de domo Theutonica ad preces
ejusdem Emerchonis militis , ut de ipsis tamquam de aliis bonis eorum
propriis quicquid voluerint ordinent ac disponant. Idem rero E. miles in
d5 e<»mm bonorum restaurum nobis assignavit bona sua propria in Watzen-
rode et Witoldesfelden sita , que a nobis titulo feudi perpetuo possidebit.
In cujus rei testimonium presens instrumentum conscribi fecimus ac sigil-
lorum nostri scilicet et Reymboldi nepotis nostri, cujus consensu et vo-
i) Nr. 20. 23. 124.
118 1258 febr. 26. — 125S apr. 1.
Imitate tractata snnt predicta onuiia et peracta, manimine juBsimus eom-
mniuri«
Actum amio domini m.ccivii., nonas jannarii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Auf der rüokseite steht von wenig
späterer band : Winemansdorf. Beide Siegel sind abgefallen. 5
1 52. Dietrich von Grüningen meister des deutschen ordens in Pretissen
verkaufi den ihm zur bezahlung der schtUden des verstorbenen bnulers
Konrad landgrafen von Thüringen überwiesenen hof zu Möllrich dem
deutschen hause in Marburg. 1258 febr. 26.
125S In nomine domini, amen. Cum humana memoria sit labilis et ea- lo
® '' ' duca, expedit, ut que geruntur in tempore, ne oblivisci valeant, littera-
rum testimonio perhemientur. Hinc est, quod ego frater Theodericus pre-
ceptor domus sanete Marie Theutomcorum in Pruscya dictus de Gruningen
Omnibus tam futuris quam presentibus presens scriptum inspectnris notum
fieri desidero, quod cum curia Melderiche michi ad solvenda debita fratris i&
G. felids memorie quoudam lantgravü Thuringie esset deputata, timens,
ne casu aliquo contmgente prepeditus, ut negodum michi injunctum mi-
nus pleno ad effectum possem perducere, predictam curiam cum omnibus
pertinenciis suis tam mobilibus quam inmobilibus fratribus domus Tbeu-
tonice in Marthpurg vendidi pro centum et septuaginta quinque marcis 20
examinati argenti, ut sie ab onere michi inposito liberarer et voluntas
testatoris penitus inpleretur. Ne autem hoc factum ab aliquo in posterum
possit retractari, presens scriptum predictis fratribus sigilli mei appen-
sione et testium subsoripdone tradidi roboratum. Hujus rei testes sunt :
frater Conradus preceptor Teutonicorum, frater C. de Budingin conmen-2&
dator domus ejusdem , frater Amoldus quondam plebanus in Hoinberg,
frater Syboldus sacerdos , frater Amoldus de Lutere , frater Henricus
dictus Kule, frater Ludewicus dictus de Munzenbach , frater Gotfridus,
frater Syffridus, frater Henricus dictus de Aquis.
Datum anno domini m. cc. Mii., iiii? kalendas marcii. 30
Aus nr. 375 [3S1) des Marburger copialbuches in Wien.
153. Landgräfin Sophie von Thüringen schenkt^ ein gelübde ihres
verst4)rbenen gemahls erfüllend^ dem deutschen hause bei Marburg das
patronatsrechl der kirche zu Obertvalgem zur ausstattung eines aUars
in der Elisabethenkirche. 1258 apr. 1 . 3s
1258 Sophya filia beate Elyzabeth, Thuringie lantgravia, quondam dudssa
^^'' ' Brabancie , universis presens scriptum intuentibus notum facimus , quod
1258 apr. 12. 119
•
cimi bone memorie Heinricus duz Brabancie noster dominus et maritus
sanuB et incolnmis bona volnntate ordinaverit et preceperit ob reveren-
tiam Jhesu Cristi et beate Elyzabeth in ecciesia beate Tirginis in choro
beate Eljzabeth fratram Theutonicorum apud Marpurg qnoddam altare
5 constrai et illnd honorifice dotare promiserit, prefatus dnx dicto altari, nt
ordinaverat constructo, sed nt promiserat non dotato, qnod dolendo dici-
mns, yiam nniverse carnis est ingressnB. Yerum com heredes yolantatem
testatoiis adimplere teneantar secundnm canonicas et legitimas sanctio-
nes, nos nna cum filio nostro Heinrico jus patronatus ecclesie in saperiori
10 Walgeren ad dotem dicti altaris ad puram ac perpetaam elemosinam
dnximns canonice conferendum.
Datum anno domini millesimo ducentesimo quinquagesimo octayo,
kalendis aprilis.
Aus orig.-perg. in Marburg (dentscho.). SiegelbmchBtttck an geflochtener
15 rothaeidener achnur. Gedr.: Entdeckt. Ungmnd nr. 20; darana : Samml. y. Dednct.
7,468; 'Hennea 1, 161 nr. 175.
1 5i. Papst Alexander IV. erlaubt dem deutschen hause in Marburg^
durch Wucher , raub oder sonst auf schlechte weise erworbenes geld^
wenn der beeinträchtigte nicht auffindbar ist^ savie Vermächtnisse^
20 welche ohne nähei^e angäbe zu frommen zwecken gemacht sind ^ und
loskaufssummen für gelhane gelübde bis zur höhe von 300 mark ati-
zunehmen. Titerbo 1258 apr. 12.
Alexander episcopus seryuB seryorum dei dilectis filiis . . preeeptori 1258
et fratribus hospitalis sanete Marie Teuthonicorum in Marpurg Maguntine *^'' ^^'
25 dyocesis salutem et apostolicam benedictionem. Yestre meritis religionis
inducimur , ut yos prosequamur gratia , que yestris necessitatibus esse
dinoscitur oportuna. Hinc est, quod nos yestris supplieationibus annuen-
tes , ut de usuris , rapinis et aliis male acquisitis , dummodo hii , quibus
ipsorum restitutio fieri debeat, omnino inyeniri non poterint et seiri,
30 necnon de quibuslibet legatis indistincte in pios usus relictis , dummodo
executorum testamentorum ad id accedat assensus, ac de redemptionibus
yotorum, que fuerint auctoritate dyocesanorum pontificum commutata,
Jerosolimitano dumtaxat excepto , usque ad summam trecentarum mar-
carum argenti redpere yaleatis, auctoritate presencium yobis duximus
35 coneedendum, si pro similium receptione alias non sitis a nobis hujusmodi
gratiam consecuti, ita quod, si aliquid de ipsis trecentis marcia dimiseritis
yel restitueritis aut dederitis illis , a quibus eas receperitis , hujusmodi
dimissum ,yel restitutum seu datum nichil ad liberationem eorum prosit
nee quantum ad illud habeantur aliquatenus absoluti. Nulli ergo omnino
4 SO 1258 oct. 18. ««.1258 oct. 28.
hominom liceat hanc paginam nostre conceflsionis iiifrmg<eTe Tel ei ansn
temerario oontraire. Si quis atitem hoc attemptare presiniipflerit, indigna-
tionem omnipotentis dei et beatorum Petri et Paali apoBtolorum ejus se
noverit iiicarsiimm.
Dalam Viterbii, ii. idas aprUis, ponti^catas nostri anno qnarto. 5
Ans einer nach dem orig. gefertigten, doppelt vorhandenen oople auf perg. in
Marbmrg (deutscho.), ausgestellt von Iringns firbipolensiB episcopus, BoiqK) major
pr^>084tu8 et Friderious abbas s. Burchardi ejusdem loci 1259 mense marcio.
155. Landgräfin Sophie von Thüringen gebietet den gebrüdem von
Geisleden, das deutsche haus bei Marburg in der ausübung des patro- lo
natsr echtes über die kirche zu Felsberg nicht zu stören. 1 258 oct. 1 8.
1258 Sophia filia beate Elizabeth , lamtgravia Thoringie , domina Haasie,
^^' ^^* qnondam dndssa Brabantie, Hardongo nüliti, L. clerico gennanis dictis
de Geizele ^) ae umversis presentes litteras inspeetoris notam fadmne,
qnod donationem jorifi patronatas ecciesie Velsperc a pie memorie domino 15
et marito nostro H. quondam duce Brabantie de nostro consensu factam
dilectis nobis in Cristo fratribns domns Tenthonice apud Marpurc ^j sem-
per ratam habnimuB et habemns et ipsis una cmn dilecto filio nostro
Henrico plenam warandiam presentibus exhibemus, uniyersos vos et ein-
golos affectuose xogantes, qnatinas prefatos fratres saper prenonxLnata 20
donatione dei et nostre dilectioniß intnitu minime molestetis.
Datum anno domini m?cc?l?viii?, xy? kalendas novembris.
Aus orig. -perg. in Marburg (deutsche.)* Siegel abgefallen. Gedr.: Schmidt
Gesch. d. Grossherzogth. Hessen 2, 436.
156. Papst Alexander IV. bestätigt die Übertragung des piüronats-^h
rechtes der kirche zu Abenheim seitens des stiftes Fulda an das deut-
sche haus zu Marburg. Anagni 1258 oct, 28.
1258 Alexander episcopus servus senrorum dei dilectis filiis . . preceptori
•^*- 2®- et fratribus hospitalis sancte Marie Theutonicorum in Marpurg Maguntine
diocesis salutem et apostolicam benedictionem. Cum a nobis petitur, qnodso
justom est et honestum, tarn rigor eqnitatis quam ordo exigit rationis,
ut id per soUicitudinem officii nostri ad debitum perdueatur efiFectum.
Exhibita siquidem nobis vestra petitio continebat, quod dilecti filii . . de-
canus, . . prepositus et conventus monasterii Fuldensis ordinis saneti
Benedicti ad Romanam eeclesiam nuUo medio pertinentis Herbipolensis 35
diocesis, quorum bona a proventibus abbatis sui divisa existunt, de eon-
1) Geisleden sQdöstl. ▼. Heülgenstadt, welches 1256 in der form Geizele vorkommt.
Herqttet Ürkb. d. Reichsstadt Mühlhattsen 47 nr. 135.
2) Vgl. nr. 82 und 86.
V
1268noT. 22. 121
Bensn ipsiuB jns patronatus ecclesie in Abenhem Warmatienfils diocesis,
qnod timc spectabat ad eos , vobis diligenti deliberatione prebabita con-
cessenmt, prout in patentibns litteris confectis exinde plenins dicitor
contineri. Nos itaqne vestris flnpplicationibug inclinati, ut hujnBmodi jus
6 taüter robis oonoessum lioite habere ac retmere poBsitiB, anctoritate vobis
presentinm indnlgemos. Nnlli ergo omnino bominnxn lieeat hanc pagi-
nam nostre concessionis infringere yel ei ausa temerario contraire. Siqnis
antem hoc attemptare presumpserit , indignationem omnipotentis dei et
beatoram Petri et Pauli apostolomm ejus se noverit ineursurum.
10 Datum Anaguie, v. kalendas novembris, pontificatus nostri anno
quarto.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)* Am oberen rande der rttckseite steht:
Bancta f Maria und weiter unten : Marburc. Die bleibulle ist abgefallen.
157. Papst Alexander IV. bestimmt auf fünf jähre, dass solche, welche
ib gelobt haben, die kirche des deutschen hauses in Marburg, in der die
heilige Elisabeth begraben liegt, zu besuchen, sich jedoch an der aus--
führung ihres Vorsatzes gehindert sehen, von ihrem gelübde frei sein
sotten, wenn sie eine entsprechende summe zur Vollendung des baues
der kirche beitragen. Anagni 1258 nov.22.
20 Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis . . preeeptori 1258
et fratribus hospitalis sanete Marie Teuthonicomm in Marpurg Maguntine
djocesis salutem et apostolicam benedictionem. Favoris nostri provenire
deeet auxilio , ut que digne seu juste cupitis , libere optinere possitis.
Hine est, quod nos yestris supplicationibus annuentes, si aliqui yoventes
25yestram personaliter ecclesiam yisitare, in qua corpus beate Elizabeth,
prout accepimus, requieseit, illuc yenire nequeant debilitate aut infirmi-
täte corporis yel aliis inpedimentis legittimis prepediti, eos anctoritate
presencium a yotis hujusmodi reddimus absolutes, dummodo expensas,
qnas ipsi propter hoc essent facturi yeniendo ad dictam ecclesiam, mo-
30 rando ibidem et redeundo ab ipsa, labore itineris nichilominus conpen-
sato, yobis pro consumenda ipsius ecclesie sumptuosa fabrica largiantur ;
presentibus post quinquennium minime yalituris. Nulli ergo hominum
lieeat hanc paginam nostre concessionis infringere yel ei ausu temerario
contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem
35 omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolomm ejus se noyerit
ineursurum.
Datum Anagnie, x. kalendas decembris, pontificatus nostri anno
quarto.
Aus der unter nr. 154 bezeichneten copie.
nov. 22.
122 |258nov. 27.
158. Papst Alexander IV. schreibt den bischöfen und prälaten in
Oeslerreick, dass er allen^ welche zur Vollendung der kirche des deut-
schen hauses in Marburg beisteuern^ Mass verliehen habe^ und fordert
sie auf, die abgesandten des genannten hauses beim einsammeln von
beitragen zu unterstützen. Änagni 1 258 nov. 27. 5
1258 Alexander epißcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus ar-
°^^- ^'- chiepiscopis et episcopis, ac dilectis filiis abbatibus, prioribus, prepositis,
decanis, archidiaconis et aliis ecclesianun prelatis per Anstriam constitn-
tis, ad qnos littere iste pervenerint, salutem et apostolicam benedictionem.
Pro reverentia beate Elisabeth, cujus corpus in ecclesia dilectomm filio- lo
rum . . preceptoris et fratrum hospitalis sancte Marie Theotonicorum in
Marburc Maguntine diocesis venerabiliteJ: requiescit, nostras eisdem con-
cessimus litteras continentes , ut universi Cristi fideles , qui pro venusta
et sumptuosa fabrica ipsius ecclesie consumanda eis manum porrexerint
adjutricem, certam peccatorum suorum veniam eonsequantur. Cum autem 15
digne velimus, ut dictis preceptori et fratribus de litteris eisdem fructus
proveniat affectatus, uniFcrsitatem yestram attente rogandam duximus et
monendam per apostolica vobis scripta mandantes , quatinus provide at-
tendentes, quod particeps mercedis efficitur, qui bonorum coadjutor ope-
rum invenitur, nuntios dictorum preceptoris et fratrum litteras hujusmodi 20
deferentes pro apostolice sedis et nostra reverentia favorabiliter admitta-
tis , concedentes sibi litteras vestras ad rectores et clei^cos ecclesiarum
subjectarum vobis, ut in suis ecclesiis convocato populo dictos nuntios
verbum exhortationis pro coUigendis helemosinis ad opus supradicte fa-
brice juxta tenorem dictarum litterarum nostrarum proponere sine aliqua 25
difficultate aut contradictione permittant et alias eos favore benivolo pro-
sequantur, ita quod ipsi super hoc possint prosperari facilius et nos vobis
exinde speciales gratias referamus.
Datum Anagnie, v. kalendas decembris, pontiiicatus nostri anno
quarto. 30
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). In der rechten ecke des umgelegten
unteren randes steht: B. Parm., unter demselben links ein von einem langen s
durchschnittenes rundes s und auf der rückseite : sancta f Maria. Die bleibulle
hängt an kanfschnur. — Vier gleichlautende ausschreiben ergiengen am selben tage
an die bisch(5fe und prälaten per Alamaniam, per Boemiam, per Vngariam und per 35
Poloniam. Ende des vorigen jahrh. nach den originalen gefertigte abschr. in Mar*
bnrg (deutscho.)* — Von der in der urk. erwähnten indulgenz filr die Elisabethen-
kirche zu Marburg hat sich nur der folgende, in der unter nr. 154 bezeichneten copie
befindliche extract erhalten : J)ominus Alexander papa quartus omnibus vere pe-
nitentibus, qui ad fabricam beate Elizabeth in Marpurg manum porrexerint adjntri- 40
cem, centum dies de injuncta sibi penitentia relaxat.''
c. 1259-1267. — 1259 nov. 17. 123
159. [um 1259— 1267] 0.
Hermaimas scultetus Geylenhngensis, Jutta nxor sua. Bona, qne nos c. 1259
contingebant in villa Qaenenbach, vendidimus Richolfo dicto de Brath elvi
Wetflariensi. Et nt evidens sit nostra vendicio, has litteras sigillo civitatis
5 Geylenhnsen proeuraYimns commaniri. Nos Heinriens filius Anshelmi,
Anshelmus IneptuS; Gonradus de Fulda, Hartmannus de Ecka, Hartmu-
dus de Gram, Ludewicus deOrbaha, Bertoldus Fuzechinus scabini, Sifri-
dus de Bochesecke, Fridericus de Ecka cives Geylenhusenses renuncia-
cioni de memoratis bonis per Hermannum scultetum et Juttam uxorem
10 ejus rite facte testimonium perhibemus.
Ans orig.-perg. in Marburg (dentscho.). Siegel abgefallen.
1 60. 1 259 nov. 1 7.
Ego Gonradus dictusWiza de Vridehelmesdorf pari consensu . . uxo- 1259
ris mee et filiorum meorum renunciavi omni juri , quod adyersus fratres
i5hospttalis Jherosolimitani pro quibusdam bonis me asserebam habere,
uno filiorum meorum excepto, pro quo dominus Her. plebanus de Anzevar
coram suis parrochialibus ejusdem vUle infradictis respondere promisit,
si dictus filius mens prefatos fratres in posterum molestare presumat.
Acta sunt heo hüs presentibus : Gonrado de Bichene , Henrico dicto
20 Haka, Wemhero dicto Schubel, Andrea, Dammone de Alenhusen, Hen-
rico de Lare, militibus; Senando sculteto in Marthpurg, Gumberto dicto
Oze, Wideroldo etVolperto de Lare, Ditmaro de Gozfelden, Siflfrido
sculteto de Bydenkap, Wigando Schinebeino, Henrico Lantgrauio, Gon-
rado Yurstenbendil, Mengoto de Gozfelden, Hermanne plebano in Anzen-
25yar; et hüs parrochialibus ejusdem loci, videlicet Eehehardo, Petro pisca-
tore, Ludewico filio Azonis , Rudolfe , Heinrico Heimburge, Burcardo,
Hermanne campanario, Wilhardo, Heinrico, Henrico dicto Gisa. Ne au-
tem super hujusmodi aliquis dubitacionis scrupulus valeat exoriri, presens
scriptum inde confectum tam ego quam fratres predicti sigillo civitatis
30 Marthpurgensis rogavimus conmuniri. Huic eciam facto interfuerunt fra-
tres ejusdem hospitalis , videlicet frater Her. conmendator de Anzenvar,
frater Thomas conmendator de Wisentveit, frater Hartmannus sacerdos,
frater Wolframus.
1) Der schultbeiss Hermann erscheint 1259 — 1267. 1258 ist nocb Friedrich nnd 1272
35 bereiU Berthold scbultheiss. Vgl. nr. 200. Gudenus Codex 1 , 667. 743 und 2, 123. Wenck
Hess. Landesgescli. Urkb. 2, 184. 189. Banr Urkb. d. Klosters Arnsburg nr. 89. Simon
Gesch. d. Hauses Ysenburg u. Büdingen 3,21. 23. 24. Böhmer Cod. dipl. Moenofrancofurt.
137. Da Hermanns familienname bei Baur Wuzenken lautet, so wird man an die Geln-
häuser famllle der Fuzechen denken und bei Böhmer statt Uny zeichen Uuyzeichen
40 lesen müssen.
Mit 1260.- 1260 febr. 3.
Actum anno domini m. cc. lix., xv. kalendaa decembris.
Aus ur. 138 (139) des Marburger copialbuches in Wien.
1 61 . Das stiß Fulda und das detUsche haus in Marburg einigen sich
über guter zu Abenheim und Dienheim. 1260.
1260. ^^^ dieser verlorenen urk. findet sich in Marburg [Fulder archiv) nur fol- 5
gendes regest: „Litera oompositionis inter monasterinm Fuldense et domum
Theutonicam in Marpurgk super bonis in Abenhejm et Dynheym. Datum anno
1260. «
1 62. Die eheleuie Rupert und Bertha von Rossdorf schenken ihre
guter daselbst dem deutschen hause zu Marburg. lo
Amöneburg 1260 febr. 3.
1260 Universifl Griflti fidelibns tarn presentibus quam fiituris, ad quos pre-
febr. 3. g^,jg scriptum perrenerit , Bupertus dictuß de Borstorf notum facio , quod
ego et uxor mea Bertha Bano ducti consilio ob reverentiam Jhesu CriBti
ac honorem ejusdem matris virgmis gloriose bona nostra sita in Bosdorf 15
Moguntine diooesis, videlicet domos, areas, ortos, agros, Silvas, prata,
cum Omnibus suis pertinenlüs ac aliis quibuscunque possessionibus mobi-
libus et immobilibus, que nunc habemus yel in futuro per dominicam pro-
yidentiam poterimus adipisei , fratribus domus Theutonice in Marpurg in
puram ac perpetuam elemosinam donamns , conferimus et tradimus cum 20
vero rerum dominio possidenda , promittentes firmiter , quod domicilium
sive mansionem nostram de loco ad locum transferre non possumus sine
ipsorum fratrum consilio et favore. Ipsi vero fratres nostro grato occnr-
rentes assensu presentibus protestantur, quod, si quem ex nqbis premori
contingat , superstes , si duxerit acceptandum , in consortium eorundem 25
fratrum pure propter deum favorabiliter admittatur. In cujus rei testimo-
nium presentem litteram ipsis damus sigilli civitatis in Ameneburg ad
peticionem nostram munimine roboratam. Hujus rei testes sunt : Gerhar-
dus viceplebanus ; Ludewicus de Seieheim, Jacobus frater suus, Gerhar-
dus Monetarius , Wigandus de Lettersteden , Heinricus de Heistincheim, 30
Helewicus de Seieheim, Gunterus de Marpurg, scabini in Ameneburg.
Actum et datum Ameneburg , anno domini m? cc? sexagesimo , in
crastino purificationis beate Marie virginis.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.J- Siegel abgefallen. — Am selben tage
schenkten die selben dem deutschen hause in Marburg alle ihre beweglichen und 35
unbeweglichen gttter. Kr. 164 (167) des Marburger copialbuches in Wien^
V
1260 man. — 1260 mirz 15. 1 2S
«
163. Bischof Dietrich von Wirland verspricht ablass allen denen,
welche die kirche dßs deutschen hauses in Marburg an genannten tagen
besuchen und zu ihrer voüendung beitragen. Marburg 1260 märz.
Bonitete divina Theodeiieas episcopus YironengiB Cristi fidelibna 1260
5 HmversiB presentes litteras inspectarifl aalutem in dominornm domiiio dei °^^''
filio Jhesn Cristo. Yite perhemÜB gloria -^ oollaadetar^). CupienteB igi-
tor, nl eeclesia dilectomm nobis in Cristö fratram hospitaliB sancte Marie
Theatomcomm in Marpurg Moguntine diocesiB congmis honoribuB fre-
quentetur , omnibus vere penitentibuB et confeBsis , qni eccleBiam ipsam
10 in beate et gloriose semper virguÜB dei gemtrids Marie, sancte et victo-
riosisBime Crnds , beate Elyzabeth ac anniversarii dedicationis ejnsdem
ecclesie festivitatibuB cum cordis contritione et hnmflitate venerabiliter
yisitarint, quiqne eidem ecclesie ad consnmmationem fabrice, qne, qnem-
admodnm fide oealata vidimus et videtor, inchoata opere Bnmptaoso ne-
idqnit absqne fidelinm elemosinis consninmari, mannm porrexerint adjutri-
cem, de omnipotentis dei misericordia et beatornm Petri et Pauli aposto-
lomm ejus ac ea, quam nobis licet indignis dena contulit, anctoritate
eonfisi zl dierum uniuBqne carene indnlgentiam , peccata oblita, vota
firacta , si ad ea redierint , ofFensas patnun et matmm sine violenta ma-
20 nnnm injectione, joramenta temeraria, qne fiunt absqne tactu reliqniarum
Ben ewangeliornm, violationes diernm celebrium, in nomine domini acce-
dente consensu venerabilis domini . . archiepiscopi Mognntini misericor-
diter relaxamns.
Datum ibidem , mense mardo , anno domini m? cc? Ix?, pontificatas
25 noBtri anno xv?
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsobo.). Siegel abgefallen.
1 64. Die brüder Heinrich und Marquard grafen von Solms überlas-
sen dem deutschen hause zu Marburg die guter zu Winemannisdorf,
welche ritter Emercho Schade von Homberg von ihnen zu lehn hatte,
30 wogegen Emercho ihnen guter zu Watzehrode und Witoldesfelden zu
lehn aufträgt. 1 260 märz 1 5 2) .
In nomine domini, 'amen. Cum humana memoria sit labilis et cadnca, i260
expedit, ut que geruntur in tempore, ne oblivisci yaleant, litterarum testi- ™*" ^^'
monio perhennentur. Inde est, quod nosHeinricus etMarquardus germani
35ComiteB de Solmisse omnibus presentes litteras inspecturis notum esse
Yolumus, quod bona, que Emmercho miles dictus Schade de Hohenburcb
1) Wie in nr. 123.
2) Tgi. nr. l&l.
126 1260inärzl5.
Sita in villa Winemannisdorf juxta Marpurgh a nobis ip feodo tenuit, ad
liberam resignacionem et benignam peticionem ipsius donavimus libertati,
assignantes eadem bona cum omni libeiiate, jure et conmodo fratribus
domus sancte Marie Theutonicomm in perpetuam ac puram elemosinam
possidenda. Verum prefatus Emmercho grate nostre benivolencie oeeur- 5
rens assensu in reconpensacionem hujuBmodi bona sna propria in Wazen-
rode et Witoldisuelden sita in manus nostras libere assignans, ea a nobis
reeepit titulo feodi perpetuo possidenda. In hnjus rei evidenciam et per-
petuam firmitatem presentem litteram nostrorum munimine sigillorum
duximus roborandam. ig
Datum anno domini m? cc? lix?, ydus marcii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche. ). Siegel: 1) dreieckig; rechtsum auf-
gerichteter löwe ; umschr. : S- M . . . . AEDI • IVNIORIS - DE • SOLMESSE • 2) ab-
gefallen. — Unter dem selben datum stellte Heimboldus comes de Eunegisberch
eine gleichlautende urk. aus. Von den kleinen abweichungen ist nur bemerkens-15
werth : Winemarisdorf. Orig.-perg. wie vorher. Auf der rtickseite steht von wenig
späterer band: Winemannisdorf. Siegel abgefallen.
1 65. Die brüder Heinrich und Marquard grafen von Solms überlas-
sen dem deutschen harne zu Marburg eine bisher van Giso Sprengel
zu lehn getragene hübe zu Rossdorf ^ wofür ihnen dieser eine andere 20
hübe daselbst zu lehn aufträgt 1260 märz 15.
1260 In nomine domini, amen. Cum humana memoria sit labilis et caduca,
miTz 15. expedit, ut que geruntur in tempore, ne oblivisci valeant, litterarum testi-
monio perhennentur. Inde est, quodnosHeinricus etMarquardus germani
comites de Solmisse omnibus presentes litteras inspecturis notum esse 25
volumus, quod dimidium mansum, qui Osterlindishube vulgariter nuneu-
patur, situm in Rosdorf, quem Gyso dictus Sprengel a nobis in feodo
tenuit, ad liberam resignacionem et benignam peticionem ipsius donando
libertati, eundem dimidium mansum cum omni libertate, jure et conmodo
fratribus domus sancte Marie Theutonicorum assignamus in puram ele- 30
mosinam perpetuo possidendum. Verum prefatus Gyso grato nostre beni-
volencie occurrens assensu in reconpensacionem hujusmodi dimidium
mansum. qui Armannishube vulgariter appellatur, situm in Rosdorf cum
aliis bonis suis ibidem sitis in manus nostras libere resignans, ipsum a
nobis reeepit titulo feodi perpetuo possidendum. In hujus rei evidenciam 35
et perpetuam firmitatem presentem litteram nostrorum munimine sigillo-
rum duximus roborandam.
Datum anno domini m?cc?lix?, ydus marcii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Beide Siegel abgefallen. — Eine wört-
lich gleichlautende urk. stellte aus: Heinboldus comes de Eunigisberch» Datum Rune- 40
gisberch; anno domini m? cc? lix?, idus marcii. Orig.-perg. wie vorher. Siegel abgefallen.
1260 apr. 127
166. Die erben des Marburger bürgers Hermann Zöllner überlassen
dessen guter in der Neustadt zu Marburg dem deutschen hause daselbst
gegen eine geldentschädigung. Marburg i 260 apr.
Universis presentes litteras inspecturis nos Hartungns et Albertus 1260
5 fratres et Knnegundis soror nostra , Hermannus dictus Zolnere , Wigilo ^^^'
dictus Schienebein et liberi nostri cives in Marpnrg notam facimns, qnod
qnestio super bonis Hennanni dicti Zolnere bone memoiie civis in Mar-
purg, cujus heredes sumus, que in noya civitate Marpurg sita sunt, vide-
lieet areis, domibus, ortis et alia quacunque hereditate prefati Hennanni
10 bone memorie cum pertinenciis et fructibus predictorum inter nos ex una
parte et religiosos viros conmendatorem et fratres domus sancte Marie
Theutonicorum in Marpurg ex altera exorta honorabilibus yiris infra
scriptis mediantibus taliter est decisa : videlicet quod dicti conmendator
et fratres pro illustris domine nostre ducisse Sophie filie beate Elizabet
]5necnon et incliti domini nostri Henrici nati ejusdem reverencia ac di-
lectione nostro nomine ac coheredum nostrorum quindecim marcas Colo-
niensium denariorum bonorum atque legalium nobis assignarunt in pecu-
nia jam nnmerata et soluta; nos vero pro nobis ac nostris coheredibus,
quorum procurationem gerimus in hac parte , necnon et nostris successo-
20 ribus omni juri, quod in dictis bonis et hereditate cum omnibus suis per-
tinenciis et fructibus predictorum habemus sive habere videmur , libere
renundamus , fideliter promittentes , quod contra presentem amicabilem
conpositionem per nos yel per alios non veniemus jure aliquo in futurum.
Verum si quispiam coheredum vel successorum nostrorum predictos con-
25 mendatorem et fratres super eadem ordinatione inpugnare attemptaverit,
nos ipsos warandare, stabilire modis omnibus promittimus et iirmare.
Renunciamus eciam in prescriptis omnibus exceptioni non numerate nobis
pecunie et non solute , exceptioni doli , beneficio restitutionis in integrum
et omni alii actioni, defensioni, exceptioni coherenti rei vel persone, que
3opresens factum yel ordinationem yaleat inpugnare yel eciam impedire.
Ad hujus rei evidenciam et perpetuam firmitatem prefate dömine nostre
illustris ac universitatis civium in Marpurg sigilla ad petitionem nostram ..
presentibus sunt appensa. Hujus conpositionis testes sunt: dominus An-
dreas, Gode. marscalcus, Seyn. yillicus in Marpurg, Thammo de Elen-
as husen , Conradus de Traha , Bruno de Gerwinshain , Volpertus de Kirh-
torf, Henricus de Witershusen, milites ; Hermannus dictus Zan, Ludewi-
cus de Vroinhusen, Sifridus in Fossato, burgenses in Marpurg; Herman-
nus dictus Kalf de Witershusen , Vlricus de Elenhusen , Ludewicus de
Wershusen, Henricus de Dabretshusen, et alii quam plures dictam ordi-
40 nationem audientes et videntes.
4 28 1 260 mai 1 1 . ^ 1260 mal 12.
Datum in Marpurg, anno domini m? cc? Ix?, mense aprili.
Aus dem in doppelter, gleichlautender ausfertigung vorhandenen orig.-perg.
in Marburg (deutscho.). Auf der rückseite des einen exemplars steht von gleichz.
hand: Super bonis quondam Hermanni TheloBearii in nova civitate. Siegel ab-
gefallen. 5
167. Bertha von Schweinsberg und ihr söhn Kraft verkaufen dem
deutschen hause bei Marburg ihren hof zu Damshausen. 1 260 mai 1 1 .
1260 Ne reram gestamm yeritas cadat in oblivionem, litteramm seiet me-
™ ' moria perhennari. Hinc est, quod nos Bertha dicta de Snensberg etCrafto
natns noster nniversis Cristi fidelibus scripti presentis inspectoribus palam lo
esse Tolumus, qnod nos nna cum Eckehardo et Heinrico fratre ejus et
aliis nostris hominibus coheredibus curie site in Daymanshusin ipsam
curiam cum omnibus bonis sibi attinentibus sitam in ipsa villa Daymans-
husin venerabilibus ac religiosis viris conmendatori et fratribus domus
sancte Marie Teuthonicorum apud Marpurg tradidimus non coaeti, sedis
sponte juste venditionis titulo pro duodecim talentis denariorum levium
in veram proprietatem cum suis pertinentiis sine omni heredum contra^
dictione temporibus perpetuis possidendum; promittentes nichilominus
eosdem, conmendatorem videlicet et fratres super ipsius curie collatione
legittima per nos facta warandare , firmare et stabilire , ubicunque loco- 20
rum congruum fuerit et necesse. In cujus rei majorem evidentiam, ne
Ulla super premissis discordia vel altercatio valeat suboriri, litteram hanc
memoratis fratribus donavimus sigilli nostri appensione roboratam. Testes
vero sunt: Reinhardus miles de Aldinburg et Reinhardus filius ejus,
Hartmannus de Burebach et Ludewicus de Marpurg ; item Henricus de 25
Holzhusin, Henricus de Ghemundin, Henricus de Cythercusin, scabini in
Ruschinberg, et alii quam plures fide digni, qui, dum hec fierent, pariter
aSuerunt.
Datum et actum anno domini m?cc?lx?, quinto ydus mensis maji.
Aus orig. -perg. in Marburg (deutscho.). Auf der rückseite steht Ton gleichz. 30
hand: Damanshusin und darunter von einer hand des XVI. jahrh. : Dambs-
h aussen. Atif dem dreieckigen siege! ein nach rechts schreitender IQwe, darunter
im Schilde 5 halbe und 4 ganze an einander gesetzte rauten in der Stellung 5.3. 1 ;
umschr.: SI CRA E • S VEINESBERC •
1 68. Vereinigung zwischen dem deutschen hause in Marburg und dem 35
rilter Volpert Hobeherr wegen streitiger guter zu Seelheim, Mardorf,
Rossdorf urd Hagen. 1260 mai 12.
1260 In nomine domini, amen. Notum sit onmibus tam presentibus quam
^^ ^^' fataris, quod cum fnttres domus Theatonice in Marpurg super divei-sis
articulis Yolpertum militem de Curia ad presentiam thesaurarii saneti40
^
1260 mal 12. 129
Scaerini in Colonia judicem (! ) a domino papa delegatuin citari procurassent,
monitione proborum virorum inducti in viros fide dignos conpromiserunt,
qui amice vel secundum fonnam juris inter ipsos conponerent. Qui tan-
dem in hac forma convenernnt, nt fratres partem advocatie in Seleheym,
5 quam a Volperto, qui nunc est in ordine Minorum fratrum, emerant, Yol-
perto predicto militi restituerent. In cujus restaurum idem Yolpertus
quicquid ipse et frater suus Sifridus necnon nepos eorum Volpertus juris
haberent in curia in Martdorf ex successione patema, et partem, quam a
Sifrido nepote ipsorum emerat, de consensu Gumperti fratris ipsius pern-
io tus renunciaret. Insuper predictis fratribus domus Theutonice super-
adderet duo talenta usualis monete. Preterea mansum, quem emerat in
Bosdorf, cujus proprietas apud fratres residet. infra anni circulum alicui,
qui Sit de familia advocatie in Seleheym, recepta pecunia, quam pro ipso
manso dederat, libere restituat. Insuper bona, que emerat apud Haghin,
15 fratribus restituat recepta pecunia, quam pro ipsis notorie dederat, et
pensionem, quam medio tempore detinuit, persolvat. Huic eciam ordina-
tioni adjectum est, ut agros, si quos habet de novalibus circa montem,
qui mansis fratrum specialiter pertineant, de quibus fratres decimam
recipiunt, penitus resignet et si pecunia vel concambio conquisivit vel
20quoquo modo contraxit, quicquid pro eis dedit, sibi liceat recipere.
Preterea de pratis, in quibus fratres injuriam sibi factam dicebant, ut
justo limite separentur, equo animo supportabit. Et ut hoc ratum tenea-
tur, ab utraque parte sub pena decem marcarum extitit conpromissum.
Insuper quicquid fratribus aut in pensione aut jure advocatie vel quoquo
25 modo detinuit, ante octavam pentecostes nunc instantis restitnet. Ne vero
in posterum super premissis aliqua possit oriri questio dissensionis, hanc
ordinationem testium subscriptione et privilegio civitatis in Ameneburg
conmunito utraque pars sibi petiit confirmari. Et huic facto pueri sui
consensum penitus adhibuerunt. Hujus rei testes sunt : Eberwinus miles
30 de Dra , cujus sigillum presenti scripto est appensum ; item frater Wer-
nerus de Battenburg, frater Henricus dictus Culo, fi'ater Amoldus quon-
dam plebanus in Hohenburg, frater Benhardus dictus de Haselsten ; item
Oumpertus de Curia, Hartmannus de Burebach, Ludewicus advocatns.
Gerlacus de Nordecchen, Wigandus de Mulne, Conradus de Ervershusen ;
35 Gerhardus viceplebanus in Ameneburg , Johannes plebanus in Alsfelt,
Hedenricus plebanus in Kirhen ; item Ludewicus et Ditmarus de Selehem
fratres, Salicha scultetus in Ameneburg, Gerhardus Monetarius, Helewi-
cus de Selehem.
Datum anno domini m?cc?lx?, quaiio ydus maji.
40 Aus dem von mausen angefressenen orig.-perg. in Marburg (deutscho.) mit
Zuziehung von nr. 239 (242) des Marburger copialbuches in Wien. Siegel : 1) rund ;
HesR. ürlnindenbncb. I. 9
mal 31.
130 1 260 mai 31 . -> 1260 Jnn. 20.
Msohof zwischen zwei thürmen stehend; omschr.: SIGILLVM* VNIVfiBSITA
MENEBVBC - 2) dreieckig ; drei mit den spitzen einander zugekehrte lindenblät-
ter; umschr.: SIGILLMM(l). D- EBERWINI- DCTL DE- ORAHEN(l)- 3) oval;
blume mit vögeln; umschr. unlesbar. Gedr.: Entdeckter Ungrund nr. 52; daraus
Samml. v. Deduct. 7, 500. — Auf dieselbe angelegenheit bezieht sich vielleicht 5
eine urk. erzbischof Werners von Mainz (1260—1284), von welcher der grOsste theil
mit dem datum von mausen abgefressen ist. Auf der rückseite steht nemlich von
gleichz. band : Conscnsus episcopi Moguntini super quibusdam superiori In-
dagine. Orig.-perg. mit zerbrochenem Siegel wie vorher.
1 69. Graf Ludolf von Hallermund bestätigt die Schenkung der guter lo
zu Ostinghausen ^ welche sein vater dem deutschen hause bei Marburg
gegeben, 1260mat31.
1260 In nomine domini, amen. Nos Lndolfus comes de Halremunt nni-
versis presens scriptam inspectnrls notum fadmuB publice protestantes,
qnod ob reverentiam Jhesu Cristi necnon ejnsdem genitricis virginis glo- 15
riose Lndolfus pater noster felicis recordationis bona sita in Ovstenku-
sen, videlicet viginti octo agros cum area, que Emesehus vulgaiiter nun-
cupatur, religiosis viris conmendatori et fratribufi domus Theutonice
apud Marpurg in puram ao veram elemosinam donavit et tradidit libere
perpetuo possidenda ^ j . Quam siquidem donationem sive traditionem ap- 20
probamufl , ratifioamus et presentibus confirmamus , promittentes eosdem
fratres in ipsis bonis stabilire et ubicunque necesse fuerit vrarandare. In
cujus rei testimonium presentem litteram sigillo nostro duximus robo-
randam.
Datum anno gratie m? cc? Ix?, pridie kalendas junii. 25
Aus orig.-perg. in Marburg (dentscho.). Siegel abgefallen.
170. Die eheleute Rupert und Bertha von Rossdorf schenken dem
deutschen hau^e bei Marburg ihre guter zu Rossdorf ^ wogegen der
orden ihnen den eintritt in seine gemeinschaft freistellt und eifie dem
ertrage ihrer guter gleichkommende rente auf lebenszeit zusagt, 30
1260>n. 20.
1260 Universis Cristi fidelibus tam presentibus quam futuris^ ad quos pre-
^""' • sens scriptum pervenerit, Rupertus dictus de Rosdorf notum facio, quod
ego et uxor mea Bertha sano ducti consilio ob reverentiam Jhesu Cristi
ac honorem ejusdem matris virginis gloriose proprietatem ac possessio- 35
nem bonorum nostrorum sitorum in Rostorf Moguntine diocesis, videlicet
domos, agros, ortos, areas, Silvas, prata, cum omnibus suis pertinentiis et
aliis quibuscunque possessionibus mobilibus et immobilibus, que habemus
1") Nr. 48.
1160 nov. 19. ^31
▼ei hl fatiif 0 per divinam providentkm poterimus adipisci , fratribaB do-
mns Thentonice apnd Marpurg in puram ac peipetnam elemosinam do-
namuB^ eonferimus et tradimns cum vero remm dominio poesidenda, pro-
mittentes firmiter , qnod domicilinm sire mansionem noetram de looo ad
5 locum transferre non possimus sine ipsonun Aratrum oonsilio et favore.
Ipsi vero fi'atres nostro grato oecnrrentes asBensn presentibuB protestan-
tnr , quod , si quem ex nobis premori eontingat , snperBtes ex nobid , si
dnxerit acceptandnm^ in consortinm eomndem fratrum pnre propter denm
favorabiliter admittatar. Preterea dieti fratres promittnnt, quod in eensn
10 et pensione tantum nobis, undecunque ipsis placuerit, ad tempuB vite noBlIre
aBsignabnnt, in quantum de ipsis bonis perciperemuB, si ipsa bona vide-
remur personaliter possidere; quam siquidem pensionem in granario
dictorum fratrum promittimus obBervare. Si vero, quod absit, predieta
inMngere attemptaremus, promittimus juratoria prestita cautione, quod
I5dicti fratres ad solutionem pensionis et censas predicti nobis de cetere
minime teneantur. Insuper ad observationem et firmitatem omnium pr^
missorum Conradus et Wi. germani mei B. ipsis fratribus pro 1 mareis
denariorum Coloniensium se fidejussores fide data in solidum eonstitue-
runt; ita videlicet, ut, si predieta inftingeremus, ipsi Marpurg more fide-
20 jussorio intrabunt, inde non reoesBuri, quousque eedem 1 maroe ipsis fra-
tribus fuerint persolute. Geterum quod sepedicti fratres nobis saperius
promissa teneant inconvulsa, Gonradum dietum Wurstebendel et SifVidum
in Fossa eives de Marpurg fidejussores eonstituerunt. Hujus rei testes
sunt : fratres diete domus Heinrieus dictus Kvle viceeonmendator, Hart-
25 mudua de Gronenberg, frater Godefridus, frater äifridus, frater Herman-
nus Faber, frater Thilemannus; soabini in Marpurg Budegerus Suise-
kvrsne, Her. dictus Zan, Gonradus de Domo Lapidea, Heinrieus de Bat-
tenvelt, Gunpertus Kanto. In cujus rei testimonium presens scriptum
sigillo civitatis in Marpurg fecimus roborari.
30 Actum anno domini m?cc?lx?, xii? kalendas julii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- Siegel abgefallen.
171. Papst Alexander IV. beauftragt den thesaurar von st. Severin
zu Cöln^ die mitglieder des deutschen ordern in Deutschland vor Beein-
trächtigungen zu schützen. Lateran 1 260 nov. 1 9.
35 Alexander episcopus servus servorum dei dilecto filio thesaurario 1260
ecciesie sancti Seuerini Goloniensis salutem et apostolicam benedictionem.
Sub religionis habitu vacantibus studio pie vite ita debemus esse pro-
pitii , ut in divinis beneplacitis exequendis malignorum non possint ob-
staeulis impediri. Gum itaque dilecti filii preceptor et fratres hospitalis
9*
nov. 19
1 32 1260 dec. 1 . — 1260 dec. 14.
sancte Marie Teuthonicoram in Alamania a nonnullis , qai nomen domini
recipere in yacaum non formidant, graves super possessionibns etaliis
bonis suis , sicut accepimus , patiantur molestias et jacturas , nos eorum
providere quieti et malignorum malitiis obviare volentes . discretioni tue
per apostolica scripta mandamus, quatinus eosdem preceptorem et fratres 5
pro divina et nostra reverentia favoris oportnni presidio prosequens, non
permittas eos contra indulta privilegiorum apostolice sedis ab aliquo in-
debite molestari, molestatores hujusmodi per censuram ecclesiasticam
appellatione postposita compescendo. Presentibus post quinquennium
minime valituris. lo
Datum Laterani , xiii. kalendas decembris , pontificatus nostri anno
sexto.
Aus einer nach dem orig. gefertigten abschr. des XVIII. jahrh. in Marburg
(deutsche).
1 72. Die briider Heinrich und Marquard grafen von Solms erlmiben 15
dem Konrad von Linne^ die von ihnen zu lehn getragenen guter zu
Beltershausen dem deutschen hause in Marburg zu verkaufen.
Braunfels \ ^60 dec. i .
1260 Nos Heinricus etMarquardus fratres comites de Solmese omnibus
• hujus scripti inspectoribus volumus notum esse, quod nos unanimi favore, 20
nichilominus Ueinrici patris nostri consensu favorabili concurrente Gon-
rado de Linne, ut bona in Belterhusen sita, que a nobis jure possidet
feudali , . . conmendatori , dominis seu fratribus domus Thevtonice in
Marburch vendat, liberam concedimus potestatem prebendo nostrum as-
sensum benivolum et favorem , quia nobis cum bonis suis reconpensavit 25
alias et plenius satisfecit. Ut autem hujusmodi venditionem ratam et
. gratam habeamus, nos presentibus obligamus et hoc scriptum super eo
confectum dictis dominis de Marburch sigillorum nostrorum appensione
tradidimus consignitum.
Datum Brunenwels , anno domini m? cc? Ix? , quarta feria proxima 30
post Andree apostoli.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Vonfden beiden siegeln hängt nur
noch das dreieckige erste zerbrochen an ; darauf ein nach rechts aufgerichteter
löwe; umschr.: SIGILLVM- DE- E-
1 73. Graf Reimbold von Königsberg erlaubt dem Konrad von Linne^ 35
die von ihm zu lehn getragenen guter zu Beltershausen dem deutschen
harne in Marburg zu verkaufen. 1260 dec. 1 4.
1260 Ego Reynboldus comes de Eoeningesberg universis presens scriptum
intuentibussalutemcumsinceradilectione. Tenorepresentiumrecognosco,
1261. 133
me Conrado de Lynne , nt bona sna Sita in Beltershnsen , que a me feo-
dali jure possidet, vendat . . conmendatori et fratribus domus Theutonice
in Marburg , dedisse liberam potestatem et venditioni talium adhiboisse
favorem benivolum et consensum , tum quia michi reconpensavit alias et
5 plenius satisfecit. Testes autem sunt : comes Syfridus de Witgesteine,
Ludewicus miles de Rumlange. Ut igitur dictam venditionem ratissimam
habere conprobari valeam^ presentem litteram^sigilli mei duxi munimine
roborandam.
Datum anno domini m?cc?lx?, crastino die beate Lueie virginis.
10 Aus orig.-perg. in Marburg (deutscfao.). Siegel abgefallen. Gedr.: Entdeckter
Ungnind nr. 72 ; daraus Samml. y. Deduct. 7, 522.
174. Ritter Reinhard von Itter beurkundet, dass der pfarrer Heinr-
rieh von Niederlotheim einen Schilling jährlicher rente^ welche seine
kirche von gutem zu Merzhausen bezog, dem deutschen hause in Mar-
15 bürg verkauft habe. 1261.
Nos Beinhardus miles de Itere notum facimus omnibus tarn presen- 1261.
tibus quam futuris, ad quos presens scriptum pervenerit, quod omne jus,
quod ecclesia in Nideren Lotheim habuit in bonis Heinrici dicti Prassen
et Hedewigis sororis ipsius, quod est unus solidus redituum denariorum
20 Marpurgensium , que bona sita sunt in Meinharteshusen , dominus Hein-
ricus plebanus predicte ville in Nideren Lotheim vendidit fratribus domus
Theutonice in Marpurg pro una marca denariorum perpetuo possidendum.
Et hoc factum est de bona voluntate omnium hominum pertinentium ad
parrochiam antedictam necnon de nostro beneplacito et benivola volun-
25 täte. In cujus rei memoriam et perpetuam firmitatem ad eorundem ho-
minum petitionis instanciam presens instrumentum fieri jussimus et sigilli
nostri munimine roborari. Testes sunt: frater Conradus de Lotheim,
Keimarus de Herrideshusen, Reinurit de Harbrachteshusen, Hermannus
de Lotheim, Waltherus frater suus, Gerlacus Hirz de Herrideshusen et
30 Conradus frater ipsius, et alii quam plures.
Datum anno domini m? cc? Ix? prinio.
Aus orig.'perg. in Marburg (deutscho.). Auf dem stark verletzten dreieckigen
Siegel ein linksum aufgerichteter gekrönter löwe. Gedr. : Kopp Nachricht v. d.
Herren zu Itter 52.
35 1 75. Siegfried von Cappel verkauft den brüdem des deutschen ordens
zu Reichenbach guter zu Weissenbach und Rorbach^ die mühle nebst einer
iviese zwischen bürg und dorf Reichenbach und einen leibeigenen. 1261.
Universis hanc literam intuentibus S. dictus de Kapile salutem. 1261.
Noverint universi , quod ego una cum uxore mea Guta allodium cum ati-
134 1261.
nentiis in Wizenbach et mansum unum in Rorbaoh et molendinam situm
ioter castrum et villam Sichenbach cum suis atinentiis et pratum prope
idem molendinum et hominem quendam nomine Wecil vendidi fratribus
in Bicbenbach ordinis sancte Marie de domo Teutbonica. Testes autem
hujus y^ditionis sunt : dominus Hermannus de Spangenberc ; dominus 6
Volradus plebanus ibidem , Ekebardus plebanus de Scemere ; Bertoldus
de Bertberode, Ludewicus de Reinboldeshusen , milites; Seinhardus
Goppe. Conradus de Bertherode, Hemestus dictus Mereweter. Istis Om-
nibus presentibus protestor me ad warandiam predictorum bonorum obli-
gasse. Item testes sunt : Sifridus Monetarius , Ekebardus de Leinbeebe, lo
Hermannus de Heltwinesbusen, cives in Escbenwege. Et quia proprio
sigillo careo, sigillo civium de Eschenwege sum contentus.
Acta sunt hec m?cc?lxi? incamationis domini anno. Cum faac litera
cives nichü habebunt disponere, sed quod hujus facti sunt testes.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen. 15
1 76. Hermatm von Spangenberg iiberlässt dem deutschen orden guter
zu Weissenbach und Rorbach und die mühle nebst einer wiese bei
Reichenbach. 1261.
1261. Universis hec scripta visuris Hermannus de Spangenberc salutem.
Ne labantur cum tempore , que fiunt in tempore , conveniens est ea per 20
scripta memorie posterorum conmendare. Notum igitur esse cupio uni-
versis taih presentibus quam futuris, quod ego una cum uxore mea Judta
de Heruersleiben allodium in Wizenbach cum omnibus adtinentiis tam in
pratis quam in pascuis , in silvis et campis et mansum unum in Rorbach
cum adtinentiis suis et molendinum situm aput Richenbach cum suis ad- 25
tinentiis et pratum unum , quod situm est inter pratum quod spectat ad
castrum Richenbach et ipsum molendinum, ordini fratrum sancte Marie
domus Theutonice contuli perpetuo jure proprietatis possidenda. Et
quicquid rigoris seu molestie inter predictos fratres et me vertebatur, ex
utraque parte penitus est sopitum. Ut autem predicte collationi et conpo- 30
sitioni fides possit adhiberi, presens scriptum sigillo meo roborare decrevi.
Acta sunt hec anno gracie m? cc? Ix? i? Presentibus Volrado plebano
de Spangenberc, domino Hermanne burgravio Hersfeldense, Bertoldo de
Berterode, Ludewico de Reinboldeshusen , Sifrido de Cappele , Diterico
milite dicto Zopf, Ekehardo plebano de Schemmere, Conrado de Berte- 35
rode, Emesto dicto Menvetter, Ludewico de Slitwinsdorf, et aliis quam '
pluribus. Preterea ad warandiam predictorum bonorum protestor me esse
obligatum.
Aus orig.-perg. iu Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen.
1261 Jan. 22. — 1261 apr. 135
<77. Eckard und Gerlach von Merlau entsagen ihren ansprachen auf
die vom deutschen harne in Marburg erworbenen guter zu Rossdorf ^
Holzhausen^ Kirchhain und Wenemannsdorf. 1261 jan, 22.
NoB Ekehardus et Gerlacus consangninei de Merlowe constare cn- 1261
5 pimus nnivergis tarn presentibnB quam faturis presentem litteram inspeetn- ^^"' ^^'
ris, quod no8 pro nobis et nostris successoribus umversis abrenuntiavirnnB
omni actioni , quam habnimiis adverBus fratres domus Tentonice in Mar-
pnrg de bonis in Rosdorph , Holtzhnsen , Eyrichhagen et WenemanneB-
dorph constitutiB , et si qua alia ex parte predicte domns Tentonice Bive
lonobiB BcientibnB sive ignorantibnB ante tempas predicte rennnciationis
faerint comparata. Ut autem hec noBtra abrennntiatio et ordinatio ante-
dicte domui per nos et noBtros succeBBores firma et Btabilis permaneat,
presentem litteram eidem domui in tcBtimoninm dedimns Bigillis civitatis
in Amenbarg, domini Eberwini de Drahe, domini Waltheri de Noitfaeke
15 et plebani ejusdem loci in Amenburg confirmatam.
Acta Bunt hec anno domini m?cc? Ixi?, in die beatiVincentii martiris.
HujuB rei testes Bunt: dominus Eberwinus de Drahe, Yolpertus de Curia,
Waltherus et Gerlacus de Northeke, Wigandus de Mulne, Gonradus de
Eruershusen, milites; Lodewicus et Gerhardus fratres dicti de Seiheim,
20 HenricuB Henceleri, Gerhardus Monetarius, scabini ; Hartmannus de Bur-
bach, LodewicuB de Marpurg, Godefridus de Linden, Adolfus dictus
Paruus, et alii quam plures, qui viderunt et audierunt.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel: 1) Stadt Amöneburg; ganz
zerbrochen. 2) das zweite der unter nr. 168 beschriebenen Siegel. 3) dreieckig; drei
25 mit den spitzen einander zugekehrte lindenblätter ; umschr.: SI6ILL*' WALT£RL
DE- NORDEKEN* 4) das dritte der unter nr. 168 beschriebenen siege! mit der
hier etwas besser lesbaren unverständlichen umschr. : H'NAMAL' (?)• AVES- illC*
SIGINT. TCLAES(?).
178. Comthur und brüder des deutschen hauses in Marburg beur-
30 künden^ dass sie für die von Hedwig von Seebach ihnen geschenktere
1 2 mark guter zu Schönbach gekauß und den ertrag für die feier des
Jahresgedächtnisses der geberin bestimmt haben. 1261 apr.
Frater H. de Kronenberg commendator ^) et fratres domus sanctc i26i
Marie Theutonicorum in Marpurg universis presentes litteras intuentibus *?"■•
35salutem in domino. Noveritis. quod religiosa mulier pie recordationis
1) „Bruder Harthmud der commendur van Marpurch^ ist zeuge in einer urk. erzbischof
Konr&ds yon Coln d. d. Linse anme Stade, des dinsdages vor sente Johannes misse 1261.
Höfer Auswahl d. altest. Urk. deutscher Sprache 11.
1 36 1261 mal.
HedewigiB de Sebech , cum adhac viveret , duodeoim marcas. argenti
domui nostre contulit sub hac forma , nt cum ipsis possessiones aliquas
conpararemus valentes annuatim marcam^ que quidem marca ad refectio-
nem fratrum nostrorum in ejusdem Hedewigis anniversario proveniret.
Nos itaque ex consilio fratrum nostrorum predictis xü marcis in usum 5
domus nostre conversis pro eisdem bona nostra in Schonenbach valentia
annuatim marcam specialiter deputavimus, ut per ipsam marcam annalis
proventus fratres nostri lautiori refectiohe singulis annis in supradicte
aug. 8. Hedewigis anniversario , quod est in die Gyriaci martiris , procurentur.
In cujus rei evidentiam et perpetuam soliditatem sigillum domus nostre 10
presentibus est appensum.
Actum anno domini m?cc?lxi?, mense aprilis.
Et qui hoc presumpserit inMngere, offensam dei omnipotentiB et
sanctorum Petri et Pauli se noverit incurrisse.
Aus orig.'perg. in Marburg (deutscho.) . Siegel abgefallen. 15
179. Gräfin Eilika von Ziegenhain und ihr söhn Gottfried genehmigen
die Überweisung zweier leibeigenen von Merzhamen seitens des von
ihnen damit belehnten Hartrad von Grenzebach an das deutsche haus
bei Marburg. 1261 mai.
1261 E. nobilis comitissa et '6. filius ejus comes de Gygenhagen univer- 20
sis presens scriptum intuentibus salutem in domino. Tenore presencium
protestamur, nos gratam et ratam habituros manumissionem vel collacio-
nem factam supör Henrioo et sorore ipsius Hedewige cum bonis eorum
de Meinharczhusen , factam quippe faonestis viris et religiosis fratribus
domus Theutonice apud Marthpurg ab Harterado de Grunzenbach , qui 25
eosdem a nobis jure tenuerat feodali. Nichilominus ad preces et instan-
ciam dilectorum nobis in Cristo fratrum predictorum renunciamus homagio
et omni juri , quod in dictis hominibus Henrico et Hedewige habuimus
vel habere videbamur, firmiter abnegantes. Ne vero predictus Hartradus
vel aliquis heredum vel coheredum necnon successorum suorum ipsius 30
GoUacionem vel nostrorum quisquam successorum hanc nostram confir-
macionem super hominibus predictis Henrico et Hedewige inpugnare
valeat vel eciam impedire presumat, presentem cartulam exinde con-
fectam sigilli nostri munimine duximus roborandam.
Actum anno gracie m. cc. Ixi., mense majo. 35
Aus nr. 297 (302) des Marburger copialbuches in Wien.
mai.
1261 mal 18.— 1261 oct. 137
180. Graf Wittekind von Battenberg verzichtet zu gunsten des deutschen
hauses bei Marburg auf die gerichtsbarkeit über dessen hof zu Merz-
hausen mit ausnähme der verurtheilung zum tode und zum vertust der
hand. Amöneburg 1261 mai 18.
5 Widekindus dei gracia comes de Battenburg universis tenorem pre- *2^»J
sentium intuentibus obsequium favorabile et salutem. Caritati vestre
notum facimus, quod nos ob preces et instanciam dilectorum nobis in
Gristo fratrum domus Theutonice apud Marpurg omni jurisdictioni, quam
super curia eorum in Meinharzhusen cum omnibus suis adtinenciis ha-
10 buimus vel habere videbamur, renunciamus penitus, firmiter promittentes,
quod de cetero nullam exigemus vel exercebimus jurisdictionem supra
causis sive excessibus quibuslibet infra terminos dicte curie et suorum
adtinencium a modo oriendis , excepto solo judicio condempnationis ad
mortem vel ad manus perditionem, quod per nos et nostros tractari et
15 specialiter volumus diffiniri. Renunciamus eciam omni exceptioni^ que a
nobis et nostris heredibus et coheredibus necnon et successoribus contra
fratres eosdem super predictis omnibus posset in posterum adtemptari.
In cujus rei evidentiam et perpetuam stabilitatem sigillum nostrum pre-
sentibus est appensum. Testes autem sunt: Gunpertus extra Curiam,
20 Wer. de Gerarkusen et Amelbertus, milites; Ar. de Burbach, Lude, de
Seiheim ; frater Har. commendator de Marpurg. frater Kulo, et alii quam
plures hoc ipsum videntes et audientes.
Actum in Ameneburg, anno domini m?cc? Ixi?, xv? kalendas junii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Auf dem dreieckigen eiegel ein rei-
25 ter, oben links und unten eine fUnfblätterige blume ; umschr. : SIGr COMITIS-
WI . . KINDI- IN- Gedr. : Hist. dipl. Unterricht nr. 154.
181. Gräfin Kunigunde von Wertheim und ihr söhn Poppo beurkun-
den, dass Mechtild von Bleichenbach und ihre söhne dem deutschen
hause in Marburg ihre guter zu Holzhamen und Ghuvere bei Amö-
30 neburg verkauft haben. 1261 oct
In nomine domini, amen. Nos Kunegundis comitissa et Poppo comes 1261 oct.
noster natus de Wertheim universis presentes litteras inspecturis notum
facimus , quod coram nobis constituti Methildis , Bertramus et Emestus
filii ipsius dicti de Blechenbach, Adelleyde et Yda uxoribus ipsorum ex-
35 presse de bona ac spontanea voluntate consentientibus, fratribus ac hos-
pitali sancte Marie domus Theutonicorum de Marpurg pro quadraginta et
una marcis Goloniensium denariorum jam sibi solutis in pecunia numerata
vendiderunt in veram et perpetuam proprietatem omnia bona sua in villis
1 38 1262 märz.
qae diountnr Holzhusen et Ghvuere sitis apud Ameneburg , videlicet
curias et areas, ortos et agros cum omnibns suis pertinentiis, terris cultiB
et incultis, pratis, pascuiS; silvis, nemoribus, saltibus et salectis, paln-
dibus, aqois aqaarnmqne decursibns, cum omni ntilitate, questn et pro-
ventu, qui nunc est aut in futuro fuerit^ qui nunc apparet vel in posterum 5
apparebit, nullo prorsns jure aut obsequio, quocumque nomine censeatur,
ipsis in eisdem bonis reservando, omne, plenum et integrum jus posses-
sionis et proprietatis prefatorum bonorum in prefatam domum Theutoni-
cam cum vero rerum dominio transferentes. lidem eciam venditores pro>
miserunt predictam domum Theutonicam et fratres de omnibus bonis su- 10
pradictis warandare, firmare et stabilire secundum consuetndinem patrie,
ubicumque domui expediens fuerit et opportunum. Benunciaverunt nichi-
lominus venditores predicti actioni et exceptioni non numerate pecunie et
non solute, exceptioni doli ac omni juris et legum auxilio canonici et
civilis, consuetudini et statuto ac omni exceptioni, actioni, defensioni eti5
^ rei, que contra presens instrumentum vel factum possent obici vel opponi.
In cujus rei testimonium et perpetuam firmitatem presentes litteras sigil-
lis nostris pendentibus fecimus conmuniri. Testes autem sunt: Fride-
ricus dictus Euhysen, Otto dictus Bleche, Herbordus dictus de Gerlachs-
heim , milites ; Henricus dictus Schrenke , Ortwinus dictus Schrenke in 20
Wertheim, et alii quam plures.
Actum anno domini m? ducentesimo sexagesimo primo, mense octobri.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.) . Auf der rückeeite steht von gleichz.
band: Holzbusun et Gbuuere, mit zusatz von band des XV. jabrb.: apud Ro0tor£f.
Von den drei angehängt gewesenen siegeln ist nur noch das runde dritte vorhan- 25
den, jedocb zerbrochen. Darauf ein reiter, auf schild und pferdedecke das brust-
bild eines nach rechts blickenden adlers und darunter drei fUnfblätterige blumen
oder Sterne in der Stellung** ; nmschr.: S-' BOBBONIS Gedr.: Entdeckt.
Ungrund nr. 76g (auszug); daraus Samml. v. Deduct. 7,534. — Eine gleichlautende
urk. stellte unter dem selben datum graf Poppe allein aus. Orig.-perg. wie vorher. 30
Bemerkens werthe abweichung: Gnouere. Auf der rückseite steht von band des
XVI. jahrh.: Holtzhusen et Ghynere. Siegel zerbrochen. Gredr.: Entdeckt. Ungrund
nr. 76 f ; daraus Samml. v. Deduct. 7, 533. Aschbach Gesch. d. Grafen y. Wert-
heim 2, 35.
182. Werner und Philipp von Bolanden belehnen die söhne des nt-35
ters Johann von Flörsheim mit allen rechten^ welche ihr verstorbener
valer Werner von Bolanden zu Oberflörsheim besass , und bestimmen
die ausübung der vogteir echte daselbst, Bolanden 1 262 märz,
1262 Wemherus inperialis aule dapifer et Philippus frater snos dicti do-
mini de Bonlant omnibns in perpetnum. Cum bone memorie progenitor40
noster W. quondam de Bonlant ad visitandum sepulcrum dominicam trans
marz.
1262 märz. 139
fretum se aooingens vendiderit nobilibus viris militibus omnibus, qui
habebant bona in Flersheim siiperiori, omne jus et domininm, quod ha-
bebat in eadem villa , pro centum et quadraginta marcis Goloniensium
denarioram , nos factum ipsios et vendicionem debita ratihabitione pro-
5 seqnentes infeodai^imus filios Johannis militis de Flergheim, scilieet
Frankonem, Alberonem, Johannem, Gotfridam, et omnes heredes ipsorum
ipsis succedentes omni jure, judicio et dominio, quod habebat progenitor
noster in anteposita villa , et nunquam opponemus nos sive succesBores
nostri, nisi infeodemus universos heredes ipsorum feodis memoratis. Et
10 habebit feodnm illud nomen et tytulum feodi heredalis. Obligarnnt etiani
se premissi fratres pro se et suis heredibus et promiserunt bona fide fra-
tribus Teutonice domus et nobilibus viris militibus bona ibidem haben-
tibtts et Universität! ville in haue formam , quod nunquam distrahent vel
alienabunt feoda et jura anteposita extra suos heredes aliquo dolo vel
\ 5 malo ingenio, et si in hoc transgressores fiant, quod extunc possessiones
ipsorum proprie et hereditates ipsorum eis sint amisse et transeant in jus
et proprietatem antedictorum fratrum et militum et universitatis ville et
cademt in perperam et verbum, quod vulgariter dicitur truwelos et erlös.
Sic aotem predicti fratres jura advocati in jam dicta villa tenebunt: Unus
20 dumtaxat de quatuor filiis Johannis militis erit advocatus per annum, cui
respondebit villa dicta de omni jure advocaticio et non aliis quoad illum
annum. Et si ad alium annum alter fratrum dictorum sibi successerit,
parebunt etiam :ipsi de eodem jure; ita sane, quod solummodo uni ipso-
rum de jure advocaticio respondeant. Juxta etiam subscriptam formam
25 tenebunt officium sculteti : Universitas ville eliget tres vires ad dictum
officium et presentabunt eos advocato. Ex bis acceptabit unum. Si vero
non acceptaverit ex bis unum, post quatuordecim dies iterato eligent tres
et presentabunt eos advocato. Quodsi etiam tunc non acceptaverit unum.
item post quatuordecim dies eligent tres et presentabunt eos advocato.
30 Ex his acceptare tenetur unum de jure sine contradictione. Advocatus
habebit etiam tria condicta in anno, que dicuntur jardinc. Qnicunque
absentaverit se ab his, conponet ei. Post ista tria condicta homines ibunt
ad alia condicta rogati vel vocati secundum justicias ibidem dictatas et
approbatas. Si quis temeraverit in strata, conponet advocato, quemadmo-
35 dum homines ville dictaverint. Item die Maiüni quilibet villanus ibidem
residens, cujuscunque sit pertinencie , dabit advocato maltrum avene et
pullum, preter illos, qui resident in curtibus nobilium virorum, que di-
emitnr sedilhove. In illis solummodo unus erit absolutus a preearia. Si
plures in ipsis resident , precariam prelibatam dabunt. Item nemo nobi-
4oliuni virorum debet ibidem habere nisi unam curtem, que dicitur setdil-
hof. Item fratres Teutonice domus non habebunt ibidem nisi tres curtes
1 40 1262 märz. ■> 1262 märz 15.
liberas, scilicet Fronehof, Widemehof et cuiliem Vlrid de Enoringin. In
qua si loeaverint aliquem preter unum colonum , dabit precariam advo-
cato. Item advocati isti et successores ipsorum nulli debent dare herbur-
gas nisi in bonis suis propriis et non in bonis aliorum. Quia igitur omnes
iste condiciones conscripte edite sunt mediantibus nobilibus viris Emi- 5
chone et Friderico comitibus de Lyningin, rogati a nobis sigillis suis pa-
ginam hanc antenticam fecernnt in debitam et perpetuam finnitatem in-
signiri, que etiam ad faeti robnr sigillis nostris est conmanita.
Actum anno domini millesimo cc? sexagesimo seeundo. Datum Bon-
lant, mense martio. 10
Aus orig. -perg. in Darmstadt. Von den vier angehängt gewesenen siegeln sind
noch das dritte und vierte, beide rund, beschädigt vorhanden. Das dritte zeigt
einen aufrecht stehenden edlen, die linke auf den schild mit einem nach rechts auf-
gerichteten löwen gestützt; umschr. : SIGILLVM- EMECHONIS- COMITIS- DE-
LININ . . . Auf dem vierten im Schilde drei nach rechts blickende adler in der stel- 15
lungv; umschr. abgebrochen. Gredr.: Bist. dipl. Unterricht nr. 54. Gudenus Codex
4, 902.
183. Hermann von Wilnsdorf entsagt zu gumten des deutschen
hauses bei Marburg seinen ansprachen auf guter zu Seelheim,
Marburg 1262 märz. 20
1262 Ego Hermannus de Wielandestorf recognosco tenore presencium et
™"^' universis tam presentibus quam futuris cupio esse notum, quod omni
actioni et juri , si quod michi competebat in bonis Seieheim sitis , super
quibus fratres domus Theutonice aput Marpurg sive juste vel injuste im-
pecii, una cum . . mea uxore ac pueris meis omnibus rennncio liberaliter25
et libenter , conferens eadem bona fratribus domus predicte in puram et
perpetuam elemosinam ob anime mee remedium et salutem. Ut autem
hoc firmum sit et stabile perseveret, presentem litteram sigillo civium de
Marpurch duxi muniendam. Hujus rei testes sunt: dominus Fridericus
de Kalsmunt miles ; Hermannus dictus Dens , Ludewiens de Sel^heim, 30
Ospertus, Engel, cives in Marpurg, et alii quam plures.
Actum et datum aput Marpurg , anno domini m? cc? Ixii? , mense
marcio.
Aus orig. -perg. in Marburg (deutscho.). Das anhängende Siegel der Stadt Mar-
burg zeigt einen von dem bei nr. 84 zuerst vorkommenden älteren siegel abwei- 35
chenden Stempel.
184. Thammo söhn des Kraft liemeis einigt sich mit dem deutschen
harne bei Marburg über den besitz der kinder und guter des verstor-
benen leibeiqenen Heinrich zu Kirchhain, Marburg 1 262 märz 1 5.
1262 "^ ....
märz 15. In nomine sancte tiine unitatis, amen. Quoniam labilis esthominum40
1262märz]5. 141
memoria et mutabilitati ^) subjacent universa, necesse est in scripta
redigi, que uuUatenusTel ex diffieili propter rerum mutabilitatem possent
memoriter conservari. Notum igitur sit universis, |ad quos presentes lit-
tere pervenerint, quod ego Thammo filius Craftonis dicti Remigii felicis
5 memorie ex parte nna et viri religiös! conmendator et fratres domus
sanete Marie Theutonicoram apud Marpurg ex altera de Septem liberis
et bonis Henrici bone memorie quondam villici in Kirchain et Metbildis
relicte ipsius ordinavimus in bune modum : videlicet quod medietas dicto-
rum liberorum ad me , reliqua vero medietas ad fratres pertineat ante-
lodictos; ita tamen, nt iidem fratres sine meo vel ego sine ipsorum con-
sensu nullas exactiones vel angarias sive eciam perangarias in dictos
homines facere debeamus. Si vero aliqnando ego vel dicti fratres ab ho-
minibus predictis aliqna obsequia, qne vnlgariter bede dicuntur, sive
qnocumqne alio nomine censeantnr , perceperimns , medietas eorumdem
i5obseqaiorum michi, dictis quoque fratribns reliqua medietas inpendetur.
Predicte quoque Ordination! est adjectum, quod predicti liberi cum nuUis
aliis preterquam cum hominibus fratrum predictorum matrimonium con-
trahere debeant. Alioquin contrarium facientes portione supradictorum
bonorum ipso jure sunt privat! ; ita tamen, ut eorum portio ad reliquos
20liberos devolvatur. Adjectum quoque est, quod prenominata Metbildis,
si matrimonium contrabat , tantum portionem suam , id est octavam par-
tem bonorum predictorum tempore v!te sue percipiet, ita ut post ejus
obitum ad predictos liberos revertatur. Item est adjunctum, quod si unus
vel plures supradictorum liberorum sive eciam omnes sine heredibus de-
25ce8serint, singulorum portiones ad matrem predictam, scilicetMetbildim,
si innupta permaneat, ad vite sue tempora devolvantur. Verum si eadem
Metbildis et ejus liberi supradicti sine beredibus decesserint, quecumque
bona a supranominato Henrico ad liberos predictos fuerant devoluta, ad
fratres, eavero, que a supradicta Metbilde provenerunt, ad me Tbam-
30 monem libere revertantur. Ceterum si dicti liberi heredes genuerint, ad
me heredum eorumdem medietas , ad fratres vero predictos reliqua me-
dietas pertinebit. Predictis quoque omnibus est adjectum, quod quando-
cumque ego vel fratres predicti supranominatos liberos dividere volueri-
mus, in hoc eisdem fratribuset michi facultas libera reservatur. Ut au-
35 tem predicta ordinatio perpetue firmitatis robur obtineat, ad me! instan-
ciam sigilla universitatis scilicet in Marpurg unum et domini Fr. de
Kalsmunt reliqum presentibus sunt appensa. Testes autem affuerunt :
idem dominus Fr., Albertus miles de Schrickede, Volpertus et Wiederol-
dns fratres de Lare, Eck. de Bickene, Ludewicus, Gerardus et Jacobus
40 1) Orig. inmutabilltatf.
1 4SI 1262 cpr. 5.
fratreB de Seiheim , Ludewicus de Vroinhusen , Arnoldns dietus Rufns,
Giselbertuß de Niederwalde, Thrutmannns; frater H. de Cronenberg
eoDmendator, frater Kulo, frater Reyn. de Haselsteirr, frater Th. de Aqni«,
et alii quam pinres.
Actum Marpurg , anno domini m? cc? sexagesimo seeundo , idus 5
martii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche.). Siegel: 1) abgefallen. 2) dreieckig;
auf gemustertem gründe (reihen von je drei puncten) eine ans der rechten ecke des
Schildes schräg herablaufende querbinde , bestehend aus zwei reihen abwechselnd
erhabener und tiefliegender Würfel; umschr.: SIGILLVM* FRIDERICI- DE- 10
MARPVRC.
1 85. Papst Urban IV, befreit den deutschenorden von dem beschlusse
des Mainzer provincialconcils^ welcher die Übertragung des patronats-
r echtes über kirchen von weltlichen auf geistliche personen in der erz-
diöcese Mainz verbot. Vilerbo 1262 apr. 5. is
1262 Urbanus episcopus servus servorum dei dilectis filiis . . magistro et
&pr. 5. fra^tribus hospitalis sancte Marie Theutonicorum in Alamannia salutem et
apostolicam benedictionem. Exigentibus vestre religionis meritis votis
vestris libenter annuimus et ab hiis , per que poBsent vobis evenire dis-
pendia, vos affectu benivolo preservamus. Sane petitio vestra nobis ex- 20
bibita continebat , quod venerabilis fi'ater noster . . arehiepiscopus Ma-
guntinus in provineiali concilio pro sna voluntate statuit^ ut jus patrona-
tus alieujus eeclesie sue civitatis vel diocesis aut provincie religiosis
aliquibuB a personis secularibus nuUatenus conferatur et si foii;e hujus-
modi jus a predictis secularibus religiosis eisdem conferri contingat, con-25
ferens jus^ quod in eisdem habebat ecclesiis, ipso facto ammittat illudque
diocesano cedat episcopo , nisi forte idem conferens jus ipsum ab alio
tcneret in feudum, quod tunc ad feudi dominum libere devolvatur.
Statuit etiam arehiepiscopus supradictus, ut collegio^ cui facta fuerit
hujusmodi collatio, nullum jus ex ipsa collatione penitus acquiri debeat; 30
immo si habeat aliquas ecclesias in usus proprios in diocesi, ubi talem
collationem ei fieri contigerit, eedem eeclesie ipso jure vacent et per loci
diocesanum seu archidiaconum , in cujus archidiaconatu consistunt, per-
sonis y doneis conferantur. Quare nobis humiliter supplicastis, ut ne per
hujusmodi statutum vobis prejudicari possit, providere patema soUicitu- 35
dine curaremus. Vestris itaque supplicationibus favorabiliter annuentes.
ne occasione hujusmodi statuti aliquod prejudicium vobis et hospitali
vestro in posterum generari valeat, quominus jus patronatus ecclesiarum
earundem civitatis vel diocesis aut provincie , si a patronis eamm laicis
illud vobis pietatis intuitu licite conferri contigerit , recipere ac habere 4o
1262jiin. 2. 4 43
Ubere valeatis, rta. tarnen, qnod bona eccleBiarum, in quibus hujusmodi
jus patronatus vobis taliter coUatam fuerit, anctoritate vestra vel per vos
appropriare vestris nsibas vel in illos convertere non possitis, vobis aucto-
riiate presentinm indalgernns. NuUi ergo omnino hominnm liceat hanc
6 paginam nostre coneessionis infringere vel ei ansu temerario contraire.
Si qniB antem hoc attemptare presumpserit^ indignationem omnipotentis
dei et beatomm Petri et Pauli apostolomm ejus se noverit incnrsurum.
Datum Viterbü, nonis aprilis, pontificatus nostri anno primo.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche. ). In der rechten ecke des umgelegten
!• unteren randes steht: 6. M., unter demselben in der linken ecke: Bf. und am obern
rand der rückseite : sancta f Maria. Die bleibuUe hängt an roth und gelben seiden-
fäden.
1 86. Friedrich Fleschemunl von Buseck entsagt gegen eine geldent-
schädigwag zu gunslen des deutschen hauses in Marburg seinen rech-
15 ten auf die eheleute Robert und Bertha von Rossdorf und ihre guter,
Linden 1262 jun. 2.
Universis presentes litteraa inspeetaris nos Fridericns dictns Flesche- ^^^^
munt de Boebesekke notum facimus, quod actioni sive juri, quod in per-
sonis et rebus Roberti bone memorie dicti de Rosthorp et Berte ipsius
20 relicte nobis competit sive competere videtur , de ordinatione et consilio
Macharii dicti de Linden , Adolfi dicti de Huchelheim , Gerlaci dicti de
Linden et Giselberti dicti de Derenbach militum ad hoc arbitris constitu-
tis de expressa ac spontanea voluntate uxoris nostre Gertrudis acConradi
nostri nati pro nobis ac Omnibus heredibus nostris in manus commendato-
25 ris et fratrum hospitalis sancte Marie Theotonicorum in Marphurg in per-
petuum libere prefato cedendum duximus hospitali, octo marcis Colonien-
sium denariorum legalium pro cessione sie facta a fratribus hospitalis
ejusdem jam nobis solutis in pecunia numerata. Quapropter renuntiamus
omni juri , quod in prefatas personas seu in res mobiles sive immobiles
30 eorundem habemus seu habere videmur, et specialiter bonis, que prefatus
Robertus et Berta uxor ejusdem in Rosthorp ac alibi ubicumque sitis cum
omnibuB suis pertinentiis ejusdem hospitalis fratribus contulerunt^ vide-
licet curiis, arels, ortis, agris, cum omnibus suis pertinentiis^ terris cultis
et incultiS; pratis, pascuis, nemoribus, aquis aquarumque decursibus,
35 cum omni utilitate, questu et proventu, q^^tH i^^i^c est aut in futuro fuerit,
que nunc apparet vel in posterum apparebit , nuUo prorsus jure aut ob-
sequio, quocumque nomine censeatur, nobis in eisdem personis sive bonis
reservato. Renuntiamus nichilominus actioni et exceptioni non numerate
pecunie et non solute, exceptioni doli ac omni juris et legum auxilio ca-
4ononici et civilis, consuetudini et Statute ac omni exceptioni. actioni,
144 1262 naohBept. 24.
defensioni et rei*, que contra presens instrumentam vel factum possent
obici vel opponi. Ad cujus rei certam evidentiam et perpetuara firmi-
tatem presentes litteras fieri et quia sigillo ea vice caruimus , Gerlaci
dicti de Linden et Giselberti dicti de Derenbach supradictorum militum
Bigillis easdem petivimus communiri. 5
Acta sunt hec anno gratie m? cc? Ixii? Datum quarto nonas junii.
Hujus rei testes sunt: Gerlacus et Macharius dicti de Linden, Adolfus de
Hnchelnheim, Giselbertus de Derenbach, Johannes de Linden, Johannes
dictus Monich, Sygenandus et Ekkehardus fratres dicti de Gezen, Ere-
uuinus de Cleberg et Heinricus de Clitberg fratres dicti Vlesch et Walterus lo
Slun, milites ; Franco de Linden, et quam plures alii fide digni.
Actum apud Linden, anno gratie predicto.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel: 1) abgefaUen. 2) dreieckig;
Schild oben halb gemustert, halb glatt und erhaben, darunter reihen abwechselnd
erhabener und tiefliegender würfel ; umschr. : SIG . . LVM- GER ITIS- DE- 15
LINDEN.
187. Graf Ludwig von Ziegenhain verkauß dem deutschen hause hei
Marburg die leiheigene Hedwig von Kirchhain, 1 262 nach sept, 24.
1262 nach In nomine domini, amen. Ludewicus comes de Gyeginhain univer-
^^^' ' sis presentes litteras intuentibus salutem et temporalibus yolubilitatibn8 20
transitis ad etemitatis gaudiapervenire. Ne ea, que geruntur in tempore,
labantur simul cum tempore, poni solent in Unguis testium et tenaci me-
moria litterarum. Notum igitur esse yolumus universis tam presentibus
quam futuris , quod nos Ludewicus comes tam nostro quam heredum ac
ctiam coheredum nostrorum nomine et consensu Hedewigim de Kirchain25
nu])tam Renboldi et pueros ejusdem tam nunc temporis natos quam etiam
in posterum ab ipsa nascituros ad nos jure servili pertinentes una cum
bonis et rebus eorundem omni, pleno et integro jure, quo ipsam hactenus
possedimus, religiosis yiris fratribus domus sancte Marie Theutonicorum
apud Marpurg libere donavimus pro tribus libris in pecunia jam nume- 30
rata nobis et soluta, nullo prorsus jure, quocumque nomine censeatur,
nobis in dictis Hedewige seu pueris necnon et bonis vel rebus ipsorum
penitus reservando, renunciantes omni actioni et exceptioni, que dictam
donationem nostram posset inpugnare vel eciam inpedire. In cujus rei
evidentiam et perpetuam iirmitatem presens scriptum dictis fratribus de- 35
dimus sigilli nostri munimine roboratum. Testes autem sunt: Bruno de
Heinbach dapifer noster, Ditmarus de Glimenhain, Hermannus advocatus
de Halmatsdorp, Henricus de Trvgilnrode, et alii quam plures.
Actum anno domini m?cc?lx? secundo, indictione sexta.
1262 nov. ~ 1262 nov. 23. ' 1 45
Ans orig. -perg. in Marburg (deutsche). Siegel rund; adler mit nach rechts
gewandtem ziegenkopf ; umachr. : S- LVDEWICI- COMITIS- DE- CIGINHAGEN-
Die urk. fallt wegen ind. 6. nach sept. 24.
188. Ritter Bruno von Gerwigshain überlässt dem deutschen hause
5 in Marburg den leibeigenen Hermann von Schwarxenbom und dessen
familie. [1 262 nov.] ^) .
In nomine sancte trinitatis, amen. Ut non possint in postemm infir- 1262
man ealumpnia, qne gemntnr in nostris temporibns, etemari solent me- ^^^'
moria Utterarnm. Sciant igitnr presentes ao posteri', quod ego Bnmo
lomiles dictns de Gterwigeshain et Mechtildis uxor mea dedi Hermannom
de Swarzinburnen, nxorem suam cnm omnibns puerifi snis tarn filiis quam
filiabne, tarn progeneratifi quam pro^enerandis manu coadunata et nnanimi
oonsensn omnium paeiomm meomm omni jure dominis ac religiosis fra-
tribus eeclesie sancte (?) hospitalis in Marbui^ quiete ac perpetuo poBsi-
i5dendoB. Ne autem hec donatio possit in postemm infirmari calumpnia,
ipsis dominis ac fratribus et eeclesie antedicte conscribi ac dari feei hanc
litteram sigillo comitis Ludewici de Gigenhain conmunitam. Testes:
dominus G. Grug, Dit. de GHmenhain, B. dictus de Heinbach, Hennan-
nus de Rukershusen, milites, et Ditmarus de Grinzenbach, et alii plures,
20qui yiderunt et audierunt.
Aus dem ganz verblassten orig.-perg. in Marburg (deutsche.). Auf der rtick-
seite von etwas späterer hand : Donatio Brunonis de Gtorwinshain super hominibus
quibusdam in Swarzebumen. Siegel abgefaUen.
189. Graf Ludwig von Ziegenhain beurkundet^ dass ritter Bruno von
25 Gerwinhain den leibeigenen Hermann Store von Schwarzenbom und
seine familie dem deiUschen hause bei Marburg verkauft habe.
1262 nov.%3.
In nomine domini, amen. Nos Ludewicus comes de Gyginhein om- i262
nibus, ad quos presens scriptum derenerit, salutem ac volubilitatibus **<>^-23.
30 transitis temporalibus ad etemitatis gaudia pervenire. Ne ea, que gerun-
tur in tempore, simul cum tempore labantnr, poni solent in linguis testium
et tenaci memoria litterarum. Igitur notum esse volumus universis tam
presentibus quam Aituris , quod nostro pleno consensu accedente Bruno
dictus de Gerwinhain milesj noster existens ministerialis ac Methhildis
35 uxor ejusdem de communi voluntate puerorum suorum necnon et heredum
atque coheredum suorum Hermannum dictum Store de Swarzinbumin ac
nuptam ejusdem Hermanni una cum pueris ac filiis ipsorom, videlicet
1) Vgl. iFegtn des d«taniB die folgende nik.
HesB. Urknndenbnch. I. 10
4 46 1262dee. 17.
Amoldum, Walternm, Henricum, Gonradum, Anshelmnm. ab ipsis tarn
nunc natos quam etiam in posterum nascituroS; ad ipsos jure senrili per-
tinentes una cum bonis ac rebus eorumdem omni proprietatis titulo, quo
eosdem hactenus possederant ; religiosis viris nobis quoque quam pluri-
mum dilectis commendatori ac fratribus domus sancte Marie Theutonico- 5
rum apud Mai'purg residentibus tradiderunt ac donaverunt pro quatuor
talentis ac dimidio in pecunia jam ipsis numerata ac soluta, nullo prorsus
jure, quocumque nomine censeatur, sibi in antedictis, scilicet H. ac con-
juge ejus ac pueris una cum bonis ac ipsomm rebus reservato. Quam
siquidem venditionem seu donationem ne quicquam in posterum inpugnare lo
vel impedire valeat, approbamus, ratificamus et presentibus confirmamus
ad instantiam ipsorum, per quos jam dicta donatio celebratq. esse dinosci-
tur, prefatis fratribus hujusmodi scriptum nostri munimine sigillirobo-
rantes. Testes autem hujus rei sunt hii : videlicet Conradus dictus Grug
de Cyginhagin, Bruno dapifer de Heinbach, Hermannus de Bukershusin, 15
Henricus de Bumershusin, Conradus de Luminitsfelt, milites ; Ditmarus
de Grincinbach, Henricus de Heyne, Henricus de Trughelinrode, ac alii
quam plures fide digni.
Acta sunt anno domini m? cc? Ixii?, ix? kalendas decembris.
Aus orig.-perg. mit siege! in Marburg (deutsche). 20
190. Ritter Hermann der ältere von Wilnsdorf entsagt zu gunsten
des deutschen hauses in Marburg seinen ansprüchen auf guter zu Seel-
heim. Wetzlar 1262 dec, 17.
1262 Ego Hermannus miles senior dictus de Willandisdorf tenore presen-
^' ' tium tam presentium'quam futurorum notitie publice declarando protestor, 25
quod conmunicata manu uxoris mee Ingelhildis et liberorum meorum
libere et simpliciter renunciavi omni juri seu actioni, que michi ex propria
persona seu ex successione hereditaria bone memorie Philippi germani mei
contra fratres hospitalis sancte Marie domus Theutonice in Marpurg super
bonis sitis in Seiheim conpetere videbatur, cupiens ipsos fratres posses- 30
sione dictorum bonorum gaudere pacifice et quiete. In cujus rei eviden-
tiam presens scriptum sigillis subscriptis, videlicet ecclesie Wetflariensis
et castrensium in Galsmunt petii roborari. Presentibus viris discretis ad
hoc in testimonium deputatis , videlicet Giselberto decano , Heinrico de
Berchusen, Amoldo de Derenbach, Johanne de Linden canonicis et Her- 35
manne plebano Wetflariensibus ; item Johanne de Derenbach, Erwino
advocato, Wetzelino de Garbenheim, Gerlaco dicto Lesche militibus,
castrensibus in Galsmunt.
Actum Wetflarie, anno domini m?QC?lxii?, xvi? kalendas januarii.
\
c. 1263-1279. — 1263 febr. 1. 147
Aus dem beschädigten orig.-perg. in Marburg (deutscho.) mit Zuziehung von
nr. 255 (259) des Marburger copialbuches in Wien. Siegel : 1) rund; Maria mit dem
kinde; umschr.: SIGILLVM. WETPLAEIENSIS- ECCLESIE- 2) rund; nach oben
gerichteter köpf eines wolfes mit aufgerissenem rächen; umschr.: S' CASTELLA-
6 NORVM. DE. CALSMIVNT. Gedr.: Gudenus Codex 4,904.
491. Die scheffen von Alsfeld schreiben dem comthur und dem spital--
meister des deutschen hauses zu Marburg^ dass die ehefrau und der
söhn Ermenrichs auf die guter ^ welche der orden kaufen will^ ver-
zichtet haben, [um 1263 — 1279].
10 Viris honestis et discretis Ger. conmendatori, fratri Si. magistro in- c 1263
firmorum fratribus ordinis Theatoniconim sancte Marie in Jerusalem '"^^'^•
scabini in Aylesnelt quicqnid possunt obsequü et honoris. Yestre religioni
presentium pagina sit apertum, qnod . . nxor Ermenrici latoris presen-
tiam et Ermenricus filius eorandem bona talia, que apud predictum Er-
15 menricnm emetis^ cum conmuni consensn resignarant coram nobis. Hnjus
rei testes sunt: Rudolfus de Omesa, Sifridus Seowenwz, Fridericus
LonguB, scabini in Aylesuelt, et alii quam plures. In cujus rei creden-
tiam presens scriptam feeimns eidem Ermenrico conscribi sigillo nostre
civitatis Aylesuelt munitum.
20 Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Auf der rückseite steht von gleich-
zeitiger hand : Super quibusdam bonis inWinemanstorph. Siegel zerbrochen.
192. Ritter Gumpert Hobeherr verkauft dem deutschen hause in Mar-
bürg seine guter zu Bracht, Amöneburg 1 263 febr. 1 .
Quoniam recolendos actus hominum infirmat processus temporum, 1263
25 cautum est, ut ea, que temporaliter aguntur, litterali memorie commen-
dentur. Notum igitur sit universis presentis scripti seriem inspecturis,
quod ego Gumbertus miles dictus de Curia et nxor mea Gerdrudis una
cum fratre meo Sifrido non coacti , immo junanimi volnntate et consensu
tarn nostro qnam coherednm necnon successorum nostrorum nomine omnia
30 bona nostra sita in villa, que Brath nuncnpatnr, ad nos jure mere pro-
prietatis devoluta cum omnibus suis pertinentiis , videlicet molendinis,
dedmis, curiis, areis, ortis, agris, campis, pratis, pascuis, silvis, nemo-
ribus, saltibns et salectis, paludibus, aquis aquammqne decursibus, reli-
giosis ac venerabilibus viris . . commendatori ac fratribus hospitalis sancte
35 Marie ordinis Theutonicorum in Marpurg contnlimus atque donavimus pro
quinquaginta ac Septem marcis monete sen argenti legalis, omnia bona
prefata atque universa , que eadem contingere dinoscuntnr , in latum vel
in longum, sub eisdem terminis, sub quibus eadem tennimus, terris cultis
et incultis , cum omni utilitate , qnestu ac proventn , qui nunc est aut in
10*
febr. 1.
148 1263 febr. 1.
fdtonim fderit , qni nunc apparet ant in postenun apparebit , nee juris-
ditione nee; deeimis nee molendinis nee nllo prorsus jure aut obsequio,
quoenmqne censeatur nomine , nobis in eisdem reservatiB , libera ac sine
omni honere in antedictos . . commendatorem videlieet ae fratres com
vero reram dominio transferentes. Presentibus qnoqne recognoscimus ac 5
protestamur promisisse nos fide data^ prehabitos . . commendatorem sci-
licet ac fratres super bonis memoratis vere proprietatis titulo jure perpetuo
possidendis, a quocumque fuerint pulsati aut impetiti, warandare, fir-
mare , ratificare ac stabilire , ubicumque ipsis expediens fuerit et opor-
tunum. Ne vero a nostris propinquis successu temporum quicquam inio
contrarium valeat suboriri, presens scriptum meo consignatum sigillo ad
majorem horum evidentiam sigillo civitatis Ameneburg , ubi ethecacta
sunt, petii communiri. Testes autem sunt : Walterus, Adolfus de Norde-
chin, Ekehardus de Merlowe, Gonradus de Eruirshusin, Henricus de
Dalhem, Ecchehardus de Ecbin, milites; Hartmannus de Burbach, Ger- 15
lacus de Lune, Ecchehardus de Eruirshusin, Wigandus de Hestinchem ;
scabini vero : Heinricus Hencelere. Gerhardus Monetarius, Helwicus Golt-
scredere, Wemherus sub Tiliä.
Datum et actum in Ameneburg, anno domini m? cc? Ixüi?, kalendis
februarii. 20
Aus dem beschädigten orig.-perg. in Harburg (deutscho.). Siegel: 1) drei-
eckig; nach rechts aufgerichtetes einhorn; umschr.: SIGILLYM- GVMBERTI-
DE* CVBIA* 2) (Stadt Amdneburg) zerbrochen. Gedr. : Entdeckter Ungrund nr.
75c ; daraus Samml. y. Deduct. 7, 527.
193. Ritter Gumperi Hobeherr verkauft dem deutschen hause bei Mar- 25
bürg seine guter zu Bracht und weist demselben zur entschädigung für
einen von diesen gutem an Gerlach von Biedenfeld zu zahlenden zins eine
rente aus seinen besitzungen in Seelheim ah. Amöneburg 1263 febr, 1 .
1263 Evanescunt cuncta, que geruntur in tempore, nisi recipiant a voce
fehl. 1. testium aut scripti memoria firmamentum. Eine est, quod per presentes 30
ad uniyersorum notidam cupio perrenire, me Gumbertum militem dictum
de Curia et Gerdrudim conjugem meam simul cum Sifrido fratre meo
bona ac spontanea voluntate bona omnia , que in villa dicta Brath sunt
Sita, jure pure proprietatis nobis attinentia venerabiUbus viris . . comen-
datori ac fratribus domus Teuthonice apud Marpurg pro triginta marcis 35
legalis argenti legittime emptionis titulo cum suis pertinentüs , yidelicet
molendinis, deeimis, curiis, areis, campis, agris, pratis, pascuis, silvis,
nemoribus, aquis, paludibus simulque aquarum decursibus, cum omni
utilitate, questu ac proventu, qui ab eisdem derivari dinoscitur, donando
contulisse. Renunciamus mchilominus exceptioni non numerate nobis pe- 40
1263febr. 11. 149
conie et non solnte vel defensioni vel exceptioni doli, benefido restita-
tionis in integram et omni alii actioni, qne hanc nostram donationem seu
alienationem vel Ordinationen! posset infringere aut eciam inpedire. Sane
cum Gerlaco nobili yiro dieto de Bydinfelt ex parte nxoris gue Ennegin-
5 dis qnamdin vixerit qnedam pecnnie summa , soilioet viginti et sex soli-
domm annnatlm percipiendomm cedere debeat de bonis memoratis, nos
predietis . . oomendatori et fratribns in reconpensationem habite pensio-
nis, qne a dieto Gerlaco milite a bonis in Brath ad nxoris sne yite termi-
num annis singulis oolligitnr, de bonis in Seiheim, in qnibus Ezzilo resi-
lodet, nostra scilieet libera proprietate, sedecim solides necnon etadvoeacia
ibidem nobis attinente monete Marpnrgensis decem solides, quQasque
omnia bona per nos eisdem collata redimendo acquitaverimus , censn
annuo resarcimns. Ad perpetuam itaqne hnjns rei memoriam , ne nlla
super premisds ambiguitas oriatur aut a nostris pueris, eoheredibus seu
1 5 propinquis in postemm questio moveatur, presßntem litteram meo sigillo
munitam , ut pariter sigillum civium in Ameneburg appenderetur , ubi et
ista conscripta sunt , impetravi. Testes autem , qui hee audierunt et vi-
derunt, sunt hii : Waltems de Nordeehin, Adolfns scultetns, Ecchehardus '
de Merlowe, Conradus de Euirshusin, Hedinricus de Dalheim, Ecchehar*
2odus de Echin, milites; Hartmannus de Burbach, Gerlacus de Lune,
Echehardus de Euirshusin, Wigandus de Hestinchem ; scabini vero Hen-
ricus Hencelen , Gerhardus Monetarius, Helwicus Goltscredere , Werin-
herus sub Tilia.
Datum et actum in Ameneburg, anno domini m? cc? Ixiii?, kalendis
25 mensis febmarii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutooho.). Beide Siegel abgefallen.
194. Emercho von Wolfskehlen entsagt seinen ansprachen auf die
von seinem Schwiegervater Gumpert Hobeherr dem deutschen hause bei
Marburg verkauften guter zu Bracht. Vetzberg 1 263 febr. 1 1 .
30 Uniyersa negotia, que esse cupiunt in statu solide, testimonio fir- 1263
miora sunt litterarum. Hine est, quod ego Emmereho dictus de Wolues- ^^^'' ^^
kelein omnibus , qui hoc scriptum visuri sunt , presentibus atque futuris
cupio esse notum, me communicata manu Elheydis conjugis mee tam
liberaliter quam libenter resignando abrenunciasse omnibus bonis in villa,
35 que nuneupatur Brath, sitis cum suis pertinentüs in longum vel in latum,
yidelicet terris cultis et incultis, curiis, areis, agris et campis, molendi-
nis, decimis, pratis, pascuis , silvis, nemoribus et saltibus, que singula
ac universa cum vero rerum dominio a nobili yiro Gümperto dieto de
Curia meo existente socero retigiosis ac venerabilibus viris . . eommen-
150 1263 m&rz.
datori ac fratribus domus sancte Marie Theathonicorum apud Marpurg
pro qninquaginta et Septem marcis argenti legalis vendita Ben donata
sunt proprietatis titulo quiete perpetuo possidenda ; presentibus nichilo-
minus abrenuncians omni juri et actioni, quo jam aut etiam post obitum
prefati G. soceri mei super prehabitis bonis cum omnibus eorundem per- 5
tinentiis antedictis occasionem posset prebere aut etiam prestare repe-
tendi, promittens bona fide formam in predictorum fratrum privilegiis
super memoratis bonis in Brath contentam quolibet dolo ac captione ces-
sante firmam, ratam et inconvulsam omni tempore inviolabiliter observare.
Ne autem huic facto in posterum quicquam valeat contraire , sigillum lo
meum proprium duxi presentibus appendendum. Testeß vero, qui, dum
hec fierent, affuerunt, hü sunt: scilicet Ghiselbertus de Deyrimbach,
Wezzio de Garbinheim, Gerlacus Lescho, Wemherus de Lare, Henricus
de BoUishusin , hii milites ; Gonradus dictus de Crumbach , Ludewicus
dictus de Rodeheim, Wemherus deAsselar, Hartradus de Velinghishusin, 15
Henricus dictus Gulechin ; Gräfte sacerdos plebanus in Rodeheim, et alii
quam plures fide digni.
Datum et actum in Castro Vodisberg, anno domini m? cc? Ixiii?, tertio
idus febmarii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Auf dem dreieckigen Biegel ein nach 20
rechts ausgestreckter arm, an welchem ein sack hängt, während die hand einen ring
hält; umschr.: S' . . .ERCHONIS- DE- WOLVESKELEN-
195. Das deutsche haus in Marburg verkauft der WalpurgiskapeUe
zu Wetzlar die güte^^ zu Hochelheim^ welche der geistliche Johann von
Linden beim eintritt in den deutschen orden diesem geschenkt hatte. 25
1263 märz.
1263 Universis Cristi fidelibus presentibus et futuris, äd quos presens
scriptum pervenerit, frater Gerlacus commendator fratrum ordinis hospi-
talis sancte Marie domus Theutonicorum in Marburg ceterique fratres
domus ejusdem salutem in domino sempitemam. Tenore presentium30
protestamur et sdre volumus universos, quos id nosse fuerit oportunum,
quod nos de communi consilio et uniformi consensu bona sita in Habechen-
heim , que Johannes clericus dictus de Linden nunc frater ordinis nostri
per ingressum ejusdem ordinis in nos et in domum nostram transtulit et
etiam ante assumptum ordinem inter vivos nobis liberaliter donavit, ven- 35
didimus capelle beate Walburgis inWetflaria pro xxx marcis, transferen-
tes in eandem capellam omue jus, quod olim sepedictus frater Johannes
in eisdem bonis habuit et nos ex ipsius donatione habuimus vel habere
potuimus in eisdem. In cujus rei testimonium presens scriptum sigilli
domus nostre munimine duximus roborandum ; adhibitis testibus, quorum 40
niarz.
v
1263 märz 19. — 1263 apr. 151
nomina sabsequxmtar , videlicet Giselberto decano , Ortone , Amoldo de
Dernbaeh , Heinrico Richolfi , canonicis Wetflariensibus ; Gerlaco milite
de Linden, Gt)defrido fratre sepedicti fratris Johannis ; Echelone, Cunrado
de Dridorf, scabinis, et aliis quam pluribns.
5 Datum anno domini m. ec. Ixiii., mense marcio.
Aus Gudenus Codex 2,144; Ygl.137. Statt Echelo bei Gudenus irrig Et he lo.
196. Das kloster Seihold verspricht^ das deutsche haus in Marburg
im besitze des weinzehnten zu Gelnhausen ferner nicht zu stören.
1263 marz 19.
10 Wigandus prepositus, R. prior totusque conventus ecclesie Selbol- 1263
densis per presens scriptum constare cupimus universis , quod cum con- ™*"
mendator et fratres domus Theutonice in Marthpurg nos in foro spiritalis
judicii convenissent super eo , quod possessionem eorum de decima vini
Sita Geylenhusen, quam olim Tb. miles de Bartenhusen possederat, con-
lotra justiciamturbassemus, nobis statutis tenninis comparentibus etdefen-
dentibus in judicio partem nostram ac in eadem causa demum subcum-
bentibus tamquam* victis ad refusionem expensarum nosmet ipsos con-
dempnavirnus, fratribus memoratis promittentes fideliter et constanter,
quod de cetero non tnrbemus possessionem eorum per aliquam violenciam
20 nee inpulsemus eos. nisi conveniamus eos primum in judicio spiritali, si
viderimus nobis actionem conpetere contra eos. Et ut factum istud evidens
esse possit, non carens debita iirmitate, has litteras sigillis nostris duxi-
mus muniendas. Testes : C. prior Elvenstadensis, Sibodo sacerdos con-
mendator de Rudenkeim ; Gerlacus de Elmaha miles, Henricus filius An-
25 selmi, Henricus Albus, Bertoldus Fuzechinus, cives Geylenhusenses, et
Wemherus notarius hujus scripti.
Datum anno domini m. cc. Ixiii.. xiiii. kalendas aprilis.
AuB nr. 530 (53S) des Marburger copialbuches in Wien.
197. Wetzlar \263 apr.
30 Ego Hartradus nobilis de Merenberg partem meam dedme in Luns- 1 263
bach, de qua infeodati erant a patre meo Godefridus cognomine Strecke-
liemo et Fridericus Monetarius cives Wetflarienses , eidem Friderico,
uxori sue et heredibus universis liberaliter concessi jure feodali in perpe-
tuum possidendam. Presentibus: Ludewico quondam villico, Richolpho
35 de Brath, Bemone seniori, Conrado de Dridorf, Ekehardo, Bemone
juniori , scabinis Wetflariensibus. Presens scriptum sigilli mei et sigilli
civitatis Wetflariensis munimine est signatum.
Datum Wetflarie, anno domini m?cc? Ixiii?, mense aprili.
apr.
oct. 14.
152 1263 oct. 14.
Aas orig.-perg. mit siegelbrachstttck in Marburg (deutachO'.). Auf der rttek-
Seite von band des XV. Jahrb.: Gzine Stumpen bryb.
198. Ritter Eckard von Liederbach schenkt dem deutschen hause in
Marburg seine guter zu Alsfeld , Liederbach , Dirsrode , Vockenrod,
Ehringshameny Wolfliain und Lichtenscheid. 5
{Alsfeld) 1263 oct. 14.
1263 Universis Cristi fidelibus, ad quos Bcriptum hoc pervenerit , Ecke-
harduB miles dietas de Ljderbach et sna conjux Gerdradis etemam in
domino salutem. Cum memorandos aetus hominom iniirmet processus
temporam, caatum est, ut quod temporaliter agitur, in litterarum seriem lo
redigator. Notam igitur esse yolomas vobis singalis ae universis tarn
presentibus quam futuris, quod nos unanimi voluntate et consensu de
religiosorum virorum consilio pro remedio peccatorum nostrorum in puram
ac perpetuam elemosinam donavimus atque contulimus fratribus et hos-
pitali sancte Marie domas Theatonieorum in Marpurg in manus fratris 1 5
Gerlaci commendatoris ibidem et fratris Ludewici sacerdotis omnia bona
nostra mobilia et immobUia proprietatis titulo ad nos pertinentia in Els-
felth infra muros sea etiam extra muros in opido circumquaque ibidem ^)
Sita , item bona nostra propria in villis, videlicet in Lyderbach, in Dis-
roth, in Vokkinrode, in Yringhishosin, in Wolfhein et in Lichthinscheit 20
Sita ^) ; omnia hec predicta libera et sine omni onere cum omnibus suis
pertinentiis, scilicet domibus, areis, oiüs, agris, terris cultis et incultis,
pratis, pascuis, silvis, nemoribus, cum omni utilitate, questu ac proventu,
qui nunc est aut in futuro fuerit, qui nunc apparet aut in posterum appa-
rebit, sub eisdem terminis in longum et in latum, cum omni juridictione 25
ac di^trictu, quo nos eadem possedimus, nuUo prorsus jure , obsequio,
quocumque nomine censeantur, nobis in eisdem reservatis, omne, plenum
et integrum jus proprietatis et possessionis prefatorum bonorum in pre-
nominatam domum Theutonicam transferentes. Presentibus quoque litte-
ris recoguoscimus et protestamur, nos fide data promisisse domum ante- 30
dictam et fratres de omnibus bonis supradictis warandare, firmare et sta-
bilire , abicumque domui expediens Aierit et oportnnam. Preterea data
fide sepedictis fratribus nos obligavimus , omnia prehabita quolibet dolo
et captione cessante bona fide in perpetuam rata, firma et inconvulsa ob-
servare. Ad perpetuam itaque hujus rei evidentiam , ne ulla super pre- 35
missis ambiguitas oriatur, presentem litteram super hoc confectam muni-
mine sigilli civitatis Elsfelth rogavimus et impetravimus insigniri. Testes
autem hujas sont : Johannes plebanus in Elsfelt ; Richwinus tnnc sculte-
tus, Gonradus de Lyndin, Eckehardus frater ejus, Denhardus dictus
Ruzza, Ludewicus de Ghensinghin, Henricus Peffersäch, Gerlacus de40
V.
1264 «pr. — 1264 «pr. 29. 1 53
Syboldisdorf, milites ; item Fridericus dictas Dives, Fridetieus JuveniS;
Nycolans dictns ElBeze];e, Wezzelo, Ludewicus dictas Galhardos cognatus
snuS; Ludewicus dictus Elssezere, Sifridus Elsezere, Sifridus dictus
Scouuz , scabini ibidem , et alii quam plures fide pieclari ^ qui , dum ista
5 fierent, pariter affnerunt.
Datum et actum ') anno domini m? cc? Ixiii? , pridie ydus mensis
octobris.
Aas dem in zwei ausfertigungen (A. B) vorhandenen orig.-perg. in Marburg
(deutscho.). Bemerkenswerthe abweichungen des B von A- 1) in opido ac districtu
10 ibidem circumquaque. 2) in Wolfhain posita, item bona noBtra propria in Lechin-
sedin sita. 3) act. in opido Elsfelth. Aus der aufschrift auf der rückseite von A
von band des XIV. jahrh. beachtenswerth : Dirsrode. Siegel von A und B abge-
fallen. Gedr.: Beurk. Nachricht 2, 60 nr. 213 a (nach A) .
199. 1264 opr.
15 Ego Cunradus cognomine Milchelingus miles dictus de Mulinheim 1264
communicata manu Albradis legittime mee vendidi Henrico dicto de Mu- *^''
nechusen civi Wetflariensi quatuor maldra siliginis reddituum de curia
mea sita in villa Nuynheim et omnibus bonis eidem curie attinentibus,
exclusis vineis , annis singulis in perpetuum persolvenda et usque Wet-
20 flariam ante domum prefati Henrici presentanda. Presens scriptum est
ad petitionem meam sigillis castrensium de Calsmunt et civitatis Wetfla-
riensis roboratum. Testes: Eberwinus advocatus, Wezelo fratersuus^
Cunradus de Cruftele , Dymarus , Gerlacus Lescho , Philippus , Henricus
dictus Rufus, milites, castrenses in Calsmunt ; item Ludewicus quondam
25 villicus, Bicholfus de Brath) Bemo senior, Theodericus Rufus, Cunradus
Reyo, Cunradus de Dridorf, Ekehardus, Henricus de Dridorf, Bemo ju-
nior, Amoldus Monetarius, Rulo Reyo, scabini Wetflarienses.
Datum anno domini m? ccV Ixüii?, mense apriU.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- Das zweite der beiden siege! zer-
30 brochen.
200. Gerhard decan von sL Gangolf zu Mainz beurkundet ein zeu-
genverhör nebst den voiDerhandlungen über den von ritter Dietrich von
Bartenhausen dem deutschen hause in Marburg vermachten vierten
theil des weinzehnten zu Gelnhausen. Gelnhausen 1264 apr. 29.
35 Gerhardus decanus ecolesie sancti Gengolfi Maguntine. Litteras ve- 1264
nerabilium dominorum judicum sancte Maguntine sedis non cancellatas, ^^^' ^^'
non abolitas nee in aliqua parte sui suspectas recepimus tenorem hujus-
modi continentes :
154 1264apr. 29.
#
Jndices sancte Magantine sedis viro disereto . . decano eccle*-
sie sancti Gengolfi Maguntine salutem in domino. Dilecti in
Gristo . . commendator et fratres hospitalis sancte Marie domns
Theutonice in Marcburg futuris sibi precavere volentes pericnlis
petiverunt a nobis , quod cum ipsis quarte partis decime vini in 5
Geylenhasen a Theoderico de Bartenhusen mUite sit facta do-
natio, ne lapsn temporis, si forsitan super ipsa decima questio
eis moveri contigerit , copia probationis depereat , probationem
ipsorum super donatione ejusdem decime recipi mandaremus.
Nos itaque eomm preces rationabiles admittentes discretioniio
vestre mandamus, quatiAus testes, quos prenotati fratres super
donatione predicta coram yobis duxerint producendos, prudenter
recipere et diligenter examinare curetis secundum formam testium
audiendorum , dicta ipsorum in formam publicam redigentes,
denunciando Johanni de Erdal et Meingoto Aureo militibus eti5
aliis quibuscumque, quos ipsi fratres duxerint evocandos, ut, si
velint, intersint receptioni testium eorundem, et super denuntia-
tione sie facta conficiatis publicum instrumentum. Testes autem,
qui fuerint nominati , si se gratia , odio vel timore subtraxerint,
auctoritate nostra per censuram ecclesiasticam cogatis yeritati2o
testimonium perhibere.
dec. 14. Datum Maguntie, xix. kalendas januarii, anno domini m?
cc? Ixiii?
Hamm igitur auctoritate litterarum processimus in hunc modum :
Decanus ecclesie sancti Gengolfi Maguntine viro disereto . . 25
plebano de Grunenberg vel ejus vicem gerenti salutem in domino.
Mandatum judicum sancte Maguntine sedis recepimus in hec
verba : ^)
Hujus igitur auctoritate mandati yobis sub pena suspensionis
predpimus. quatinus Meingotum militem dictum Anreum ad30
nostram citetis presentiam usque in feriam sextam post domini-
märzu. cam qua cantatur inyocavit, ut receptioni testium, quos predicti
commendator et fratres producere yoluerint, intersit, locum sibi
Geylenhusen prefigentes. Sigillum vestrum in Signum exequtio-
nis mandati nostri presentibus apponatis. 35
febr. 13. Datum anno domini m? cc? Ixiiii?, feria iüi? post Scolastice
virginis.
Viro disereto . . decano sancti Gingolfi Maguntine a. .judi-
cibus Maguntinis judici subdelegato . . plebanus in Geylenbusen
1) Folgt nochmals das bereits oben eingerückte schreiben. 40
1264apT. 29. 155
salutem in domino. Vobis et universis, quos id nosse oportnniim
fuerit, presentium tenore significo, quod jnxta formam directam
michi per vos Johannem militem de Erdal citavi proxima feria
sexta post Mathie apoBtoli presentibas quamplnribus fidedigms, febr. 29.
5 videlicet . . preposito de Selbolt , nobili viro comite Hermanno
de Hennenberg, Hermanno sculteto, de Breitenbach Sifrido,
Anseimo dicto Inepto scabinis in Geylenhnsen et alÜB multis,
denuntiando eidem, at sexta feria proxima post dominicam
qua eantatur invocavit, si velit, intersit receptioni testiam, quos m«rz 14.
10 eommendator et fratres domas Theutonice in Marcbarg super
donatione sibi facta quarte partis decime vini in Geylenhusen
ibidem duxerint producendos coram vobis.
Actum anno domini m?cc?lxiiii? In cujus rei evidentiam,
cum sigillum proprium non habeam, presentes litteras sigillo
iö prepositi ecclesie in Selbolt feci sigillari.
Decanus ecclesie sancti Gingolfi Maguntine a venerabilibus
viris sancte Maguntine sedis judicibus datus auditor. Cum feria
sexta proxima post dominicam invocavit Johanni dicto de Erdal m&rz u,
et Meingoto dicto Aureo militibus ad instantiam commendatoris
20 et fratrum domus Theutonice in Marcburg a nobis fuisset prefixa
ad recipiendum testes , quos idem eommendator et firatres super
donatione quarte partis decime vini in Geylenhusen facta eis a
Theoderico de Bartenhusen milite producere intendebant, de-
nuntiatione etiam facta eisdem militibus Johanni videlicet et
25 Meingoto, commendatore et fratribus in ecclesia Geylenhusen
comparentibus coram nobis, ex parte dicti Johannis de Erdal
Bei-toldus sacerdos in Erdal procurator suus cum Otthone dicto
Sphizzinc milite comparuit , ex parte Meingoti nemine compa-
rente. Nos ad instantiam sculteti et aliorum civium in Gey W-
30 husen et ad commoditatem partium hinc et inde, ut commocius
venire possent, eis terciam feriam proximam post dominicam
quasi modo geniti prefiximus , ut receptioni testium intersint. apr. 29.
Denunciari etiam fecimus iterato dicto Meingoto per suum sacer-
dotem in Grunenberg, ut et ipse tunc intersit visurus testes, qui
35 producti fuerint coram nobis.
Actum Geilenhusen, in ecclesia beate Marie virginis, ii?
idus maiüi, anno domini m?cc?lxiiii? mirz 14.
Decanus ecclesie sancti Gengolfi Maguntine a venerabilibus
viris sancte Maguntine sedis judicibus datus auditor viro discreto
40 . . plebano in Grunenberg vel ejus vicem gerenti salutem in do-
mino. Auctoritate nobis tradita sub pena suspensionis sententie
156 1264apr. 29.
jam late precipimus et maiid..muS; quatinns Meingoto dicto Anreo
apr. 29. militi terciam feriam proximam post dominicam quasi modo ge-
uiti prefigatiS; ut in oppido Geilenhusen in presentia nostra oom-
pareat et intersit reeeptioni testinm, quos commendator et fratres
hospitalis sancte Marie domus Thentoniee in Marcbnrg super 5
donatione quarte partis deeime vini in Geilenhnsen prodncere
volnerint coram nobis. Nos enim sextam feriam proximam post
miTz 14. dominicam invocavit, que ad hoc erat prefixa, ad commodum
utriusque partis et ad instantiam civinm in Geilenhusen proro-
gavimus in terciam feriam supradictam. lo
man 14. Datum Geylenhusen, ii?idus martii. Reddite litteras cum
appensione sigilli vestri in Signum exequtionis hujus mandati.
Quo inquam processu prehabito, habitis etiam citationis et aliis lit-
teris , sicut patet superius , plebanorum prescriptorum , per quos eosdem
Johannem etMeingotum mandavimus citari, sigillis signatis in Signum 15
exequtionis nostri mandsti, tercia feria post dominicam quasi modo geniti
Geylenhusen testes recepimus infrascriptos , Gonrado publice tabellione
sedis Maguntine scribente dicta eorundem testium sub hüs verbis :
Intendit probare Gerlacus commendator in Marburg , quod Theode-
ricus miles de Bartenhusen et Bertradis uxor sua quartam partem deeime 2o
vini in Geilenhusen contulerunt domui in Marcburg ordinis hospitalis
sancte Marie Jherosolimitani.
Hermannus scultetus in Geylenhusen juratns et requisitus dicit, quod
seit ex relatione aliorum, quia non interfuit, quod Theodericus de Barten-
husen miles et uxor ejus predicta communicata manu donaverunt post 25
mortem eorum predictam quartam partem deeime vini in Geilenhusen,
quam habebant, de qua lis est, domui Theutonice hospitali sancte Marie
Jherosolimitano. Requisitus de tempore dicit, quod sub domino Frede-
rico imperatore. De loco dicit in ecclesia beate Marie in Creylenhu-
Ben. Dicit etiam, quod nuntius dicti hospitalis decimam ipsam coUegit. 30
Heinricus filius Anselmi juratus et requisitus dicit , quod vidit , interfuit
et audivit in ecclesia sancte Marie in Geylenhusen, quod predictus Theo-
dericus et uxor sua dedernnt communicata manu hospitali sancte Marie
domus Theutonice quartam partem sue deeime supradicte post eorum
obitum et frater Gonradus de Butingen nomine dicte domus decimam 35
ipsam recepit, ut verius credit. De tempore non meminit. Anseimus
Ineptus juratus et requisitus per omnia eoncordat cum sculteto et dicit
etiam, quod eo tempore, quo ipsa donatio domui Theutonice facta fuit,
fuisset in ecclesia sancte Marie in Geylenhusen predicta. Attamen ad
donationem, quam seit pro vero factam esse, vocatus non fuit, quia tunc40
temporis puer erat. Ludewicus de Orbahe juratus et requisitus con-
V
\
1264 »pr. 29. 157
cordat enm sculteto, 8ed quo tempore fuerit, non meminit. FredericuB
Ineptufi jnratas et requisitus concordat cum sculteto et dieit , quod per
Buneios dominorum Theutonioorum decima ipsa fuit collecta et vinuin in
ceUarium patris sni depositum ex parte eorum. Bertoldus Hagnus et
5 Hartmannus an der Ecken jurati et requisiti cum aliis de donatione facta
ex relatione concordant. Emecho juratus et requisitus de donatione
facta sancte Marie domus Theutonice ex relatione concordat cum aüis,
qui ex relatione deponunt. Gonradus de Fulda juratus et requisitus
de Tifiu et auditu et quod interfuit , de loco et aliis concordat cum Hen-
lorico filio Anselmi, preter hoc quod nescit, si frater Gonradus nomine do-
mus Theutonice decimam receperit memoratam. Hildeboldus canq)a-
narius juratus et requisitus de visu et auditu et in omnibus aliis concordat
cum Heinrico filio Anselmi, sed de tempore dicit, quod fuerit sub Frede-
rieo imperatore. Sifridus de Breitembach juratus et requisitus Concor-
1 5 dat cum Frederico Inepto de coUectione dicte dedme per nuntios domi-
norum Theutonicorum et depositione vini in cellarium patris ipsius Fre-
derici. De donatione autem concordat cum aliis ex relatione. Bertol-
dus Fuzekin juratus et requisitus ex relatione concordat cum sculteto et
aliis. Wemherus de Selbolt juratus et requisitus de visu et auditu et
20 in omnibus aliis concordat cum Heinrico filio Anselmi. Hartmannus
de Breitembach juratus et requisitus super donatione dicte decime facta
sancte Marie domus Theutonice per dictos Theodericum et uxorem suam
post eorum obitum concordat cum aliis , qui ex relatione deponunt.
Rudegerus de Greigenuelt juratus et requisitus per omnia concordat cum
25 Heinrico filio Anselmi, preter hoc quod nescit, quis nomine dictorum do-
minorum Theutonicorum decimam ipsam receperit. Eberhardus an
der Ecken juratus et requisitus concordat per omnia cum Heinrico filio
Anselmi, sed non meminit, quis ipsam decimam nomine dictorum domi-
norum receperit. Frater Gonradus de Butingen juratus et requisitus
30 super donatione dicte decime facta a preüatis Theoderico de Bartenhusen
et uxore sua hospitali sancte Marie domus Theutonice et in omnibus aliis
concordat cum Heinrico filio Anselmi et ipse ex parte dominorum ejus-
dem domus decimam ipsam recepit ab eodem milite et uxore ejusdem.
Frater Heroldus de Murichistat ^) juratus et requisitus dicit, quodaudi-
35 Vit a dicto Theoderico de Bartenhusen et uxore sua in domo eorum, quod
sepedictam decimam suam, videlicet quartam partem, dederint domui
Theutonice communicata manu post eorum obitum. De die dicit in con-
versione beati Pauli. De numero annorum dicit, quod sint tredecim anni Jan. 25.
tempore regis Wilhelmi. Helfricus de Rudinkeim miles juratus et
40 1) Die diel anderen exemplare haben hier nnd weiter unten M n n ri c h 1 s t a t.
^
158 1264 Jan.
requisitus dicit , qaod prefati Theodericus de Bartenhusen et nxor sna
intravernnt chornm ecclesie sancte Marie in Geylenhusen, in quo vidit,
interfuit et audivit, quod ipsi communicata manu dedernnt predictam
suam decimam, videlicet qnartam partem decime yini, quam longo tem-
pore habebant et possederant, supradicte domui Thentonice sancte Marie 5
Jherosolimitane, et dicit, quod hec donatio facta fuit temporibus Conradi
regia etWilhelmi, quando litigabant pro regno, ut verius credit. Hein-
ricus miles de Geylenhusen juratus et requisitus concordat cum fratre
Herolde de Murichistat, preter boc quod de die et tempore non meminit.
Amoldus miles dictus Blumechin juratus et requisitus dicit, quod eo lo
existente in ecclesia sancte Marie in Geylenhusen predictus Theodericus
de Bartenhusen et uxor sua communicata manu predicte domui quartam
partem decime vini predicte, quam longo tempore possederant et habe-
bant pacifice et quiete, dederunt. De tempore non meminit. Henricus
dictus de Lybelahes civis Geylenhusensis juratus et requisitus concordat 15
cum Helfrico milite et addidt, quod ipsa decima devoluta fuit ad ipsum
Theodericum de Bartenhusen a patre suo.
Nos itaque secundum juris doctrinam herum testium attestationes
coram nobis publicari fecimus et ex hiis ad perpetuam memoriam presens
scriptum tamquam instrumentum publicum nostrum in hac causa proces- 20
sum plenarie continens confici jussimus. Ad majorem nichilominus om-
nium premissorum evidentiam nostro et magistri Emfridi scolastici sancte
Marie ad gradus Maguntine, qui processui huic interfuit, ac prefati Con-
radi publici tabellionis sedis Maguntine sigillis presentes litteras duximus
muniendas. 25
Actum Geylenhusen, anno domini m?cc?lxiiii?. tercia feria post do-
minicam quasi modo geniti supradictam.
Aus dem in dreifacher ausfertigang (A. B. C) vorhandenen orig.-perg. in Mar-
burg (deutsche.}. B und C zeigen nur unwesentliche formelle abweichungen von
dem hier zu gründe gelegten A. Ein viertes exemplar (D) enthält nur die zeugen- 30
aussagen ohne_vorverhandlung und schluss. Siegel: J) oval; kelch; umschr.:
S' DECANI. SCI- GINGOLFI. 2) oval; zwei gestalten, die eine ein buch, die
andre eine^fahne haltend, darunter ein lesender geistlicher; umschr.: S-' ERNFBIDI-
SCOLAST. SCI. VICTORIS. MAGYNT- 3) rund und klein; brustbild eines man-
nes, schreibgeräth in den bänden haltend; umschr.: S*' COKRADI* NOTARII- 35
201. 1264 >n.
1264 Ego Bernhardus de Derinbach miles communicata manu Sophie
J'^* legittime mee, accedente eciam consensu puerorum meorum quendam
mansum meum situm in villa Lucelinlinden et medietatem curie mee ibi-
dem Site, ad quam pertinet idem mansus, Richolpho dicto de Brath sca- 40
bino Wetflariensi, Gertrudi uxori sue et heredibus ipsius Richolfi yendidi.
s.
1264 jun. 9. — 1264 aug. 27. 1 59
Presens scriptam sigillo meo et rogatu meo ßigillo civitatis Wetflariensis
est munitnm. Testes : Hermannus de Willelmestorf, Eberwinus advoca-
tns, Ludewicns de Mndersbach et Ebelo frater suos, milites ; item Lude-
wiens qnondam villicns, Berno senior, Gunradns Eeio, Theodericns Bu-
5 fns, Cnnradns de Dridorf, Ekehardns, Henriens de Dridorf, Berno junior,
Henricus de Mnnechusen, Amoldus Monetarius, Bulo Beio, scabini Wet-
flarienses.
Datum anno domini m?cc?lxiiii?, mense junio.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Siegel: 1} dreieckig; drei mit den
10 spitzen einander zugekehrte lindenblätter ; umschr.: SIGIL-' OONRADI- M
2] zerbrochen.
202. H. Hellewarg und F. von Eschenau entsagen zu gunsten des
deutschen ordens ihren ansprachen auf den nachlass des H. von
Wehrshausen. 1264 jun. 9 *) .
15 Noverint universi tam presentes quam futuri, quod nos H. dictus ^^^^
Hellewargus et F. de Eschenowa conmuni eonsilio et propria voluntate
renunciayimus omni juri , quod nobis tenebatur ex morte bone memorie
H. de Wershusen, et actioni, si qua fuit, ob amorem congnate nostre Adel-
heidis de Wershusen , que petivit , ut fratres domus Teutonice per nos
20 sine omni infestaeione permaneant per eandem. Cui resignacioni astite-
runt : W. comes de Nassawa, Gräfte de Swabach, Petrus miles, et alii
quam plures tam castrenses quam cives hoc audientes. Presens quoque
scriptum sigillo comitis predicti fecimus roborari , ne videatur ab aliquo
posse dirumpi ordinacio memorata.
25 Datum anno domini m?cc?lx? iüi?, secunda feria post pentecosten.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel dreieckig; rechtsum aufge-
richteter löwe von zehn schindeln umgeben; umschr.: S»' W COMITIS- DE-
NA
203. H. von Bischhausen und seine brüder entsagen zu gunsten des
30 deutschen hauses in Marburg ihren ansprüchen auf guter zu Weiden^
hain, Fritzlar 1264 aug. 27.
Nos H. de Bischopheshusen ceterique nostri fratres has litteras in- 1264
specturis volumus esse notum , quod omni actioni seu questioni babite ^^^' ^^
hactenus adversus fratres domus Theutonice in Marthpurg super bonis in
35 Widenhusen ^) ex parte Mechtildis de Geldeshusen causa dilectionis fra-
1) Vgl. nr. 128.
2) Irrig im copialbuch statt Widenbain; vgl. die am schluss mitgethellte Überschr.
und nr. 204.
160 1264 sept. 9. ^ 1264 oct. 5.
tnim eornndem renunciandnm plane daximus et cessandnm, in declara-
cionis hnjusmodi testimonium presentibns eosdem litteris munientes.
Datum Frislarie, anno domini m. cc. Ixiiii., vi. kalendas septembris.
AuB iir.307 (312) des Harburger copialbnches in Wien, mit der überBchrif t :
Rentmciacio super bonis inWidenhein. 5
204. H, von Bischhausen und seine brüder entsagen ihren ansprachen
auf die dem deutschen orden verkauften guter zu Weidenhain.
Fritzlar 1264 sept. 9.
1264 H. de Bischofeehnsen ceteriqne sni fratres. Notnm esse cupimnB
sept. 9. uxiiversis, quod omni juri tam ex parte nostri quam ex parte Mechthildis lo
de Geldershnsen nobis hactenus vendicato super bonis in Widenhain fra-
tribus de domo Theutonica yenditis renunciandnm omnino decrevimns et
cessandum. Ne quis eeiam eisdem fratribus deineeps impedimentum
inferat, quod anspracha yulgariter appellatur, tam ex parte nostra quam
ex parte Mechthildis antedicte cum sigilli nostri appensione presentibns !5
eos litteris communimns.
Datum Fritslarie, anno domini m?cc?lxiiii?, y? idus septembris.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel (bmchstück) dreieckig;
rechtsum aufgerichteter, gekrönter lOwe; umschr.: S* H 0F£ N*
205. Burgmannen und scheffen zu Frankenberg beurkunden die aus- 20
sagen einiger zeugen über die Zugehörigkeit zweier zwischen dem deut-
schen hause in Marburg und den brüdern Gerlach und Volpert von
Viermünden streitigen leibeigenen von Merzhausen.
Frankenberg 1264 oct. 5.
1264 Uniyersis Cristi fidelibus, ad quos littere presentes deyenerint , ca-25
oct. 5. gtrenses et scabini opidi in Frankinberg salutem et pacem in domino
sempitemam. Tenore presentium protestamnr et omnibus yobis, quos id
oportunum yel necessarium scire fuerit , declaramus , quod suborta que-
stione inter conmendatorem et fratres domus Teuthonice in Marpurg ex
una parte etGerlacum militem etVolpertum germanos dictos deFirminneSo
ex parte altera super proprietate et dominio quorumdam hominum, Hein-
riei yidelicet et Hedewighis beckine sororis ejus de Meinharttishusin,
quos prenotati fratres ad se dicebant proprietatis titulo pertinere, utpote
qui ex donatione sibi facta ab Harttrado milite de Grincinbach et suis
heredibns, prout junior Harttradus in nostra presentia fatebatur, ad ipsos 35
peryenerant et aliquante tempore pacifice possidebant^ termino, quem de
conmuni consensu partes hinc inde ad probandum de jure suo sibi pre-
fixerant, in ciyitate nostra nobis presentibus conmendator et fratres
N
1264oet. 29. 461
antedioti ad probandnm de intentione sna testes subnotatofi induxeniBt :
Erkenbertnm scilicet de Bentreffa , qni joratns et reqnisitus dixit , quod
Uarttradus miles de Grincinbach Heinricnm et Hedewighin bekinam so-
rorem ejus prefatos ac parentes eonim qnadraginta annis et amplius tan-
5 quam dominuB ipsomm possederit et ab ecclesia Fuldensi ipsos in feodo
tennerit. Item Hermannus de Eychen jnratns et Ireqnisitos dicit idem.
Item dominus Lüdewicus viceplebanus in Bentreffa juratus et requisitns
asserit se idem audivisse a matre dictorum Henrici et Hedewighis. Hamm
autem attestationum testes sunt infra scripti» videlicet : Rudolfus de Hel-
lo finberg, Gerlacus Baschart, Sifridus de Rudenehe, Gumbertus scultetus
de Antref, milites: Volpertns de Wichartisdorf , Hartmannus de Mulna,
Budinch de Bochindorf, servi nobiles ; Heinriens Sieder, Heinricus'^Goz,
Conradus de Monechusein, Heinricus Frilinc, scabini, et alii quam plu-
res, qui, dum hee attestatio fieret, affuerunt. Et nos castrenses et scabini
15 pro majori harum attestationum evidentia, ne in posterum quicquam in
contrarium yaleat suboriri , a eommendatore et fratribus rogati litteram
hanc sigillo nostre civitatis duximus muniendam.
Actum Frankinberg , anno domini m? cc? Ix? quarto , tertio nonas
octobris.
20 Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- Siegel abgefallen.
206. Ritter Sigenand schultheiss zu Marburg spricht die ztvischen
dem deutschen hause daselbst und Bertha vom Grün streitige mühle
vor Marburg dem ersleren zu. Marburg 1264 oct. 29.
Sygenandus (miles, scultetus sive judex in) Marpurg, omnibus, quos 1264
25 presens scriptum videre contigerit, salutis perpetue incrementum. Tenore
presentium vestre (fidelitati) innotescat , quod constitutis coram nobis in
judicio anno domini m? oc? Ix? iüi? , quarto kalendas mensis novembris
iratre Gerlaco eommendatore in Marpurg pro se et suis fratribus ex parte
una et Bertha de Grindelin pro se ac suis filüs atque heredibus ex parte
30 altera super molendino ante ciyitatem Marpurg sito invicem contenden-
tibus , habito jurisperitorum consilio , meritis ipsius cause utrimque per
nos debita sollicitndine discussis conpertnm est , ipsam Bertham ac filios
atque heredes ejus predictos commendatorem et fratres contra justiciam
eonvenisse, eo quod nuUum jus eis in hoc conpetat molendino. Quocirca
35 nos molendinum jam prehabitum prefate Berthe ac suis filiis et here-
dibus , prout ad nostrum spectabat officium , per sententiam diffinitivam
servato juris ordine abjudicavimus , adjudicando illud commendatori et
fratribus memoratis. Ipsa etiam Bertha, cui silentium perpetuum cessante
impeticione qualibet ulterius impo6uimus, se in nostra presentia pro sua
Hess. Urlnindaiibiieh. I. 11
oct. 29.
y^
noY. 30.
1 62 1264 noY. 30.
persona ac filiorum necnon et heredum ipsios liberaliter constrinxit , ut
in commendatorem et suos fratres hnjns ratione molendini agere de cetero
non presumat. Ut autem hec rata permaneant et inconvulsa et ne poste-
ris litigandi occasio prebeatnr , litteram hanc de parcium consensn , enm
desit nobis sigillum proprium , appensione sigilli civitatis Marpnrg impe- 5
travlmns communiri. Huic intererant : Wideroldus miles de Nordeckin ;
scabini in Marpnrg: Hermannus Dens, Budegerus, Ospertns, Harttungus,
Henricus de Battinfelt, Ludewicus de Fronehusin cum suis filiis, Gonrado
videlicet et Ludewico, et alii quam plures fide digni.
Datum et actum anno et die inantea prenotatis. lo
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Die eingeklammerten worte, im orig.
durch mäusefrass zerstört, sind aus nr. 23 des Marburger copialbuches in Wien er-
gänzt. Siegel abgefallen.
207. Dammo von Gladenbach verkauft dem deutschen hause in Mar-
burg einige leibeigene zu Kirchhain. 1264 nov. 30. 15
1264 Ne remm gestamm veritas cedat in oblivionem, litteramm solet me-
moria perhennari. Hinc est, quod ego Dammo dictus de Gladinbach Bemigii
militis bone memorie filius profiteor ac protestor coram universis Cristi
fidelibus scripti hnjns teuerem cognituris, me non sine amicomm meorum
consilio, communicata manu Elyzabeth uxoris mee necnon et Hildegardis 20
matris mee consensn accedente homines subscriptos ad meam personam
conditione servili pertinentes cum eomm filiis ac filiabus jam ab ipsis
natis aut etiam in postemm nascituris in proprietate Kirchagin religiöse-
mm virorum commendatoris et fratrum domus Teuthonice residentes,
videlicet Hedewighim et ejus pueros excepto Liidewico, Methhildim25
relictam Heinrici sculteti cum suis pueris, item Ydam ac sororem ejus
Methildim cum suis pueris, item Ounegundim uxorem Suertfeghere, item
Fridericum filium Gyselberti , item Hedewighim filiam Berchtrami dicti
de Rodehusin, prefatis, scilicet commendatori et fratribus domus pre-
habite juste venditionis titulo omni eo jure, quo hactenus eosdem posse-30
deram, tradidisse seu donasse pro octo talentorum pretio in pecunia jam
michi numerata et solutal, renuntians hichilominus cuilibet actioni , qne
hanc alienationem sive donationem a me legittime celebratam posset in-
pugnare aut etiam impedire. Preterea ne quid super hiis emerserit
questionis , Wideroldum de Lara et Ludevriicum juniorem de Fronhusin 35
fidejnssores ad warandandum et firmandnm super proprietate ac vero
dominio antedictomm hominum cum bonis et rebus ipsorum tempore per-
petuo in fratres memoratos translato pro me statui , ubicunque ipsorum
domui expediens fuerit et oportunum. Ut autem hec invigore debite per-
maneant firmitatis, quia proprium sigillum non habeo, presentem litteram 40
X
1264 dec. 5. — 1265 jan. 18. 1 63
sigillo civitatis Marporg et testium snbscriptione conmnniri petii et im-
petravi. Testes vero sunt: Godfridns marscaleus. Sygenandus scaltetus,
Andreas Bmndel, Eckehardns de Hohinnels, Knibo, hü milites ; Osper-
tas, Hartangns, Henricas de Batenfelt, Hennannus Dens, Rndegherus,
6 isti scabini in Marpnrg, et alii quam plures fide digni.
Datum et aetum anno domini m? cc? Ix? iüi? , pridie kalendas decembris .
Aus dem stark verletzten orig. -perg. in Marburg fdeutscho.). Siegel ab-
gefallen.
208. Burgmannen und schejfeii zu Frankenberg beurkunden^ dass
10 das deutsche haus in Marburg van ritter Gumpert von Antref guter zu
Bentref gekauft habe. Frankenberg 1264 dec. 5.
Castrenses et scabini in Vrankenberc omnibus presentes litteras in- 1264
tuentibus salutem in domino. Profitemur et hiis litteris protestamur, quod ^^' '
frater Ger. conmendator et fratres domus fratrum Teutonicorum in Mar-
is bürg quedam bona sita in Bentreffe cum pratis, pascuis, silvis et univer-
sis attinentiis, que Gunradus dictus Hoppenere quondam excoluit , apud
Gumpertum de Anreffe militem, sicut vidimus et audirimus, emerunt
perpetuo possidenda , uxore ipsius G. et pueris consentientibus , nicbilo-
minus Budingo de Bogkendorp, Ebrtmanno de Mulene, Volperto de
20 Wighardesdorp pro ipso Gumperto fidejubentibus , spondentibus et cau-
tionem dictis fratribus prestantibus de werandia consueta et debita fa-
cienda. In cujus rei testimonium et debitam firmitatem damus has litte-
ras sigillo civitatis in Vrankenberc et snbscriptione testium communitas.
Testes sunt: Gerlacus de Bidenveld, R. de Helfenberc, G. Bascrardus,
25 milites; H. Sledro, H. Vriling, H. Goz, H. et C. de Munechusen, scabini,
et quam plures alii.
Datum Vrankenberc, anno domini m? cc? Ixiiii?, nonis decembris.
Aus orig. -perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen.
209. Ritter Wdther von Nordeck entsagt seinen ansprachen auf die
30 von seinem verstorbenen Schwiegervater Friedrich von Kalsmunt dem
deutschen hause in Marburg verkauften guter zu Kilo,
Amöneburg 1 265 jan. 1 8.
Walterus miles de Nordeckin omnibus Cristi fidelibus presens scri- i265
ptum visuris salutem in omnium salutari. Tenore presentium vestre uni- ^^°' ^^'
35 versitati protestor , quod cum Fridericus dictus de Calsmunt vir nobilis
bone memorie venerabilibus viris commendatori et fratribus domus Teu-
thonice in Marpurg bona quedam sita in Eylo, dum adhuc viveret, juste
venditionis titulo tradiderit; ego omne jus seu dominium, quod michi
11*
164 1265 apr. 6.
posset conpetere super eisdem bonis repetendis, eo quod prefatiiB Fride^
ricns socer meus esset , cnm commimicata mann conjngis mee Lncardis
et pari consensu in commendatorem et fratres antedictos tanqnam bone
fidei possessores transtnli et transmisi , constringens etiam me per prä-
sentes , donationem sen yenditionem prehabitorum bononim sine impe- §
tieione qnalibet stabilem perpetao consenrare. Et ne temporis snecessn
quicquam in contrarinm eveniat , litteram hanc sigilli proprii appensione
dnxi roborandam. Testes vero sunt : frater Kulo, frater Franko ; Lude-
wicus de Seieheim, Heinriens Hencela, Henriens filius sororis sne, Hein-
riens de Hestingkeim. lo
Datum in Amenebnrg, anno domini m? cc? Ix? y?, Prisee virginis.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- Siegel abgefallen.
210. Bruder Anno hochmeister des deutschen ordern vermehrt in
anerkennung der von herzog Heinrich von Brabant^ dessen gemahlin
Sophie und ihren vorfahren dem orden erwiesenen wolthaten die zahl i&
der priesterbrüder des deutschen hauses zu Marburg um einen, welcher
täglich für die seelen der verstorbenen wolthäter eine messe lesen soll.
1 265 apr. 6.
1265 In nomine domini Jhesu Cristi, amen. Nos frater Anno bospitalis
apr. 6. ogj^QiQ Marie Teuthonicorum Jberusolymitani magister tenore presentium 20
reeognoseimus et protestamur , quod cum a bone memorie Henrico duce
Brabantie ae Sophya filia beate Elyzabeth legittima ipsius et ejus pro-
genitoribus noster ordo ae preeipue domus nostra in Marpurg multa sint
in temporalibus beneficia conseeuti , dignum est, ut ipsi a nobis spiritua-
lia consequantur. Hinc est, quod preter numerum elericorum, qui nunc 25
est in predicta domo nostra Marpurg constitutus ad habendum, videlicet
tredecim personarum, quarum Septem debent esse sacerdotes, unum ad-
huc addimus sacerdotem , ut sie in universo octo sacerdotes ibidem deo
servientes in perpetuum habeantur, quorum unus ad laudem dei et pro
animarum predictorum salute missam pro defunctis singulis diebus de- 30
cantet tempore competenti. In cujus rei testimonium et robur presens
scriptum sigillo nostro fecimus communiri.
Datum anno domini m?cc?lxy?, viü? idus aprilis.
AuB orig.-perg. in Marburg (deutscho.}. Von dem runden Siegel hängt nur noch
ein Stückchen in schwarzem wachse an. Darauf Maria mit dem kinde ; umschr. : a5
S' M COB' Gedr. . Eist. dipl. Unterricht nr. 230.
1265 mai. — 1265 jul. 1. 165
211. Ritter Johann von Erihal entsagt seinen ansprachen auf den
zehnten bei Gelnhatisen zu gunsten des hesser berechtigten deutschen
ordern. 1 265 mau
Ego Johannes de Ertal miles tenore presencium recognosco publice 1265
5 protestando , quod venerabilibus dominis meis . . episcopo Sambiensi, ^^^'
domino Hermanno comite de Hennenberch et . . magistro domus Theuto-
nice super omni questione et discordia. que inter fratres dicte domus ex
parte una et me ex altera pro decima aput Geylenhusen et quacumque
alia de causa vertebantur, convenientibus atque auditis juribus parcium
10 et instrumentis hinc inde confectis , dictorum fratrum justicia suscipiens
incrementum debito vigore prevaluit , sed pro me non poteram ostendere
justicie conplementum. Quam ob rem presentibus et mediantibus dictis
dominis necnon aliis personis honorabilibus et discretis ego pro me et
meis heredibus renunciavi et renuncio per presentes omni actioni et juri,
15 si quod videbar habere in premissis. Ne autem id in posterum cuiquam
in dubium veniat, presens scriptum supradictorum dominorum et mei si-
gillorum procuravi munimine roborari.
Datum anno domini m. cc. sexagesimo quinto, menge majo.
Aus nr. 528 (536) des Marburger copialbuches in Wien.
20 21 2. yVittddnd von Naumburg bestätigt den verkauf von gutem sei-
tens des Ludwig Simeleire und des Kuno Eint van Brathfa an das
deutsche haus bei Marburg. Naumburg 1 265 mai 2.
No8 Widekindus dominus in Nuinbnrg uniyersis Gristi fidelibus, ad 1265
quos presens scriptum devenerit, notum esse volumus, venditionem, quam '"^
25 Ludewicus dictus Simeleire et Guno congnomine Kint dicti de Brathfa
eorumque heredes in viginti et sex jugeribus agrorum fecerunt fratribus
domus Theuthonice apud Marpurg , de nostra bona voluntate contigisse
et consensu. Quam siquidem venditionem ipsis fratribus ita legittime
factam, ne in posterum valeant ab aliquibus impediri, ratificamus^ appro*
30bamus et sigillum nostrum apponendo presentibus confirmamus.
Datum in Castro nostro Nuinburg, anno domini m? ducentesimo sexa-
gesimo quinto, sexto nonas mensis maji.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.) . Auf dem runden Siegel Maria mit dem
kinde und darunter ein anbetender heiliger, bei welchem steht: SOS* STEPH ';
35umschr.: S-' WiDEKI NOVO- CASTRO- CAN- HALBST'
213. Gumpert Hobeherr schenlU dem deutschen hause in Marburg
eine leibeigene in Niederwald. Amöneburg 1 265 juL 1 .
Nos Gunpertus dictus de Guria et uxor mea Gertrudis tenore presenti 1 265
recognoscimus et publice protestamur , quod nos unanimi consensu pro
1 66 1265 sept. 12. — 1265 sept. 30.
salate animarum nostrarum et pro remedio nostrorum progenitomm con-
tulimns Adilhedim ancillam nostram propriam in Nydrewalde manentem,
nxorem Henrici filii Hizziconis , cum omnibus suis pueris et heredibns,
qnos nunc habet et in posterum generabit^ domui Theutonice sancte Marie
et fratribus in Marburg proprietatis jure libere et perpetuo possidendam. 5
Ut autem hec nostra donacio a nobis et a nostris successoribus omnibus
predicte domui in Marburg firma et inviolata permaneat, presentem litte-
ram eidem domui et fratribus ego Gunpertus videlicet ex Curia in testi-
monium contuli sygilli mei robore confirmatam. Testes hujus rei sunt :
Theodericus puerorum rector in Ameneburg, Fridemarus viceplebanus in lo
Selbem, Ludewicus et Thitmarus fratres de Selbem, Henricus Henzeleri,
Henricus frater Huperti ; frater Henricus Küle , et alii quam plures , qui
hoc viderunt et audierunt.
Acta sunt hec in eclesia Ameneburg, anno domini m? cc? Ix? y?, in
octava Johannis baptiste. 15
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- Siegel abgefallen. — Am folgenden
tage wiederholten Gumpertus miles dictus ex Curia et uzor Gerthnidis diese Schen-
kung. Zeugen : die obigen und Henricns de Thrugelenrode. Acta in ecclesia Ame-
neburg, anno domini m? cc? Ixy?, sexto nonas julii. Orig.-perg. mit zerbrochenem
Siegel des ausstellers wie vorher. 20
214. Landgräfin Sophie von Thüringen schenkt^ ein gelübde ihres
verstorbenen gemahls erfüllend^ mit zustifnmung ihres sohnes landgraf
Heinrichs dem deutschen hause bei Marburg das patronatsrecht der
kirche zu Oberwaigern zur ausstattung eines altars in der Elisabethen-
kirche. Marburg 1 265 sept. 1 2. 25
1265 Nos Sophia filia beate Elizabeth, Thuringie lantgravia, domina.
»ept. 12. Hassye, quondam ducissa Brabantie, universis — nos una cum filio nostro
Henrico lantgravio — conferendum *) . In cujus rei testimonium nos et
idem filius noster sigilla nostra presentibus duximus apponenda.
Datum Marpurc, ii? ydus septembris, anno domini millesimo ducen-30
tesimo sexagesimo quinto.
Aus dem yerblassten orig.-perg. in Marburgjdeutscho.)- Zwei Siegel. Das
zweite oval; stehender löwe; umsehr. : S' SECTV« HENI- DE- TOBIGIA- FRIS-
DVC. B'BÄTIE.
215. Ritter Gerlach von Linden schenkt dem deutschen hause in 35
Marburg einen leibeigenen. 1 265 sept. 30.
1265 Ego Gerlacus miles de Linden constare cupio universis presentem
sept. 30.
1) Abgesehen Ton unwesentlichen kleinen abweichungen gleicblaatend mit ni. 153.
1265 dec. 3. 167
paginam inspecturis, qnod ego bona volnntate et libero arbitrio pro sa-
lute anime mee Canradum oppilionem michi omni jure attinentem domui
Theotonice et fratribns sancte Marie in Marbnrg libere contali cnm omni-
bns bonis suis absqne contradictione alicnjns in perpetuom serviendnm.
5 Ut antem hec mea eollatio predicte domni et fratribas firma et ineonmlsa
permaneat , presentem paginam ipsis in testimonium dedi sigilli mei et
civitatis de Gizen munimine confirmatam. Hiyns rei testes snnt : Hen-
ricus plebanns de Wiseka, Garsilius plebanus de Gizen ; Adolfus miles
de Hnchelem, Gemandus de Swalbac , Sinandns, Walterus, milites de
10 Gizen; Johannes scoltetus in Gizen, Geriacus et Gerrardns scabini ibi-
dem, et alii quam plores, qui hoc viderunt et andierunt.
Actnm anno domini m? cc? Ixy? , feria qnarta post Michaelis ar-
changeli.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.]. Siegel: 1) dreieckig; schild oben
15 halb gemustert, halb glatt und erhaben, darunter reihen von wflrfeln abwechselnd
mit je fünf puncten und einem stem geziert ; umschr.*. S*' GERLACI* DE* LINDEN-
2) rund: reiter mit schild und fahne; umschr.: WILLEMMVS- DEI- GRACIA-
PALATINVS- COM. IN- TVIGI-
216. Sophie vermttwete herzogin von Brabant nimmt mit ztistim-
20 mung ihres sohnes landgraf Heinrichs von Hessen das deutsche haus
zu Marburg in ihren schütz und bestätigt die von ihren angehörigen
demselben gemachten Schenkungen. Marburg 1 265 dec. 3.
•
Sophia recolende memorie beate Elyzabeth filia, relicta qnondam i265
ducis Brabantie, aniversis presentem paginam inspectnris in omnium sal-
25yatore salutem. Revolnta sepius ante mentis nostre oculos devotione,
quam yenerabiles fratres domus Tenthonice matri nostre beate Elyzabeth
semper exhibuefunt et exhibent, tanto nos ipsis teneri propensins re-
cognoscimus , quanto eomndem poritatem fidei recognoscimus , ita qnod
nullo in tempore hec, nt dignum est, a nostra memoria elabatur. Recom-
3umendatum itaqae habentes totum ordinem jam dictoram fratmm, sed
specialiter domum et locum in Marpurch , ubi mater nostra feliciter re-
qniesdt , tam fratres quam domnm ipsam in nostram protectionem rece-
pimus, fideles nostros generaliter singulos et singnlariter universos rogan-
tes attentins et volentes , quatinus eosdem fratres et locnm ipsnm nna
35 nobiscnm omni favore amplecti studeant et affectn, quibus quicquid amo-
ris, honoris et comodi impenderint, totum nobis repntamus ntique id im-
pensam. Kos igitnr invidornm detractionibus occnrrere volentes, de con-
sensn et volnntate filii nostri Henrici lantgrayii, domini Hassie, donationes
omnes a matre nostra beata Elyzabeth et felicis memorie Henrico et Con-
4orado patmis nostris necnon Hermanne fratre nostro prefatis fratribas
dec. 3.
1 68 1265 dec. 3.
factas et domui , quas ipsi fratres hucusque in possessione libera habue-
mnt. una cum filio nostro ratas habentes et confirmantes , sigilloniin
nostrorum muniinme presentem inde conscriptam paginam roboramus.
Testes hujus rei sunt: Walteras sacerdos cappellanus noster, fraterLude-
wicQS de Nono Castro ; Johannes Aureus, Rupertus dappifer, Gotfridns ^
marschalcus, Senandos scoltetos, milites ; Ospertus, Ludewicns de Vron-
hosen , Hermannns Dens , Budegerus , Henncus de Batthenvelt , et alii
quam plures fide digni.
Actum et datum in oppido Marburch. anno domini m? cc? Ix? quinto,
tercio nonas decembris. lo
Aus orig.-perg. mit zwei Biegeln in Harburg (deutsche). Gedr.: Retter Hess.
Nachrichten 2, 57 ; daraus : Bist. u. rechtsbegr. Nachricht 28 nr. 36 ; Benrk. Nach-
richt 1, 15 nr. 18 ; Samml. v. Deduct. 5, 212 u. 6, 150. Histor. dipl. Unterricht nr. 76;
daraus Estor Orig. jur. publ. Bass. ed. III. 159. Bannes 2, 160.
217. Landgraf Heinrich von Hessen nimmt das deutsche haus zu 15
Marburg in seinen schütz und bestätigt die von seiner mtUter und
deren verwandten demselben gemachten Schenkungen. 1265 dec, 3.
1265 Henricus dei gratia lantgravius» dominus Hassie, universis presentem
paginam audituris in omnium salvatore salutem. Revoluta sepius
impensum ^) . Nos igitur detractionibus invidorum obviare volentes et ora20
obstruere loquentium iniqua, donationes omnes a predieta beata Elyza-
beth et felieis memorie Henrico et Conrado patruis reverende domine et
matris nostre Sophie filie reeolende memorie beate Elizabeth antedicte,
necnon et Hermanno avunculo nostro , filio sancte Elyzabeth sepedicte
prefatis fratribus factas et domui , quas ipsi fratres hucusque in posses- 25
sione libera habuerunt. una cum reverenda domina et matre nostra supra-
dicta ratas habentes et confirmantes, sigillorum nostrorum munimine pre-
sentem inde conscriptam paginam roboramus. Testes hujus rei sunt:
Walterus cappellanus noster, frater Ludewicus de Nouo Castro ; Johannes
Aureus» Rupertus dapifer, Godefridus marschaicus, Senandus scoltetus, 30
milites ; Ospertus, Ludewicus de Vronhusen, Hermannus Dens, Ruden-
gerus, Henricus de Battenuelt, scabini in Marpurch, et alii quam plures
fide digni.
Actum et datum anno domini m?cc?lx? quinto, tercio nonas decembris.
Aus orig.-perg. mit zwei siegeln in Marburg (deutsche). Gedr.: Bist. u. 35
rechtsbegr. Nachricht 31 nr. 38; daraus: Beurk. Nachricht 1, 15 nr. 19; Samml. v.
Deduct. 5, 215 u. 6, 151. Gudenus Codex 4, 907 ; daraus Bennes 1 , 1S2 nr. 206.
dec. 3.
1) Wie in dei vorhergehenden urk.; nur dass st. Elisabeth von Heinrich avia nostra
genannt wird.
1265 dec. 3. 1 69
218. Sophie verwittwete Herzogin von Brabant und ihr söhn landgraf
Heinrich von Hessen überlassen dem deutschen hause und der ihm
unterstellten pfarrkirche zu Marburg den zehnten des ertrages sämmt-
licher im gebiete der genannten kirche gelegenen sowie den ertrag der
5 älteren novalien^ während »ie den ertrag der neuereri und künftigen
sich selbst vorbehalten. Marburg 1 265 dec. 3.
Sophya recolende memorie filia beate Elyzabeth , relicta quondam 1265
dads Brabantie et HeinricuB filins ejus lantgravius et dominus Hassie
uniyersiB Gristi fidelibus, ad quos presentes littere pervenerint, sub-
loscriptorum notitiam et salntem in domino Bempitemam. Inter alia pie*
tatis opera, quibus principalis dignitas nberiuB exomatar, liberalitas op-
tinet prineipatum ; illa precipue, que ad ntilitatem et commodum locorum
venerabilium et pereonarum deo famulantium exercetur. Eapropter notum
facimns nnirersis tarn presentibüB quam futuris, quod nos meditatione
1 5 püssima attendentes, qualiter sacra domus hospitalis sancte Marie fratrum
Teuthonicorum in Marpureh a progenitoribus noBtris pietatiB intuitu pro-
pagata in multipIiceB fmetus prodiit laude dignos et a lantgraviis Hein-
rico scilicet et Conrado pie recordationis patruis noBtriB rebus et posses-
sionibuB dotata et libertatibus premunita incrementum suscepit tempora-
20 liter et spiritualiter domino famulandi ; attendentes etiam, quod erga nos
fratrum dedieatorum ibidem ad di\ana servitia cum fide devotio semper
erevit, et specialiter labores assiduos animadvertentes , quos dilectus
nobis inCristo fraterGerlacus de Thwem commendator domus supradicte
pro nobis sustinet incessanter , eteme retributionis intuitu et pro remedio
25 animarum progenitorum nostrorum et pro nostre salutis incremento pre-
dictorum fratrum favori et profectui intendentes, ipsis et eorum ordini in
perpetuum jus pereipiendi et coUigendi proventus deeimationum in nova-
libuB. que nunc apparent vel in posterum apparebunt in terminis ecclesie
parrochialis iüMarburch, liberaliter damus et conferimus vel verius eccle-
30 sie oppidi prenotati remittimus, in cujus prejudicium decimationes eas-
dem hucusque sine juris tytnlo recepimus , cum jure divino prediales
decime tam de novalibus quam de terris a tempore, cujus non extat me-
moria, ad culturam redactis reddi et penetolvi debeant clericis, in qnorum
parrochiis predia et noralia dinoscuntur fore constituta. Cum itaque ex
35 donatione progenitorum nostrorum , Heinrici scilicet et Conradi lantgra-
riorum Thuringie , confirmatione sedis apostolioe accedente ad hospitale
sancti Francisci in Marburch, quod sub fratrum prefatorum regimine et
gubematione consistit, jus patronatus pertinatt ecclesie memorate et
eadem ecclesia per sacerdotes sui ordinis in divinis fideliter ac devote
1 70 1265 dec. 3.
procuretar officiis, nos hajusmodi donationem et confirmationem ratam et
gratam habentes, ipsis fratribus et ecclesie memorate decimas novalium
predictorum integraliter restituere decrevimas nunc et deinceps sine con-
tradictione nostra et herednm nostrorum paeifice possidendas. Getemm
paei et quieti fratrum eornndem soUicite intendentes, ut omnis controver- 5
sie et discordie inter nos et ipsos materia decidatur , tenore presentinm
publice protestamnr , qnod nos sepefatam domnm et fratres in ea degen-
tes cum decimis novalium , quas nunc eis et ecclesie sue remittimns, et
nniversis proventibns et redditibus novalimn agronunqne ab antiquo cnl-
torum et omnibus justitiis , rationibns et possessionibns sais , quas nunc lo
tenent et possident. recipientes sub protectione et defensione nostra spe-
ciali confirmamus ea omnia fratribus antedictis et presentis pagine patro-
cinio communimus. Ke vero eisdem conquerendi de nobis vel nostris
heredibus uUa in posterum relinquatur occasio, universis et singulis has
litteras inspecturis notum esse volumus, quod sepedicti fratres expresseis
et unanimi voluntate renuntiarunt omni juri , quod habent vel habere
possent in novalibus nunc cultis vel que in futuro redigentur ad cultnram,
que hucusque in nostra possessione dinoscimur habuisse , quamvis infra
terminos parrochialis ecclesie in Marburch, in qua ipsi jus obtinent patro-
natus , fuerint constituta , sie quod in perceptione reddituum et proven- 20
tuum novalium eornndem nos non inpedient nee convenient de perceptis ;
sola dumtaxat dedmatione excepta, que de omnibus novalibus supradictis,
scilicet que nunc sunt vel que emergent in posterum, ab eorum cultoribns
parrochiali ecclesie et ipsis fratribus nostro accedente consensu integra-
liter persolvetur. Ad perpetuam itaque hujus rei memoriam, ne ulla su- 25
per premissis ambiguitas oriatur vel questio moveatur , presentem pagi-
nam super hiis conscriptam sigillorum nostrorum munimine fecimus robo-
rari. Testes hujus rei sunt: Waltherus sacerdos cappellanus noster, frater
Ludewicus de Kouo Gastro ; Johannes Aureus, Bupertus dapifer, Gode*
fridus marscalcus, Senandus sculthetus, milites ; Ospertus, Lvdewicus de 30
Vronhusen, Hermannus Dens, Kudegerus, Heinricus de Batthenvelth ^) ,
et alii quam plures fide digni.
Actum et datum in oppido nostro Marburch, anno domini m? cc? Ix?
quinto, iii? nonas decembris.
Aus dem in zwei ausfertigungen (A. B) yorhandenen , sehr verblassten und 35
zerrissenen orig.-perg. in Marburg (deutscho.). In B nennt die landgräfin sich nur
Sophya recolende memorie filia beate Elyzabeth. Beide Siegel hängen an. Qedi.
Retter Hess. Nachrichten 2, 58; daraus: Histor. u. rechtsbegr. Nachricht 29 nr. 37
Beurk. Nachricht 1, 16 nr. 21; Samml. y. Deduct. 5, 213 u. 6, 153.
1) gcablni in Marbnich zns&tz B. 40
1265 dec. 4. — 1266 jan. 30. 171
219. Das deutsche kam in Marburg einigt sich mit landgräfin Sophie
und ihrem söhne landgraf Heinrich von Hessen über die vertheilung
der novalien bei Marburg. Marburg 1265 dec. 4.
UniverBis Cristi fidelibus, ad quos presens scriptum pervenerit, frater 1265
5 Gerlacus de Twerin commendator ac fratres universi hospitalis sancte
Marie Teathonicorum in Marbnrch salutem et cognoscere veritatem.
Notum esse volnmus nniversis , quod nos habito consilio magistri nostri
snperioris, de consilio et consensn fratrum ordinis nostri divisionem quan-
dam inter nos ex ana parte et illustrem dominam nostram dominam
10 Sophiam filiam recolende memorie beate Elyzabeth et illustrem principem
filium ejus Henricum lantgravlum, dominum Hassie ex altera inivimus et
fecimus super collectione vel receptione fructuum terrarum de novo ad
culturam redactamm, qui Teuthonice medemme dicuntur, et super deci-
mis eorundem. taliter quod nos predictos fructus, que usque nunc in nostra
i5possessione dinoscimur habuisse, pacifice ulterius et de consensu predicte
domine nostre et filii ejus supradicti possidebimus et ipsa domina nostra
et filius ejus illos fructus novalium , que ipsi a tempore fratris Conrad!
dicti de Kourenberc quondam per AUemanniam ordinis nostri preceptoris
in sua possessione habuerunt, et de omnibus terris, que in posterum ad
20 culturam redigentur , pacifice ulterius retinebunt. Nosque renunciamus
omni actioni, que nobis competere poterat in premissis ; ita tamen, quod
decime tarn veterum quam novorum novalium , que nunc aparent vel in
futurum aparebunt, ecciesie parrochiali in Marburch in terminis parochie
predicte permaneant perpetuo possidende. Et ut hec inviolabiliter per-
25maneant et a nostris successoribus observentur, presentem paginam
sigilli nostri munimine duximus roborandam. Testes vero hujus rei sunt :
dominus Walterus cappellanus domine nostre supradicte, frater Ludewi-
cus de Nouo Gastro; Johannes Aureus, Ropertus dapifer, Godefiridus mar-
schalcus, Signandus scoltetus, milites; Ospertus, Gonradus de Fronhu-
30 sen, Hermannus Dens, Butgerus, Henrieus de Battenwelt, cives in Mar-
purch, et alii quam plures fide digni.
Datum et actum in oppido Marburch, anno domini m? cc? Ix? quinto,
feria sexta infra octavas beati Andree.
Aus dem verletzten orig.-perg.in Marburg (deutscho.). Siegel rund; brustbild
35 einer heiligen, eine leuchte haltend ; umschr.: S' CONMENDATOEIS- IN- MARr
BVRO- Gedr.: Beurk. Nachricht 1, 16 nr. 20; daraus Samml. y. D^duct. 6, 152.
220. 1266jaw. 30.
Ego Marquardus de Lunysbach miles communicata manu Elizabeth 1266
uxoris mee bona mea universa, que sita habui in Huchilheim et in Wise- ^*"' ^^'
40 mar, vendidi Richolpho de Brath civi Wetflariensi, Gertrudi uxori sue et
febr. 24.
i 72 1266 febr. 24. ^ 1266 mai 11.
heredibus ipsius. In cujus rei evidentiam sigilla civitatum de Wetflaria
et de Limporg rogatu meo presenti littere sunt appensa. Testes : domi-
nus Gräfte nobilis de Grifensteyn, Gerlacus de Linden, Eberwinus advo-
catus, Cunradus de Gruftele, milites ; item Lndewicus olim villicus, Berno
senior, Cunradus Keyo, Eckehardus, Cunradus de Dridorf, scabini Wet- 5
ilarienses ; item Wezelo et Lndewicus Monetarius, scabini in Limpurg.
Actum et datum anno domini m? cc? Ix? v?, iii? kalendas februarii.
Aus orig. -perg. in Marburg (deutscho.)- Siegel: 1) zerbrochen. 2) abgefallen.
221. Landgraf Heinrich von Hessen entsagt seinen lehnsherrlichen
rechten auf einige bei Wehrda gelegene äcker, Wächterode genannt^ lo
zu gunsten des deutschen hauses zu Marburg, Marburg 1 266 febr, 24.
1266 H. dei gratia lantgravius, dominus Hassie, universis Cristi fidelibus
tarn presentibus quam futuris salutem in domino sempiternam. Notnm
esse volumus omnibus presentis scripti seriem inspecturis, quod cum viri
religiosi frater Gerlacus dictus de Thwem conmendator ceterique fratres i»
domus Theuthonice in Marpurg quosdam agros , qui vulgariter Wehthe-
rode nominantur, sitos in planitie juxta villam Werde domui sue conpa-
raverint a Gothfrido dicto de Bodenstein marscalco nostro et Nodungo
dicto de Werde et eorum coheredibus , quos agros prenotati , Gothfridus
seilicet et Nodungus et coheredes eorum a nobis et nostris progenitoribus 20
tenuerunt hucusque jure feodali, nos ad petitionem predicti conmendato-
ris, ad quem specialem gerimus dilectionis affectum, proprietatem, quam
in agris memoratis dinosdmur habuisse , in fratres sepe&tos et domum
eorum liberaliter et plenarie transtulimus titulo donationis, nuUo nobis et
nostris successoribus in eisdem agris dominio sive jure reservato. In 25
ci\jus rei testimonium presentes litteras fedmas sigilli nostri munimine
roborari.
Actum et datum Marpurg, anno domini m? cc? Ix vi?, in feste Mathie
apostoli. Testes hujus rei sunt: Albei-tus miles dictus de Rumerode,
Johannes Aureus de Grunenberg, Gothfridus de Kodenstein marscalcus 30
noster , Kupertus dictus de Nona dapifer noster , et alii quam plures fide
digni.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Das lOwensiegel des landgrafen (vgl-
nr. 214) hängt an roth und gelben seidenfaden. Gedr.: Hist. dipl. Unterricht nr. Sl.
222. Erzbischof Werner von Mainz gestattet dem deutschen hause sb
bei Marburg den ankauf der mühle zu Heuchelheim gegen übernähme
der üblichen abgaben an die Mainzer hirche. Mainz 1 266 mai 1 1 .
12(36 Wer. dei gratia sancte Maguntine sedis archiepiscopus, sacri imperii
mal 11. pgj. (Jermaniam archicancellarius, dilectis in Cristo commendatori et fira-
1266 mal 12. — 1266 mai 31. 1 73
tribns domus Theittonice apud Marburg salutem in domino. Vendieiiniem
iUam, quam vobifi fecit Adolfus sculthetus noster in mdendino Hvchel-
hem, cujus proprietas pertinet ad eclesiam Ma^untinam, hareditas vero
ad ipsum Adolfum ex empeione facta apud Ybirmarum , ratam et firmam
5 habemuB , dummodo nobis et ecleeie nostre de ipso molendino in festo
beati Martini duo talenta usualium denariorum et in nativitate donusi
due solidate albi paniB, quod wisunge dicitnr, perBolyantur.
Datum Maguncie, anno domini m? cc? Ix? vi?, y? idus maji.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- Siegel zerbrochen. — Eine andere
lOorig.-ausfertigung mit demselben datum ist der vorstehenden gleiehlautend , nur
heisst es am Schlüsse etwas kürzer : dummodo nobis et nostre ecclesie de molen-
dino ipso jura debita persolvantur . Siegel abgefallen.
223. Erzbischof Werner von Mainz bestätigt alle von erzbischöfen
und bischöfen den wolthätem und besuchern der kirche des Elisa-
ib bethenhospitales und der dazu gehörigen kapeUen bei Marburg ver-
heissene indulgenzen, Mainz 1266 mai 12.
Noa Wemherus dei gratia sancte Maguntine sedis archiepiscopus, 1266
saeri imperii per Germaniam arebicaneellarius, omnes indulgentias, quas "^^ ^^^
venerabiles patres et fratres archiepiscopi et episcopi a conmunione fide-
2olimu et gratia sedis apostolice non exclusi contulerunt rite ac contulerint
benefactoribus ecclesie domus hospitalis beate Elizabet apud Marburg
necnon capellis ipsi domui attinentibus nostre diocesis et hiis omnibus,
qui singulis annis ad dedicationem ipsius ecclesie et capellarum acces-
serint reverenter pro suo remedio peccatorum , ratas et gratas habentes
25 in nomine domini tenore presencium confirmamus.
Datum Maguntie, anno domini m? cc? Ix? vi?, iiii? idus maji.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche.)- Siegel abgefallen.
224. Eberhard^ Peter und Johann gebrüder von Merlau genehmigen,
dass Eckard von Hahertshausen die von ihnen zu lehn getragenen gü-
30 ter zu Seelheim dem devischen hause in Marburg übergeben hat, wofür
er ihnen guter zu Köddingen und Helpershain zu lehn aufgetrageti.
1266 mai 31.
In nomine domini, amen. Cum ea, que geruntur in tempore, ne simul 1266
cum tempore elabantur, litterarum solent scriptis et testium subscripcione ™* **
35 roborari , hinc est , quod nos fratres de Merlowe Eberhardus , Petrus et
Johannes tenore presencium recognoscimus et protestamur, quod bona in
Seiheim sita, que Eckehardus de Hadebrateshusin a nobis in feodo tenuit,
de nostro pleno consensu fratribus domus Theutonice in Marihpurg libere
04 1266jan. 23.
contulit jure perpetuo possidenda. Ipse vero alia bona sna sita in villis
yidelicet Codinghin et Helfericheshaghain , qne proprietatis titulo tennit,
nobis in reconpensacionem predictornm bonorum contulit, ita sdlicet, nt
eicnt bona in Seiheim a nobis in feodo tennit, sie et ista a nobis jure
teneat feodali. In cujus rei testimonium dedimus eisdem presens scriptum 5
testium subscripcione et sigilli nostri munimine roboratum. Testes vero
sunt : Syffridus de Aldenburg, Ylias de Bredenbach, milites ; item Reim-
boldus de Aldenburg, Harthmannus de Ebeztorph; item Syffridus de
Ditsrode, Albertus de Seiheim, Gotfridus de Niderenwerthere *) , Ecke-
hardus Luscus de Seiheim, Fridericus carpentarius, Mengotus gener lo
Mengoti, Gothfridus de Selheym, et alii quam plures.
Datum anno domini m. cc. Ixvi., pridie kalendas junii.
AuB nr. 260 (264) des Marburger copialbuches in Wien.
225. Burgmannen ^ scheffen und bürger zu Amöneburg beurkunden,
dass ihr schultheiss Adolf von Nordeck dem deutschen hause in Mar- 15
bürg die mühle tai Heuchelheim übergeben habe. 1266 jun. 23.
1266 Nos castrenses, scabini ceterique burgenses in Ameneburg constare
jun. 23. cupinmg universis presens scriptum visuris , quod dominus Adolfus de
Norteke sculthetus in Ameneburg et uxor sua Agnes manu coadunata
et unanimi consensu ex parte venerabilis domini nostri archiepiscopi 2o
Wer. et ecclesie Maguntine fratribus domus Teutonice et domui in Mar-
purg molendinum situm in Hukelhem cum omni integritate juris , quo
Euermarus concivis noster possedit , in nostri presentia contulerunt ; ita
tamen, quod predicti fratres domus Teutonice in Marpurg domino archie-
piscopo Maguntino singulis annis in feste beati Martini duo talenta usualis 25
monete persolvant et in nativitate domini duos solides denariorum levium
pro quodam jure, quod wisunge vulgariter nuncupatur. In cujus rei
testimonium dedimus ipsis fratribus presentem litteram sigillo civitatis
nostre in Ameneburg confirmatam.
Acta sunt hec anno domini m?cc?lxvi?, invigilia sancti Johannisao
baptiste. Testes hujus rei sunt: dominus Bertrammus viceplebanus in
Ameneburg et Theodericus ejus socius; dominus Waltherus et Gerlacus
de Korteke, Eckehardus de Merlowe, Wigandus de Mulne, Hedenricus
de Talhem, Henricus Vmmesiche, milites ; scabini vero : Henricus Hen-
zeleri, Gerhardus Monetarius, Henricus et Ludewicus fratres de Hestin-35
chem, Helewicus Scoltscredere et Jacobus de Selbem, cives Amenebur-
genses, et alii quam plures, qui hoc audierunt et viderunt.
AuB orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen.
1) Wol Irrig statt Niderenwetthere.
1266 sept. 22. — 1266 oct. 1 75
226. Das deutsche haus in Marburg überlässt dem pfarrer Heiden-
rieh von Kirchhain auf lehenszeit den ertrag der mühle zu Heuchel-
heim. 1 266 sept. 22.
Nos frater Gerlacus commendator ceterique fratres domus Theutho- ^^66
5 nice sancte Marie in Marporg constare cupimus universis hoc scriptum
yisuris tarn presentibas quam futuris, quod nos domino Heidenrico ple-
bano et rectori ecclesie in Kirchain dabimus universos proventus, qui
cedere posaunt singulis annis de molendino in Huchelheim, ad tempus
vite sue, duobus maldris siliginis dumtaxat exceptis, que ab eisdem pro-
10 ventibus nunc in instanti et quamdiu idem dominus Heidenricus vixerit
ministrabimus in hospitale nostrum in honore domini nostri Jhesu Cristi
8ueque piissime matris et beati Francisci constructum ad sustentationem
egenorum et omnium indigentium salutarem. Post mortem vero domini
Heidenrici predicti plebani reditus universi de predicto molendino cedent
I5etemaliter et totaliter hospitali, ut ex hiis ibidem infirmi salubrius pro-
curentur. Ad hujusmodi enim provisionem antedictus dominus Heiden-
ricus plebanus prescriptos reditus pro salubri remedio anime sue nostre
domui dinoscitur conparasse. Si vero structura prefati molendini aliqua
confractione vel aquarum superflua coUisione aut alio casu quocunque
20 contingente fuerit corrupta, illa per nostram procurationem et de red-
ditibus ejusdem molendini antescriptis erit reparanda.
Acta sunt hec anno domini m? cc? Ix? vi?, in crastino beati Mathei
apostoli et ewangeliste domini. Ut autem hec ordinatio sepedicto domino
Heidenrico per nos et per omnes fratres nobis succedentes firma et sta-
25 bilis in sempitemüm permaneat, presentem litteram sibi in testimonium
dedimus nostri sigilli munimine confirmatam. Testes hujus ordinationis
sunt : frater Siboldus , frater Hermannus de Ramerstorph , frater Lude-
wicus de Munzenbach, frater Gerhardus de Screkespach, frater Johannes
de Linden, presbiteri ; frater Franco, frater Heinricus Kulo, frater ßudol-
3ofus de Erenfershusen, frater Ludewicus de Munzenbach laycus, frater
Gotfridus traperarius, frater Heinricus de Ameneburch calcifex, frater
Ekehardus de Martorph pistor, frater Rudolfus marscalcus, et alii quam
plures, qui hoc viderunt et audierunt.
Aus orig.-perg. mit Biege! in Marburg (deutscho.)-
35 227. 1 266 oct.
Noscant presentes et posteri. quod Eckehardus civis Wetflariensis et 1266
Hadewigis uxor sua, cum post contractum matrimonium se tandem sine ^^'
spe concipiende prolis permansuros existimarent, hereditate sua. quam
habebant antequam contraherent, ad ipsorum pueros hinc inde deyoluta
176 1267jaB. 1. — 1267.
*
de salnte suarum animarum pensantes. bona sua mobilia, qne dietincte
habebat uterque ipsoinim tempore matrimonialis contraotns, in usus deo
acceptabiles convertere decreverunt. Presens scriptum est sigillorum
ecclesie et civitatis Wetflariensis munimine roboratum. Testes : Gisel-
bertns decanns, magister Rndolfds scolasticns, Cnnradns cnstos, Hennan- 5
nus plebanus Wetflariensis ; item Theodericus Rnfns, Henricus de Dri-
dorf, Henricns de Mnnechusen, Amoldns Monetarins, scabini Wetfla-
rienses.
Datum anno domini m? cc? Ixri?, mense octobri.
Aus orig.-perg. in Marburg fdeutscho.). Beide siege! abgefallen. 10
228. Eberhard^ Peter und Johann gebriider von Merlan und Johann
von Ehringshamen versprechest^ das deutsche haus in Marburg hin-
sichtlich der von Sibodo von Schröck erkauftefi guter zu Lamperts-
hausen vor dem gericht zu Wiltelsberg von anspräche frei zu halten.
Merlan 1267 jan. i. is
1267 Nos Eberhardus, Petras et Johannes fratres de Merlowe et Johannes
jan. j . ^g Yringeshusen tenore presenti omnibus esse cupimus manifestum, quod
nos unanimi consilio [cum] fratribus domus Theutonice in Marthpurg
sponsionem talem fecimus, ut, si aliquam de bonis apud Sybodonem de
Scrikede in Lamprashusin emptis sustineant inpeticionem, nos ipsis fra- 20
tribus de omnibus justiciam facere et acceptare coram judicio in Wittiis-
berg de eisdem bonis volentibus veram warandiam anno et die, sicut juris
est, faciamus. Preterea Sybodo fide data promisit, ut, si prefati fratres
aliquem defectum vel impeticionem per aliquem in predictis senciant bo-
nis, Marthpurg more solito persolvendi introeat, inde nunquam exiturus, 25
donec fratribus de eodem satisfaciat. Si vero Sybodo promissum viola-
verit , nos Alsfelt intrare promisimus, inde non exituri , nisi fratribus de
omnibus veris defectibus fuerit satisfactum. In cujus rei testimonium de-
dimus presentem litteram sigillis nostris confirmatam.
Datum et actum Merlowe, in circumcisione domini m. cc. Ixvii. 30
Aus nr. 71 des Marburger copialbuches in Wien.
229. Ritter Eckard vogt von Merlan überlädst dem deutschen hause
in Marburg die guter zu Lamper tshausen^ welche Sibodo von Schröck
bisher von ihm zu lehn trug. 1 267.
1267. Universis Cristi fidelibns presentes litteras inspecturis Eckehardn8 35
miles de Merlowe dictus advocatus salutem in domino sempitenuun. £a,
que geruntur in tempore, ne simul elabantur cum tempore, poni solent in
1267 j»n. 14. 1 77
Hn^is testium et fideli litteiarum memorie conmendari. Hinc est, quod
Dotnm esse desidero tarn presentibus quam futuris, quod ego Eckehardus
et uxor mea Bertha de bona et spontanea volantate filii nostri Oerlaei
ananimi volantate et consensu donavirnus atqne contulimas hospitali
5 sancte Marie domus Thentonicomm in Marthpurg in manus viri religiosi
fratris Hearici dicti Evlen omnia bona nostra in Lamprashusen sita, qne
Sybodo de Scrikede hneasque a nobis tennit jure feodali , omnia bona
predicta sine omni onere cum omnibus suis pertinencüs, terris cultis et
incultiS; pratis, pascnis, silvis et nemoribns, cum omni utilitate, questu
10 et proventu, qui nunc apparet rel in posterum apparebit, snb eisdem ter*
minis in longum et in latum , sub quibus progenitores nostri olim bona
eadem possederunt et predictus Sybodo a nobis tennit et possedit jure
feodali. nullo prorsus jure, obsequio, quocumque nomine censeantur,
nobis yel heredibus nostris in bonis eisdem reservatis, omne, plenum et
15 integrum jus proprietatis predictorum bonorum, quod ad nos pertinebat,
in prenominatam domum fratrum Theuthonicorum cum vero rerum domi-
nio transferentes. Preterea sepedictis fratribns promisimus, omnia pre-
dicta quolibet dolo et capcione cessante bona fide in perpetuum firma,
rata et inconvulsa observare. Ad perpetuam itaque hujus rei noticiam,
20 ne Ulla super premissis ambiguitas oriatur vel questio moveatur, presen-
tem paginam super eisdem conscriptam sigilli civitatis in Ameneburg
munimine fecimus roborari. Testes bujus rei sunt : dominus Albertus de
Scrikede, dominus Conradus Sweme, milites; Lodewicns, Gerhardus,
Jacobns, Thitmarus fratres de Seiheim, Gerhardus Monetarins, Henrieus
25Henzeleri, Henrieus de Hestinchem, Johannes Sconhildis, scabini in
Ameneburg ; Bertoldus Strudwolf ^} , Lodewicus de Yringishusen , Her-
mannus de Herlishem, Gerhardus de Ebilzdorf, Volcuandus de Bemis-
feit, scabini in Hohinburg, et alii quam plures fide digni.
Actum anno domini m. oc. Ixvii.
30 Aus Br. 72 des Marbnrgar oopialbnches in Wi«n. Gedr.: Entdeckt. Ungrasd
nr. 76 e; daraus Samml. y. Deduct. 7, 532.
230. Abt Berlhold von Fulda beurkundet^ das8 das deutsche haus in
Marburg von Sibodo von Schröck dessen guter zu Lampertshausen ge-
kauft habe. Fulda 1 267 jan, 1 4.
35 Berthous dei gratia Fuldensis ecclesie abbas omnibus, ad quos per- t267
venerit presens scriptum , salutem in domino. Noverint universi presen- •'*°* ^ ^'
tem litteram inspecturi, quod dilecti nobis in Cristo . . fratres domus
Thantonice in Marpurc conparaverunt juste et ratienabililer apud Sibo-
1) Copialb. Stradwolz.
Hess. Urknndenbucli. L 12
1 80 1267 jnni 13. — J267 jnni 24.
feodaliter tenuerat et in extremis suis pro salute anime sue fratribus do-
mus Teutonice apud Marpurg liberaliter legavit ^) , eisdem fratribus una
cum ipso Hartungo jure contulimus proprietatis. In cujus rei noticiam
presentem in testimonium dedimus litteram nostrorum sigillorum muni-
mine roboratam. 5
Acta sunt hec anno domini m? cc? Ixvii?, in die sanctorum Primi et
Feliciani martirum, in parvo monte Ameneburg. Presentibus : Bertramo
viceplebano ibidem , Lodewico dicto de Selbem et Gerhardo dicto Mone-
tario, scabinis, qui viderunt et audierunt.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsoho.). Die zwei angehängt gewesenen sie- 10
gel sind abgefallen.
234. Graf Gottfried von Reichenbach entsagt seinen rechten auf die
von dem deutschen hause in Marburg erworbeneti guter zu Weiden-
hain. Marburg i 267 jun. \ 3.
1 267 Nos Godeftidus comes de Ricbinbach tenore presentium recognosci- 1 5
jun. ij. jjj^g g^ ^^ presentibus quam futuris hujus scripti inspectoribus cupimus
esse notum , quod cum Conradus dictus Vbelacker quedam bona Sita in
Widinhagin olim religiosis viris commendatori et fratribus in Marpurg
legittime vendiderit, nos una cum Heinrico milite de Liliinberg, qui eadem
bona a nobis jure feodali asseruit se tenuisse, predictos commendatorem 20
et fratres aliquamdiu super receptione ipsorum inquietando, exnunc omni
juri, quod nobis in antedictis bonis conpetere videbatur, sponterenun-
tiasse, omnem proprietatem et omne dominium seu jus prefatorum bono-
rum , quod hactenus habuisse dinoscimur , in sepedictos commendatorem
et ft*atres transferentes juste donationis titulo in perpetuum possidendum. 25
In cujus rei evidentiam litteram hanc tradidimus nostro sigillo roboratam.
Datum et actum Marpurg, anno domini m? cc? Ix? vii?, ydus mensis
junii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.K Siegel dreieckig (stark verletzt);
adler mit ausgebreiteten flttgeln und nach rechts gewandtem ziegenkopfe, auf der 30
brüst des adlers ein scbild, von dessen oberem rande fünf gabelförmige zacken aus-
gehen ; von umschr. nur noch der schluss AC lesbar.
235. Dietrich von Eiben und seine söhne verkaufen mit lehnsherr-
licher einwilligung des landgrafen von Hessen dem deutschen hause in
Marburg den zehnien zu Sindersfeld. Gudensberg 1267 jun, 24. 35
1267 Nos Theodericus de Elbene senior, fiKi nostri Conradus, Theodericus
jun. 24. ^^ Hermannus canonicus Fritslariensis presentibus protestamur, quod
n Nr. 140.
1267aQg. 10. 181
decimam in Syndelosfelde fratribus domus Theutonice in Martburg pro
triginta et sex marcis vendidimus, domino nostro lantcravio, a quo ipsam
habuimus in feodo, consentiente. Spoponderunt eciam pro nobis Herman-
nns congnatns no8ter de Elbene, Gyso Sprengel, Gerlacus de Griffede,
5 Conradns de Werhene milites fide data et eciam Eberhardu« scultetus in
Gadinsberg, quod de dieta deeima prefatis fratribus in Martburg et domni
ju6ti per omnia , sicut tenemur , erimus werandi. Quod si per nos non
fieret, prefati fidejussores intrabunt Hohenberg more fidejussorio , inde
non exituri nisi dampno dictis emptoribns primitus integraliter refuso.
10 Testes eciam. qui intererant, sunt subannotati : Hermannus de Wolfers-
husen junior, Hermannus et Heinrieus fratres de Rengershusen, Berthol-
duB de Beueringin; Gnnthardus, Rupertus Zukeduch, Theodericus Scinde-
leib, scabini in Gudinsberg, et quam plures alii. Et ut hec venditio sit
evidens, ad preces nostras sigillum nobilis viri domini Gysonis in Gudins-
I5beig hiis est appensum.
Datum apud Gudinsberg, viii? kalendas julii, anno domini m? cc?
lx?vü?
Ans orig.-perg. in Marburg (deutBcbo.). Siegel abgefallen.
236. Berlhold von Schlolheim bezeugt, dass landgraf Heinrich von
20 Thüringen die guter am bach Helbe^ welche sein bruder Konrad dem
deutschen orden geschenkt^ diesem erworben habe^ ausgenommen die
kirche zu Günstedt^ deren patronat dem orden gehöre.
Stramsberg 1 267 aug. \ 0.
Nos Bertoldus dapifer de Slatbeim constare cupimus universis pre- 1 207
25sentem litteram inspecturis, quod nos vidimus et audivimus dominum
Henricum lantgravium ^j Thuringie bona juxta aquam que vocatur Helbe
Sita , que suus frater Conradus ejusdem terre lantgravius terre sanete et
domui Theutonice pro salute anime sue et omnium progenitorum suorum
libere contulit et solute, pro fratribus de domo Theutonica conparasse,
30 eeclesia in Gunstete favente domino Henrico lantgravio excepta penitus
et exempta, cujus patronatus ad fratres pertinet omni jure. In cujus rei
testimonium dedimus fratribus presens scriptum nostro sigillo confirmatum.
Datum in Struzisberc, anno domini m. cc. Ixvii.. in die sancti Lau- .
rencii.
35 AuB nr. 760 (774) des Marburger copialbuches in Wien. Gedr.: Gudenuß Codex
4, 909.
1) Copialb. lantgraTie.
1 82 1267 sept. U.
237. Rilter Gerlach von Seibelsdorf verkauft dem deutschen hause in
Marburg seine guter zu Seibelsdorf und Reprode. Alsfeld 1 267 sept, \ 4.
1267 Quoniam, ut sapientis testatur auctoritas, omnium habere memoriam
sept. 14. g^ jj^ jj^jjq penitus deviare divine pocius quam humane creditur esse vir-
tutis, noscant igitur universi tam presentes quam futuri litteras presentes 5
inspecturi , quod ego Gerlacus miles de Syboldesdorf conmunicata manu
uxoiis mee Adelhedis et Gerlaei ac Elizabeth puerorum meorum priorum
necnon cognatorum meorum videlicet Gerlaci militis et Herdeini fratris
ejus de Rulinkirchin ac Eckehardi dieti Cupel accedente favore et con-
sensu tria allodia seu tres curias a judiciali jure penitus exemptas et om- lo
nia bona mea sita in Syboldesdorf, item omnia bona sita in Reprade cum
Omnibus suis pertinenciis, campis, areis, aquis, rivis^ paludibus^ silvis
atque saltibus ac aliis attinenciis, cum omni utilitate atque proventu nunc
exinde aut in posterum proveniente , omnia ^hec predicta libera et sine
omni honere, sub eisdem terminis in longum vel inlatum, cum omni 15
Jurisdictionen qua eadem possedi hactenus, venerabilibus et religiosis
viris conmendatori et fratribus in Marthpürg ordinis Theutonicorum rite
ac legittime tradidi ac yendidi pro sexaginta marcis denariorum duabus
minus , ipsa pecunia jam numerata michi integre et soluta ; promittens
ipsos fratres super bonis predictis ac rerum suarum dominus vere pro- 20
prietatis titulo quiete perpetuo possidendo warandare et firmare, ubicum-
que necessarium fuerit aut oportunum. Renuncio eciam in pretaxatis
Omnibus cuilibet excepcioni et actioni , que predictorum bonorum conpa-
racionem seu alienacionem valeat inpungnare seu eciam inpedire; hoc
tamen adjecto, quod homines in prenominatis terminis, videlicet Siboldes-25
dorf et Reprade , areas nondum constructas seu edificatas inhabitaturi,
tribus allodiis antedictis dumtaxat exceptis, racionibus judicialibus, pront
justum fuerit, astringentur. Ad perpetuam itaque hujus rei memoriam et
firmitatem . ne aliqua ambiguitas vel altercacio super premissis oriatur,
quia sigillum proprium non habeo , paginam hanc nobilis viri Ludewici 30
comitis de Cyginhagin necnon civitatis in Alsfelt sigillonim munimine
pecii roborari. Testes vero sunt : Siffridus de Aldinburg , Henricus de
Rossebach , Conradus et Eckehardus fratres de Lynden , Wigandus de
Screkesbach, Eckehardus de Lyderbach, Denhardus Ruze, milites: Con-
radus Vraz, Herbordus de Lynden, Henricus de Hattindorf; Richwinus, 35
Rudolfus de Omesa , Fridericus Diues , scabini in Alsfelt , et alii quam
plures fide digni.
Datum et actum in Alsfelt, in die exaltacionis sancte cracis , anno
domini m. cc. Ixvii.
Aus nr. 790 (8o4) des Marburger copialbuches in Wien. 40
1267 oct. 2. -•1267dec. 183
238. 1267 ocL%
Eckehardtts et Hademgis uxor ejus cives Wetflarienses. Notum faei- ^^^'^
mvLB, quod nos redditus, qui annuatim ad marcam denariornm Coloniei^-
sinm estimari possnnt, pro remedio animarnm nostrarum . . abbatisse et
5 conventni sanctimonialium monasterii de Nezee Cisterciensis ordinis Mo-
guntine diocesis per modum testamenti donandos duximus sub hac forma,
yidelicet quod ipsos redditns integraliter pereipiamus toto tempore vite
nostre^ nobis vero defunetis eisdem redditibns abbatissa et conventus
predicti pacifice gaudebunt. Situs autem et solucio reddituum predicto-
lorum hii sunt: de manso in Sualebach sito, quem colit Ingebrandus, an-
nuatim Septem solidiColonienses, mensura papaveris, que meste yulgari-
ter appellatur , duo anseres , duo puUi in autumpno et duo in camiprivio
persolventur; item de orto sito juxta molendinum de Husen, quem Con-
radus de Dridorf noster concivis hereditario jure obtinet, idem C. ferto-
I5nem tenetur persolvere annuatim; item Heinricus dietus Honeman et
qnidam alii de quodam prato juxta Logenam solidum Coloniensem singu-
lis annis solvent. In testimonium presens instrumentum sigillo coneivium
nostromm tradidimus communitum.
Datum Gerber to advocato , Bemone juniore . Conrado de Dridorf,
20 Henrico de Munichnsen scabinis Wetflariensibus presentibus, anno domini
m? cc? Ixvii?, die dominico proximo post Michahelis.
Aus orig.-perg. mit siegelbruchstück in Marburg (deutsche.) •
239. Rittei' Ludwig vogt von Fronhaiisen beurkundet^ dass seine
tochler Kunigunde ihre guter zu Nonnenhamen dem deutschen harne
25 hei Marburg verkauft habe. 1267 dec,
Ego Ludewicus miles dietus advocatns omnibus Cristi fidelibus pre- 1267
Bens scriptum intuentibus notum esse cupio, quod filia mea Cunegundis
relicta Hedinrici [militis bone memorie dicti de Dalheim una cum pueris
suis libere et voluntarie omnia bona sua sita in Kunninhusin dedit ac
30 vendidit pro duabus marcis ac dimidia denariornm veherabilibus viris . .
commendatori ac fratribus domus Teuthonice apud Marpurg jure proprie-
tatis perpetuo possidenda. Preterea ego Ludewiens antedictus et Alber-
tus miles dietus de Scrikede et Ludewicus filius mens nos per presentes
fidejussorio nomine ipsis fratribus pro pueris filie mee predicte fideliter
35obIigamus in hunc modum, videlicet quod prenominati pueri filie mee
prehabite, mei nepotes, postquam annos discretionis attingerint, juri omni
sepedictorum bonorum renunciando ipsos fratres super possessione ac
proprietate stabilibunt ac warandabunt, ubicunque domui ^isum fuerit
expediens et oportunum. Ne autem temporis successu quicquam in con-
deo.
184 126*^060.16.
trariam «venerit, litteram hanc super hoc oonfectam tradidi ipsis fratribns
sigilli mei robore consignatam, Testes vero hnjus sunt: Walterus miles
dictus de Nordeckin, Ludewicus de Selehem scabinus in Ameneburg,
Heinricus de Batinfelth, et alii quam plnres.
Datum anno domini m? cc? Ix? yii?, mense decembris. ^
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- Siegel dreieckig; nach rechte schrei-
tender lüwe , darunter vier halbe und zwei ganze rauten in der Stellung 4.2;
umschr.: .... LLVM- LVDEVICI- AD
240. Riller Waliher von Nordeck und seine gemahlin Lucardis schen-
ken dem deutschen hause bei Marburg ihre guter zu Treis an der lo
Lumde^ Seilbach^ Anlref^ Climbach und Odenhausen^ ferner nach dem
tode der Lucardis einkünfte zu Wiltelsberg und beim etwaigen eintritt
ihres söhnen Friedrich in den deutschen orden guter beim hof Elms-
hausen und zu Rossherg. Marburg 1 267 dec, i 6.
1267 Ea, que geruntur m tempore, ne simul cum tempore labantur, poni 15
solent in ore testium et tenaci memoria litterarum. Noscant igitur uni-
versi tarn presentes quam futuri , ad quos presens scriptum pervenerit,
quod ego Walterus miles dictus de Nordeckin et conjux mea Lucardis
coadunata manu et consensu unanimi omnia bona nostra sita in Treyse
juxta Lunam: item bona nostra sita in villa Sylebach; item bona nostra 2o
cum hominibus sita in villa Antreffa , excepto manso , in quo Henricus
residet, per nos assignatum (!) monachis in Haginnehe ; item bona nostra
sita in Clintbach ; item homines et bona nostra sita in Vdinhusin, omnia
hec bona predicta libera ac sine omni onere, cum omnibus suis pertinen-
tiis, videlicet areis, domibus, campis, aquis, rivis, paludibus, pratis, 25
silvis ac saltibus atque aliis pertinentiis sub eisdem terminis in longum
vel in latum sitis, cum omni utilitate et questu, qui nunc est aut in poste*
rum fuerit, qui nunc apparet aut postmodum apparebit, donavimus atque
contulimus pro animarum nostrarum remedio venerabilibus ac religiosis
yiris commendatori ac fratribus domns sanete Marie Teuthonicorum apnd 3o
Marpurg vere proprietatis titnlo temporibus perpetuis possidenda, nullo
prorsus jure aut obsequio, quocunque nomine censeatur, nobis in eisdem
bonis reservatis. Insuper Septem modios avene in Wittilsberg in pensione
annua prefatis commendatori et fratribus donavirnus in proprietate per-
petuo possidendos. hoc adjecto, quod Lucardi conjugi mee antedicte ad 35
tempora vite sue Septem modios avene predictos fratres ipsi omnibus an-
nis ministrabunt . qua defuncta in proprietatem domus , sicuti bona pf&-
habita , libere revertentur. Preterea bona nostra sita in curia dicta Hel-
mudehusin ac bona nostra sita in Rosseberg cum omnibus suis attinentiis
i267dec. 23. 185
prenominatis commendatori et fratribus conferimns hac conditioDe, ut
qnamdia Fridericus filias mens infra discretionis annos adhnc existendo
emn matre sna Lncarde predicta fiierit oommoratnB , ft*atre8 ipei omnem
usufraotum istorum bono^m annuo presentabnnt Lncardi mee conjngi
5 antedicte. PoBtquam vero Fridericus filins mens annos legittime etatis
atdgerit, si ordinem predictoriim fratrnm in^edi decreverit seeuK relicta
vanitate, extanc ex eonsequenti et ipsa bona, que ipiii deputata sunt, or-
dini et fratribus in proprietatem jure perpetuo remanebunt. Si vero,
quod absit. post annos discretionis impletos vitam eligat secnlarem,
lofititres extunc eidem bona prefata in Heldemusin (!) et in Rosseberg cum
suis attfnentiis absoluta resignabunt, ut cum eisdem possit disponere in
Omnibus pro sue arbitrio voluntatis. Si autem infra annos discretionis
viam camis ingressus fuerit unirerse, bona ejus predicta pro ipsius anime
remedio commendator et fratres in proprietatem ac possessionem perpe-
]5tuam sine contradictione cujuslibet retinebunt. Ad perpetnam itaque
hujus facti evidentiam , ne super hiis in posterum aliqua possit suboriri
diseordia aut altercatio inimica, litteram hanc ipsis fratribus tradidi vene-
rabilis domini Gerhardi abbatis in Haginnehe ac proprii sigilli appen-
sione roboratam. Testes vero sunt: Yolpertns miles de Curia, item Berh-
20 tramus plebanus in Ameneburg, item Ludewicus et Gerhardus fratres de
Seieheim, item Gerhardus Monetarius, et alii quam plures, qui, dum ista
fierent, a£fuemnt.
Datum et actum Marpurg, anno domini m? cc? Ix? vii?, xvii? kalendas
januarii.
25 Aus orig.-perg. mit zwei siegeln in Marburg (deutsche).
241. Ritter Walther von Nordeck zv Amöneburg und seine gemahlin
Lucardis weihen ihren sohu Friedrich dem deutschen orden und be-
stimmen für den fall des künftigen eintritts desselben in das deutsche
kam bei Marburg letzterem ihre guter zu Rossberg und Elmshausen
30 sotvie nach dem tode der Lucardis die guter zu Weitershain^ Norderna^
Steinbühl und Witteisberg. Amöneburg 1267 dec. 23.
Evanescit actio temporalis, nisi firmetur apicibus sigillatis. Ego igi- i267
tur Waltherus miles in Ameneburg dictus de Norteke et Lucgardis uxor ^^' ^^•
ejus presencium tenore recognoscimus et publice protestamur, quod sano
35inter nos usi consilio communi consensu Fredericum filium nostrnm do-
mino Jhesu Gristo beateque Marie virgini obtulimus in domo Theutonica
apud Marpurg cum fratribus ibidem deo famulantibus perpetuo servien-
dum, tali condicione, si spontaneus elegerit, cum ad annos legitimos per-
yenerit, quod optamus. Insuper bona nostra proprietaria in Rosseberg et
186 1268 Jan. 5.
in Almudehiisen fratribus predictis et domai cum ipso filio nostro contu-
limus, si ipse ibidem voluerit pennanere. Si vero, quod absit, apud ean-
dem domum et fratres recnsaverit pennanere , cum ad annos legitimos
pervenerit , bona sna predieta ad eum libere rfivertentur. Adjeetom est
eciam, quod medio tempore fratres iidem eadem bona possideant et pro 5
voluntate sua apud colonos locando proeurent, fructus omnes cedentes ab
eis michi Lugardi matri predicti Frederici filii mei integraliter presen-
tando, donee apud sepedietam domum se recipiat religionis babitum in-
duendo. Preterea si ante religionis babitum ordinis ejusdem de ^ite me-
dio sublatus fuerit, hec bona pro nostrarum remediis animarum et nostro- io
rum antecessorum remanebunt fratribus antedictis. Ceterum ego Wal-
therus bona quedam in Widradeshagen, Korderena et in Stenbule sita
annis singulis duos solides et dimidium maldrum tritiei solrencia do-
mine Lucgardi uxori mee quamdiu vixerit ad sua necessaria assignavi
et extunc 'eidem domui et fratribus cum bonis cedent prescriptis pro 15
nostrainim Salute similiter animarum. Item bona quedam in Witbeles-
berg Septem modeos avene annuatim solvencia ad usus suos quamdiu
vixerit reliqui ei, que ipsa defuncta eum bonis reliquis domui et fra-
tribus remanebunt. In cujus rei testimonium presentem dedimus litte-
ram sigillo universitatis opidi in Ameneburg roboratam. 20
Acta sunt hec in Ameneburg apud reclusorium, anno domini m? cc?
sexagesimo septimo, proxima sexta feria ante nativitatem domini. Hujus
rei testes sunt : dominus Bertramus viceplebanus in Ameneburg ; Volper-
tus de Curia , Conradus de Eruershusen , milites ; Hartmudus de Dra,
Ludewicus etGerhardus de Selbem fratres. Gerhardus dictus Moneta-25
rius, et alii quam plures.
Aus einer unter dem Marburger stadtsiegel ausgestellten copie auf perg. v. j.
1341 in Marburg (deutscho.).
242. Ritter Jakob von Stein verzichtet auf guter ^ welche Ulrich von
Knöringefi dem deutschen harne in Oberflörsheim hinterlassen, 30
1268 jaw. 5.
1268 Noverint universi teuerem presencium inspecturi, quod ego Jacobus
^"^' ' de Lapide miles et Gudula uxor mea renunciamus pure et precise pro
nobis et heredibus nostris universis bonis et singulis, queVlricus deKno-
ringin pie recordacionis dominis sancte domus Theutonice inOberenflers-35
heim contulisse dinoscitur , dimittentes ipsos dominos pro bonis eisdem
de cetero ab omni actione et inquietacione liberos penitus et solutos *) .
1) Copialb. libera et soluta.
1268febr.29. — 1268 8ept.23. 187
Presenti itaque scripto domini fratres et E. comes^) de Liningen sna
sigilla nostris inclinati precibns appenderunt.
Actam et datum anno domini m. ce. Ixyiii.; in vigilia epiphanie
dondni.
5 . Aus nr. 537 (546] des Marburger copialbuches in Wien.
243. Graf Ludung von Ziegenhain überlässt die gilte^^ zu Treis^
welche bruder Wallher von Nordeck früher von ihm zu lehn getragen^
dem deutschen hause in Marburg, Marburg 1268 febr, 29.
Nos Lodewicus comes de Cigenhain omnibus Cristi fidelibus, ad 1268
10 quos presens scriptum devenerit, salutis perpetue incrementnm. Quoniam '
ea, que geruntur in tempore, natnram seeuntur temporis, cautissimum est,
ut ea, que fiunt in tempore, litterarum testimonio perhennentur. Nos igi-
tar Omnibus hujus littere inspectoribus cnpimus fore notum, quod nos
Lodowiens comes de Ciegenhain attendentes honorem dei necnon dilecto-
l5rum nobis conmendatoris ceterorumque fratrum domus Theutonice in
Marburg inclinati precibus, ea bona , que frater Walterus dictus de Nor-
deckin quondam a nobis in feodo tenuit, sita in Treise ^) appropriavimus
antedictis fratribus jure perpetuo libere ac sine inpeticione qualibet pos-
sidenda. Ne autem, quod absit, hec nostra donatio sive appropriatio,
20 quam sepedictis fratribus dedimus, a nostris successoribus aliquomodo
inpediri valeat , presentem cedulam abinde confectam prenominatis fra-
tribus dedimus sigilli nostri munimine confirmatam.
Datum apud Marburg , anno domini m? cc? Ixviii?, pridie kalendas
marcii.
25 Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche.]- Siegel abgefallen.
244. Erzbisciwf Werner von Mainz verspricht den besuchern der
Michaeliskapelle auf dem kirchhofe der fremden iti Marburg vierzig
tage ablass, Mainz 1268 sept. 23.
W. dei gratia sancte Maguntine sedis archiepiscopus, sacri imperii 1268
30 per Germaniam archicancellarius, universis Cristi fidelibus salutem in do- ^^^^' ^^'
mino. Loca sanctorum omnium pia et prompta devotione sunt a Cristi
fidelibus veneranda , ut dum dei honoramus amicos , ipsi nos amabiles
deo reddant et illorum nobis vendicantes patrocinium apud ipsum, quod
merita nostra non obtinent, eorum mereamur intercessionibus obtinere.
35 Cupientes igitur, ut capella sancti Michaelis in Martburg nostre diocesis
1) Copialb. fratris et E. comites.
2) Trels an der Lnmde. nicht Treysa im kreise Ziegenbain, wie nr. 240 erglebt.
1 88 126S oov. 12-18. — 1269 (1270?) jan. 3.
in eimiterio peregrinoram con&tructa congruis honoribns freqnentetnr et
venerantes eandem celestis dono gratie gandeant se refectos. omnibus
vere penitentibus et confessis, qni capellam ipsam in festo sancti Michae-
lis, in die dedicationis ejusdem capelle ac per octavas eorum veneTabili-
ter visitabunt, quadraginta dies de injuneta sibi penitentia miserieorditer 5
relaxamus ; presentibus extra locum nullatinus deferendis.
Datum Maguntie, ix? kalendai» octobris, anno domini millesimo dn-
centesimo sexagesimo octavo.
Aus orig. -perg. mit siegelbruchstück iu Marburg (deutscho.).
245. Brudet' Eberhard Stellvertreter des Johanntiermeisters und com- 10
thur zu Mergentheim verkauft die guter seines ordens zu Rossdorf ^
Wazzendorf und Niederwald dem deutschen hause in Marburg.
1268 nov, 12—18.
1268 Frater Eberhardus vicem magistri gerens hoepitalis sancti Johannis
"^^* " ' ac tunc conmendator in Mergentheim universis Cristi fidelibus, quos pre- 1^
sens scriptum audire contigerit , salutem ac fidem presentibus adhibere.
Tenore presentium recognoscimus publice protestando, quod nos unanimi
consensu fratrum nostrorum bona nostra sita in Bosdorf , Wazzindorf ac
in Niderenwalt, videlicet xxvi jugera, cum omnibus suis attinenciis ac
omni jure, quo nos ea huc nsque possedimus, conmendatori ac fratribus '^^
domus Theutonice in Marburg pro xxx marcis Coloniensibus vendidimus
omni nostro in eos translato dominio perpetuo sine inpeticione qualibet
libere possidenda. Hujus rei testes sunt: frater Damarus conmendator
in Bndencheim , irater Johannes de Rorbach conmendator in Nidee do-
monim nostrarum, Johannes dictus Bohemus, Heinricns dictus de Sassin, 25
et quam plures alii fide digni. Ne autem, quod absit, huic nostre vendi-
tioni quicquam in contrarium veniat. presentem cedulam abinde con-
scriptam pretaxatis fratribus tradidimus sigilli nostri munimine coniir-
matam.
Datum et actum anno domini m? cc? Ixviii?, infra octavam beatiMar-30
tini episcopi et confessoris.
Aus dem sehr verblassten orig. -perg. in Marburg (deutsche). Siegel rund ; im
Schilde drei nach rechts geöffnete halbmonde in der Stellung v ; umschr. : SI6ILLVM*
FKATRIS- EBERHARDI.
246. Hartrad von Merenberg giebt dem bruder Walther von Nordeck Zo
die bisher zu lehn getragenen guter zu Odenhausen^ Weitershain^
Norderna und Steinbühl zu eigen. 1269(1270?) jan. 3.
M2'o^^ Nos Harderadus de Merenberg presentium tenore recognoscimus et
Jan. 3. publice protestamnr, quod quedam bona in Vdenhusen, Wideradeshagen, .
y
1269 febr. 15. 1 89
Noderena et Steiabole sita duos Bolidos et dimidium maldrum tritici aQ-
Duatim solventia, ciyns ad nos proprietas pertinebat, fratri Walthero dicto
de Nordecke et sorori Luckardi relicte aue, qui a nobis feodaliter tenue-
runt; jure contulimus proprietatis. In cujus rei testimonium presentem
5 eis dedimus litteram noBtri sigilli munimine roboratam.
Anno domini m? cc? Ixix?, tercio nonas januarii.
Aus dem zerfallenen orig.-perg. in Marburg 'deutscbo.^ Auf der rttckseite
steht von band des XV. Jahrb. : Widertzbayn, Nordemowe apud Lundorff. Viel-
leicht ist Trierer Jahresanfang anzunehmen. Vgl. jedoch nr. 240 u. 241.
10 247. Johann von Dembach erklärt^ dass er auf die von Siegfried
von Schiriingen dem deutschen hause zu Marburg überlassenen leib^
eigenen kein recht habe, Herbam 1 269 febr. 1 5.
Nos Johannes de Derenbach omnibus presentem paginam inspectu- 1269
ris volumus esse notum , quod cum inter nos ex una et fratres domus
isTheutonicorum de Marpurg ex parte altera questio verteretur pro eo,
quod nos aliquid juris habere credebamus in hominibus illis, quos quon-
dam Sifridus de Scherlingen contulit fratribus antedictis et quos frater
Johannes bone memorie noster avunculus in sua custodia detinuerat,
quousque se tradidit ordini memorato , nunc autem sufGcienter edocti re-
20 cognoscimus , nos nichil juris habuisse penitus vel habere in hominibus
memoratis. sed potius in ipsorum inpetitione tarn fratribus quam eisdem
hominibus injuriam irrogasse. Ideoque nunc ad cor reversi effestncamus
et renontiamus simpliciter et precise pro nobis et fratribus nostris Gisel-
berto et Heidenrico et pro nostris heredibus et suecessoribus universis
25(»nai actioni seu questioni, que nobis aut alicui nostrum erga fratres et
homines antedictos posset de jure conpetere yel de facto. In cujus rei
testimonium et robur presens scriptum nostro et civitatis de Herbem si-
gillis ipsis tradimus communitum.
Acta sunt hee apud Herbem. Presentibus : fratre Philippo gardiaao
30 de Wetflaria, domino E^ono plebano de Herbem, domino Heinrico sooio
suo et plebano de Lune ; domino Bemhardo, domino Conrado filio suo et
domino Amilia de Swalebach, militibus; Johanne de Burch, Heinrico
Monetario, Heinrico dicto Sinnige, Heinrico de Vffenbach et Theoderico
Tu2el , scabinis j et ceteris quam pluribus fide dignis. Datum ibidem,
35 anno domini m? cc? Ix? viU?, xv? kalendas mardi. Nos quoque scabini et
uniyersitas oppidi de Herbem rogati ex parte Johannis sepedicti de
Derenbach sigillum nostrum apposuimus presentibus in testimonium
super eo.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscbo.). Beide Siegel abgefallen.
1 90 1269 juD. 2. — 1269 aug. 1.
248. Graf Günther von Schwarzburg der allere überlässl dem deut-
schen hause in Griefsiedt eine hübe zu Hausen , welche Wilhelm von
Weissensee von ihm zu lehn halte. 1269 jun. 2.
1269 Nos Gontherus dei gracia comes de Swarczburg eenior omnibus in
'^^' ' perpetuom. Testimonio presencium recognoscimas lucide protestando, 5
qnod jus proprietarium, quod in uno manso sito in Hasen haboimus,
videlicet quem dominus Wilhelmus de Wiszense a nobis habuit in feodo,
de bona permissione filiorum et heredum nostrorum quorumlibet fratribus
domus Theutonice in Grifstete conmorantibus donavimus et dimisimus
perpetuo possidendum. Ne igitur hec donacio nostra ab aliquo nostrorum lo
puerorum sive beredum inmutetur aliqualiter vel infringatur , presentem
litteram nostro sigillo conmunitam dedimus in testimonium super eo.
Testes hujus sunt: castellani nostri milites Henricus et Ot. fratres de
Gruzzen, Hartmannus et Cristanus fratres de Holbach, Herrn, de Wizce-
leiben, Henricus de Tannenrode; Th. scriptor noster, plebanus in Het- 15
stete, et alii quam plures fide digni.
Datum anno domini m. cc. Ixix., iiii. nonas junii.
Aus nr. 743 (757) des Marbnr^er copialbuches in Wien.
249. Die erben Evermars von Bartenhausen bürgers zu Amöfieburg
entsagen zu gunslen des deutsclien hauses in Marburg ihren ansprachen 20
auf die mühle zu Heuclielheim bei Amöneburg, 1 269 aug. 1 .
1269 Qne geruntur in tempore, ne labantur cum processu temporis, poni
»Dg. 1. goieut in lingua testium et scripti memoria perennari. Sciant ergo pre-
sentes et posteri , quod nos Ludewicus dictus Vrecke et uxor mea Rilen-
dis, Hermanus filius Aile et uxor mea Gisle cives in Ameneburg, Hen- 25
ricus de Barthenbusen et frater meus Hermannus, heredes proximi Euer-
man de Barthenbusen civis Ameneburgensis , renunciavimus plane et
liberaliter unanimi consensu et bona voluntate omni juri pariter et actioni,
quam habuimus in molendino Hukelhem juxta Ameneburg sito, ad favo-
rem et dilectionem fratrum . . domus Theutonice in Marpurg. Unde ne 30
alicujus protervitas nostram renunciationem in posterum impediat, hanc
litteram ipsis fratribus jam dictis sigillo civitatis in Ameneburg ad peti-
cionem nostram dedimus communitam. Hujus rei testes sunt: dominus
Bertrammus viceplebanus in Ameneburg et Theodericus suus socius;
dominus Conradus de Marcdorph miles ; Ludewicus, Gerhardus et Thet- 35
marus fratres de Selbem, Johannes Sconeheldis, Wemherus Scetzele, Hen-
ricus de Hestinchem, scabini in Ameneburg, et Henricus de Bredenbach.
Datum anno domini m? cc? Ixix?, yincula Petri.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen.
]269sept.22. 191
250. Ritter Friedrich von Langenstein verkauft dem deutschen hause
in Marburg seine guter zu Langenstein^ seinen wald Hodenekin [Hohe
Eiche?) und seine bes^itzung Kadirenbiegen. Homberg 1 269 sept. 22 ^).
Quoniam que aguntnr in tempore, ne cum tempore labantur, scriptis 1269
5 et testibufl solent perhemiari , ne lapsu temporis in oblivionem et alter- ^^ '
caeionem tranBeant inimicam ; noscant igitur universi teuerem presencium
inspecturi, quod ego Fridericus miles dietas de Langenstein et Elyzabeth
uxor mea conmunicata manu et unanimi consensu omnem proprietatem
bonorum nostrorum sitorum in Langenstein cum omnibus suis pertinen-
10 ciis, videlicet campis, areis, agris, aquis, rivis, pratis ac paludibus, silvis
atque saltibus, exceptis Ulis bonis, que Otbelo 2; et Erkinger hereditario
jure a nobis detinent ; item silvam nostram Hodenekin ^) cum suis perti-
nenciis; item proprietatem nostram, que nuncupatur Kadirenbiegen, cum
pratis ac paludibus atque aliis suis attinenciis , excepta pensione solidi
i5denariorum levinm, quem dabit Conradus dictus Hama, venerabilibus
viris . . conmendatori et fratribus domus sancte Marie Theutonicorum
hospitalis in Marthpurg vendidimus pro quadraginta talentis denariorum
legalis monete jam nobis numeratis et solutis, nulle prorsus jure, obsequie
aut jurisdiccione, quocumque nomine censeantur, nobis in eisdem bonis
2ore8ervatis, omnem utilitatem ac proventum prefatorum bonorum cum omni
jure proprietatis et possessionis, sicut hactenus eadem tenuimus, in ipso-
rum fratrum dominium transferentes , libere et quiete perpetue possi-
denda. Promittimus nichilominus ipses fratres de vere proprietatis titulo
predictorum bonorum warandare , Stabilire et firmare , ubicumque expe-
25diens fuerit et oportunum. Hujus rei fidejussores sunt: Rupertus de
Nona, Wigandus Kuzza, Conradus et Johannes filii Aurei, Conradus
Suema, Wemherus de Hirtinghagen. Testes vero hujus sunt: Emercho
Scada. Volpertus de Habeghebumin ; item scabini in Hohinburg, vide-
licet Bertoldus Strutwolf, Ludewicus de Yrinchishusen, Berwigus, et alii
30 quam plures. Ad majorem itaque horum evidenciam et perhennem me-
moriam , ne in posterum ambiguitas super hiis oriatur , ego Fridericus,
quia sigillum proprium non habeo , per sigillum Johannis militis Aurei
soceri mei presens scriptum robur capere inpetravi.
Datum et actum in Hohinburg, anno ab incamacione domini m. cc.
35lx.yiiii., x. kalendas mensis octobris.
Aus nr. 200 (203) des Marburger copialbuches in Wien. Gedr. : Entdeckter
Ungrund nr. 70; daraus Samml. v. Deduct. 7,520.
1) Vgl. nr. 274.
2) Copialb. Othela.
40 3) VieUelcht schreibfebler im copialb. fürHohenekin, wald Hohe Eiche ostl. von
Langenstein, wo der orden nach zinsregistern des XIV. jahrh. begütert war.
1 92 1270 Jan. 19. — 1270 mirz 22.
251. Ritter Wiegand Fraz von Ziegenhain schenkt mit Zustimmung
der grafen Ludwig und Gottfried von Ziegenhain dem deutschen hause
in Marburg den müller Volpert von Eichen. Ziegenhain 1270 jan. 1 9.
1270 Universis Cristi fidelibus, ad qijos presens derenerit, ego Wigandus
^*"* ' miles dictus Frazh de Cyginhen notum esse cupio, quod Volpertum mo- 5
lendinarium in Eicha , in cujus persona dominium hactenus per nobiles
viros Lwdewicum scilicet et Godefridum comites in Cyginhen jure fedeo-
dali michi conpetebat, pro anime mee remedio et salute venerabilibus ac
religiosis viris . . conmendatori et fratribus in Marpurg , quibus et uxor
et nati ipsius Volperti conditione servili perpetuo sunt astricti. nuUo pror- lo
sus jure, quocunque censetur nomine, michi reseryato, conmunicata manu
prehabitorum dominorum meorum comitum de Cyginhen , accedente ni-
chilominus connirentia et consensu filiorum meorum Wigandi videlicet et
Conradi , liberum ac sine omni onere donavi ac tradidi, ut de ipso Vol-
perto tanquam de proprio homine disponent et ordinent per omnia pro 15
Bue arbitrio voluntatis. Et ne ulla in posterum super hoc facto suboriri
possit ambiguitas , litteram hanc per appensionem sigillorum sepedicto-
rum comitum dominorum meorum, videlicet Ludewici et Godefridi de
Ciginhen roburari fratribus obtinui memoratis.
Datum et actum in Cyginhen , anno domini m? cc? Ixx?, quarto de- 20
cimo kalendas mensis februarii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche.) . Auf der rlickseite von gleichz. band :
De molendinario in Echin. Auf beiden siegeln ein adler mit nach rechts blickendem
Ziegenkopf. 1) rund; umschr.: S-' LVDEWICI- COMITIS- DE- CIGINHAOEN-
2) dreieckig; umschr.: S-' GODEFRIDI- COMITIS DE- CIGINHAGEN- 2»
252. 1270 märz 22.
1270 Philippus et Wernherus fratres juniores de Valkenstein nobiles re-
man 22. cQgnoscimus, quod de bonis nostris in Wekensheim duos mansus(!) et tria
jugera pratorum cum areis attinentibus Frideberto Juueni civi Frideber-
gensi. uxori sue, filiis suis et filiabus feodali jure contulimus. Aderant: 30
Rupertus de Carben burggravius in Frideberc, Johannes de Ossinheim.
milites; H. dictus Eigilo et Ludewicus scultetus in Assinheim, cives.
Presentem litteram sigillorum nostrorum munimine favorabiliter robo-
ramus.
Datum xi? kalendas aprilis, anno domini m? cc? Ixx? 35
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Die runden r'eitersiegel der ausstei-
ler zerbrochen.
1270 apr. 23. — 1270 jun. 9. 193
253. Rilier Eberhard von Echzell verkauft dem deutschen hause bei
Marburg einen zins zu Kirchhain. Münzenberg 1 270 apr. 23.
Qnoniam memorandos actus hominum infirmat processus temporam, 1270
cautum est , ut ea , que temporaliter aguntur, litterali memorie conmen- *^'*
5 dentur. Hinc est, quod ego Eberhardus miles dictus de Ekkeeil notuni
esse cupio universiis Cristi fidelibus presentis scripti inspectoribus , quod
censum meum in villa Kirchagin , videlieet triginta solidos denariorum
levium , quos venerabiles ac religiös! Tiri eonmendator et fratres domus
Teuthoniee apud Marpurg annis singulis ex suis redditibus seu censibus
10 ibidem, videlieet in Kirchagin, solvere ac presentare michi tenebantur,
nunc tandem matura deliberatione prehabita donavi ac tradidi sponte
juste ac legittime venditionis titulo pro tredecim marcis denariorum Colo-
niensium jam michi numeratis predictis viris , conmendatori videlieet et
fratribus domus Teuthoniee apud Marpurg, ad ipsorum atque domus sue
isusum seu utilitatem perpetuo percepturos et in proprium possessuros,
promittens insuper ipsos fratres super ipso censu, triginta videlieet soli-
dis denariorum levium sibi per me tam rationabiliter collatis , quamdiu
vixero, pro me et meis heredibus, si forsan in posterum aliquod jus sibi
in ipso censu üsurpare vellent, warandare, firmare et stabilire, ubicunque
20locorum necesse fuerit et oportunum. Ad tollendam vero cujuscunque
actionis , que tam michi quam meis heredibus super prehabito censu sie
alienato ad repetendum conpetere posset, occasionem et ad majorem evi-
dentiam horum posteris habendam litteram presentem exinde confectam
eisdem conmendatori et fratribus tradidi proprii sigilli munimine con-
25 8ignatam. Testes autem sunt isti: de Beldersheim Wemherus, Conradus
Culbindensel frater ejus , Eberwinus dictus Leo, Wemherus de Bockin-
heim, milites, et alii quam plures fide digni.
Datum et actum Mincinberg , in die Georgii martyris y anno domini
m? cc? Ixx?
30 Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche.). Siegel dreieckig; drei einander in der
form )|c durchschneidende, an den sechs enden in lilien auslaufende Stäbe, auf
deren durchschnittspunkt eine rose sitzt ; umschr. : SIGILLVM* EBERHARDI-
DE. E . . . CILL.
254. Arnold von Hundem schenkt dem deutschen hause in Marburg
35 bei seinem eintritte in dasselbe seine guter zu Anzefahr und Schön"
bach. Bilstein 1270 jun. 9.
Omnibus, ad quos presentes littere pervenerint, Amoldus de Hun- 1270
deme salutem in eo, qui est salus omnium. Notum sit omnibus tam pre- ^^^' ^•
Hess. Urknndenbach. I. 13
194 1270aüg.24.
sentibus quam futuris , quod cum ego Arnoldus ^) ex providencia divina
intencionis mee foret, ut ad fratres hospitalis de Marporg me transferrem,
in remissionem peccaminum meorum eisdem fratribus omnia, que sunt in
Anzeuar et Sconenbaeh, secundum quod hereditario jure ad me devoluta
sunt j assignavi et Degenhardum , Gonradum , Thetmarum ^j cum alUs 5
heredibus id ipsum jussi ad cautelam fratrum predictorum , sicut decet.
assignare. Unde ne super hujusmodi facto aliqua possit oriri calumpnia.
presentem paginam sigillis dominorum de Bilsten, meo et domini Euer-
hardi vicarii de Hundeme duxi roborandam. Preterea si forte medio
tempore mori me contingeret, Degenhardus filius mens supradictus ple- lo
nam de omnibus prestabit , sicut est poUicitus , warandiam. Presentes
erant: venerabilis dominus Th. prepositus Susatensis^ H. plebanus de
Anzeuar, H. plebanus de Kumelangen ; Gonradus Meneburg, Bemhardus
molendinarius, Siffridus de Wordinchusen, Henricus de Prato, Gerhardus
de Wordinchusen, Elerus sutor, et alii quam plures. 15
Datum apud Büsten , anno domini m? cc? septuagesimo , feria se-
cunda post octavam pentecostes.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)* 3 Siegel: 1] rund; im schilde drei
parallele senkrechte balken; umschr.: SIGILL*' IOHANN-* DOMINI- DE-
BIILSTEN- 2) dreieckig; obertheii eines vogels mit ausgespannten flttgeln, darun-20
ter drei in der Stellung v auf die kante gestellte wttrfel; umschr.: SIGILLVM-
ARNOLDL ADYOCATI- DE« HYNDEME- 3) oval; pelikan, der am rande seines
nestes stehend , sich mit dem schnabel in die brüst stösst und mit dem blute seine
jungen füttert; umschr.: S' EVEKARDI- SACERDOTIS-
255. Antonie von Schweinsberg wittwe des ritlers Gerlach von Nor- 2b
deck giebl die guter zu Hausen , welche Widrad von Ebsdorf bisher
von ihr zu lehn halte ^ frei und erlaubt ihm^ dieselben dem detUschen
hause in Marburg zu verkaufen. Amöneburg 1270 aug. 24.
1270^ Ne rerum gestarum veritas cadat in oblivionem, litterarum solet
testimoniis perbennari. Hinc est, quod ego Anthonta de Suensberg relicta30
Gerlaci militis bone memorie de Nordeckin notum esse cupio tam pre-
sentibus quam futuris omnibus , ad quos presens scriptum devenire con-
tigerit, quod communicata manu et communi consensu natorum meomm,
videlicet Waltheri, Craftonis, Gerlaci, ac filiamm mearum, scilicet Albe-
radis, Elyzabeth, omnia bona sita in Husin, que Widradus de Ebinzdorf 35
usque in presens tempus jure feodali a nobis obtinuit, nunc eadem bona
eidem Widrado in veram atque perpetuam tradidi libertatem ac proprie-
tatem , ita ut ipsa bona tanquam libera et ab omni honere feodali seu al-
aug. 24.
1) VersteUt für ego Ar. cum.
2) Die namen sind ganz dieselben wie in der auch anf Anzefahr bezüglichen nrk.nr. 122. 40
1270 oct. 31. — 1270 nov. 24. 195
terius juris, quocunque nomine censeatnr, absoluta in meram proprieta-
tem libere ac sine inpedimento quolibet religiosis viris . . eommendatori
et fratribus domus Teuthonice in Marpurg potuerit pro beneplacito ven-
didisse temporibus perpetuis possidenda. Ne vero successu temporis ali-
5 quid in eontrarium valeat attemptari , litteram hanc nostro et civitatis in
Ameneburg sigillo procuravimus communiri. Testes vero sunt : Kenhar-
dus miles de Aldinbnrg, Renhardus natus ejus, Hartmannus de Bure-
bach, Wipodo de Rusckinberg, Bertholdus scultetus in Ruskinberg, Hen-
ricus adyocatus de Erkersdorf, Henricus Rurmannus scabinus in Ruskin-
loberg, et alii quam plures, qui, dum ista fierent, afPuerunt.
Datum Ameneburg, anno domini m? cc? Ixx?, ix. kalendas mensis
septembris.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Siegel: 1) abgefallen. 2) dreieckig;
drei mit den spitzen einander zugewandte llndenblätter; umschr.: S*' GERLACI*
loMILITIS- DE. NORDEKEN.
256. Werner von Bolanden genehmigt ah lehnsherr den verkauf von
gutem bei Flötsheim an das deutsche haus daselbst seitens des rilters
Derthold von Monsheim , welcher ihm dafür guter bei Monsheim und
Kolgenstein zu lehn außrägt. 1270 oct. 31.
20 Wemherus de Bonlandia imperialis aule dapifer. Constare volumus 1270
presencium inspectoribus universis, quod nos ad peticionem Bertboldi
militis de Munnesbeim et puerorum patrui ejusdem omnium omnibus bo-
nis ipsorum apud Flersheim sitis , que iidem a nobis in feodo habere di-
noscuntur , que nunc fratribus domus Theutonice vendiderunt , effestu-
25cando renunciamus simpliciter et de piano, profitentes in ipsis bonis
deinceps nichil juris vel consuetudinis nos habere. Pro quibus bonis pre-
fatus Bertholdus et pueri patrui sui predicti Septem jugera vinearum apud
Munnesheim sita et unum juger et dimidium vinearum apud Kolgistein
Sita necnon Septem jugera et dimidium campestria apud Munnesheim sita
30 et dimidium molendinum proximum dicte ville Munnesheim necnon inte-
grum molendinum , quod situm est superius huic dimidio molendino pre-
dicto, nobis in reconpensam unanimiter contulerunt. In cujus facti testi-
monium et robur perpetuum presentem litteram nostro sigillo duximus
roborandam.
35 Actum anno domini m. cc. septuagesimo, in vigilia omnium sanctorum.
Aus nr. 541 (550) des Marburger copialbuches in Wien.
25T. 1270 110t;. 24.
Sophia filia beate Elisabet, ducissa quondam Brabantie et filius ejus 1270
HOT 24
H. dei gratia lantgravius, dominus Hassie. Cum Lodewicus et Gerardus
13*
196 1270dec. 24.
fratres dicti de Seieheim nos super quibusdam nemoribus dictis Loufrot
et Steynbole sepins monuissent, affirmantes ea curie sue, quam cum suis
attinentiis in villa Asbach comparaverant; attinere, nos tandem comperta
a fratre Gerlaeo tune temporis aput Marpure commendatore , Jobanne
Aureo de Grunenberg , Koberto de Nona, Segenando sculteto militibuB, 5
Everardo de Burbaeh et Dithmaro hominibus nostris propriis super eis-
dem nemoribus veritate, ea videlicet predicte curie attinere, indulgemus
ipsis, ut sepedicta nemora possideant. In cujus rei testimonium damns
eis has litteras sigillomm nostrorum munimine roboratas.
Datum viii? kalendas decembris, anno domini m? cc? 1? xx? 10
Aus orig. - perg. mit bruchstücken der beiden reitersiegel in Marburg
(deutBcho ).
258. RiUer Gerlach von Rnhlkirchen und sein bruder Herden ver-
kaufen dem deutschen hause bei Marburg ihre guter zu Seibelsdorf
und befreien die von demselben gleichfalls erkauften guter der riUerib
Gerlach von Seibelsdorf und Konrad von Linne zu Seibelsdorf von
gerichtsbarkeit^ vogtei und heuzehnten, Alsfeld 1270 dec, 24.
1270 Quoniam omnium habere memoriam et in nullo penitus deviare non
dec. 24. humane , sed divine creditur esse virtutis ideoque que geruntur in tem-
pore, ne defluente tempore materiam oblivionis inducant, litterarum solent 20
memoria perhennari, hinc est, quod ego Gerlacus miles de Rulkirchein
et Jutta conjux mea et ego Herdenus germanus ipsius Gerlaci cum Ely-
zabeth uxore mea ad noticiam universorum Cristi fidelium presencium ac
posterorum has litteras inspiciencium cupimus pervenire, omnia bona
nostra in agris, areis, campis, silvis, aquis, paludibus, in longum vel in 25
latum, cum utilitate ac proventu ex nunc et in futurum ex eis proveniente
Sita in Siboldesdorf cum omnibus suis attinenciis venerabilibus ac reli-
giosis viris fratri . . conmendatori et fratribus domus Theutonice apud
Marthpurg nos juste vendicionis titulo pro quadam pecunie certa summa
jam a nobis recepta contulisse ac donasse sine omni onere in veram pro- 30
prietatem eo jure, quo eadem hactenus tenuimus, tempore perpetuo pos-
sidenda. Insuper nos germani G. et II. predicti de consensu natorum
nostrorum Johannis et . . ^) promittimus bona Gerlaci militis appellati de
Siboldesdorf necnon et bonaConradi militis dicti de Linne ab omni juris-
dicione, advocacia et a decima feni eximere et libera reddere, immo jam35
ab hujusmodi onere eisdem fratribus de Marpurg profitemur reddidisse
libera et soluta, nullo prorsus jure, censu et obsequio, quocumque cen-
1) So im copiälbuch.
1271 mal 1. 197
seatur nomine , nobis reservatis. Ego quoque Conradus miles dictus de
Linne cum Hedewige uxore mea omnia bona nostra sita in predicta villa
Siboldesdorf cum suis pertinenciis protestor presentibus antedictis . . con-
mendatori et fratribus in veram proprietatem rite ac legittime vendidisse
5 sine inpedimento quolibet in perpetuum cum omni usufructu ac proventu
retinenda. Ne vero in posterum aliqua a nostris successoribus seu pro-
pinquis super premissis altercacio seu ambiguitas valeat suboriri, ego
Gerlacns miles memoratus de Rulkirchin presens scriptum cum appen-
sione sigillorum mei et civitatis in Alsfelt nominatis . . conmendatori et
10 fratribus porrexi una cum subscripcione testium consignatnm. Testes
sunt : Hermannus plebanus in Rulkirckin ; Conradus de Lindin, Gerlacus
de Siboldesdorf, Conradus de Linne, milites; Johannes de Sreckesbach,
item ßicwinus, ßudolfus de Omisa*), Rudewinus, item . . dictus Farch,
scabini in Alsfelt , etaliiquam plures fide digni, qui, dum ista fierent,
ispariterafifuerunt.
Datum et actum in opido predicto Alsfelt, anno domini m. cc. Ixx.,
in vigilia nativitatis ejus.
Aus nr. 793 (807; des Marburger copialbuches in Wien.
239. 1271 mai i.
20 Nos Hartradus nobilis dominus de Merenberg communicata manu 1271
uxoris nostre et filii nostri necnon et coheredum nostrorum conniventia ™** ^'
medietatem curie nostre site juxta cymiterium in Vdinhusin, in qua Ger-
hardus residet. donavimus ecclesie jam dicte ville in Vdinhusin in manus
Conradi plebani ipsius ecclesie pro nostre et antecessorum nostrorum ani-
25 marum remedio, promittentes ipsam ecclesiam super donatione hujusmodi
curie warandare, ubicunque necesse fuerit. Tresentem litteram sigilli
nostri appositione duximus muniendam. Testes: Gumbertus de Giza,
Wemherus de Lara, Henricus de Rolleshusin, milites ; Conradus dapifer
de Vdinhusin, Conradus de Birbus(!), Conradus de CoUe, Berolus, et alii
30 plures fide digni.
Datum anno domini m? cc? Ixxi? kalendas maji.
Aus fehlerhafter abschr. des XVIII. jahrh. in Marburg (deutscho.).
260. Bischof Dietrich von Wirland erlheilt ablass allen ^ welche die
von ihm am 30. apr, 1270 eingeweihte Michaelskapelle des deutschen
35 haxises zu Marburg an genannten tagen besuchen.
Marburg 1271 mai 1.
Bonitate divina Theodericus Wironensis episcopus uniyersis Cristi 1271
mai 1.
1) Copialbnch statt des öfter vorkommenden namens de Omisa in folge einer sonder
baren silben Versetzung 0 m i d e s a.
198 1271 mai 2.
fidelibus presens scriptum visuris salutem et pacem sempiternam in vir-
ginis filio glorioso. Cum nos cooperante nobis gratia Spiritus sancti ca-
pellam in cimiterio infirmorum et peregrinorum apud fratres domus sancti
Marie Teuthonicorum in Marpurg pro veneratione beati archangeli celestis
exercitus principis , prepositi p . . . dis populi dei defensoris 5
Michaelis , cujus vocabulo est insignita , necnon et archangeli Raphaelis
et omnium sanctorum angelorum reyerentia et honore tanquam patrono-
rum ejus dedicaverimus in vigilia beatorum apostolorum Philippi et
Jacobi anno domini millesimo cc? Ixx?, nos devotioni hominum ipsum
locum frequentantium aliquid gratie spiritalis impertiri cupientes omni-io
bus, qui ad ipsam capellam singulis annis in die dedicationis ejus et per
octayam et in die sancti archangeli Michaelis et per octo dies continuos
cum humilitate ac cordis contritione accesserint , annum peccatorum ve~
nialium et quadraginta dies de injuncta sibi penitentia misericorditer in-
dulgemus. 15
Datum Marpurg; anno domini m? cc? Ixxi?, kalendas maji.
Aus dem durch feuchtigkeit beschädigten orig. -perg. in Marburg (deutsche).
Siegel oval ; sitzender bischof, in der rechten den stab, in der linken_ein buch und
zwei Schlüssel; umschr.: BONITATE- DIVIN A- THEODERICVS- EPS- WIRLA..
261. Bischof Dietrich von Wirland verlegt die dedicatiomfeier des 20
altars Johannes des täufers in der kirche des deutschen hauses bei
Marburg und verspricht ablass allen^ welche sich dabei einenden.
Marburg 1271 mai 2.
1271 Theodericus dei gratia episcopus Wironensis universis Cristi fidelibus
mal 2. presens scriptum intuentibus salutem et pacem in domino sempiternam. 25
Palam esse cupimus, quod nos dedicationem altaris in honore sancti
Johannis baptiste consecrati ad instantiam fratris Gerlaci commendatoris
et fratrum domus Theutonice apud Marpurg, in quorum monasterio situm
est , in proximam dominicam post festum apostolorum Philippi et Jacobi
sequentem transtulimus , cum nostro officio de hujusmodi immineat pro- 30
videndum. Preterea frequentantium devotioni deesse nolentes omnibus,
qui cum humilitate et cordis contritione in ipsa dominica singulis annis
ibidem se representaverint, auctoritate domini Wernheri Maguntine sedis
archiepiscopi, cujus gerimus vices, quadraginta dies de injuncta sibi pe-
nitentia presentibus misericorditer relaxamus. 35
Datum Marpurg, anno domini millesimo cc? Ixxi?, sexto nonas maji.
Aus orig. -perg. in Marburg (deutscho.J. Siegel abgefallen.
1271 jun. 8. — 1271 nov. 12. 1 99
262. 1271 jMW. 8.
Nos dei gratia prepositns , priorissa totusque conventns ecciesie in 1271
Anenberc proprietatem reddituum nobis solvencium viginti unum solidum ^^^' *
in Melderiche annnatim Cunrado de Hohe . . . . c eivi Fritslariensi pro
5 samma duodecim talentorum vendidimus. Presens scriptum sigilloram
noßtrorum munimine ac inpressione vera decrevimus roborari.
Datum anno domini m? cc? Ixx? pridie Primi et Feliciani.
Aus dem yon mausen angefressenen orig.-perg. in Marburg (deutsche). Auf
der rückseite steht von hand des XVI. jahrh. : Stiftsjunfem zu Annenberg ver-
1 0 kauffen 2 1 Schilling Cunraden von Hohenberg. Anno 1271. Siegel abgefallen.
263. 1271 ocL
Ego Volpertas dictus Striuelre conmunicata manu Hildegundis uxo- 1271
ris mee vendidi Ecchehardo civi Wetflariensi et Hadewigi uxori sue red- ^**
ditos dimidie marce Coloniensium denariorum annuatim in festo beati
1 5 Michahelis de domo mea ex adverso Wulhelmi Knottin apud fontem sita
persolvendos.
Actum presentibus Theoderico Rufo, Bemone, Hermanno Monetario,
scabinis Wetflariensibus. Sigillum civitatis Wetflariensis presentibus est
appensum.
20 Actum anno domini m? cc? Ixxi?, mense octobre.
Aus orig.-perg. mit Siegel in Marburg (deutscho.).
264. Heidenrich der ältere von Derribach verkauft dem deutschen
hause hei Marburg leiheigene zu Weiderichshausen^ Cölbe und Maischt,
Herhorn 1271 nov. 12.
25 Universis Cristi fidelibus presens scriptum intuentibus Heidenricus i27i
senior de Deirinbach salutem .et temporalibus volubilitatibus transitis ad ^^^' ^^•
etemitatis gaudia pervenire. Quon^am ea, que aguntur in tempore, simul
cum tempore defluente oblivionem inducant, poni solent in Unguis testium
et tenaci memoria litteramm. Hinc est, qnod nniversitati vestre notum
30 esse cupio , qnod communicata manu conjugis mee nomine Gunegundis
homines meos proprios , videlicet Henricum et Methildim uxorem ejus,
Hartmudnm et Conradum, Adelheidim et ejus pneros de Widerkusin,
item de Culbe Hedeguihem(!) cum suis pueris, item de Muskede Ger-
bertnm et Gelam ejus legittimam necnon et eorum pneros, Albertum
35 etiam , sed et ibidem Ysindmdim una cum suis pueris michi conditione '
servili attinentes , filios ac filias a prefatis omnibus hominibus tarn nunc
temporis natos quam in posterum nascituros ab ipsis religiosis viris . .
commendatori et fratribus domns hospitalis sancte Marie Teuthonicorum
200 1271 dec.
apud Marpurg pro decenj marcis denariorum legalium jam michi nume-
ratis et solutis sponte ac liberaliter vendidi atque donavi omni, pleno et
integro jure, quo hactenus eosdem possederam, quiete et sine impedi-
mento quolibet tanquam homines proprios et jure servili sibi astrictos
temporibus perpetuia possidendos. Nos quoque Giselbertus et Johannes &
milites dicti de Vodinsberg, qui facto huic assensum prebemus, omni juri
proprietatis , quod nobis in Gela de Muskede competebat, ad plenum
renunciamus. venditionem hanc seu donationem prenominatis . . com-
mendatori et fratribus factam una cum geimano nostro Hedenrico ratam
et omni tempore inviolabilem conservantes. Et ad majorem hujus rei evi- lo
dentiam, ne ulla super premissis ambiguitas oriatur, sigillum meum pre-
sentibus ego Heidenricus apposui et ab oppido Herberen , ubi venditio
hujusmodi celebrata est, ut suum sigillum appenderent, impetravi. Testes
vero sunt: Bernhardus, Giselbertus et Johannes fratres dicti de Vodis-
berg, Heidenricus junior, Conradus filius Bemhardi, Renboldus de Dal-is
heim ; Henricus dictus Synnega, Hermannus de Muncinbach, Conradus
Hurte, et alii quam plures.
Datum et actum in Herberen, anno domini m? cc? Ixxi?, pridie ydus
novembris.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Siegel: 1) dreieckig; drei mit den 20
spitzen einander zugekehrte lindenblätter; umschr.. SIGIL' CONRADI- MILITIS-
DE- DERENBACH- 2) rund; fUnf thttrme, darunter ein sitzender heiliger mit buch
und Schlüssel', ihm zu selten zwei anbetende gestalten, an deren köpfen ni^ht
mehr erkennbare namen stehen; umschr.: SIGILLVM- CIVITATIS- HERBERE-
265. Bischof Eberhard von Worms entscheidet mit anderen schieds-lb
richtern den streit zwischen den brüdern des deutschen hauses in
Flörsheim und den rittern Dizo von Einseltheim und Dizo von Wochen-
heim wegen der durch einen Ordensbruder geschehenen ermordung des
Werner Distele. 1271 dec,
1271 E. dei gracia Wormatiensis episcopus universis hanc litteram in- 30
^®^* specturis subscripte rei testimonium adhibere. Cum inter conmendatorem
fratrum domus in Vlershem nostre dyocesis ac fratres ibidem ex parte
una ac Dizonem de Ensinthem necnon Dizonem de Wachenhem milites.
fratres, consanguineos et conplices eorum super morte Wemheri dicti
Distelen, qui a quodam dictorum fratrum occubuisse dicitur interfectus, 35
discordie questio aliquandiu verteretur , in nos tandem , consanguineum
' nostrum E. comitem de Liningen , Rupertum fratrem nostrum comitem
Irsutum et consanguineum nostrum Philippum de Bonlanden a partibus
ipsis tamquam in arbitro? exstitit conpromissum, quatenus per viam pacis
questionem hnj usmodi decidere deberemus , dictis partibus nichilominus 4 )
1271 dec. 13. 201
promittentibus se nostre ordinationi staturas et arbitrinm, quod promul-
gandum daxerimus, servaturas. Intellectis itaqae parcium racionibus hinc
et inde nos una cum predictis coUegis nostris sentenciando ac arbitrando
pronunciavimus in hune modum, quod conmendator et fratres de Vlershem
5 suprascripti corpus memorati Wernheri Distelen exhumabunt a loco, in
quo nunc dinoscitur inhumatum, ipsumque in ecciesia Vlershem a latere
subterrabunt ac sacerdotem ejusdem ordinis ibidem instituent specialem
preter illum, qui institutus ab archidiacono loci tenetur ecclesie deservire,
qui in altari, quod pro sepefati Wernheri memoria perpetua fabricabunt,
10 missam in honore beate Marie virginis continue celebrabit. Ad hec ante
altare illud lumen ardens perpetuo in ipsius memoriam ordinabunt.
Preterea per omnes domos sui ordinis in Alemania constitutas annuam
sui memoriam juxta morem aliorum benefactorum suorum quorumlibet in
perpetuum humiliter peragent et devote. In cujus rei evidens argumen-
15 tum nos presentem litteram nostro, preceptoris fratrum domusTheutonice
per Alemaniam, E. comitis de Liningen, K. comitis Irsuti ac Ph. de
Bonlanden consanguineorum nostrorum prescriptorum sigillis mandavi-
mus conmuniri.
Datum anno domini m? cc? Ixx? primo, in mense decembri.
20 Aus orig-perg. in Marburg (deutscho.). Die fünf Siegel abgefallen.
266. Die hegine Hilla wiiiwe des Marburger bürgere Rudolf Rinka
schenkt dem deutschen harne bei Marburg guter daselbst und zu Sin-
kershausen, 1271 rfec. 13.
Ne rerum gestarum veritas cadat in oblivionem, litterarum solet me- 1271
25moria perhennari. Hinc est, quod ego Hilla beckina relicta Rudolfi dicti ^®^* ^^
Rinka civis in Marpurg felicis recordationis uniyersis Cristi fidelibus pre-
sens scriptum visuris notum esse cupio publice protestando, quod religio-
sis Yins . . commendatori et fratribus domus Teuthonice apud Maqiurg
omnes agros meos civitati et opido Marpurg circumjacentes cum omni
30 proprietate et jure, quo hactenus gaudebam in eisdem, pro anime mee
remedio temporibus perpetuis possidendos sponte et liberaliter sum elar-
gita. Preterea eodem jure et eadem forma donavi eisdem, . . commen-
datori videlicet et fratribus , sedecim solidos denariorum de bonis meis
sitis in Synkershusin et quatuor solidos denariorum de area mea in Mar-
33 purg, in qua residentiam facit Amoldus dictus Stezza, in puram ac per-
petuam elemosinam annuo censu colligendos. Insuper domum meam,
quam apud cimiterinm beate virginis edificasse dinoscor, post mortem
meam nullo impedimento obstante prenominatis . . commendatori et fra-
tribus pleno et integro jure assignavi. Ad cujus facti e\ddentiam amplio-
202 1272jan. — 1272 jan. 6.
rem, ne in posterum a meis coheredibas alicujus altercationis materia
possit suboriri, presentem litteram appensione sigilli burgensium in Mar-
purg, eo quod proprium sigillum habere non consueverim, robur capere
impetravi. Testes vero sunt: frater Johannes plebanus; Rudegerus dictus
Suscekursneha, Henricus de Battinfelt, Ludewicus de Fronhusen, Lude- 5
wicus de Curia , scabini in Marpurg , et alii quam plures , qui , dum hec
fierent, affuerunt.
Datum et actum anno domini m? cc? Ixxi?, idus mensis decembris.
Aus eng. -perg. in Marburg (deutBchc). Auf der rückaeite steht von gleichz.
band : Donatio Hildegundis dicte Rinche. Siegel abgefallen. 10
267. 1272 jan.
1272 Nos Arnoldus de Derinbach canonicus Wetflariensis, Giselbertus de
J*°- Fodisberg et Elizabet uxor mea, Johannes miles de Derinbach et Alhei-
dis uxor mea, Heidinricus et Chunegundis uxor mea conmunicata manu
vendidimus Cunrado dicto Reien et Hermanno Monetario civibus Wetfla- 15
riensibus bona nostra proprietaria in Luzzillindin syta. Testes : Bem-
hardus miles de Derenbach et Cunradus filius suus, Adolfus de Germizze,
item Senandus miles de Gizzin et Emmircho de Woluischele ; item Theo-
dericus Rufus, Ecchehardus, Heinricus et Cunradus de Dridorf, Bemo,
Marquardus de Nuueren, Wigandus Ditthere, Gemandus Lye, Gerbertus, 20
Hermannus Monetarius, Heinricus de Cazzinuuiiih, scabini. Ad majorem
evidentiam presens scriptum dedimus eisdem C. et Her. sigillo nostro de
Derenbach, sigillo meo videlicet, Giselberti de Vodisberg et sigilli civi-
tatis Wetflariensis munimine roboratum.
Actum anno domini m? cc? Ixxi?, mense januario. 25
Aus orig.-perg. in Marburg (deutecho.). Siegel abgefallen.
268. Ritler Johann von Vetzberg schenkt dem deutschen harne in
Marburg zum ersatz für zugefügten ^chaden einen leibeigenen zu Rö-,
mershausen. Herborn 1272 jan. 6.
1272 Nos Johannes miles dictus de Voidisberg universis Cristi fidelibus, 30
Jan. 6. Q^^ q^^g presentes littere pervenerint, notum esse volumus, quod nos
communicata manu ac pleno consensu Alheidis nostre uxoris ad emendam
et restaurationem seu recompensationem gravaminum ac dampnorum
religiosis viris fratribus domus Teuthonice in Marpurg per nos multotiens
illatorum Amoldum nostrum hominem proprium de Rimershusin contu- 35
limus ac donavimus perpetuis temporibus jure'hereditario in ^) ho-
minem possidendum. Preterea protestamur tam in uxore quam in ipsius
1) WabrscheinUch : proprium.
1272 Jan. 10. 203
Arnoldi pueris ja ine ^) in posterura nascituris nulluni jus
habere nos aut obsequium, renunciantes omnibus juribus, obsequiis et
actionibus. quocumque censeantur nomine, que nobis tarn de ipso Amoldo
quam uxore et pueris in perpetuum possent eonpetere in minimo vel ma-
5 jori. Ad majorem itaque horum evidentiam, ne ulla super premissis am-
biguitas in posterum oriatur, scriptum hoc inde confectnm memoratis fra-
tribus in Marpurg tradidimus sigillorum nostri et civitatis in Herberin
munimine consignatum. Testes vero sunt: Emestus magister bürgen-
sium, Henricus dictus Sinnegho, Hermannus dictus Ratghebo, Henricus
loHubslagere, et alii quam plures fide digni.
Datum et actum in opido Herberin, anno domini m? cc? Ixxi?, viii?
idus mensis januarii.
Aus dem von mausen etwas angefressenen orig.-perg. in Marburg (deutscho.)*
Beide siege! verletzt. Das erste derselben ist jedoch nicht das des ausstellers, son-
15 dem das unter nr. 201 u. 264 beschriebene Siegel Konrads von Dernbach.
269. Adelheid wittwe des landgräflichen marschalls rilters Gottfried
von Roden^lein verzichtet zu gunsten des deutschen hauses bei Mar-
burg auf den von ihr bisher unrechtmässig in anspruch genommenen
zehnten zu Ockershausen. Marburg \^li jan. 10.
20 Ne rerum gestarum veritas cadat in oblivionem, litterarum solet testi- 1272
moniis perhennari. Hinc est, quod egoAdelheidis relicta quondamGode- ^"*'
fridi militis de Rodinsten marscalci lantgravii universis, ad quos presentes
littere pervenerint, cupio esse notum publice recognoscendo, me decimam
in Ockershusen in prejudicium . . commendatoris et fratrum domus Teu-
25thonice apud Marpurg per aliquot annos contra justiciam detentam a
me, cum utique ipsa decima titulo feodi tanquam bonis parrochie in Mar-
purg attinentibus uti legittime non potuissem, ad manus et usum pre-
dictorum . . commendatoris et fratrum quiete perpetuis temporibus pos-
sidendam sine qualibet heredum meorum contradictione resignavi libere
30 et restitui^) absolute. Et ne ulla in posterum ambiguitas de hiis possit
suboriri, hoc scriptum robore sigilli burgensium in Mai'purg, cum pro-
prium nonhaberem, petii consignari. Hujus rei testes sunt: frater Johan-
nes plebanuB, frater Gerlacus commendator, Henricus notarius domini
lantgravii, Zabel miles germanus mens, Sygenandus miles sororius mens,
35 6emandus frater mens, Philippus scultetus, Henricus de Battinfelth,
Ludewicus de Fronhusen , Ludewicus de Curia , scabini in Marpurg , et
alü quam plures fide digni, qui, dum ista fierent, affuerunt.
1) Wol : jam natis et abhinc.
2) So im orig. statt : resignaBse et restltnisse.
204 1272 febr. 10. — 1272 märz 5.
Datum et actum Marpurg, anno domini m?cc?lxx?ii?, quarto idus
jannarii.
Aus orig.-perg. in Marburg fdeutscho.)- Siegel abgefallen.
270. 1272 /e&r. 10.
1272 Ego Fridericus de Calsmunth filius quondam Friderici militis de 5
febr. 10. Caigumnth bona sita in Eyblizdorf, que Johannes de Eiblizdorf miles et
V solidos redituum in Seiheim a patre meo F. bone memorie et a me ha-
buit in feodo, dicto Johanni propriavi. Presentem litteraiii dicto Johanni
erogavi sigillo meo munitam, quam eciam petivi sigilli civitatis Marburg
munimine roborari. Nomina testium sunt: Ludewicus de Wronhusen, lO
Ludewicus de Curia et Ernestus, scabini in Marburg : Johannes de Wers-
wich vitricus Friderici de Calsmunth, Fridericus de Curia, send nobiles :
Mengotus Colbo de Eblizdorf, Henricus Steyzo ibidem.
Actum et datum anno domini m? cc? Ixxii?, in die beate Scolastice.
Aus dem zerrissenen orig.-perg. in Marburg (deutsche). Auf der rückseite 15
steht von gleichz. hand .- Super appropriatione bonorum fratris Johannis de Ebiz-
dorf. Beide siege! abgefallen.
271. Landgraf Heinrich von Hessen beurkundet die Verpflichtung des
deutschen hauses bei Marburg^ den pfarrer zu Gudensberg für die
einkünfte , welche er von dem durch das deutsche haus angekauften 20
hofe zu Wehren zu beziehen hatte, schadlos zu halten. 1272 märz 5.
1272 Noverint universi presentium inspectores, quod cum nos Henricus
marz 5. j^j gracia lantgravius, dominus Hassie, curiam nostram sitam in Werhene
cum Omnibus attinenciis suis vendiderimus fratribus domus Theutonico-
rum apud Marburg perpetuo possidendam, in qua plebanus ecclesie in 25
Gudensberg singulis annis habebat Septem maldra annone. ipsi fratres
dictam ecclesiam de ipsa pensione indempnem conservabuntj quousque
iufra miliare a loco predicto de pensione prehabita ecclesie satisfiat; quo
facto plebanus. qui pro loco fuerit, has litteras nobis reddet.
Datum iii. nonas marcii, anno domini millesimo cc? septuagesimo 30
secundo.
Aus dem stark von moder angegriffenen orig.-perg. in Marburg (deutsche).
Siegel abgefallen.
272. Landgraf Heinrich von Hessen übernimmt für das deutsche haus
bei Marburg die Zahlung einer geldabgabe^ welclie die Wächter der 35
unteren bürg Gudensberg von dem hofe zu Wehren erhielten.
1272 märz 5.
1272 Noverint universi presencium inspectores, quod nos Henricus dei
gracia lantgravius, dommusHassie, omnem questionem sive inpeticionem,
märz 6.
1272 märz 6. 205
que in futurum oriii poterunt conmendatori et fratribus domus Theuto-
nice apud Marthpurg super viginti quinque solidis denariorum levium,
qui aliquando dabantur vigilibus inferioris castri Grudensberg de curia
in Werhene quondam nostra, toUemus et tollere promittimuB presencium
5testinionio litterarum, volentes, ut qui ab hac hora in antea fuerit noster
officialis in Gudensberg, dietos xxv solidos de officio suo predictis vigi-
libus subministret. üt autem isla finniter observemus, litteram presentem
dedimus nostri sigilli munimine roboratam.
Datum anno domini m. cc. Ixxii., iii. nonas marcii.
10 Aus nr. 332 (336) des Marburger copialbuches in Wien.
273. Landgraf Heinrich von Hessen verkauft dem deutschen hause
hei Marburg seinen hof zu Wehren, 1272 märz 6.
Quoniam gestis hominum novercari solet oblivio, ea solent testibus 1272^
et litterarum serie roborari. Hinc est, quod nos Heinricus dei gratia lant-
I5gravius, dominus Hassie, communicata manu Adelheidis dilecte uxoris
nostre curiam nostram sitam in Werhene cum omni fructu, pascuis,
pratis, nemoribus ac utilitate, que nunc apparet vel in posterum potent
apparere, vendidimus fratri Gerlaco tunc temporis commendatori ac fra-
tribus domus Theutonice apud Marburg pro centum et sedecim marcis
20 jure proprietario perpetuo possidendam, ita videlicet quod fratres et in-
quilini dicte curie sint liberi, sicut ad nos a nostris progenitoribus per-
venit, ab omnibus precariis, vecturis, exactionibus cujuslibet. Nee judex,
qui pro tempore fuerit in Madene, ullam habebit in predicta curia juris-
dictionem sive suis attinentiis quibuscumque. Ne autem aliquis eos in
25 hac parte presumat aliquatenus molestare et ut ipsis omnia supradicta
a nobis et nostris successoribus firmiter in posterum observentur, nos
presens scriptum dedimus predictis fratribus in testimonium dilecte do-
mine ^; matris nostre, nostro et Adelheidis uxoris nostre sigillorum muni-
mine et testium subscriptione firmiter roboratum. Testes autem vendi-
30tionis et collationis nostre hujusmodi sunt: dominus Waltherus et Johan-
nes capellani matris nosti'e predicte, Heinricus noster notarius ; Johannes
Aureus, Ropertus de Nona, Sinandus quondam scultetus in Marburg,
milites ; Ludewicus de Vronehusen, Angelus et Heinricus fratres, Wigan-
dus dictus Baustein, scabini ibidem; item in Hohenberg: Onargus de
36 Holzheim miles, Volpertus Voszagel, Conradus de Werneswic, Bertoldus
de Olbeze, Heinricus de Wizzenhusen, Vlricus de Seieheim, Eberhardus
de Gudensberg, et alii quam plures.
Acti^m et datum ii? nonas marcii, anno domini millesimo cc? Ixxii?
1) Sophye fllie beate Elizabeth zusatz B.
206 1272marzll.
AuB dem in zwei ausfertigungen (A. B; vorhandenen orig.-perg. in Mar-
burg (deutscho.)- Die drei runden Siegel sind beschädigt: 1) landgräfin Sophie.
2) landgraf zu pferd, auf schild und pferdedecken aufgerichtete löwen; auf dem
runden rttcksiegel ein rechtsum aufgerichteter löwe; umschr.: S*' HENRICL D£I*
GRACIA- LANTGRAVI- DNl- TERKE- HASSIE- (und auf dem rücksiegel fort- 5
fahrend:) ET- FILII- NATE- SANCTE- ELIZABET- 3) landgräfin zu pferd, den
falken auf der hand ; auf dem runden rücksiegel ein nach rechts schreitender löwe ;
umschr. : «' ALEIDIS- LANTGRAVIE- DNE- HASSYE fund auf dem rücksiegel
fortfahrend:) ET- FILIE- DVCIS- DE- BRYNESWIC- Gedr. : Bist. u. rechtsbegr.
Nachricht 32 nr. 40 ; daraus Samml. y. Deduct. 5, 217. 10
274. Ritter Friedrich von Langenstein verkanß dem deutschen hause
bei Marburg seine igüter zu Langenstein ^ seine besitzung Kadirinbege
und seine guter zu Berchmamhausen und Heimersdorf,
Homberg 1 272 märz 11^).
1272 Ne rerum gestarum veritas cadat in oblivionem, litterarum seiet 15
testimoniis perhennari. Hinc est, quod ego Fridericus miles dictns de
Langenstein et Elyzabeth axor mea universis Cristi fidelibus notum esse
volumas tenore presencium publice protestando, quod conmunicata manu
et unanimi consensu omnem proprietatem et omnia bona nostra sita in
Langensten , tarn ea , que Othelo ^j et Erkinger possident j quam eciam 20
illam proprietatem, que Kadirinbege nuncupatur, item omnia bona nostra
in Berchmanshusen et in Heimersdorf cum omnibus ipsorum bonorum
pertinenciis, videlicet campis, agris, areis, pratis, paludibus, silvis seu
saltibus, prefatum eciam hominem nostrum Othelonem fratri Ger. tune
temporis conmendatori et fratribus religiosis viris ordinis domus sancte 25
Marie Theutonicorum apud Marthpurg vendidimus pro undecim denario-
rum talentis in pecunia nobis numerata et soluta omni proprietatis jure,
quo eadem bona hactenus tenuimus, sine omni inpeticione quiete perpetuo
possidenda. Et ne alicujus controversie scrupulus super biis succ^ssn
temporum valeat suboriri, litteram hanc memoratis conmendatori et fra-30
tribus porreximus sigillo Rnperti militis de Nona, cum proprium sigillum
non habuerimus, conmunitam. Testes vero hujus sunt: Conradus Aureus,
Conradus de Vfleiden , milites ; Petrus dictus Ossechin , Wemherus de
Hircinhain. Bertoldus dictus Strutwolf, Ludewicus de Yringeshusin, et
alii quam plures fide digni, qui, dum ista ti'actarentur, pariter affuerunt. 35
Datum in Hohinburg, anno ab incamacione domini m. cc. Isxii.,
quinto idus mensis marcii.
Ans nr. 201 (204; des Blarburger copialbnches in Wien.
1) Vgl. nr.2o0.
2) Copialb. Othela. 40
1272 apr. 15. — 1272 apr. 25. 207
275. Das deutsche haus in Griefstedt kauft guter zu Hausen.
Wässensee 1272 apr. 15.
Noverint universi presentis pagine inspectores, quod fratres de Grif- 1272
stete emerunt tercinm dimidium mansnm in villa Husen cum omnibus ^^^'
5 suis attinenciis in pratis, in pascuis^ in areis, in agris, super quo pro-
miserunt nobis Conradus Vitulus, Eckardus de Gunstete, Dithericus Sa-
gittarii proCristano et fratre suo Rudolfo et eorum coheredibus universis,
ut eosdem fratres de Grifstete ab omni inpeticione ipsorum bonorum exi-
mant et, sicut justum est, die et anno warandiam predictis fratribus de
loipsis bonis debitam faciant et perfeetam.
Acta sunt hec in Wizsinse, anno domini m. cc. Ixxii., in crastino
sanctorum Tyburcii et Valeriani. Testes hujus rei sunt: frater Wach-
modus de Wizsinse, frater Gerhardus sacerdos, frater Hoigerus de Hei-
derungen ; dominus Hebererus de Stuzforte ; Heidenricus Monetarius, Fri-
lödericus de Talheim, Conradus de Gunstete, scabini de Wiszinse, quorum
sigillo presens littera in testimonium est munita.
Aus nr. 751 (765) des Marburger copialbuches in Wien.
276. 1272 apr. 25.
Eruuinus advocatus. Cuno de Cleberch, Philippus de Lynden, Cun- 1272
20radus de Cruftela, Hermannus junior de Cleberch et Brandanus, milites, *^'' *
castrenses de Calsmunt. Notum esse volumus , quod Ortolfus miles de
Galsmunt consensu Elizabet uxoris sue omnia bona sua proprietaria circa
Wetflariam sita Henrico clerico, Dimaro militi, Cunrado famulo fratri-
bus suis vendidit. Dymaro vero militi et Cunrado famulo predictis fra-
25 tribus suis universa feoda sua circa prenominatam civitatem Wetflariam
Sita vendidit predicta uxore sua Elizabet consentiente. Cupimus eciam
ad singulorum noticiam pervenire, quod nobilis viri domini Ramungi de
Cammerstein litteram suo sigillo sigillatam vidimus in hunc modum :
Nos Ramungus vir nobilis de Cammerstein protestamur,
30 quod Ortolfus miles et E. uxor sua, H. et D. et G. pueri sui Or-
tolfi militis consanguinei» et castrensis nostri coram nobis consti-
tuti una cum patre suo predicto renunciaverunt omni juri, quod
habebant in bonis omnibus apud Wetflariam sitis tam proprieta-
riis quam feodariis, que ydem Ortolfus miles fratribus suis, vide-
35 licet Dymaro militi, Henrico et Cunrado vendidit.
Actum bis eciam presentibus, videlicet castrensibus nostris
R. de Ryphenberg, Ra., 0., E. et sui fratres, E. de Bapheheim
et He., R. et R. filii Riphenbergi. Sigillum nostrum presen-
208 1272 apr. 26. — 1272 jun. 26.
tibus duximus apponendum. Anno domini m?cc?lxxii?, dieMarci
. ewangeliste.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche. ). Siegel abgefallen.
277. ilfc/e/d 1272 fljor. 26.
1272 Ego Alheidis relicta (Alberti militis de Rumerode et Henricus et AI- 5
apr. 6. jj^p^g\ gm jjj^{ jjQ^a^ Cvnrado militi de (Lindin attineneia) ßita in Inge-
rode sub nostro judicio receptis ab ipso Cvnrado duabus (mareis cum suis
inquilinis) seu eolonis (libera eidem] dimisimus et exempta [ab omni jure
et jurisdictione) . Presentem litteram (sigillorum munimine) Heinriei de
Kumerode filii mei majoris antedicti et Ludewici militis de Rumerode lo
(sororii mei et SiflPridi) militis de Aldenburg et civitatis Ailesuelt duxi-
mus consignandam. Testes: (Bertoldus de Yringeshusen) , Wigandus de
Screckesbach , Eckehardus de Linden, Heinricus de Vdorf, (Ylias de
Breitenbach, milites); item Wigandus cellerarius, Richwinus scultetus
in Ailesuelt, item Fridericus (Haczhe, Rudewicus, Conradus Husman,) 15
Sifridus (Schufuz), Rudegerus (ante portam Maguntinam), Eckehardus
Varch, (Conradus Pfanhvche, scabini inAlsuelt).
Datum et actum in Ailesuelt, anno domini m? cc? Ixxii?, sexto ka-
lendas maji.
Aus dem stark yermoderten orig.-perg. in Marburg (deutsche.). Die einge-20
klammerten stellen ergänzt aus nr. 607 (821) des Marburger copialbucbes in Wien.
Siegel abgefallen.
278. Die von Romrod verkaufen dem deutschen hause in Marburg
das dorf Heimertshausen. Alsfeld 1 272 jun, 26.
1272 Ne ea, que geruntur in tempore, simul cum tempore defluente ma-25
jun. ^o. t^riam oblivionis inducant, poni solent in Unguis testium et tenaci me-
moria litterarum. Hinc est, quod nos Ludewicus de Rumerode, Elyza-
beth filia nostra et natus noster Richolfus miles et Gysela uxor ejus,
Adelhedis relicta nobilis viri et recordacionis felicis Alberti de Rume-
rode cum pueris et liberis Henrico, Alberto et Elyzabeth ab ea genitis 30
notum esse cupimus universis Cristi fidelibus presentis scripti inspecto-
ribus publice protestando, quod villam' nostram in Heimershusen et ho-
mines ipsius ville, in quibuscumque locis se receperint et in hereditate
bonorum ibidem ex jure participare debeant, et omnia bona ibidem cum
Omnibus suis pertinenciis, videlicet terris cultis et incultis, areis, cam-35
pis, pascuis, rivis, pratis, paludibus, silvis et saltibus et aliis attinen-
ciis universis in longum vel in latum sitis sub eisdem terminis, cum
omni jurisdictione ac districtu , quo eadem hactenus tenuimus ac pos-
sedimus, venerabilibus ac religiosis viris fratri Gerlaco conmendatori
1272 jül. 209
et fratribus domus Thentonice in Marthpnrg vendidimus pro certa summa
pecunie juste et legittime empcionis titulo in pnram et veram proprie-
tatem temporibus perpetnis quiete possidenda. Benunciamus nichilomi-
nus omni juri, defensioni et actioni, que predictonim hominum et bono-
5 mm vendicionem seu alienacionem posset inpugnare ant eciam successu
temporis inpedire, profitentes nullum jus sive jurisdictionem aut obse-
quium, quocumque [nomine] censeantur, nobis in ipsis hominibus et bonis
reservari. Insuper presentibus recognoseimus nos astringi super waran-
dia consueta et debita facienda, ubicumque prenominatis viris, conmen-
10 datori videlicet et fratribus, expediens fuerit et oportunum. Et ad ma-
jorem horum evidenciam et perpetuam firmitatem, ne ulla in posterum
dubietas valeat suboriri, nos Lüdewicus et Henrieus predicti litteram
hanc sigillis nostris feeimus robur accipere cum testium subscripcione
et cum nostris coheredibus a nobili viro Sifrido de Aldinburg et a civi-
15 täte Alsfeldensi impetravimus, ut suorum appensione sigillorum presens
scriptum solidarent. Testes vero sunt : Conradus de Lindin, Wigandus
de Screckesbach, Bertholdus de Yringishusen, Henrieus de Vdorf, mili-
tes; item Henrieus clericus de Oberade; Hermannus de Steckelberg,
Lüdewicus ßithesel, Siflfridus de Ditsrode ; Kichwinus scultetus de AIs-
20 uelt , Rudewich in Alsuelt , Wigandus cellerarius et Henrieus camera-
rius frater ejus, et alii quam plures fide digni, qui, dum ista fierent,
pariter aflFuerunt.-
Datum Alsfelt, anno domini m. cc. Ixxii., vi. kalendas mensis julii.
Aus nr. 801 (815) des Marburger copialbuches in Wien (A). Eine weniger zu-
25yerläsBige copie auf perg. (B), ausgestellt unter dem Siegel der Stadt Marburg von
Syfridus dictus de Bydencap magister civium civitatis Marpurg, d. d. 1330 14 kl.
febr. (Jan. 19) in Marburg (deutscho.). Gedr. (nach A): Entdeckter Ungrundnr. 76 c;
daraus Samml. y. Deduct. 7, 530.
279. Genannte von Bicken^ Wilnsdorf und Rosenberg überlassen
30 bei der theilung des nachlasses Friedrichs von Bicken dessen schwie-
gersohne dem in das deutsche haus zu Marburg eingetretenen Kraft
Lesch und seinem orden einkünfte zu Hochelheim. Wetzlar 1272jw/.
Nos Gfida relicta Friderici de Bickene , Conradus clericus , Adol- 1272
phus filii ejus, Mechtildis de Willandisdorf et pueri ejus utriusque sexus, ^ '
35 Sophia de Eusenberch cum omnibus pueris suis recognoseimus et tenore
presencium profitemur, quod cum omnia bona quondam Friderici de
Bickene ad nos successione hereditaria devoluta et conmuniter contin-
gencia cum Craftone milite, nunc fratre domus Theutonice dividere ac
distinguere deberemus, qui in ipsis bonis ex dote uxoris sue, filie ipsius
40 Friderici de Bickene debitam debebat percipere porcionem, interveniente
Hess, ürkundenbiicli. I. 14
210 . 1272jul.l8.
proborum virorum decisione ac arbitrio inter nos et ipsum Craftouem
taliter extitit ordinatum: videlicet ut domas Thevtonica in Marthpurg,
in qua idem Crafto elegit domino famulari, unius marce redditus per-
cipiat in villa Habichinheim ex omnibus bonis nostris ibidem quolibet
titulo ad nos spectantibus ipsi prediete domui in Marthpurg sine omni 5
contradictione, inpedimento quolibet cessante annis singulis persolven-
dos ; hoc adjecto, nt prefata bona cum onere et obligacione predictomm
reddituum deferantur ex successione sive permutacione vel alienacione
qualibet ad quemlibet snccessorem ; renunctiantes in hoc facto omni juris
auxilio canonici et civilis, per quod in presenti. vel in posterum possemufl lo
contra dictam ordinacionem divisionis facte venire aut ipsam in aliquo
inpedire. In cujus rei evidenciam et plenioris roboris firmitatem presens
scriptum sigillornm nostrorum munimine duximus roborandum. Testes
eciam, qui prediete ordinacioni intererant, sunt hü subscripti : Waltherus
plebanus Wetflariensis ; Cuno de Cleberch, Conradus de Cruftele et Phil- 15
lippus, milites et castrenses in Galsmunt, quorum sigilla presentibus sunt
coappensa.
Actum et datum Wetflarie, anno domini m. cc. septuagesimo secundo,
mense julio.
Aus nr. 474 (482) des Marburger coplalbuches in Wien, mit der tiberschr.: So- 20
lucio unius marce reddituum in villa Habchinheim ex parte fratris Craftonis dicti
Lesche. Gedr.: Gudenus Codex 4, 918.5
280. Ritter Johann Gulden zu Grünberg beurkundet^ dass einst bei
der Verhandlung vor der landgräfin Sophie Dietrich dem jüfigeren von
Isenburg ein drittel und dem deutschen hause in Marburg zwei drittel ^^
der guter zu Odenhausen bei Staufenberg zugesprochen worden seien,
Grünberg 1272;«/. 18.
1272 Universis, ad quos presens scriptum pervenerit, Johannes miles in
Grunenberg dictus Aureus salutem. Profiteor^litteris in presentibus pu-
blice protestando, michi multisque fide dignis evidenter constare, quod 30
cum olim dominus Theodericus junior de Ysenburg coram illustri domina
nostra lantgravia traheret in causam . . conmendatorem et fratres de
domo Theutonica in Marburg super bonis quibusdam in villa Vthenhusen
penes Sthaufenberg situatis, idem Th. obtinuit ibidem, quod tercia pars
eorundem bonorum fuit ipsi per diffinitivam sentenciam assignata ; due 35
vero partes eodem jure cedebant fratribus et domui pretaxate. Et ne
super hiis alicui dubium generetur, sigillum meum duxi litteris presen-
tibus appendendum.
Datum Grunenberg, xv? kalendas augusti, anno domini m?cc?lxx?
secundo. 40
jul. 18.
1272 aug. 16. — 1272 sept. 14. 211
•
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen. Gleiche erklärun-
gen gaben: 1) Sophia filia beate Elisabeth, quondam dncissa Brabantie. Die ent-
scheidung habe stattgefunden presentibus viris nobilibus Gerardo domino de Wil-
denberg, Siffrido comite de Wedegenstein, Milckelingo quondam de Nordeche et
5 Johanne Aureo de Grunenberg. Datum 1272 feria quarta post ad vincula Petri
(aug. 3). 2] GerharduB dominus de Wildinberg. Datum in Wildinberg 1272 tertio
kal. octobris (sept. 29). Gedr. Gudenus Codex 4, 919. Beide orig.-perg. wie vor.
Siegel abgefallen.
2.81. Heinrich Sinnege bürger und scheffe zu Herborn übergiebt dem
10 deutschen hause in Marburg guter zu Herbom und Bailersbach,
1272afi9. 16.
Noverint tarn presentes quam fiituri presentem paginam inspecturi, 1272
quod Henricus dictus Sinnege ciris et scabinus in Herueberen commnni- *^*'
cata mann uxoris sne öertrudis tradidit ecclesie beate Marie domus Ten-
i5tonice in Marborch bona sna in Herberen sita, videlicet de domo Con-
radi de Dune xi solidos, de quodam macello panum xxx denarios et pul-
Inm, de domo Sifndi marcatoris (!) xiii denarios et duos pullos, in Bal-
derbach dimidiam marcam, dimidinm maldrum caseorum, dimidium mal-
drum avene, anserem et pnllum in camiprivio solventia singulis annis
20 jnre proprietario perpetuo pössidenda. Item dieta bona in Balderbacli
solvnnt anuatim denarinm messori, denarium ad bibendnm et tres dena-
riatas panis in nativitate domini. Testes hnjns rei sunt: Egono plebanus;
Emestus, Harmodus, scabini ; Henricns de Offenbaeh et Henricus Hnp-
slagere in Herberen. In cujus rei testimonium presens scriptum sigillo ci-
25 vitatis in Herberen est signatum.
Datum et actum anno domini m?cc?lxxii?, in crastino assumptionis
beate Marie.
Aus orig.-perg. in Idstein (Dillenb* archiv). Siegel abgefallen.
282. Pfarrer Sibodo von Scherndorf süßet von den für das kloster (?)
30 Bachra erkauften ackern ein pfund wachs jährlich für die kapelle des
deutschen hauses zu Griefstedt. 1272 sept 14.
Ego Sybodo plebanus in Scherndorf constare cupio universis presens 1272
scriptum visuris, quod ego de agris pro dominabus de Bachare propria *®^*'
pecunia conparatis ad honorem dei et sue genitricis Marie pro speciali
d5remedio anime mee unnm talentum cere in vigilia purificacionis beate
virginis fratribus et capelle in Grifstete per me et per omnes successores
meos contuli perpetuo persolvendum, et hoc profiteor fecisse coram meis
parrochialibus universis. In cujus rei testimonium dedi fratribus in Grif-
stete presentem litteram sigillo domini conmendatoris in Wiszinse con-
4ofinnatam.
14*
212 1272 sept. 29. — 1272 oct.
Acta sunt hec anno domini m. cc. Ixxii. , in exaltacione sancte crncis.
Aus nr. 766 (780) des Marbnrger copialbuches in Wien.
283. Graf Reimbold von Solms und Harlrad von Merenberg ent-
scheiden^ dass dem detrischen hause in Marburg zwei drittel und, IHe-
irich von Isenburg ein drittel der guter zu Odenhausen zustehen. 5
1272 sept. 29.
1272 ReymboIduB comes de SolmeBse et Hartradus dominus de Merenberg
^^ ' ' universis presens ßcriptum visuris cognoscere veritatem. Quoniam viri
religiosi . . commendator videlicet et fratres dornns Tentonice de Marpurc
ex parte nna et nobilis vir Theodericus dominns de Isenburg ex altera lo
super questione, que inter ipsos vertebatur super bonis in Odenhusen, de
quibus annuatim viginti et tres solid! Colonienses et tres denarii leves,
novem anseres ac totidem puUi solvuntur , in nos tamquam in arbitros
simpliciter consenserunt, fide corporali in manibus nostris prestita pro-
mittendo , quod quiequid per modum arbitrii super decisione questionis 15
hujusmodi statuendum decreverimus, ratum habebunt et perpetuo invio-
labiliter observabunt, nos ad petitionem ipsorum pro bono pacis et con-
cordie onus arbitrii nobis in hac parte duximus assumendum. Discusso
itaque super bonis memoratis diligentius jure partium et cognita super
eodem plenius veritate , arbitrando diffinimus in hiis scriptis et pronun- ^
ciamus dicentes, quod prenotatorum due partes bonorum ad commendato-
rem et fratres memoratos pertinent mero jure quodque ipsarum tamquam
sue proprietatis gaudere debent possessione pacifica et quieta, nobili pre-
nominato in tercia parte residua solummodo jus habente , que ad ipsum
dinoscitur pertinere. In cujus rei testimonium tam commendatori quam 25
nobili sepedictis tradidimus presens instrumentum sigillorum nostrorum
munimine roboratum.
Actum et datum anno domini m? cc? Ixxii?, feria v. post festum san-
Ctorum Cosme et Damiani.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Beide siegeljabgefallen. 30
284. Eckard und Hedwig bürger zu Wetzlar vermachen für den faü
ihrer kinderlosigkeit ihre von Richard von Göns erkauften guter zu
Cleen dem deutschen hause in Marburg. 1 272 oct.
1272 Tempus labitur et ea, que geruntur in tempore, secuntur naturam
^^' temporis, nisi voce testium aut litterarum testimonio fulciantur. Singulis 35
igitur ac universis presentibus innotescat, quod nos Eckehardus et Hey-
dewigis uxor mea civesWetflarienses pari voto et unanimi consensu bona
nostra in Clene sita, que nobis circa Richardum de Gunse comparayimus,
/
1272oct. 16. Sil 3
in salutem et remedium animarnm nostrarum necnon antecessornm nostro-
rum domui Theuthonice in Marburg elemosinarum nomine legavirnns et
contulimus perpetuo pacifice possidenda; tali tarnen interposita condi-
tione, quod predicta bona, quamdiu presentem vitam duxerimus, usni
5 nostro reservabimuB , volentes, nt, si forte tante necessitatis articulns
nobis ineubuerit, quod reliqua bona nostra alienare seu vendere nos opor-
teat et contingat , de predictis bonis vendendi seu ordinandi tamquam in
propriis plenariam habeamus potestatem. Preterea volumus, ut, si in
tempore, quoad vixerimus, prolem aliquam prestante domino habuerimus,
10 sepedicta bona ad eandem prolem utpote ad verum possessorem et legi-
timum coUatione hujusmodi revocata sine contradictione qualibet abso-
lute et libere devolvantur. In cujus rei testimonium et robur presens
scriptum confectum est et sigillorum civium in Wetflaria et domus in
Marburg predicte munimine roboratum.
15 Actum et datum anno domini m?cc?lxx? ii?, mense octobri. Theode-
rico Ruft), Cünrado de Dridorf, Gerberto et Bemone scabinis Wetflarien-
sibus presentibus.
Aus dem in zwei gleichlautenden ausfertigungen vorhandenen orig.-perg. in
Marburg (deutscho.)- Siegel: 1) rund; könig auf dem throne mit scepter und
20 reichsapfel; umschr.: SIGILLVM- CIVIVM- DE- VVETFLARIA- 2) unter nr. 219
beschrieben.
285. Das deutsche haus bei Marburg verspricht dem pfarrer Walther
zu Wetzlar^ welcher die hälfte des kaufpreises der dem kloster Alten-
berg abgekauften guter zu Gossfelden beigesteuert hat^ die hälfte des
25 ertrags dieser guter auf lebenszeit. Marburg 1 272 oct 1 6.
Ne rerum gestarum veritas cadat in loblivionem , litterarum solet 1272
testimonüs perhennari. Hinc est, quod nos frater Gerlacus de Thuem
conmendator et fratres domus sancte Marie Theuthonice apud Marpurg
notum esse volumus universis Gristi fidelibus , quos presens scriptum vi-
dodere fuerit oportunum, quod cum a discreto yiro nostri ordinis amico
speciali et promotore , videlicet domino Walthero plebano Wetflariensi,
quinquaginta et quinque marcas in pecunia jam nobis numerata receperi-
mus totidemque de manu nostra ad solutionem seu emptionem omnium
bonorum in villa Gozuelden sitorum addiderimus dictaque bona erga ve-
35 nerabiles in Cristo personas . . priorem scilicet , dominam . . magistram
beate Elyzabet filiam et conventum monasterii in Aldinburg pro summa
tocius pecunie prelibata, id est centum marcis et decem, nobis vere
emptionis tytnio conparaverimus , nos omnes proventus siliginis et alio-
rum fructuum de medietate bonorum predictorum annis singulis prove-
4onientium eidem W. plebano prenotato, quoad vixerit, sine diminutione
214 1272oct. 21.
dabimus Wetflarie et ministrabimus annuatim noBqne ad id teneri tenore
presentium proteetamur et recognoscimus obligatoB. Ipso vero prenomi-
nato W. plebano viam camis nniverse ingresso fractns eeu proventufi om-
nes ex ipsa medietate bonorum prehabitornm proyenientes cum mera
proprietate extune pro ipsius et patris matrisque animaram remedio in 5
perpetaam elemosinam domui nostre apndMarpnrg cedent libere et solute.
In cujus facti memoriam et firmitatem debitam scriptum hoc eidem por-
reximus sigilli nostri appensione conmunitum. Testes hujus rei sunt:
venerabilis pater et frater nostri ordinis dominus Fridericus episcopus
Culmocensis, frater Hermannus , frater Ludewicusy sacerdotes; frater lo
Heinricus Eulo, frater Ludewicus de Muncinbach, frater Godefridus tra-
pariuB , frater Gonradus de Fronhusen , et quam plures alii fratres Mar-
purg conmorantes.
Datum Marpurg, anno domini m? cc? Ixxii?, xvii? kalendas novembris.
Aus orig.-perg. mit Siegel in Marburg (deutsche.).* 1^
286. Genannte scheffen zu Marburg beurkunden, dass die ritter Lud-
wig vogt von FVonhausen^ Zabelo von Weiboldshausen und Volpert von
Lohra sowie Guntram der bruder des vogtes bürgschaft über den vom
deutschen hause bei Marburg gekauften hof zu Walgem übernommen
haben, 1272 od. 21. 20
1272 Nos scabini in Marburg Henricus de Batthenvelt, Rudegerus, Con-
oct 21
radus de Lapidea Domo, Ludewicus de Wronhusen, Wigandus Rausteyn,
Angelus et Ospertus tenore presencium recognoscimus publice prote-
stando, cum aliis multis probis viris nos vidisse et audivisse, quod Lude-
wicus advocatus in Wronhusen, Zabelo de Wipaldesbusen, Volpertus de 25
Lare milites et Guntramus frater Ludewici advocati pro warandia debita
et consueta super contractu curie site in Walgren, quam conmendator et
fratres domus Theutonice juxta Marburg cum omnibus suis attinenciis,
agris, nemoribus, pascuis, yiis et inyiis pro septuaginta marcis et duabus
ab Elyzabet et suis heredibus proprietatis titulo racionabiliter conpara- da
runt, fide data promiserunt etpost fidejusserunt similiter nobiles ante-
dicti pro omni impetitione, contradictione et impedimento quolibet ampu-
tando et pro dampno , si quod occasione dicti contractus fratribus emer-
serit tempore currente *) warandie, infra quatuordecim dies, postquam a
fratribus premoniti et requisiti ftierint, restaurando. Quod si infra xüii 35
dies non fecerint, extune dicti fidejussores se modo obligarunt suprkdicto,
ut Marburg intrent et inde non exeant nisi impedimento omni remoto et
de dampno, si quod fratres domus Theuthonice exinde receperunt notorie.
1) an erwartet cur rentis.
oct. 27.
1272 oct. 27. — 1273 febr. 28. 215
satisfacto. Hujns rei testes sumns noB scabini et quod vidiinnB et audi-
vimus , hoc testamur. Ad evidencius eciam testimoninm predietorum et
memoriam ampliorem presentem litteram inde eonfeetam sigilli univer-
sitatis Marburg fecimns roborari.
5 Datnm anno domini m? cc? Ixxii?, in die undeeim milium virginum.
Ans dem von mausen angefressenen orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- Siegel
zerbrochen.
287. Friedrich von Woiere bestätigt den verkauf von gütern zu Wal-
gern seitens seiner Schwiegertochter Elisabeth an das deutsche haus
10 in Marburg, FwWa 1272 od. 27.
Noverint universi has litteras visuri tarn presentes quam posteri, 1272
quod ego Fridericus de Wotere ^) una cum coUecterale mea domina Ely-
zabeth vendicionem proprietatis sue, quam nurus mea Elyzabeth fecit
fratribus domusTheutonice in Marthpurg cum bonis suis sitis in Walgem,
I5ratam habeo et gratam et renuncio omni actioni, quam habere possem de
eisdem una cum dicta uxore mea tempore succedente, dans ipsis presens
scriptum in testimonium super eo. Et quia proprium sigillum non habeo,
sigillo civitatis Fuldensis usus sum. Testes: Eberhardus de Merlowe
scultetus Fuldensis , Conradus Wolsac etH. frater suus, Gerhardus de
20 Hunewelt, Conrat Speculum, Gerlacus et Berthöus de Wotere, Johannes
de Screckesbach, et alii quam plures.
Datum Fulde, anno domini m. cc. Ixxii., in vigilia Symonis et Jude.
Aus nr. 103 (104) des Marburger copialbuches in Wien.
288. Ritter Dimar von Kalsmunt und seine ehe fr au Mechtild sehen-
25 ken dem deutschen hause bei Marburg alle ihre guter und empfangen
sie gegen zihs auf lebenszeit zurück, Wetzlar 1273 febr, 28.
Ne ea, que geruntur in tempore, simul cum tempore elabantur, poni 1273
solent in Unguis testium ettenaci memoria litterarum. Hincest, quod
noB Dimarus miles dictus de Galsmunt et Methildis nostra uxor seu colla-
30 teralis omnibu? tam presentibus quam faturis hujus pagine inspectoribus
notum esse volumus ac publice recognoscendo profitemur, quod nos ma-
tura deliberatione prehabita, communicata tnanu et unanimi consensu
omnia bona nostra mobilia et immobilia, propria et hereditaria in longum
vel in latum ubicumque sita honorabilibus et religiosis viris . . commen-
35 datori ac fratribus domus ecclesie Marie Theutonicorum apud Marpurg
diyine pietatis intuitu proprieque salutis obtentu donavimus irrevocabili-
ter atque contulimus perseveranter in puram et perpetuam elemosinam
1) So Im copialbnch; vielleicht irrig statt Wetere (Wetter bei Marburg).
febr. 28.
21 6 1273 m&rz 8.
libere et sine omni honere, nullo prorsus jure aut obsequio nobis in pre-
dictis bonis seu rebus ammodo reservato, immo vero rerum ac bonorum
omnium prefatomm dominio in ipsps perfecte et plene', prent haetenus
tenuimus, translato perpetuis temporibus commode et quiete possidenda.
Insuper ne nostre obiei ab aliqnibus possit constantie et nostre Stabilita- 5
tis eoncepto in futurum verbum hoc ewangelicum : „quid existis in deser-
tum videre harundinem vento agitatam" ac illud veri proverbium Salo-
monis: „vult et non vult piger", renunciamus in presentibus nostrarum
Yoluntatum mutabilitati et omnium aliarum rationum actionumque captioni,
quarum occasione coUationi seu donationi bonorum nostrorum prescripteio
facte a nobis prenominatis . . commendatori et fratribus possemus con-
traire aut captiose in aliquo obviare; hoc tantum adjecto, quod jam pre-
nominata bona de consensu et conniventia sepedictorum . . commendato-
ris et fratrum, qui nobis eadem reconcesserunt, jure colonario sive man-
sionario tempore vite nostre tenebimus pro censu nominato, trium videlicet 15
librarum cere, annis eisdem singulis persolvendo. Ut autem nostra
hujusmodi donatio et supra exarata conditio rata, 'firma et stabilis perse-
yeret et a nobis in omne tempus duratura sine revocatione inviolabiliter
observetur et permaneat illibata et ut omnis ambiguitas super hiis in po-
stemm amputetur , litteram hanc cum testibus subscriptis et in testimo- 20
nium assumptis per Giselberti decani ecclesie Wetfiariensis et capituli
ipsius ecclesie Wetfiariensis ac Walteri plebani ibidem necnon et civium
seu universitatis in ipso loco sigillorum appensionem pro nostre petitionis
instantia impetravimus communiri. Testes vero sunt : magister Rudolfus
predicte ecclesie scolasticus, Cunradus custos ibidem ; item Theodericus 25
Rufus , Eckardus institor , Bemo , scabini Wetflarienses , et alii quam
plures fide digni.
Actum Wetflarie, annc domini m? cc? Ixx? secundo, pridie kalendas
mensis martii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). 5 Siegel: 1) abgefallen. 2) (stadtSO
Wetzlar) zerbrochen. 3)i oval; lamm mit ^fahne ; umschr.: S-' GISELBERTI-
CANON. WEITFLARIEN. 4) oval;! Maria init dem kinde; umschr: : S' MAGRI-
RVDOLFI- TICI. WETFLAR. . . 5) oval; geistlicher, stehend ; umschr.:
S ' WALTERI. PLEBANI- WETFLARIENSIS-
289. Landgraf Albrecht von Tlitiringen schenkt dem deutschen ordeti 35
guter zu Fischstedl, Hausen und Eckartslebefi, Eisenach 1273 märz 8.
1273 Nos Albertus dei gracia Thuringie lantgravius et Saxonie comes pa-
°^"*®' latinus. Nostre sublimitatis dignitas hoc requirit, ut religiosorum loca
nostre jurisdicioni subjacencia divine pietatis causa semper in facultatibus
debeamus adaugere. Notum facimus igitur universis presentes Iitteras40
1273 apr. 13. — 1273 apr. 24. 21 7
inspectaris, quod nos tres mansos in villa YischeBtete sitos, tres maiiBos
in yilla Hnsen sitos et nnum mansom in Ekehartesleyben sitnm domui
fratrum Theutonicorum cum judicio damus et conferimns in proprinm
perpetne propter deum possidendos, quam donacionem per nos tam legit-
5 time faetam per nostros heredes seu successores .quoslibet inviolabilem
observari volumus et illesam. Cujus rei testes sunt: comes Henricus de
Hohensteyn , dominus Henricus de Glizperch advocatus , dominus Her-
mannus et Cunemundus fratres de Mila et dominus Theodericus Gamera-
rius de Mulhusen. Ad majorem vero cautelam presens Privilegium fieri
10 fecimus super eo nostri sigilli munimine conmunitum.
Datum in Isnach, anno domini millesimo cc. Ixxiii. viii. idus marcii.
Aus abschr.-pap. sec. XIV. in Marburg (deutsche.)«
290. Alheid mtlwe ritter Alberte von Romrod übergiebt dem deut-
schen harne bei Marburg den leibeigenen Siegfried von Zell. •
15 Romrod i ^13 apr. i 3.
Ne rerum gestarum veritas cadat in oblivionem, litterarum solet 1273
testimoniis perhennari. Hinc est, quod ego Alheidis relicta Alberti militis *p'* ^^•
bone memorie de Bumerode notum facio omnibus, ad quos presens
scriptum devenerit, quod ego et pueri mei Sifridum de Cella fratrem Ru-
2odegheri, qui nobis conditione servili astrictus erat, religiosis viris . . com-
mendatori et fratribus domus Teuthonice apud Marpurg libere et legit-
time donavimus et contulimus una cum rebus suis in proprium hominem
sine omni impetitione nostra quiete perpetuoque possidendum. Et in
hujusjfacti recognitionem ac certam protestationem litteram hanc eisdem
25 fratribus tradidi sigillo Henrici filii mei roboratam.
Datum Rumerode, anno domini m?cc?lxx?iii?, idus aprilis.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Auf dem zerbrochenen dreieckigen
Siegel zwei thtirme; umschr. : SIGILLVM- HEINßlC
291 . Landgraf Albrecht von Thüringen überlässt dem deutschen hause
30 in Griefstedl guter zu Niederrieth gegen andere zu Willstedt.
Eisenach 1273 apr. 24.
Albertus dei gracia Thuringie lantgravius et Saxonie comes palatinus 1273
universis baronibus, ministerialibus, militibus etCristi fidelibus presentem *^'* ^'
paginam inspecturis salutem in domino. Quia fratres domus Theutonice
35 nobis sepius se tam benivolos et paratos in omnibus obsequiis sepissime
ostenderunt, ut specialiter pre aliis ipsos teneamur et eorum omnia nego-
cia modis omnibus promovere necnon peticionem ipsorum racionabilem
per] omnia debeamus adinplere : unde notum facimus tam presentibus
quam futuris, quod nos voluntati eorum consencientes omnia bona sita in
818 1273 jun. 3.
Villa, que dicitur Kith vel inferior palus, que a nobis Berthous dapifer de
Slatheym, Henricus de Gruningen, Hermaimas et frater suus de Vairre,
Henricus et Conradus fratres de Rithe in Wiezense conmorantes cum pro-
prietate . judicio , advocacia et omni jure proprietario seu feodotario ha-
buerunt , cum omnibus , que nobis aut ipsis in predietis bonis quocunque ^
videbantur jure conpetere, donavimus eisdem integraliter et perfecte
libere et perpetuo possidenda. Quo contra vero predicti fratres nobiscum
concambium facientes de suis bonis liberis et propriis quatuor mansos
sitos in Willestete nobis voluntarie resignarunt. Nos ergo nostram dona-
cionem per nos tam legittime factam per nostros heredes seu successores iö
quoslibet inviolabilem observari volumus et illesam cum consensu pre-
dictorum vasallorum nostrorum et voluntate factam, sepedictis fratribus
domus Theutonice in Grifstede specialiter et per totum ordinem genera-
liter presens Privilegium ad cautelam fieri fecimus super eo nostri sigilli
munimine conmunitam (! ) . Cujus rei testes sunt : comes Otto de Luterberh, 15
Hermannus de Mila, Helwicus de Goltbach noster marscalcus, Sifridus
de Hofgarden et Henricus de Indagine.
Datum in Isenach, anno domini millesimo ducentesimo septuagesimo
tercio, octavo kalendas maji.
Ans orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Auf der rückseite steht von hand des 20
XIV. jahrh.: Appropriatio bonorom in inferiori Rieth. Das reitersiegel des land-
grafen an rothen seidensträngen zerbrochen. Gedr.: Entdeckter Ungrund nr. 64-,
daraus Samml. y. Deduct. 7, 515.
292. Genannte scheffen zu Amöneburg beurkunden, dass Heinrich
und Johann söhne des Konrad Weiss dem deutschen hause in Mar- 2b
bürg ihre guter bei Amöneburg vermacht haben, 1273 jun, 3.
1273 Nos Ludewicus, Gerhardus, Thetmarus et Jacobtis fratres dicti de
Selbem, Rudolfus de Omesa, Johannes Sconeheldis et Bruno de Lither-
stede, scabini in Ameneburg. Quoniam vetustas temporum novercari
solet humane memorie , necesse est , ut ea , que fiunt in tempore , ne 30
labantur cum tempore, Scripte commendentur et testibus confirmentur.
Sciant ergo tam presentes quam futuri, quod Henricus et Johannes liberi
quondam Conradi Albi in nostra constitnti presentia rite contnlerunt do-
mui Theutonice in Marpurg et . . fratribus ibidem degentibus omnia bona
sua jure hereditario ab eis hactenus possessa circa Ameneburg aut alias 35
jacencia tam in agris quam in pratis seu in aliis quibuscunque pro salute
animarum suarum in perpetuam elemosinam post mortem suam perpetuo
devolvenda; hac eciam apposita condicione, quod, si unus ex eis de me-
dio sublatus fuerit, superstes nichilominus eadem cum omni fructunm
integritate et utilitate, quoad vixerit, obtinebit. Ceterum cum dicta bona40
Jmi. 3.
1273jTin. 7. — 1273jTil. 14. 219
sint indivisa, Cnnegimdig matertera eornndem, videlicet H. et Jo., cujus
media porcio eorundem est bonornm, eciam coram nobis recognovit, qnod
benivola et prona esset cum dictis fratribus ea eqno funicnlo distributionis
partiri tempore, quo ab ipsa ducerent requirendum. Hujus rei testes sunt :
5 dominus Theodericus Scutzesper, Gonradus de EruershuseU; Adolfus de
Norteken, Gonradus de Marcdorph, Eckehardus de Eruershusen, milites ;
Ludewicus junior de Selbem, Hermannus Albus, et alii quam plures. Ad
quormn petieionem, scilieet H. et Jo., haue litteram ad majorem hujus
rei evidentiam sigillo nostre civitatis in Ameneburg fecimus communiri.
10 Datum anno domini m? cc? Ixxiii?, tercio nonas junii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel verletzt.
293. Die eheleute Wipodo und Englina verkaufen dem deutschen
hause in Marburg^ dem decan Ludwig in Amöneburg und dessen
Schwester der begine Beatrix ihre guter zu Ginselnau. 1273 jun, ?•
15 Ego Wipodo et Englina uxor mea ad universorum notitiam cupimus 1273
pervenire , quod nos cum consilio communi et manu communicata bona ^^^' '
nostra sita in Gunchilhnauwe ^) fratribus domus Theutonice in Marburg
et domino Ludewico decano in Amelburg necnon Beatrici sorori sue
bechine vendidimus titulo juste emptionis in perpetuum possidenda. Ne
20 igitur huic facto subcrescat oblivio, hanc litteram conscriptam sigillo civi-
tatis in Ailsfelt [duximus roborandam. Testes sunt hü: Eckardus de
Linden miles, Ricwinus scultetus, Herbordus de Martdorf, Fridericus
maritus Hachiche, Kudewinus, Rudegerus, Sifridus Scowenfosz, Gonra-
dus Husman, scabini, et plerique.
25 Actum anno domini m? cc? Ixxiii?, septimo idus jnnii.
Aus orig. -perg. in Marburg (deutscho.). Siegel zerbrochen.
294. Genannte grafen von Bilstein schenken die ihnen von denen von
Cappel resignirte gerichtsbarkeit und andere rechte zu Wollstein^
Giesenrod, Hasselbach ^ Ichendorf und Liebrichsdorf dem deutschen
30 hause zu Reichenbach. Germerode 1273 jw/. 14.
In nomine domini, amen. Nos Burchardus et Albertus filius ejus, , 1273
Ottho frater ejus, Ludolphus et Wemherus fratrueles eorum de Bilstein
comites ad universorum noticiam cupimus pervenire, quod cum olim
Johannes de Gapele et Jutta uxor ejus ac Ekehardus filius eorumdem
35 necnon Ekehardus filius quondam Sifridi de Gapele fratris dicti Johannis
1] Wol Ginselnau , welches an der Ohm , Ginseidorf schräg gegenüber gelegen haben
wird, wo es noch „die Aue'* heisst, und nicht Gnnzenau im kreise Lanterbach.
220 1273jul. 16
et alii coheredes ipsorum jnrisdiciones et omnia alia jura , que in villis
Wolfstein , Gisenrode , Haselbach , Ichendorf et Lieberichesdorf a nobis
in feodo optinebant, coram nobis publice resignarent, nos acceptata
resignacione eorum jnrisdiciones ipsas ac universa alia jnra predicta in
villis prefatis cum suis pertinenciis universis et singulis, que ad nos per- 5
tinebant jure proprietatis et dominii principalis, donayimns et damus
curie domus Theutonice sancte Marie in Richenbach liberaliter propter
deum, transferentes in ipsam curiam et universitatem fratrum domus
Theutonice jus proprietatis ac dominii omnium predictorum , prestantes
nichilominus exnunc et in antea prestituri legitimam fratribus eisdem, lo
prout oportunum fuerit, warandiam, in hujus nostre donacionis ac wa-
rentacionis testimonium presentem litteram eis dantes nostri Burchardi,
Ludolphi et Wemheri fratrum sigillorum munimine roboratam. Nos vero
Ottho et Albertus sigillis hiis contenti sumus. Testes herum sunt : viri
honorabiles dominus Johannes prepositus de Germarode, Hildebrandus 15
de Otwinshusen et Fridericus de Erershusen ecclesiarum rectores , pres-
byteri; Heinricus Wienzo, Reinfridus de Rychenbach, Theodericus de
Waldoluerode , Bertholdus de Wizzenbach, Rutwardus de Germarode,
laici, et alii quam plures.
Actum et datum in Germarode, sexta feria proxima post diem beate
Margarete, anno domini millesimo ducentesimo septuagesimo tertio. ^o
Aus dem doppelt yorhandenen orlg.-perg. in Marburg (deutscho.)« Die zwei
angehängt gewesenen siege! sind abgefallen. Gedr.: Gudenus Codex 4,921.
295. Ritter Ludwig von Romrod und sein söhn Richolf verkaufen
dem deutschen hause in Marburg das darf Neuenhain , die mühle zu
Hutzdorf und eine halbe hübe zu Reprode. Alsfeld 1 273 juL 1 6. 25
1273 Quoniam memorandos actus hominum infirmat processus temporom,
^ ' ' cautum est, ut ea, que temporaliter aguntur, litterali memorie commen-
dentur. Hinc est, quod nos Ludewicus, Richolfus natus noster milites in
Rumerode ad noticiam universorum tam presentium quam futurorum pre-
sentes litteras intuentium cupimus pervenire, nos villam Nuinhain cum 30
omni jurisditione ac districtu, quo eandem tenuimus, cum omnibus bonis
ad eam pertinentibus , videlicet areis, agris, campis, aquis, piscarüs,
pascuis , silvis atque saltibus ac aliis attinentiis necnon et cum omnibus
hominibus ipsi ville, etiam si alias se receperint, attinentibus, specialiter
et nominatim Henrico cum tribus fratribus suis et sorore , Sifrido ger- 35
mano Grunewaldis ; item molendinum in Hittisdorf cum suis pertinentiis
una cumConrado molendinario ibidem, cum uxore ejus et liberis eo jure,
quo ipsos habuimus; item dimidium mansum in Reperode; onmia hec
predicta libera et sine omni onere cum communicata manu Gissele con-
1273 8ept. 13. 221
jngis meiKicholfi, consentientibns nobis Alheide relicta Alberti militis de
Rnmerode et Henrieo nato ipsius, qui parti sne jnrisditionis qnoad ante-
dictam villam Nninhain libere renontianuit , venerabilibufl et religiosis
yiris . . commendatori et fratribns domuB sancte Marie Tenthonieoram in
5 Marpurg jn8te venditionis titalo pro xxiiii marcis denariomm legalium
contaliBse in veram proprietatem qniete perpetois possidenda temporibns,
nnllo prorsns jnre vel obBeqnio, jnrisditione seu dominio, qnocnnqne no-
mine censeantnr, nobis in predictis omnibns in magno sive in modico ali-
qualiter reservatis. In cujus rei firmitatem et evidentiam ampliorem, ne
1 0 in postemm a nostris snccessoribns altercatio suboriri valeat inimica, nos
Ludewiens sigillum nostrum hnic scripto nna cum sigillo civitatis Alsfelt
apponi fedmus, nato nostro R. sigillum proprium non habente. , Testes
vero sunt : Sifridus de Aldinburg, Wigandus de Sreckesbach, Bertoldus
de Yringishusin , Heinricus deVdorf, Eckehardus de Lindin!, milites;
J5llenhardus de Aldinburg filius Hermanni Schebin, Ludewicus dictus
Hitesel, Herbordus deMartdorf; Richwinus scultetus, Fridericus Hazcega,
Rudewicus , scabini , et alii quamplures , qui , dum ista fierenfi, pariter
affnerunt fide digni.
Datum et actum in Alsfelt, anno domini m? cc? Ixx? iii?, xvii? kalendas
20 augusti.
Ausorig.-perg. in Marburg (deutsoho.). Siegel: 1) zerbrochen. 2) abgefallen.
Gedr.: Entdeckter Ungrund nr. 76b; daraus Samml. v. Deduct. 7, 529.
296. Das kloster lAllenberg verkauft seine guter zu Gossfelden mit
der hälfte der gerichtsbarkeit und des patronatsrechtes dem deutschen
25 hause in Marburg. Marburg 1273 sept. 13*).
Ne que geruntur in tempore, simul cum tempore defluente^materiam 1273
oblivionis inducant, poni solent in Unguis testium et tenaci memoria lit- •*^*'
terarum. Hinc est, quod nos Gerdrudis magistra, . . prior et conventus
ordinis Premonstratensis in Aldinburg nosse volumus universos presentes
30 ac futuros presentis scripti paginam inspecturos , quod nos omnia bona
nostra sita in Gozfeldin cum omnibus suis pertinentiis, videlicet agris, cam-
pis, areis, pratis, pascuis, silvis, saltibus, paludibus, piscariis, aquis aqua-
rumque decursibus, cum omni proventu et questu, qui nunc est aut in futuro
fuerit , qui nunc apparet vel in posterum apparebit , sub eisdem terminis
35 in longum vel in latum, ac mediam partem judicii seu jurisditionis ipsius
yille citra aquam, dimidiam quoque partem juris patronatus ecclesie ibi-
dem predictis bonis i annexam [cum omni jnrisditione ac districtu, quo
1) Tgl. nr. 285, worin dieser kauf schon erwähnt wird ; es fand also der formliche ab-
schlnss erst spater statt, denn das datnm Usst sich nicht als 1270 3 id. sept. lesen.
222 ]273sept.21.
eadem hactenus tenuimus , omnia hec libera et sine omni onere , nnllo
prorsus jure ant dominio nobis in prefatis , scilicet bonis j jnriBditione
antecclesia, reservato, honorabilibus et religiosis viris . . commendatori
et fratribus domus Bancte Marie Tenthoniconim in Marpiurg yendidinms
et alienavirnns pro centum marcis et decem marcis justo venditionis titalo 5
in veram ae puram proprietatem perpetuis temporibns qaiete possidenda.
Et ad majorem horum evidentiam , ne nlla duper premissis dabietas per
successionem temporis yaleat suboriri , litteram hanc ipsis . . oommen-
datori scilicet et fratribus tradidimus sigilli nostri munimine consignatam.
Nos etiam Sophia ducissa quondam Brabantie et nos scabini ac ciyitaten- io
ses in Marpurg recognoscimns hec omnia ita esse, prent snpra expressum
est, et ad majus robnr et firmitatem de prenominatomm magistre Ger-
drudis, . . prioris et conventus instantia sigilla nostra hnic littere dnxi-
mus appendenda. Testes vero sunt : dominus Waltherus capellanus pre-
dicte domine ducisse Brabantie, Henricus dictus Fugel de Gozfeldin ; 15
item scabini de Marpurg, videlicet Henricus de Battinfelt, Ludewicus de
Fronhusen, Kudegerus, Sifridus deFossato. et alii quam plnres, qui,
dum ista fierent, pariter affaerunt.
Datum et actum in Marpurg, anno domini m? cc? Ixx? iii?, idus men-
sis septembris. 20
Aus orig. -perg. in Marburg (deutscho.). Das erste der drei runden siege!
zeigt Maria auf einem throne sitzend, im linken arm das Jesuskind und in der rech-
ten eine lilie haltend; umschr.: S- ECCL'IE. BEATE- MARIE- IN- ALDENBVRC-
Auf dem zweiten eine heilige, zu welcher zwei kniende gestalten beten ; darüher
steht: SC A. ELIZABET- ; umschr.: S-' SOPHIE- FILIE- S-' ELIZA. .. QVODÄ- 25
DVCCISSE- BRABATIE-; auf dem runden rUcksiegel Maria mit dem kinde; nm-
sehr.: SECßETV- DNE- DE- MARBOßG- Gedr.: Hist. dipl. Unterricht nr. 49 (uu-
voUst.). Entdeckter Ungrund nr. 177; daraus Samml. v. Deduct. 8, 157. — Unter
gleichem datum setzte das kloster Altenberg dem deutschen hause in Marburg seine
guter zUnDeibratishusin'^ (Dagobertshausen) zum Unterpfand der von den ver- 30
kauften gutem zu Grossfelden zu leistenden währschaft. Siegler und zeugen diesel-
ben. Orig. -perg. wie vor. Das zweite Siegel abgefallen.
297. Das kloster Haina verkauft seinen theil der mühle zu Willings-
hausen dem deutschen hause in Marburg. 1273 sept, 21.
1273 Quoniam memorandos actus hominum infirmat Processus temporum, 35
fiAnt '21 r t .
^ ■ ' cautum est, ut quod temporaliter agitur, litterali memorie commendetur.
Hinc est , quod nos Hermannus dictus abbas et conventus in Hagene or-
dinis Cistertiensis nosse volumus universos tarn presentes quam futuros
presentis pagine inspectores , nos paitem totalem , que nobis in molen-
dino in Willingishusen conpetebat, honorabilibus et religiosis riris fratri 40
. . commendatori et fratribus domus in Marpurg Teuthonicorum appro-
priando contulisse ac donasse in veram proprietatem quiete perpetuis
Jan. 1.
1274jan. 1. 223
possidendam temporibus , nnllo prorsus jure , eommodo aut dominio in
ipsa parte molendini prefati nobis deinceps reservatis. In cujus rei robur
et evidentiam ampliorem, ne aliqua super premissis in posterum dubietas
valeat suboriri, scriptum hoc prenominatis commendatori et fratribus
5 porreximus sigilli nostri appensione oommunito (I ) . Testes vero sunt : fra-
ter Henricus cellerarius, frater Ludewicus de Nuinkirohin, frater Siboto
de Mominberg, frater Gonradus de Lotheim, frater Henricus lapicida,
frater Wigandus dictus Gans , frater Burchardus dietus de Marpurg , et
alii quam plures fide digni.
li» Datum et actum anno domini m? ec? Ixx? üi? . xi? kalendas mensis
octobris.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Siegel abgefallen.
298. Graf Ludwig von Ziegenhain verkauft dem deutschen hause hei
Marburg das dorf Münchhausen und entbindet dessen bewohner vom
16 besuche der kirche zu Allendorf 1 274 jan, 1 .
Ea, que geruntur in tempore, ne simul cum tempore defluente mate- 1274
riam oblivionis inducant, litterarum solent memoria perhennari. Noscant
igitur universi tam presentes quam posteri teuerem presentium inspecturi,
quod nos Ludewicus comes de Cyginhan de communicata manu et una-
26 nimi consensu uxoris nostre Sophie sponte et liberaliter villam nostram
Munichusin et homines omnes ibidem residentes^ qui nobis conditione
servili attinere diuoscuntur, jurisditionem quoqueipsius ville, bona etiam
nostra omnia prefate ville attinentia cum omnibus suis pertinentiis, Tide-
licet terris cultis et incultis, areis, agris, campis, pascuis, pratis, silvis,
25 paludibus, rivis, saltibus, salectis, stagnis, aquis aquarumque decursibus
ac aliis attinentiis, cum omni utilitate, questu ac. proventu, qui nunc est
aut in futuro fuerit , sub eisdem terminis in longum vel in latum , cum
omni jurisditione ac districtu, quo nos eadem hactenus possedimus^ nullo
prorsus jure , obsequio aut jurisditione , quocunque nomine censeantur,
30 nobis in predictis omnibus reservatis, venerabilibus yiris . . commen-
datori et i&atribus domus sancte Marie Teuthonicorum apud Marburch
contulimus ac vendidimus pro quadraginta marcis in veram proprietatem
quiete ac sine omni onere perpetuis temporibus possidenda. Insuper
recognoscimus per presentes , quod de voluntate et consensu plebani jam
35 in Aldindorf residentis ac suorum parrochialium homines prenominate ville
in Munichusin, ne ipsam ecclesiam in Aldindorf, cujus jus patronatus ad
nos pertinet , frequentare ulterius oporteat ad audiendum divina officia
aut recipiendum ecclesiastica sacramenta, denunciavimus absolutes, sed
alias divina officia audiant ac sacramenta ecclesiastica recipiant pro
224 1274 febr. 22.
arbitrio Bnonim dominorum commendatoris et fratrnm predictorum, datis
ab ipsis hominibus tribus solidis jam dicte ecclesie in Aldindorf annis
singnlis in eensn perpetao in recompenBationem sive in jus , qnod vnlgo
nrsaze nnncupatar , ac deinceps in nuUo alio jure ipsi ecclesie Aldindorf
penitas sint astricti. In cujus rei evidentiam ac perpetuam firmitatem, 5
ne uUa super premissis a nostris successoribus altercatio oriri valeat ini~
mica, sepefatis . . commendatori et fratribus litteram hanc porreximus
nostri sigilli appensione communitam. Testes hujus sunt : Wigandus de
Nidehe, Theodericus de Linsingin, Ditmarus de Gliminhan, milites; item
Hermannus advocatus, Rudolfus Glusinhere, Ditmarus Bizigel, Ludewi- lo
cus de Selehem et Guntherus natus ejus, Hermannus filius Gerhardi Mo-
netarii in Ameneburg et 'Bruno dictus de Leiterstede, et alii quam plures
fide digni.
Datum et actum anno domini m? cc? Ixx? iüi?, kalend. januarii.
Aus orig.-perg. mit siegelbruchstück in Marburg (deutscho.). Gedr.: Entdeck- 15
ter Ungrund nr. 17; daraus Samml. y. Deduct. 1, 465.
299. Ritter Gerhard Lützelkolbe verkauft dem deutschen hause bei
Marburg seinen hofzu Seelheim. Marburg 1274 febr. 22.
1274^ Omnibus tam presentibus quam futuris, ad quos presentes littere
pervenerint, Gerlacus ^] miles dictus Lizcercolbo cum dedaratione sub- 20
sequentium salutem in vero salutari. Quoniam, ut sapientis testatur
auctoritas, omnium habere memoriam et in nuUo penitus deviare divine
creditur esse yirtutis, non humane, ideoque que geruntur in tempore, ne
cum tempore defluente materiam oblivionis inducant , solent litterarum
memoria perhennari : noscant igitur universi tam presentes quam futnri, 25
quod nos Gerhardus miles antedictus cum communicata manu uxoris
nostre Grethe curiam nostram sitam in Seieheim a patre nostro Henrico
dicto Lizcercolbo bone memorie ad nos hereditarie devolutam cum Om-
nibus suis pertinentiis, videlicet areis, agriS; pascuis, pratis, nemoribus,
rivis, aquis aquarumque decursibus, vüs et inviis, terris cultis et incultis, 30
cum redditibus denariorum et puUorum et cum omnibus aliis suis atti-
nentiis ac juribus , cum omni utilitate ac proventu , qui nunc est aut in
futuro faerit, qui nunc apparet vel in posterum apparebit, maturo ac de-
liberato consilio venerabilibus ac religiosis viris fratri . . commendatori
et i&atribus domus sancte Marie Teuthonicorum apud Marburch rite ac 35
rationabiliter vendidimus pro septuaginta marcis denariorum legalium in
yeram ac perpetuam proprietatem libere, quiete ac sine omni honere
febr. 22.
1) Irrig im orig. stott Gerhardus, wie es weiter unten richtig heisst.
1274 febr. 22. 225
perpetuis temporibas possidendam. Insitper nos promittimus ipsos, com-
mendatorem videlicet et fratres, snper predietis bonis modis omnibus
warandare , firmare et stabilire more debito et consneto. Preterea hob
Gerhardus miles prefatus fide data promisimns necnon et Gnmbertns
5 dictofi de Curia, LMewicns advocatns, Eckehardns burgravins de Hohin-
vels, Adolfns natns Wideroldi deNordeckem, Theodericus Schutesper
de Michelbaeh milites, Milchelingns de Miehelbach et Lodewicns Vitnhis
ad indnctionem nostram pro nobis fide data promiserunt ac fidejussorio
nomine presentibus se obligamnt commendatori et fratribuB snper pre-
lodietis bonis omnibus ad warandiam consuetam et debitam faciendam et
omnem impetitionem , grayamen , impedimentum et dampnum , si quod
prenotati commendator et fratres oecasione ipsorum bonorum sustinuerint,
in integrum refundendum. Alioquin a commendatore et fratribus moniti
Marburch intrabunt more solvendo fidejussorio per tres menses , quibus
15 elapsis jam dictis, commendatori scilicet et fratribus, satisfacient de impe-
dimentis et dampnis notorie perpessis in parata pecnnia aut sufficientis
pignoris datione. Et si quem predictorum fidejussorum quocunque casn
emergente morte preveniri contigerit, alii superstites, si per fratres fuerint
requisiti , Infra octo dies alterum substitnent loco deficientis , quem ipsi
20 commendator et fratres duxerint acceptandum. Quod si non fecerint, post
ipsos octo dies Marburch intrabunt, nunquam inde exituri, nisi per hujus-
modi fidejussorem ab ipsis commendatori et fratribus sit provisum. Pre-
notati etiam fidejussores in hunc modum promiserunt, videlicet quod
nuUus ex eis sine altero ab hujusmodi fidejussione absoM possit, immo
25quilibet eorum ad observantiam omnium horum, quepretacta sunt, in-
simul astrictus sit et in integrum obligatus. Ad majorem vero predicto-
rum firmitatem, ne quisquam temporum successu hanc nostram venditio-
nem rite et legittime celebratam infringere valeat seu impedire, presen-
tem litteram sepefatis viris, videlicet commendatori et fratribus, per nos
doexhibitam, cum proprium non babeamus sigillum, universitatis Marburch
sigillo cum subscriptione testium impetravimus communiri. Testes vero
sunt: Hermannus Yitulus, Knibo de Elnoch, Dammo Remey, Albertus
de Sftrikede, Adolfus de Wolshusin, milites ; Vlricus de Seieheim, Con-
radus de Bichene, Guntramus frater advocati, Grafto de Wolshusin, Vol-
a5 pertus Vitulus, Crafto et Volpertus germani de Hohinvels ; item Ludewi-
cuB de Fronhusen , Rudegerus , Ludewicus dictus de Curia et Henricus
frater suus, scabini in Marburch, Conradus Wirstebendel et Henricus fra-
ter suus , et alii quam plures fide digni, qui, dum ista fierent, pariter
afinerunt. Insuper nos Gumbertns dictus de Curia, Ludewicus advocatns,
40 Eckehardns burchravius de Hohinvels, Adolfus natus Wideroldi de Nor-
deckin, Theodericus dictus Schutesper de Michelbach, Milchelingus de
Hess. ürknndenbQch. I. ]5
226 1274 febr. 22. — 1274 apr. 3.
Mychelbach, LMewicus Vitulus presentibns recognoscimus et publice
protestamur , quod nos fide data promisimus ac fidejussimus anteBcriptis
viris, commendatori scilicet et i&atribus, pro Gerhardo milite dicto Lizcer-
colbo pro warandia curie prefate in Selehem et omniam suoram pertinen-
tiam consueta ac debita facienda et de omni toUendo impedimento et de 5
dampnifl singnlis ac omnibas refondendis necnon et ad observantiam he-
rum et singularum conditionum superius expressarum sub pena in pre-
senti littera ibidem declarata nos insimul astringi fideliter profitemur.
Et ad certiorem nostre obligationis seu prediote fidejuBsionis evidentiam
no8 GumpertuB de Curia, Ludewicus advocatus, Adolfüs natus Wideroldi lo
de Nordeckin huic scripto sigillorum nostrorum robur apponimus. Nos
vero Eckehardus burgravius, Theodericus Scutesper, Milchelingus de
Michelbach , Ludewicus Vitulus , qui sigillis caremus propriis, hanc pa-
ginam cum appensione sigilli civitatis Marburch pro nobis impetravimus
roborari. 15
Actum et datum Marburch, anno domini m?cc?lxx?iiii?, yiii. kalen-
.das mensis martii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Auf der rückseite von hand des
XIV. jahrh.: Emptio curie in Seiheim ab Gerharde Luzelkolbe miUte. Siegel : 1) u.
5) Stadt Marburg. Die 3 übrigen dreieckig : 2) nach rechts aufgerichtetes einhoni ; 20
umschr. : S' GVMPERTI- DE- CVEIA- 3) unter nr.239 beschrieben; umschr. hier
völlig erhalten: SIGILLVM- LVDEVICI. ADVOCATI- 4) querbinde auf gemuster-
tem gründe; umschr.: SIGILLVM- ADOLFFI- DE- MIHCIL. . HC-
300. Marburg 1274 febr. 22.
1274 Nos Ludewicus advocatus in Fronhusen et Guntramus frater noster 25
pro Volperto milite de Lare nostro consanguineo et suis pueris fidejus-
simus yenerabilibus ac religiosis viris commendatori et fratribus domus
Teuthonice in Marburch super warandia curie in Selehem ac omnium at-
tinentium, quam iidem fratres apud Gerhardum Lizcerculbonem et suam
conjugem Gretham in veram proprietatem rationabiliter conpararunt, ex 30
parte dicti Volperti consueta et debita facienda. In cujus rei robur hoc
scriptum ipsis fratribus tradidimus sigilli nostri munimine consignatum.
Datum Marburch, anno domini m?cc?lxx?iiii?, octavo kalendas men-
sis marcii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen. 35
301. Ulrich von Kranichborn überlässt dem deutschen hause zuGrief-
stedt vier hüben zu Hausen gegen vier andere zu WillsledL
Griefstedl 1 274 apr. 3.
1274 In nomine domini, amen. Ego Vlricus de Kranichbom protestor,
*^'' ' quod fratribus domus Theutonice in Grifstete quatuor mansos sitos in 40
1274 apr. 4. 227
Husen pro aliis quatuor mansis sitis in Willestete , ut tali libertate sicnt
cetera ipsomm possideant , voluntarie mntuavi. Unde ne predicta mu-
taacio aliqaa inpediatur ealumpnia , presentem paginam scribi feci cnm
eoram nominibus, qui, cum concambinm fieret, affaerunt, quod dominns
5 Siffridns de Hofgarthen admisit tali condicione , quod , si dominus lant-
gravius vel aliquis alter in predictis bonis sitis in Husen aliquid juris ha-
bere yideretnr, in bonis meis a predictis i&atribus receptis in Willestete,
et non in eorum, que vice versa a me receperunt in Husen, debet totaliter
extorqueri. Et quoniam sigillo proprio careo, idcirco presentem litteram
lOsigillo domini Siffridi de Hofgarthen et domini conmendatoris inWiszinse
in Grifstete feci cum testium subscripcione conmuniri. Nomina testium
sunt hec: Siffridus de Hofgarten et filius suus, H. de Groningen et Th.
scultetus suus, H. miles de Sumeringin. C. de Sumerde, H. Meizze, Fri-
dricus de Aroldeshusen et F. filius suus , Brono Inquies , Bertoldus de
15 Wimar, H. de Scherndorf et H. filius suus.
Acta sunt hec anno domini m. cc. Ixxiiii. et iii. nonas aprilis.
Aus Dr. 745 (759) des Marburger copialbuches in Wien.
302. Alheid von Romrod verkauft dem deutschen hause in Marburg
das dorf Biesenrod. Alsfeld 1274 apr. 4.
20 Omnibus presentes litteras intuentibus Alheidis relicta Alberti mili- J274
tis bone memorie de Rümerode salutem ac subsequencium cognoscere
veritatem. Ne rerom gestarom veritas cadat in oblivionem, poni solet in
linguis testium et tenaci memoria litterarom. Noscant igitur universi tarn
presentes quam futuri, nos de puerorom nostrorom, yidelicet Henrici,
25£lyzabeth, Gysele, Alheidis, Alberti, conmuni nomine ac pleno consensu
ac conmunicata manu eorondem yillam nostram Bysinroth ac omnia bona
nostra ibidem cum omnibus suis pertinenciis, areis, agris, campis, pratis,
paludibus, aquis aquaromque decursibus, pascuis, siMs, nemoribus,
terris cultis et incultis, cum omni utilitate ac proventu, qui nunc est aut
30 in futuro fuerit, sub eisdem terminis in longum velinlatum, homines
quoque nostros ipsius ville , qui ibidem hereditatem tenent vel habere
tenentur, sive presentes sive absentes sint, in quibuscumque locis aut ci-
vitatibus se receperint seu demorentur, jurisdictionem eciam predicte
ville , que nos contingit , omni eo jure , quo ea hactenus possedimus ac
35 tenuimus , nuUo prorsus jure , quocumque censeatur yocabulo , nobis in
prefatis omnibus retento, venerabilibus ac religiosis yiris . . conmendatori
et fratribus domus Theutonice in Marthpürg pro riginti marcis denario-
rum legalium rite ac racionabiliter de proprio motu vendidisse in veram
proprietatem perpetuis temporibus quiete possidenda. Insuper nos pre-
40 sentibus obligamus predictis , yidelicet . . conmendatori et fratribus , de
15*
apr. 4.
228 1274 jun. 2.
predictis omnibus ad warandiam debitam et consnetam faciendam et ad
omne dampnum , qnod occasione prenominatoram bonorum suBtinnerint,
refandendum. Et ad majorem hornm firmitatem ac evidenciam, ne ulla
in posterum super hiis ambiguitas oriatur , presens scriptum ipsis . con-
mendatori videlicet et fratribus, porreximus sigillo Henriei nati nostri pro 5
nobis ac liberis nostris conmunitum. Preterea sigillorum appensione sci-
licet Ludewici de Rumerode militis atque civitatis Alsfelt idem scriptum
ad majorem cautelam obtinuimus roborari. Testes vero sunt: Siflfridus
de Al^burg, Richolfus de Rumerode, Eckehardus de Lindin, Henricus
deVdorf, milites; Renhardus de Aldinburg, Wigandus dictus cellerarius, lo
Siffridus Soowinuuz, Fridericus Longus, scabini in Alsfelt; Conradus
Husman, Gerlacus de Feltkruckin, Ludewicus de Goringin, et alii plures
fide digni.
Datum et actum in opido Alsuelt, anno domini m. cc. Ixxiiii., pridie
nonas aprilis. i^
Ans nr. 804 (818) des Marburger copialbuches in Wien. Gedr. : Entdeckter
Ungrund nr.76a; daraus Samml. y. Deduct. 7,528.
«
303. Hartrad von Merenberg entsagt seinen lehnsherrlichen rechten
auf den halben zehnten zu Dudenhofen^ welchen der bisher damit be-
lehnte rüter Dimar von Kalsmunt dem deutschen harne bei Marburg 20
geschenkt hat. 1 274 jun, 2 {?) .
1274 Kos Hartradus de Merenberg omnibus presentem litteram inspecturis
jnn. 2. (i^pijQ^g declarari, quod Dimarus miles dictus de.Galsmunt zelo pietatis
ac devocionis incitatus in nostra constitutus presentia conmunicata manu
Methildis uxoris sue medietatem decime in villa Dudinhoven site, quam 25
a nobis jure feodali possedit hactenus, fratribus domus Theutonice apud
Marpurg in remedium anime sue et predecessorum suorum nomine ele-
mosine contulit et assignavit jure proprietario perpetuo possidendam.
Kos quoque H. de Merenberg supradictus omni juri, quod in dicta me-
dietate ejusdem decime nobis ad presens competit vel in futurum compe- 3o
tere potent, liberaliter renunciamus et idem jus propter deum dictis fra-
tribus erogamus. Et ne huic donacioni nostreqne renunciacioni in poste-
rum aliqua valeat suboriri calumpnia, presentem litteram exinde con-
fectam sigillo nostro et civium Wetflariensium duximus roborandam. 35
Testes autem hujus rei sunt: Walterus plebanus, Sterkeradus miles,
Maneguldus de Grifinstein, Everwiuus et Reio judices, Theodericus Ru-
fus, Ekkeardus, Gunradus de Dridorf, Gerbertus, Bemo, Heinricus de
Dridorf, Marquardus de Kuveren, Wigandus Dytero, Gemandus Lyen,
Hermannus Monetarius, Heinricus de Gazzinvort, scabini Wetflarienses. 40
jnl. 2.
1274 jul. 2. . 229
Actum et datüm anno domini m? ce? Ixxiiii?, sexto nonas junii ^) .
Ausorig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel: 1) rundes reitersiegel ; um-
Bclir.: S-' HABTRADI- NOBILIS« DE* MEBENBERG- 2) stadt Wetzlar. Gedr.:
Gudenus Codex 4, 923.
5 304. Ritter Gerlach von Dietenshausen und seine gattin Margarethe
übergeben dem deutschen hause in Marburg bei ihrem eintritte in den
orden ihre guter zu Battenfeld^ NiederallendorP) und Rennertehausen
und erhalten sie auf lebenszeit gegen zins zurück Marburg 1 274 jwi. 2.
Ea, que aguntur in tempore, ne cum tempore defluente pariter ela- 1^274
lobantur, poni solent in Unguis hominum et tenaci memoria litteramm.
Hinc est, quod nos Gerlacus miles de Didinshusin et conjux nostra Mar-
gareta ad notitiam universomm tam presentinm quam futurorum, qaibuB
hoc scriptum fuerit exhibitum, cupimus pervenire, quod cum frater Ger-
lacus commendator et fratres domus Teuthonice in Marburch de licentia
15 suorum prelatorum nos in suam confratriam, prout suos familiäres adhuc
in matrimonio constitutos admittere solent, receperint pro suis familia-
ribus pure propter deum , secundum quod in ipsorum litteris super hoc
confectis plenius continetur , nos econtra , ut eorundem benivolentie ac
favori grato occurramus assensu , unanimi voluntate ac manu communi-
20cata bona nostra sita in Battinfelt cum omnibus suis attinentiis, item
bona nostra in inferiori Aldindorf , que fuerant Henrici militis dicti Bo-
necker, cum suis attinentiis, item curiam nostram sitam in Rendirshusin
cum omnibus suis pertinentiis eisdem religiosis riris . . commendatori
videlicet et fratribus domüs predicte in Marburch pro nostrarum et pro-
25 genitorum nostrorum animarum salutis incremento sponte ac liberaliter
obtulimus in puram elemosinam et donavimus in veram proprietatem
perpetuis temporibus pacifice possidenda. Addicimus quoque, quod pre-
nominata bona ad terminum vite nostre jure coloni seu mansionarii ab
antedictis, scilicet commendatore et fratribus, tenebimus pro tribus talen-
30tis cere, ut de quolibet bono unum talentum cedat, in pensione annua
eisdem persolvendis. Qui vero prior ex nobis obierit, media pars prefa-
torum bonorum pro remedio anime ipsius defuncti in usum domus, com-
mendatoris et fratrum supputabitur, superstite reliquam partem bonorum
jure mansionarii, quoad yixerit, predicto titulo retinente. Ambobus vero
35 nobis yiam camis ingressis universe bona omnia antedicta domui et fra-
tribus sepedictis remanebunt pro animarum nostrarum remedio et salute.
Ad perpetuam itaqne hujus facti memoriam, ne uUa super premissis du-
1) Entweder steht sexto irrthümlieh fQi qaarto oder JnnÜ irrthümUoh ffir Jalii.
2) Allendorf an der Eder im kreise Biedenkopf; in der nähe lag das ausgegangene
40 Oberallendorf. Vgl. Landau WQstungen 2i!2 u. Wagner Wüstungen 373.
230 . 1274 sept. 8. — 1274 nov. 2.
bietas oriatnr aut questio moveatur, sigillum nostrnm presenti littere ap-
pendimus una cum sigillis venerabilis viri Ludewici abbatis in Hagene
et Gerlaci militis de Firminne, qni rogati a nobis ea presentibns appen-
derunt. Testes vero sunt : frater Gyso de ordine fratrum Minorum, noster
confessor et omnium secretorum nostromm non ignarns , item Henriens 5
miles de Cyrsin, et alii plures.
Datum apud Marbureh , anno domini m? cc? Ixxiiii?, sexto nonas
mensis jnlii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel: 1) abgefallen. 2) oval; ste-
hender abt mit buch und stab; umschr. : SIGL. ..ABBATIS- DE- AVLESB... 10
3) dreieckig; eine aus der rechten ecke des Schildes schräg herablaufende, ans 2
reihen abwechselnd erhabener und tiefliegender quadrate bestehende querbinde;
umschr.: S-' . . . ACI- DE- VERMINNE-
305. König Rudolf befiehlt dem burggrafen zu Friedberg ^ dem vogt
zu Wetzlar und den schultheissen zu Frankfurt und Gelnhausen^ die 15
briider des deutschen ordens zu schützen. Kaiserslautem 1 274 sept. 8.
1274 Rndolfus dei gratia Bomanoram rex semper angustus dilectis fide-
sept. 8. Yi]jj^Q g^ig bnrgravio in Vredeberg, . . advoeato Wetflariensi, in Fran-
kenuort et Gelenhusen scultetis gratiam snam et omne bonnm. Volentes
ordinem domns Thentonice ob ipsius exeellentiam favore prosequi gratie 20
specialis, vobis universis et singnlis damus firmiter in preceptis, qoatenus
fratres predicte domns vobis fideliter in omnibus suis negotiis recommis-
SOS habentes, eosdem in se vel in suis non permittatis ab aliqno mole-
stari, in defensione ipsorum taliter vos habentes, quod vestra devotio
mereatnr in conspectu regio commendari. 25
Datum Lntree, vi. idus septembris, indictione secunda, regni nostri
anno primo.
Aus orig.-perg. mit siegelbruchstttck in Marburg (deutsche). Gedr.: Entdeck-
ter Ungrund nr. 68; daraus: Samml. y. Deduct.J/, 519; Hennes 1, 206 nr. 235. Vgl.
Bdhmer Reg. 6 5 nr . 1 1 1 . 30
306. Landgraf Heinrich von Hessen genehmigt unter wahrung seiner
vogteirechte den verkauf des hofes zu Wehren seitens des klosters
Hasungen an das deutsche haus in Marburg. 1274 nov. 2.
1274 Nos Henriens lantgravius et dominus Hassye onmibns tam presen-
tibns quam futuris presentis pagine inspeetoribns palam esse volumus, 35
qnod enm bonorandi viri . . commendator et fratres domns sancte Marie
Tenthonieomm in Marpnrg et Albertus eonditione semli eisdem attinens,
residens in Werben, omnia bona, que erant venerabilium viromm . .
abbatis et conventus cenobii in Hasungen, sita in ipsa villa Werben rite
1274 nov. 8. — 1274 dec. 21. 231
et legittime suis nsibns omni tempore cedentia pro eerta pecunie com-
pararint qnantitate, nos ipsam emptionem tanquam de nostro consensn
et voluntate factam ratam habemns et presentibus litteris confirmamus ;
ita tarnen, quod omne jus ratione adyocatie in eisdem bonis nostrum do-
5 minium contingens nobis seeundum consuetndinem hactenus habitam
debito tempore et certis terminis persolvatur. In hujusmodi autem evi-
dentiam ampliorem, ne uUa a nostris successoribus ambiguitas oriatur
aut questio super premissis ulterior moveatur, scriptum hoc predictis re-
ligiosis viris . . commendatori et fratribus a nostra liberalitate traditum
losigilli nostri appensione communimus. Testes vero sunt: Henricus noster
prothonotarius, Johannes Aureus, Bupertus de Nona noster marscalcus,
et alii quam plures.
Acta sunt hec anno domini m? cc? Ixx? iUi?, quarto nonas mensis no-
yembris.
15 Aus orig.-perg. in Marburg [deutsche.). Siegel abgefallen. Gedr.: Entdeckter
Ungmnd nr.27; daraus Samml. v. Deduct. 7, 476.
307. Das kloster Hamngen verkauft dem deutschen hause zu Mar-
burg ein gut zu Wehren. 1 274 nov. 8.
In nomine domini, amen. Nos Wemherus dei gratia abbas, . . prior 1274
20totusque conventus monasterii in Hasungen recognoscimus presentibus "^^'
publice protestantes , quod allodium nostrum in Werhene cum omnibus
suis pertinenciis ac omnia bona nostra ibidem sita vendidimus fratribus
domus Theutonice in Marburg pro triginta quinque marcis argenti pro-
prietatis titulo perpetuis temporibus possidenda, renunciantes omni juri.
25 quod hactenus habuimus in eisdem ^J . In hujus rei memoriam et facti
evidentiam dedimus presens scriptum sigillorum nostrorum munimine
roboratnm.
Datum anno domini m? cc? Ixx? quarto, vi. idus novembris.
Aus orig.-perg. in Marburg (dentschc). Siegel: i) oval; sitzender abt mit
30 buch und Stab; umschr. : S-' WERNHEEI- ABBATIS- I- HASUNGEN- 2) rund;
brustbilder von Petrus und Paulus ; umschr. abgebrochen.
308. Friedrich von Kalsmunt genehmigt als lehnsherr den verkauf
getvisser einkünfte seitens des Konrad Spora zu Seelheim an das deut-
sche haus in Marburg. 1274 dec. 21.
35 Ne rerum gestarum veritas cadat in oblivionem, litterarum solet me- 1274
moria perhennari. Eine est, quod nos Fridericus dictus deCalsmuntet ^^^-^^
Bertha mater nostra palam esse volumus presentis scripti inspectoribus
1) Eine hand des XYII. — XYIII. Jahrb. fügt hier bei : salvo jnre domni lantgravii, quod
ipsi in eisdem bonis ratione Juris adyocatie debito tempore persolyitur.
232 1275.
uiüversiB tarn presentibuB quam futuris, qaod Conradus dietus Spora
noster homo in Seieheim qnindeeim denarios in censu annuo et duas
mestas atque dimidiam , ut media pars triticnm et altera siligo Bit , in
pensione annua religiosis ac diBcretis viris . . commendatori ac fratribuB
domnB Tenthonice in Marburch pro xxvi Bolidis denariorum levium noBtro 5
consensu accedente pleniter legittime vendidiBse (! ) . Que Biquidem bona.
penBionem Ben censnm prelibatum nos eisdem viriB . . commendatori vi-
delicet et fratribus appropriavimuB per preBenteB, ut ipBiB tanquam buo
proprio perpetuis temporibus pacifice perfraantur. In cujus rei finmtatem
et robur, videlicet quod predicta denariorum et BÜiginis pensio, qnanio
idem Conradus a nobis tenuit, in veram proprietatem ipsorum, scilioet
commendatoris et fratrum prenominatorum, perpetuo sit porrecta ac rite
vendita, litteram hanc sigilli nostri appensione communimuB. Testes vero
sunt: f rater Johannes plebanus in Marburch, Conradus magister Bcola-
rium; Ludewicus de Curia et Wigandus dietus Ba,ustein, scabini in Mar- 15
burch; item Widradus camifex, Hermannus Piscatorüm, et alii quam
plures fide digni.
Datum anno domini m? cc? Ixx? iiii?, xii. kalendas januarii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen.
309. Ritter Guntard von Venne^ Thomas von Gleichen und Heimung 20
von Kaiifwigen verzichten zu gunsten des deutschen ordern auf das
patronatsrecht zu Gleichen. 1 275.
1275. In nomine domini, amen. Nos Ountardus deVennehe miles, Thomas
de Glichen et Helmungus de Coyffungen laici recognoscimus publice pro-
testantes, quod juri omni, si quod nobis ad presentacionem persone ad 25
ecclesiam in Glichen conpetere ridebatur, pro nobis ac nostris heredibus
quibuscumque renunciavimus liberaliter et expresse ob reverenciam beate
yirginis Marie matris domini nostri Jhesu Cristi, recognoscentes jus pre-
sentandi ad dictam ecclesiam pertinere debere ad fratres domus Theuto-
nice pleno jure. Testes herum sunt: dominus Henricus decanus, Jacobusso
et ElgeruB canonici ; Germannus et Hermannus Frislariensis ecclesie vi-
carii; Conradus de Werhene, Theodericus de Elbene et Gerlacus de
Griflfede milites ; Wolpertus de Cenre et Waltheimus clerici, et alii quam
plures. In hujus autem nostre renunciacionis et recognicionis evidenciam
dedimus presens scriptum honorabilis viri domini Henrici de KerBten-35
gerode decani Frislariensis ecclesie supradicte sigilli munimine robo-
ratum.
Anno domini m? cc? Ixx? v?
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsclio.). Siegel abgefallen.
1275märzl. 233
310. Gräfin Hedwig von Ziegenhain schenkt dem deutschen hause in
Marburg ihr recht an den leibeigenen Eckard und Konrad von Manch-
hausen. 1 275 märz \ .
Nos Hedewigis comitissa, relicta qnondam Godefridi comitis de Cy- 1275
5 ginhain, una cum Godefrido nato nostro et filiabus nostra Bertha vide- °^*" ^*
licet et Jutta ad noticiam universorum tarn presentium quam futurorum
presens scriptum intuentium cupimus pervenire, quod omne jus seu do-
minium, quod nobis in Eckehardo et Gonrado de Munichusin conpetebat,
eo quod pro media parte condicione sendli ammödo possiderimus eosdem,
loreligiosis et honestis viris . . commendatori et fratribus domus Teutho-
nice in Marburch, qui pro altera media parte dominium tenebant in per-
sonis eorundem, pro mariti nostri Godefridi comitis predicti bone memo-
rie ipsis, scilicet commendatori et fratribus jam dictis, libere donavimus
anime remedio et salute in puram elemosinam semper possidendum. In
15 cujus rei certitudinem et cautelam litteram hanc sigilli nostri caractere
duximus consignandam. Testes sunt: frater Henricus Kulo, Henricus
noster notarius, Fridericus noster scultetus, Henricus Kurman, Berthol-
dus Sensinsmith scabini in Buschinberg, Gerlacus scultetus in Kyrchain,
et alii quam plures.
20 Datum anno domini m? cc? Ixxv?, kalendas marcii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel oval; stehende frau, daneben
ein bäum, auf welchem vögel sitzen; umschr.: S-' COMITISSE- HEIDEGVIGIS-
DE- CIGENHAYN- Bereits unterm datum „in opido ßuschinbßrg 1275 pridie ydus
mensis februarii'' (febr. 12) stellte Hedwig eine ähnliche ufk. über diesen aktaus.
25 Abschr. sec. XVIII. wie vor.
311. Gräfin Hedwig von Ziegenhain einigt sich mit dem deutschen
hause in Marburg über vertheilung der kinder und habe eines leib-
eigenen ehepaares, 1 275 märz 1 .
Nos Hedewigis comitissa, relicta Godfridi comitis de Cyginhain, una 1275
30 cum nato nostro Godfrido et nostris filiabus Bertha et Jutta universis tam ™*" ^*
presentibus quam futuris , ad quos presentes littere peryenerint , notum
esse cupimus, quod si Methildis dicta Gulbe conditione servili nobis atti-
nens et Henricus dictus de Muncinbach homo proprius commendatoris et
fratrum domus Teuthonice in Marburch in matrimonio, quo conjuncti
35 sunt, pueros successu temporis aliquos procrearint aut genuerint, ipsi
commendator et fratres jus, quod vulgo gedinge dicitur, videlicet quod
medietas puerorum eorundem ad ipsos pertinebit, habebunt in eisdem.
Preterea si liberis habitis Henricum obire contigerit, commendator et
fi'atres toUent sibi caput optimale. Nos vero post Methildis predicte obi-
40 tum vestem capiemus meliorem. Quodsi ambo sine liberis decesserint
234
1275 (1276) märz.
1275
(1276)
marz.
1275
(1276)
märz.
steriles permanendo, commendator et fratres dnas partes omnium bono-
rum ad suos usus vendicabunt, nobis in tertia 8olummo[do] parte ipso-
mm bonomm contentis. In cujus rei certitudinem et cautelam sigillo
nostro litteram hanc roboramus. Testes sunt: fraterH. Kulo, Henricus
noster notarius, Fridericus noster scultetus, Henricus Kurman, Berthol- 5
dus Sensinsmith scabini nostri , Gerlacus scultetus in Kyrchain , et alii
plures.
Datum a&no domini m?cc?lxx?y?, kalendas marcü.
Aus orig.-perg. mit Siegel in Marburg (deutscho.). Auf der rückseite steht
von gleichz. hand : Super matrimonio Methildis de Culbe. 10
312. 1275 (1276) marz.
Ego Senandus miles de Gyzen communicata manu Pauline uxoris
mee contuli Conrado Reyen et Hermanne Monetario civibus Wetflarien-
sibus, uxoribus ipsomm et heredibus omnia bona mea in Luzellinden.
In cujus rei testimonium presentem litteram sigillorum appensione, meii5
videlicet, de Gyzen et de Wetflaria civium roboratam tradidi civibus su-
pradictis. Testes: Macharias de Linden, Adolfus de Hukelheim, Ger-
nandns senior, Gemandus junior^], Buzerus, Eckehardus et Gemandus
fratres 2) , Wamerus Groppo, Conradus de Kinzenbach et Waltherus dictus
Slvun, milites de Gyzen ; item Theodericus Bufus, Eckehardus institor, 20
Gerbertus quondam advocatus, Bemo, Conradus et Henricus de Dridorf,
Marcquardus de Nuueren, Gemandus Lye, Wigandus Ditthero et Hen-
ricus de Kazzenfurt, scabini Wetflarienses.
Actum et datum anno domini m?cc?lxxy?, mense marcio.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Die drei runden siege! beschädigt. 25
Auf dem ersten ein schrSggestellter schild, auf dessen linker ecke ein heim ruht;
auf dem schilde anscheinend der Buseckische widderkopf ; umschr. : S*'SI...DI-
DE* BVCEESE . . . Auf dem zweiten ein reiter, schild und pferdedecken mit löwen
geschmückt; umschr.: SIGILLVM- CIVITATIS- DE- GIEZEN-
313. 1275 (1276) märz. 30
Ego Macharias miles de Gyzen Gvnonis generi mei et Hadewigis
filie mee consensu et bona voluntate pariter accedente vendidi Conrado
Keyen et Hermanne Monetario civibus Wetflariensibus, uxoribus ipsorum
et heredibus duos agros in Luzellinden, unum videlicet juxta ripam, que
vulgariter Cle dicitur, alterum vero juxta viam, que ducit versus Kethin-35
bach, sitos. In cujus rei testimonium presentem litteram sigillorum ap-
pensione, mei videlicet, de Gyzen et de Wetflaria civium roboratam
tradidi civibus supradictis. Testes : Adolfus de Hukelheim, Gemandus
1) von Schwalbach. Ygl. nr. 321 ü. Baur Urkb. d. Klost. Arnsbiirg nr. 152.
2) von Büseck. Vgl. nr. 321 n. Banr a. a. o. nr. 275. 1225,
40
1275 märz 28. 235
senior, Gernandns junior, Bnzems, Eckehardus et GemanduB fratres,
Wamerus Groppo , Conradus de Kinzenbach et Walterus dictus Slvnn,
milites in Gyzen ; item TheodericuB Bafns, Eckehardus institor, Gerber-
tus quondam advoeatus, Bemo, Conradus et Henricus de Dridorf, scabini
5 Wetflarienses.
Actum et datum anno domini m? cc? Ixxt?, mense marcio.
Ans orig.-perg. in Marburg (dentscho.)- Die drei Siegel hängen in der
angegebenen reihenfolge an. Das erste (das des ausstellers) ist unter nr. 323, wo es
besser erhalten ist, beschrieben.
10 31 4. Ritter Wiegand von Schrecksbach verkauft dem deutschen hause
in Marburg einen Hof zu Kirtorf und leibeigene zu Obergleen.
Alsfeld 1275märz28.
Ea, que geruntur in tempore, ne simul cum tempore defluente ma^ i^"^
teriam oblivionis inducant, litterarum solent memoria perhennari. Nove-
1 5 rint igitur uniy ersi tarn presentes quam futuri , ad quos presentes littere
pervenerint, nos Wigandum militem dictum de Screckisbach et Methildim
conjugem nostram cum communicata manu et pari consensu curiam
nostram sitam in yilla Kirchdorf, quam ibidem conparavimus et emimus,
cum Omnibus suis pertinentiis, videlicet jugeribus, agris, campis, aquis,
20 pascuis, nemoribus, graminibus, terris cultis et incultis, cum aliis Omni-
bus attinentiis et juribus, cum omni utilitate et questu, qui nunc apparet
aut in posterum apparebit , maturo ac deliberato consilio honorandis ac
religiosis yiris . . commendatori et fratribus ordinis domus sancte Marie
Teuthonicorum in Marpurg pro viginti et quatuor marcis denariorum
25legalium rite et rationabiliter vendidisse ac donasse in veram proprie-
tatem , prout hactenus eandem possedimus , libere et quiete temporibus
perpetuis possidendam ; promittentes ipsos . . commendatorem scilicet et
fratres de proprietate horum bonorum warandare et stabilire, ubicunque
expediens fuerit et oportunum. Preterea Bicholfus de Bumerode, Ger-
30 lacus de Buleskirchin, Bupertus de Screckisbach milites et Benhardus de
Aldinburg in curia superiori data fide a nobis rogati pro nobis spoponde-
runt ac fidejussorio nomine se presentibus litteris fortiter obligarunt, nullo
eorum sine altero ab hac fidejussoria cautione absoluto, ad debitam et
consuetam ^) , si nos, quod absit, infra tempus warandie defecerimus aut
35 warandare more solito non possemus, super predictis bonis . . commen-
datori et fratribus faciendam et omne impedimentum, impetitionem, gra-
vamen tolendum et ad omne dampnum refundendum, quod prenominati
. . commendator et fratres occasione bonorum sustinuerint prefatorum.
1) Hier fehlt varandiam.
238 1275 jul. 28. — 1275 jul. 29.
Johanms Aurei presentibus est appensom. Testes vero sunt : predictas
Johannes, necnon Fvlcnandus, Henricus et Volpertos de Sassen, Henricus
Hyldegardis, Guntramus et Gunterus, scabini in Grnnenbereh, et quam
plures alii fide digni.
Datum kalendis maji, anno domini m? cc? Ixx? y. 5
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Siegel: 1) dreieckig; obertheil eines
rechtsum aufgerichteten gekrönten löwen, darunter drei wagrechte Schlangenlinien ;
umschr.: SIGILLVM. KNIBONIS- DE- QVECBVRNE- 2) abgefallen.
317. Ritler Werner von Besse verkauft dem deutschen hause in Mar-
burg zwei hüben bei Felsberg, 1 275 juL 28. lo
1275 Ego Wemherus miles de Besse presentibus recognosco publice pro-
^^' • testando, quod ego cum consensu uxoris mee Ermengardis, pueromm
meorum et heredum vendidi fratribus de domo Theutonica Marpurg daos
mansos de antiqua hereditate mea proprios in campis Vilspergensibns
cum Omnibus suis attinenciis sitos pro xyi marcis argenti ponderati ipsis 15
et suis successoribus jure proprietatis perpetuis temporibus possidendos.
Hujus rei testes sunt: dominus Wideroldus de Wlfershusen, dominus
Godefridus de Wettere, dominus Wemherus de Richenbaeh, canonici
Fritslarienses ; dominus Reinherus de Wichtorph senior, dominus Hein-
ricus de Osterhusen, milites ; Conradus de Hoenberg, Gumpertus Storo, 20
Ripertus de Treise ; dominus Johannes de Balhom , dominus Herdegen,
dominus Heinricus Monin, dbminus Rodolfus de Marpurg, sacerdotes;
Heinricus Megedeuelt, Conradus phisicus, Theodericus institor, Ripeitus
sartor , et quidam alii. In cujus evidenciam pleniorem ego Wemherus
miles antedictus presentes litteras sigillo civium Fritslariensium petivi25
communiri.
Actum et datum anno domini m? cc? Ixxv?, y. kalendas augusti.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Siegel zerbrochen.
318. Genannte beurkunden den verkauf zweier hüben bei Felsberg
seitens des ritters Werner von Besse an das deutsche haus in Marburg^ 30
und riller Eckard von Felsberg übernimmt mit den edelknechten Dil-
mar von Böddiger^ Wiegand von Schrecksbach und Werner von
Zusehen die bürgschaft. 1275 jul. 29.
1275 Nos Albertus de Waidenstein comes, Bertoldus Meisenboch, Ecke-
jul. 29. hardus deVilsperg, milites, Bmno deWiringeshusen, Ditmarus de Bode-35
gem, Wigandus de Screckesbach. Herwicus de Sandradeshusen, Johannes
de Harlon, Beiiioldus Meisenboch junior, famuli, Calle scabinus in Vils-
perg presentibus recognoscimus et publice protestamur, quod dominus
1275 aag. 30. — 1275 sept. 4. 239
Wemherns miles de Besse nobis presentibus fratribus de domo Theuto-
nica Marparg duos mansos de antiqua hereditate saa proprios cum Omni-
bus suis attinenciis in campis Yilspergensibus sitos vendidit pro sex-
decim marcis argenti ponderati jure proprietatis perpetuis temporibus
5 possidendos, promittens eisdem super dictis mansis prestare legitimam
warandiam. Quam si non prestiterit, nos Eckehardus miles de Yilsperg,
Ditmarus de Bodegem, Wigandus de Screckesbach et Wemherus de
Thuskene famuli ad prestandam dictis fratribus de dictis mansis waran-
diam nos presentibus litteris obligamus, Fritslariam intrabimus ^) more
lOmilitum jacentes, usque ad satisfactionem dictis fratribus non exituri.
Quodsi werra legitimum nobis prestiterit impedimentum , in Hoenberg
idem faciemus, quod in Fritslaria facere promisimus fratribus sepedictis.
In cujus rei evidenciam nos Albertus comes et Eckehardus miles supra-
dicti presentes litteras ad petitionem domini Wemheri de Besse militis
l5supradicti sigillis nostris fecimus communiri.
Datum anno domini m? cc? Ixxv?, iiii. kalendas augusti.
Aus dem zerrissenen orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- Von beiden siegeln
nur noch stücke. Auf dem ersten drei senkrechte balken.. auf dem zweiten zwei ' •
qnerbinden und ein schräg von links nach rechts darUber herablaufender balken
20 noch erkennbar.
319. Graf Emich von Leiningen genehmigt^ dass riller Hugo von
Böckelheim seine guter zu Flörsheim dem deutschen hause daselbst
verkauft hat 1275 aug. 30.
Nos Emicho comes de Liningen protestamur et presentibus profite- i275
25 mur, quod Hugo miles de Bekelheim de consensu Hartmanni generi sui ^^^'
et filie sue Agnetis ac aliorum puerorum suorum bona sua in Flersheym
vendidit fratribus de domo Theutonica ibidem residentibus pro centum
et sexaginta libris hallensium minus quinque legittime et perpetuo possi-
denda. Nos eciam nostrum consensum dicte vendicioni libere adhibemus.
30 In cujus rei testimonium et robur huic littere nostrum sigillum duximus
appendendum.
Datum anno domini m. cc. Ixxv., feria sexta post festum decoUa-
cionis beati Johannis baptiste.
Aus nr. 540 (549) des Marburger copialbuches in Wien.
35 320. Die hegine Hedwig von Mornshausen schenkt dem hospitale des
deutschen hauses in Marburg einkünfte von gutem zu Mornshausen.
1275 sept. 4.
Ne veritas rerum gestarum cadat in oblivionem, litterarum solet 1275
sept. 4.
1) Orig. Intrabunt (über der zeUe nachgetragen).
240 1276jan. 22.
memoria perhennari. Hinc est, quod ego Hedewigis beckina dicta de Mo>
roldeshnsin, filia quondam Hartmanni dictl Blendebera ibidem, omnibus,
ad quos presens pervenerit scriptum , tam presentibus quam posteris no-
tum esse cupio, quod sex solidos denariorum in eensu annuo, qui michi
de hereditate mea patema in predicta villa Moroldeshusin cedunt, hospi- 9
tali fratrum domus Theutonice in Marpurg pro consolacione infirmomm
ibidem causa saluils anime mee in puram ac perpetuam elemosinam do-
navi libere et absolute. Quia vero pro sustentanda vita in bonis tempo-
ralibus minus habundo , a firatribus dicti hospitalis hanc consecuta sum
graciam, quod predictum censum, yidelicet sex solidorum, ad terminum lo
vite mee percipiam pro censu denariorum trium annis singulis ipsius ho-
spitalis infirmis solvendorum. In cujus facti robur, ne uUa super premis-
sis in posterum dubietas oriatur, litteram hanc sigillo civitatis Marpurg
obtinui communiri. Testes vero sunt : Henricus de Battinfelth, Conradus
de Stenhus, Angelus filius quondam Angeli antiqui, Wigandus dictusis
Baustein, et alii quam plures fide digni.
Datum anno domini m? cc? Ixx? v?, pridie nonas mensis septembris.
Aus dem stark beschädigten orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- Siegel ab-
gefallen.
321 . Ritter Siegfried Frasz von dessen verkauft dem deutschen hause 20
in Marburg seine guter mit dem patronatsrechte zu Hassenhausen.
1276jaw. 22.
1276 Cum humana memoria labilis sit et caduca, expedit ea, que gerun
^^' ' tur, ut memoriis hominum inculcentur, litteris auttenticis confirmari.
Hinc est , quod nos Sifridus dictus Frasz miles de Gyezein et Iggilhildis 25
conjux nostra innotescere cupimus omnibus, ad quos littere hee pervene-
rint, tam presentibus quam futuris, nos religiosis et probatis viris . . com-
mendatori et fratribus domus sancte Marie Teuthonicorum in Marburch
omnia bona nostra sita in villa Hozzinhusin cum omnibus suis attinentiis,
videlicet patronatu ecclesie ibidem, domibus, areis, agris, campis, rupi-30
bus , silvis, pratis , pascuis , rivis , aquis , terris cultis et incuUIs atque
omnibus alüs pertinentiis, cum omni utilitate et proventu, qui nunc est
aut in futuro fuerit , coadunata manu , coheredum nostrorum conniventia
et assensu accedente pro octoginta marcis numerate pecunie vendidisse
in veram proprietatem quiete perpetuis temporibus possidenda ; promit- 3$
tentes ipsos, commendatorem scilicet et fratres, ,super predictorum bono-
rum emptione et perpetua proprietate warandare , firmare et stabilire,
ubicunque ipsis expediens fuerit et oportunum. Preterea ad amplioris
cautele certitudinem eisdem, commendatori et fratribus scilicet, pro nobis
viros subscriptos fidejussores ponimus, videlicet Heidenricum de Eleher- 40
1276 Jan. 22. 241
husen, Eckehardum de Buchesecke et Hartmannum de Buchesecke, Wal-
therum dictum Sluna, Gonradum de Kincinbach, Gemandum juniorem
de Sualebach, milites, itemTheodericum filium Adolfi militis de Huchel-
hem et Siftidum filium Wernheri militis de Hattinrode, qui, si nos defece-
5 rimus. ipsis ad warandiam eorundem bonorum in Hozzinhusen et suorum
attinentium tenentur, prout patrie exigit consuetudo, necnon ad omnem
impetionem amovendam et ad omne dampnum, impedimentum, gravamen
tollendum, quod ipsi, scilicet commendator et iratres, occasione prefato-
mm bonorum sustinuerint. Quod si non fecerint moniti , extunc statim
lOMarburch intrabunt solvendo more fidejussorio nee inde egressuri, nisi
super warandia debita et consueta ipsorum bonorum et super impedimen-
tis et gravaminibus toUendis ipsis antea fratribus per ipsorum provisio-
nem fuerit per omnia satisfactum. Hoc etiam adjectum est, ut, si quem-
piam fidejussorum predictorum morte preveniri contigerit, alii superstites
i5alterumfidejussorem complacentem commendatori et fratribus substituent
in instanti. Alioquin post monitionem ipsis a commendatore et fratribus
factam infra quatuor ebdomadorum spatia civitatem Marburch intrabunt,
nunquam inde recessuri , nisi in altero fidejussore sufficienti memoratis
fratribus sit provisum. Insuper nos fidejussores supra exarati pro Sifrido
30 milite prehabito et Iggilhilde ac suis heredibus ipsis , commendatori sci-
licet et fratribus prenominatis, fidejussorio nomine nos recognoscimus
obligatos super warandia sepedictorum bonorum in Hozzinhusen et suo-
rum pertinentium debita et consueta facienda et de omni impedimento
tollende et de dampnis singulis refundendis et super observantia singula-
25 rum conditionum superius expressarum sub pena in presenti littera de-
clarata. Et ad majorem hujus contractus et nostre fidejussionis ac
astrictionis eyidentiam et ad omne dubium posteris tollendum hanc litte-
ram ipsis commendatori et fratribus prenominatis exhibitam sigilU de
Qyezein burgensium appensione una cum SiMdo predicto milite et sua
30 conjuge cum instantia impetravimus roborari. Testes vero sunt : Adolfus
miles dictus de Huchelhem , Macharius miles , cui una nobiscum donatio
et promissio super warandia more consueto facienda de predictis bonis
est porrecta; itemj Gen^andus senior de Sualebach, Sygenandus de
Buchesecke et frater ipsius dictus Buzere, milites ; item Cruch scultetus
35 in Gyezein, item Gerlacus scabinus ibidem, et alü quam plures fide
digni.
Datum et actum dominice incamationis anno domini (I) m? cc? IxxvV,
xi? kalendas mensis februarii.
Ans orig.-perg. in Marburg (deutsoho.). Siegel zerbroohen.
Iß
Hess, ürkundenbvch. I.
242 1276 jan. 12.
322. Der Trierische official entscheidet den streit zwischen defu deut-
schen hause in Coblenz und dem grafen von Nassau wegen des patro-
natsrechtes zu Herborn zu gunsten des erster en, Trier 1 276 jun. 1 2.
1276 In nomine domini, amen. Magister Euerardns [scolasticus ecclesie
' sancti Symeonis Treuirensis, officialis venerabilis viri domini Oerardi de 5
Eppinsten archidyaconi in ecclesia Treuirensi. Vacante ecclesia de Her-
beren Treuirensis dyoeesis archidyaconatns dicti Aurei trans Rennm
. . conmendator et fratres domus hospitalis sanete Marie Thentonicorum
Jerosolimitane in Confluencia Treuirensis dyoeesis asserentes , qnod jus
patronatas in ipsa ecclesia optinerent, ad eam fratrem Ottonem presbite- lo
mm ordinis sui domino G. de Eppinsten supradicto loci arcbidyacono
presentanint. Gomes vero de Nassowe, asserens se ipsius ecclesie patro-
num , Johannem dictum de Segene clericum dicto domino arcbidyacono
presentavit ad ecclesiam eandem. Die ipsis presentatis ab eodem arcbi-
dyacono assignata ad proponendum et ostendendum de jure suo Treuirii^
coram ipso vel coram nobis, dictis presentatis coram nobis eadem die
personaliter conparentibus et recognoscentibus eandem diem ipsis eo
modo fore assignatam, fratre Ottone predicto se ad procedendum super
jure suo et fadendum probaciones suas, sicut faciendum de jure fuerat,
oflferente , dicto Johanne asserente , quod nichil vellet dicere vel propo- 20
nere, sed adire vellet dictum comitem et cum ipso habere consilium, quid
sibi foret pocius faciendum , et sie illicenciato recedente ^ nos volentes in
dicto negocio cum maturitate procedere , dictum Johannem , si crederet
sua interesse', et omnes , qui sua crederent interesse vel jus sibi conpe-
tere in predicta ecclesia de Herberen, citari fecimus peremptorie in eadem 25
ecclesia, ut certa die, videlicet feria sexta proxima post invencionem
mai 8. sanete crucis , coram nobis Treuiri legittime conparerent , proposituri et
ostensuri de interesse et jure suo super ecclesia antedicta, sicut facien-
dum foret de jure, cum intimacione, quod sive venirent sive non, nos
nichilominus procederemus super peticione partis conparentis, proat30
justicia suaderet. Qua die dicto fratre Ottone personaliter conparente co-
ram nobis , nee dicto Johanne nee quovis alio, qui se opponeret eidem
vel qui sua interesse diceret, conparente, probaciones ipsius ftatris Otto-
nis decrevimus exigente justicia admittendas et admisimus, non obstante
absencia cujuscunque, qui coram nobis in modum probacionis instrumenta 35
quedam produxit. Quare nos inspectis ipsis instrumentis et diligenter
examinatis, auditis eciam, que idem frater Otto proponere voluit, bono-
rum et jurisperitorum consilio habito , nobiscum eciam habita delibera-
cione diligenti super eisdem, die ad diffiniendum assignata, videlicet
Jon. 12. feria sexta post festum sanctorum Primi et Feliciani martyrum, quia ex 40
1276Jtin. ^5. J4S
dictis instrumentis nobis plene constitit et constat, conmendatorem et
fratres antedictOB veros esse patronos ecclesie de Herberen memorate, in
dei nomine sentenciando dififinimus et pronnnciamus , fratrem Ottonem
predictum ab eisdem veris patronis ad eandem ecclesiam canonice pre-
5 sentatum ad ipsam ecclesiam fore admittendum et ipsnm ad eam admit-
timns , pronunciantes sentencialiter, ipsum fratrem fore instituendum in
ipsa ecclesia et investiendum de eadem per dominnm nostrum G. de Ep-
pensten archidyaconum memoratum cum soUempnitatibus debitis et con-
suetis, per eandem eciam sentenciam prefato Johanni de Segene clerico
10 et Omnibus aliis super jam dicta ecclesia perpetuum silencium inponentes.
Actum et pronunciatum in capitulo majoris ecclesie Treuirensis, ubi
cause tractantur, feria sexta predicta post festum Primi et Feliciani mar-
tyrum, anno domini m? cc? lxx?sexto. Presentibus domino Amoldö de
Bowilre canonico dicte majoris ecclesie Treuirensis, Bertoldo de Sothran,
iSGerardo de Lapide concanonicis nostris predicte ecclesie sanctl Symeo-
nis, Johanne dicto de sancto Paulino, Johanne dicto de Lutt. ^j monachis
sancti Martini Treuii'ensis , magistro Nicholao dicto de Aspelt , magistro
Johanne Lumbardo advocatis curie Treuirensis , magistro Jacobe rectore
scolarium dicte ecclesie sancti Symeonis, domino Godofrido presbitero
20 cappellano nostro , Conrado de Vlmena , Gerardo de Kirs notario curie
Treuirensis et quampluribus aliis fidedignis testibus ad hoc vocatis et
rogatis, quorum aliquorum sigilla una cum nostro sigillo huic nostre sen-
tencie sunt appensa in testimonium veritatis.
Datum feria sexta post Primi et Feliciani, anno domini prenotatis.
25 Aus orig.-perg. (A) in Idstein (Dillenb. arcbiv). Auf der rtickBeite steht von
der hand bmder Konrads, des Schreibers des Marburger copialbuches in Wien: Ista
littera loquitur de ecclesia in Herberen, et bonnm esset ipsam esse in Marpurg. Von
den vier siegeln hängen noch drei, sämmtlich oval, an : 1) am altar stefa^der geist-
licher; umschr.: S' MGRL EVEEAEDL SCOLASTICL S- SYMEOIS* TREV-
^0 2) abgefallen. 3) bruchstück ; brustbild eines bischofs ; umschr.: S*' OC
LEGVM« 4] geistlicher an einem pnlte sitzend; auf dem pulte ein buch, auf wel-
chem steht: ITE. IVDICAS.; umschr.: S' MAGRI. lOH'IS- DE- CVRIA- LEGYM-
FFESSORIS- Ein zweites orig.-perg. (B) in Wien (centraldeutscho.-arch. nr. 444).
Gedr.: Hennes 1,217 (nach B).
35 323. Hugo Hesse und seine brüder Johann und Heinrich einigen sich
mit dem deutschen hause in Marburg über guter zu Rossberg und Elms-
hausen und verzichten auf die besitzungen Friedrichs von Kalsmunl
und brwier Walthers von Nordeck. 1 276 jun. 25.
Quoniam memorandos actus hominum infirmat processus tempomm, 1276
40 eautom est, ut quod temporaliter agitur, litterali memorie commendetur. ^^^'
1) Oder Lucc.
16*
244 1276 Jan. 25.
Hinc est, quod nos Hugo dictus Hessa, Johannes et Henricus fratres Om-
nibus tarn presentibus quam futuris, ad quos presens scriptum pervenerit,
notum esse volumus publice protestantes, quod cum venerabilibus et re-
ligiosis viris , videlicet . . commendatori et fratribus domus Teuthonice
apud Marpurg, litem super bonis sitis in Rosseberg et in Elmudehusin 5
aliquamdiu moveremus , tandem cum eisdem . . commendatore et fratri-
bus in plenam concordiam consensimus in hunc modum : scilicet quod
duas partes predictorum bonorum cum omnibus suis pertinentiis. videlicet
agris, areis, domibus, ortis, silvis, pratis, pascuis, rivis, aquis, paludi-
bus, terris cultis et incultis atque hominibus et omnibus aliis proventibas lo
ac juribus ipsi commendator et fratres in veram proprietatem tanquam
legittimi possessores perpetuis quiete possidebunt temporibns nostra
unanimi voluntate, tertia parte eorundem bonorum cum omni utilitate
exceptis hominibus , in quibus preter Geroldum in Rosseberg , Herman-
num et Ludewicum fratrem ejus de Habegebumin nobis attinentibus nul-i5
lum jus habemus , nostris usibus derelicta. Renuntiamus etiam in pre-
dictis simpliciter et absolute communicata manu omni juri, impetitioni et
actioni , que nobis tam in bonis predictis quam in aliis bonis ubicunqae
sitis, que erant Friderici nobilis viri bone memorie dicti de Calsmunt
nostri consanguinei et Lucardis filie ipsius et Waltheri militis de Norde- 20
ckin nunc fratris domus Teuthonice et que modo prefatus commendator
et fratres possident , posset conpetere repetendis. In hujus autem nostre
recognitionis, abrenuntiationis et resignationis evidentiam ampliorem et
ne aliqua in posterum altercatio inimica de hiis oriatur, litteram hanc se-
pedictis viris . . commendatori et fratiibus tradidimus sigillorum Johan- 25
nis Aurei, Ruperti de Nona, Strebecoz, Macharii de Giezen militum mu-
nimine ad nostre petitionis instantiam , cum proprium sigillum habere
non consueverimus, consignatam. Testes vero sunt: Johannes de Buche»-
eckin , Wemherus de Beldershem , Crafto frater suus , Johannes dictus
Bohemus, Gerlacus Lescha, milites ; Wigandus de Ebizdorf, Albertus de 30
Limdorf, et aliifquam plures fide digni.
Datum et actum anno domini m? cc? Ixxvi?, septimo kalendas mensis
julü.
Aus orig. -perg. in Marburg (deutBchc). Vier dreieckige Siegel: 1) doppelter
hausanker in einem auf der rechten hälfte doppelt und auf der linken einfach 35
schraffirten Schilde; umschr. : SIGILLVM. JOHIS- AYREI- DE- GERVNENBEC-
2) ganz ebenso; umschr.: SIGILLVM- EVPERTI- MILITIS- DE- ... A- 3) unter
einer doppelt schraffirten querbinde reihen abwechselnd erhabener und tiefliegen-
der Würfel, erstere mit puncten, letztere mit einem stem geziert; umschr.: S-'
MACHARII- DE- LINDEN- 4) dreieck mit nach unten gerichteter spitze, auf des- 40
sen basis, in seinem innem liegend, sich ein kleineres dreieck erhebt, in welchem
je drei linien mit den schenkein parallel laufen; umschr.: S* STREBGOTI* MILT-
1276 aug. 7. — 1276 nov. 26. 245
324. Die brüder Werner und Phüipp von Bolanden schenken dem
deutschen hause in Oberflörsheim vier morgen landes daselbst^ welche
ritter Hugo von Böckelheim von ihnen zu lehn hatte.
Bolanden 1276 aug. 7.
6 Nos Weraherus imperialis aule dapifer et Philippus fratres de Bo- 1276
landia notum faeimus universis , quod quatuor jugera terre arabilis sita ^^^' '
in campis Obern Vlersheim, que Hugo miles dictus de Beckeinheim a
nobis habuit et possedit tytulo feodali, fratribus domus Thentonice in
Obern Viersheim in remedium animarom nostrarum et progenitorum no-
tostrorum liberaliter et de bona voluntate conmutamus et conferimus in
Ycram proprietatem perpetuo possidenda, omni juri et dominio, quod in
eisdemjagris habuimus vel habere videbamur, totaliter renunciantes. In
CttjuB rei testimonium presentes litteras sigillorum nostroram munimine
roboramus.
15 Datum Bolandie, anno domini m? ce? Ixx? sexto , sexta feria ante
Laurencü martiris.
AuB orig.-perg. in Marburg (deutsche). Siegel rund: 1) stehender mann, in
der rechten einen stab, die linke auf einen schild gestützt; in diesem ein achtspei-
chigea rad; umschr. : S' WERNHERI- DE- BOLANDIA- IMPERIAL' AVLE-
20 DAPIFERI- 2) schräg gestellter schild, auf dessen linker ecke ein mit einem halben
rade geschmückter heim ruht; im schildo ein achtspeichiges rad; umschr.: S.IGIL-
LVM- PHILIPPI. DE BOLANDIA.
325. Berthold von Ortenberg verkauft dem deutschen harne in Mar-
bürg ein bisher von demselben zu lehn getragenes fuder edlen weines
25 aus dem weinzehnten zu Gelnhausen. 1 276 nov. 26.
Cum vita hominum brevis^ tempus vero longum existat, acta labilia 1275
debent scriptis et testibns futurorum memorie conmendari. Noverint igi- ^^^'
tor universi tam presentes quam futuri has litteras inspecturi , quod cum
Bertoldus dictus de Ortenberg filius quondam Bertoldi militis unam kar-
30ratam franci yini in feodo haberet singulis annis a . . fratribus domus
Theutonice Marcburg , quam de decima vini contingente eos in Geylen-
husen ipsi certis vicibus assignabant, idem Bertoldus predictam karratam
vini predictis fratribus vendidit pro triginta et quinque marcis pecunie
numerate et vendicione rite facta jamdicte karrate vini memoratorum
35 fratrum usibus perpetuo serviture in presencia nobilis viri domini Eber-
hardi dicti Seizonis de Bruberg, quorundam militum, scabinorum ac ci-
vium de Geylenhusen vive vocis oraculo renunciavit pro se et universis
heredibus suis presentibus et futuris , quibus omnibus petendi et perci-
piendi predictum vinum facultas penitus est adempta. Ut autem hujus
346 1276 nov. 29. — 1276 nov. 30.
vendicioniB integritas evidens cunotis et memorabiliB perseyeret, has lilr
teras sigillo civiom de G^eylenhusen placnit roborare.
Äetam anno domini m? cc? Ixxvi? , vi? kalendas decembris. Testes
sunt : dominiis Eberhardus Reiz de Bruberg , Helfricas de Radenkeim.
Fridericns de Bachen, Heinricos de Ortenberg, milites ; Heinricas filius 5
Anshelmi, Ernestus, Hartmannas, Heinricas et Fridericns fratres dicti de
Ecka, Sifridas de Breytenbach, Bertoldas Magnas, Hartmadas de Gram,
Radegeras de Creginvelt, Hartmannas de Breitenbach, Fridericns Ineptas,
et alü qaam plares.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Auf der rückseite steht von band 10
des XIV. Jahrb.: Emptio plaustri vini in Gtoilnbusen. Siegel rund; brustbilder eines
kOnigs und einer königin in einem doppelten bogenfenster; umschr.: SIG I*
ET- cinUM- DE- GEILE. ...EN-
326. Die ritter Johann Gulden und Ruprecht von der Nuhne enir
schaden den streit zwischen dem deutschen hause in Marburg und Dil- 15
mar von Seelheim Bürger zu Amöneburg wegen der mühle zu Heuchel-
heim zu gunsten des ersteren. 1276 nov. 29.
1276 Univerais, ad qaos presens scriptum peryenerit, Johannes dictus
nov. 29. ^ufeug et R. dictns de Nona milites salntem. Nosse vos desideramas,
qaod, sicat coram sammo magistro hospitalis sancte Marie de domo Thea- »1
tonica et domino . . marschalcho archiepiscopi Coloniensis promisimas
fide data, sie in octava beati Martini nunc transacta personaliter venimus
jaxta molendinam in Hachelenheym , super quo lis jam dadum inter . .
conmendatorem et fratres domus hospitalis in Marburgh ex parte nna
necnon Ditmarum civem in Ameneburgh dictum de Seleheym ex altera 2d
patte dinoscitar ventilata. Profitemur eciam saper fidem nostram ibidem
evidenter perpendisse , qaod dictas civis prefatis conmendatori et fratri-
bos qoam plares irrogavit injnrias in dicto molendino et adhnc non cessat
irrogare. Et at hiis debita fides adhibeatar, cetalam presentem nostris
sigillis dnximas roborandam. 30
Datam in vigilia beati Andree, anno domini m? cc? Ixxvi?
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Beide Siegel abgefallen.
327. Lukardis von Kalsmmit einst gattin bruder Walthers von Nordeck
verkauß dem deutschen hause bei Marburg guter zu Antref,
Amöneburg 1276 nov. 30. 35
1276 Qae fiant in tempore, ne labantur cum tempore, scripti solent me-
nov. 30. jj^^^^ perhennari. Ego igitur Lotgardis dicta de Kalesmunt relicta fratris
Walteri dicti de Nordeken presentium tenore profiteor , me bona mea in
1277. 247
Antrephe cum omnibus eornm attinentiis, in areis videlioet, campis,
agris, pratis, sflvis ac aliis quibnscumque ad ea pertinentibus, viris ho-
norabilibus domino G. conmendatori et universis fratribus domus Thev-
thonice apud Marbnrgh pro sex marcis denariornm Coloniensium vendi-
5 disse, renantians per presenlefi omni juri, quod in eisdem bonis yidebar
hactenns habnisse. Ne antem in posterum hanc meam vendicionem ali-
qnis valeat infringere, presentem litteram in testimonium vendicionia
facte sigillo universitatis opidanoram in Ameneburgh dedi firmiter con-
munitam. Hujns rei testes sunt : Bertramus viceplebanus in Ameneburg,
loConradus plebanus de ßosdorf, Mengotus viceplebanus de Wittelesberg,
Theodericus rector scolarium in Ameneburgh; dominus Folpertns de
Curia , Adolftas filius Wideroldi de Nordeken , Conradas de ErenMdes-
husen et Conradus de Mardorf, milites ; LMewicus et Gerhardus fratres
de Selehem , Johannes filius Sconhildis , scabini ; Gerlacus de Walhen,
15 Johannes de Heistenkem, et alii quam plures.
Acta sunt hec in domo Ludewici de Selehem apud Ameneburgh,
anno domini m? cc? Ixx? vi?, in die beati Andree apostoli.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche. ). Siegel abgefallen.
328. Graf Friedrich der ältere von Beichlingen genehmigt als lehm-
20 herr den verkauf zweier hiiben zu Griefsiedt an das deutsche haus
daselbst seitens des Eckbert von Wallhausen und seiner brüder,
Griefsiedt 1277.
Cum ea, que geruntur in tempore, simul cum tempore labantur, 1277.
cautum est gesta hominum seripture testimonio perhennari. Nos Fridri-
25 cus senior dei gracia comes de Bichelingin presenti scripto recognosci-
mus ac publice protestamur, quod duos mansos sitos in Grifstete, quos
Eckebertus et fratres sui dicti de Walehusen de nobis in feodo tenuerunt
et fratribus domus Theutonice vendiderunt in Grifstete, eisdem fratribus
proprietatis titulo contulimus perpetuo possidendos. Ne autem hec nostra
30 donacio a nobis vel nostris heredibus valeat irritari , presentem paginam
supradictis]^fratribus nostro sigillo dedimus roboratam. Testes hujus rei
sunt: Albertus dictus de Harraz, Henricus de Gollede, Nenzemannus de
Bichelingen, milites ; frater Albertus de Amendorf conmendator in Grif-
stete, frater Otto de ßichowe, frater Cristanus de CoUede, frater Bruno,
35 et alii quam plures.
Acta sunt hec in Grifstete, anno domini m. cc. Ixxyii.
Aus nr. 729 (743) des Marburger copialbuches in Wien. — Eine völlig gleich-
lautende urk. stellte unter gleichem datum graf Friedrich der jüngere von Beich<
lingen aus. Nr. 731 (745) des genannten copialbuches. Gedr.: Gudenus Codex 4,931.
febr. 16.
248 1277 febr. 16. — 1277 (1278) märz.
329. Landgraf Heinrich von Hessen überlässt dem deutschen hause
bei Marburg die guter im feld Wächlerrode , welche Herbord von
Wehr da von ihm zu lehn hatte ^ g^^ andere guter, die Ludwig von
Fronhausen scheffe zu Marburg ihm zu lehn aufträgt 1 277 febr. \ 6.
1277^ Ne remm gestarnm veritas cadat in oblivionem, litterarum Bolet me- 5
moria perhennari. Hinc est, quod nos Henricus lantgravius, dominus
Hassie, omnibns presentis temporis atque futnri hominibus , qnibns hoc
scriptum exhibitum fuerit, notum esse volumus, quod omnia bona, que
Herbordus filius Nodungi bone memorie de Werde a nobis in feodo
tenuit, Sita in campo dicto Wettherrode honorandis viris commendatori lo
et fratribus domus Teuthonice apud Marpurg matura deliberatione pre-
habita ex innata nobis liberalitate voluntarie appropriavimus seu in pro-
prium donavimus in perpetaam elemosinam quiete omni tempore possi-
denda. Ad hujusmodi autem gratiam in appropriatione predictorum bo-
norum prefatisviris, scilicet commendatori et fratribus, factamnos maxime 15
induxit , quod Ludewicus dictus de Fronhusen noster scabinus in Mar-
purg in recompensationem herum bonorum de bonis suis quinque maltra
siliginis in pensione annua solventibus in proprium nobis contulit, quem
postea infeodavimus cum eisdem. Et sie prenotati viri commendator et
fratres bona sua in Wettherrode per nos ipsis appropriata cum omni 20
questu et proventu, qui nunc est aut in posterum apparebit, sine heredum
nostrorum impetitione tenent perpetuis temporibus absolute. In hujus
nostre recognitionis evidentiam ampliorem presentem litteram nostro
sigillo tradidimus communitam. Testes sunt: Gerlacus dictus Reiza.
Bupertus de Nona noster marscalcus, Henricus noster notarius, Ludewi-25
cus de Fronhusin supradictus, et alii quam plures fide digni.
Datum anno domini m? cc? Ixxvü?, xiiii? kalendas marcii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel wol erhalten.
330. 1277(1278) marz.
1277 Ego Sifridus quondam Wamheri de Attenrode filius Elyzabeth soro-30
mUz ' ^® ^^^ necnon Euerhardi ipsius mariti dicti de Gyezen consensu curiam
meam in Grozenlinden cum universis bonis ibidem tarn intra villam quam
extra sitis ex parte patris mei prenominati ad me jure hereditario devo-
lutis , uno manso dumtaxat excepto , qui una cum fratre meo Wamhero
ordinis Cisterciensis in Amisburg monasterio cessit, Gonrado dicto Beyen, 35
Alheydi uxori sue vendidi. Ceterum ego Iggebrandus de Wertorf omni
jurisactioni , que michi competebat in bonis memoratis , renuntiavi. In
cujus facti evidentiam presens scriptum confectum est et sigillorum . .
märz 4.
1277 märz 4. 249
castrensium in Calsmant, item . . oivium de Wetflaria et de Gyezen
civium munimine roboratum. Testes: Euerwinus advocatus, Conradus
de Graftele, Cuno, Phylippus, Brandanns et Hermannns Albns, milites,
castrenses in Calsmnnt ; item Adolfus de Huchilheim, Macharias de Lin-
5 den, Senandus, Eckehardns, Bnzerns, Vraaz, Gernandns et Johannes
scultetus, milites de Gyezen; item Eckehardus institor, Conradus et
Henricns dicti^de Dridorf, Gerbertus quondam advocatus, Bemo, Wigan-
dus Dythero, Marquardus de Nuueren, Gemandus Lyen, Hermannns
Monetarius et Henricus de Kazzenfurt, scabini Wetflarienses.
10 Actum et datum anno domini millesimo ducentesimo septuagesimo
septimo, mense marcio.
Aus orig. -perg. in Marburg (deutscho.). Die drei siege! verletzt.
331. Antonie wittwe riUer Qerlachs von Nordeck und ihre kinder
verkaufen dem deutschen hause bei Marburg ihre guter in MöUenbach.
15 Amöneburg 1277 märz 4.
In nomine domini, amen. Quoniam vetustas tempdrum novercari 1277
solet humane memorie, necesse est, ut ea, que fiunt in tempore, ne
labantur cum tempore , scripto commendentur et testibus confirmentur.
Nos igitur Antonia relicta Gerlad militis de Nordeken, Volpertus junior
20 ex Curia et Albradis mea coUectalis , Waltherus , Crafto , Gerlacus et
Elizabeth liberi domine Antonie prenotate tenore presentium publice pro-
testamur et notum esse cupimus universis . quod nos manu coadunata et
consensu unanimi rite vendidimus . . fratribus domus Theutonice apud
Marpurg omnia bona nostra Mulenbach sita tam in agris, nemoribus,
25 pratis quam aquarum decursibus cum alia integritate fructuum ad eadem
pertinencium eo etiam jure, quo ea eatenus possedimus. titulo proprieta-
rio et libere perpetuo possidenda. Hujus rei testes sunt: Bertrammus
viceplebanus in Ameneburg ; Theodericus Scutzesper dictus. Hartmudus
de Drahe, Adolfus quondam filius domini Wideroldi, Conradus de Mar-
30 dorph, milites ; Conradus de Eruershusen, Godefridus de Linden et Wi-
gandus Sueime vocatus ; Ludewicus et Jacobus fratres de Selbem, Johannes
Sconeheldis, Hermannns Albus, Theodericus de Holtzhusen et Bruno de
Leterstede , scabini in Ameneburg , Hemicus de Hemersdorph , et alii
quam plures. Ne igitur predictis fratribus super vendicione prelibatorum
35 bonorum aliqua in postemm suboriri possit questio , presentem dedimus
ipsis litteram sigillo venerabilis universitatis in Ameneburg una cum
nostro firmiter roboratam.
Datum et actum Ameneburg, anno domini m? cc? Ixxvii?, iiii? nonas
mareii.
250 1277 marz 6. ^ 1277 märz 29.
Aus dem beiohädigten orig.-perg. in Marburg (deutscho.)* Beide siege! ab-
ge&llen.
332. Lukardis von Kakmunt bestätigt dem deutschen hause bei Mar-
burg ihre frühere Schenkung der guter zu Rossberg und Elmshausen.
1277 marz 6. 5
1277 Actiones bominum exsnfflari possunt de facili, nisi fulciantar robore
märz 6
litteramm. Ego igitur Lnckardis de Galsmimt femina religioBa presen-
cinm tenore publice protestor et omnibus significo , quod ego ratam et
gratam habeo donacionem , quam olim feei fratribus domus Thentonice
apud Marthpnrg in bonis Roseberg, Almudehusin ac alias sitis cum ho- lo
minibus ad eadem pertinentibus una cum conjuge quondam meo, fratre
Walthero de Norteckin videlicet , renuncians omni actioni , quam habeo
et habere possem in eisdem , libere et absolute , et nichilominus fratres
eosdem statuo in remissionem meorum peccaminum eorundem bonorum
legittimos suceessores, dumtaxat michi utilitas fructuum de eisdem pro- 15
veniencium ac integritatis vite mee temporibus presentetur. Hujus rei
testes sunt : dominus Bertramus rector ecclesie in Ameneburg ; Theode-
ricus Snczesper miles; Ludewicus et Gerhardus fratres de Seiheim,
Hermannus Albus , scabini Ameneburgenses , Henricus de Widenhusen,
et alii quam plures. Ad ampliorem vero hujus donacionis pariter et20
ratihabicionis evidenciam sepedictis fratribus hanc obtuli litteram sigillo
universitatis in Ameneburg firmiter consignatam.
Anno domini m. cc. Ixx. vii., ii. nonas marcii.
Ans BT. 279 (283) des Marbarger copialbuches in Wien.
333. Konrad der söhn Engelberts und seine ehefrau Walpurgis bür- 25
ger zu Fritzlar schenken beim eintritt ihres sohnes Engelbert in d^n
deutschen orden dem deutschen hause in Marburg ihren wdnberg an
der steinernen brücke vor Fritzlar und bestimmen , dass nach ihrem
tode ihre guter zwischen dem orden und ihrem zweiten söhn Konrad
getheilt werden sollen. Fritzlar 1277 märz 29. 30
1277 In nomine domini, amen. Ne ea, que iiunt in tempore, labantur cum
tempore, expedit, ut scriptorum et testium munimine roborentur. Nos
igitur Conradus filius Engelberti et Volpurgis mea uxor Fritslariensis
opidi dves ad noticiam futurorum duximus transferendum , quod cum
fiHns noster Engelbertus divina sibi gracia inspirante ad ordinem fratrum 35
hospitalis sancte Marie Jerosolimitane Theuthonicorum in Marpurg votnm
ßmiserit, cupiens tale rotum per religionis ingressum feliciter consum-
mare, nos in favorem ordinis et ingressus sui nostram vineam sitam i^ud
m&rz 29.
1277 mail. 251
pontem lapideum extra muros FritslarienBes oom domo toroulari et aliis
suis pertinoDciis de conBensn noBtri fiUi Gonradi predictiB firatribag et do-
mui de Marpnrg daximus conferendam. In cujus vinee restauram ipsi
Conrado nostro filio post obitam nostrum eontulimus domum illam, quam
5jam inhabitamus , et curiam, domum quoque adjacentem; ita tameoL,
quod in vita nostra omnium bonorum noBtrorum tam mobttium quam in-
mobilium erimua poBseBBores. Item uuo nostrum decedente »alter , qui
superstes f uerit , libere possidebit, dum yizerit, ipsabona, facultetem
liberam habiturus , si de ipsorum fratrum de Marpurg et aliorum probo-
lorum consilio voluerit ad ipsorum ordinem se transferre vel in dicto FritB-
lariensi opido maluerit permanere. Postquam autem ambo diem clauseri-
muB extremum, omnia nostra bona mobilia et inmobilia inter ipsos fratres
et Gonradum nostrum filium equaliter dividentur, sub hac condicione,
quod GonraduB bona feudalia et fratres de Marpurg bona illa , que sunt
lüpropria, omni jure libere possidebunt; taliter tamen , quod eujuscunque
partis bona fuerint meliora» pars illa alteri in pecunia superaddet. Omnia
eciam nostra mobilia inter ipsos fratres et Gonradum equaliter divideatur,
ut post obitum nostrum singulis annis anniversarii noBtri memoria apud
ipsos fratres de Marpurg perpetuis temporibus habeatur. Hujus rei testes
20 sunt : Heinricus decanus Fritslariensis, Godefridus de Wetthere, Wem-
herus de Richenbach, Godefridus Godelibi, canonici dicti lod ; Ditmarus
et Henricus, presbiteri Fritslarienses ; Conradus de Hohenberg, Hart-
modus Swinoge , Gunpertus Store , Yolcmarus Gomes , Conradus Aden,
cives Fritslariensis opidi supradieti) et quam plures alii viri proU. Ut
25 autem hec permaneant inconvulsa, ecclesie et civium Fritslariensium si-
gUlis petivimus roborari.
Actum et datum Fritslarie , anno domini m? cc? Ixx? septimo , iüi?
kalendas aprilis.
Aus dem tninssumpt in nr. 510. — Unterm datum Marpurg 1277 xii. kal. jun.
30 (mai 21) versprachen der comthur Gorlach und die briider des deutsohen haujses in
Marburg dem stift Fritzlar den zehnten von dem genannten Weinberge. Engelbert
wird in der urk. ab clericus bezeichnet. Gedr.: Falckenheiner Gesch. Hess. Städte
u. Stifter 2, 176.
334. 1277iwai1.
35 Ego Ludewicus de Wronhusen quedam bona ad solucionem debito- 1277
rum meorum cum sororibus meis et fratribus divisi tali modo, quod omnia ^'^ *
bona Sita in Wronhusen et bona omnia in LoUayr et in superiori Walgren
Sita sororibus meis Heydewigi et Lukardi et fratribus meis Gonrado et
Wigando in divisione cesserunt, qui adhuc bona sua participanl et possi-
4odent indivisa, aliis bonis in meam mihi cedentibus porcionem. Hüb
quoque bonis antedictis ego Ludewicus conmunicata manu uxoris mee
mal 25.
252 1277 mal 25.
Methildis renonciavi, aliis mchilominuB bonis noBtris remanentibas indi-
visis, que adhnc participamus et possidemus eqno jure. Testes: HenricuB
de Batthennelt , Ludewicus de Wronhusen , Budegerus , Lndewicus de
Curia, Angelus et Ospertus, scabini in Marburg. Presentem litteram
sororibus et fratribus meis erogavi, quam sigilli civitatis Marburg muni- 5
mine petivi roborari.
Actum anno domini m? cc? Ixx? vii?, in festo apostolorum Philippi et
Jacobi.
Ans dem von mausen angefressenen orig.-perg. in Marburg (deutscho.) mit
Zuziehung von nr. 96 (97} des Marburger copialbuches in Wien. Siegel zerbrochen. 10
335. Rilter Richolf von Romrod vereinigt sich mit dem deutschen
hause bei Marburg zur beilegung der bisherigen Streitigkeiten.
Alsfeld 1 277 mai 25.
1277^ Ea, que aguntur in tempore, tanta certitudine sunt gerenda, ne super
eorum gestione possit ab aliquibus in posterum dubitari. Hinc est, quod 15
ego Bicholfus miles de Bumerode omnibus presentibus et futuris, ad quos
presens scriptum devenerit, notum eSse cupio publice protestando, quod
cum inter me ex una et venerabiles viros . . conmendatorem et fratres
domus Theutonice apud Marthpurg ex parte altera super bonis , homini-
bus ac rebus aliis discordia, lis et questio usque in presens tempus habe- 20
retur • taliter concordes nunc effecti sumus , quod ego ex libero arbitrio
omni inpeticioni de quacumque re et actione , que ad inpulsandum pre-
dictos . . conmendatorem et fratres michi usque ad presens tempus con-
petebat aut eciam conpetere visa erat, quolibet dolo et capcione cessante
abrenunciavi absolute et libere , ipsis , . . conmendatore videlicet et fra- 25
tribus, de omni questione usque in presens adversum me habita redden-
tibus pariter me quitatum. In cujus rei evidenciam, ne processu temporis
altercacio insurgat inimica, litteram hanc patris mei Ludewici militis de
Bumerode atque civitatis Alsuelt sigillorum appensione , cum proprium
sigillum non haberem , robur accipere cum subscripcione testium impe- 30
travi. Testes sunt: Wigandus de Screckesbach, Eckehardus de Linden,
milites; item Herbordus Scado scultetus, Syffridus de Disrode; item
scabini in Alsfelt, scilicet Budegerus ante portam Maguntinam, Siffridus
ßcowinuz, Fridericus maritus Hazcege, Fridericus Longus, Gonradns
Husman , Siffridus Kippe fratres , Siffridus de Omesa , Ludewicus Else- ^5
cere, et alii quam plures fide digni.
Datum et actum Alsfelt, anno domini m. cc. Ixx vii., in die Vrbani
inartiris.
Aus nr. 806 (820) des Marburger copialbuches in Wien.
I
1277 Jun. 4. — 1277 Jun. 8. 263
336. Comthur und bmder des deutschen hauses in Marburg beurkun-
den^ dass vor dem weltlichen gericht zu Amöneburg ihr streit mit
Widerold von Anzefahr wegen der guter daselbst zu ihren- gunsten
entschieden worden sei. Amöneburg 1 277 jun, 4.
5 No8 frater Gerlacas commendator et fratres domns Teuthonice in 1277
Marpurg notum esse volumus omnibus tarn presentibus quam fnturis pre- ^^' '
sentis scripti inspectoribns , quod cnm Wideroldns Alias Ditmari militis
dicti de Ancinvar saper bonis nostris sitis in ipsa villa Ancinvar nobis
moyeret qaestionem, tandem nos et idem Wideroldns ex liberi motu arbi-
lotrii nos astringendo acceptavimns, qnod Amenebnrg accederemns ad ja-
dicinm secnlare, qnod domino nostro Magnntino archiepiscopo attinere
dinoscitnr, qaicqnid jnris ordo et sententia ibidem, cni predicta bona po-
tiori jare attinere debeant, daret, concorditer acceptari. Ubi cam seenn-
dam predictam formam tam nos qnam ipse Wideroldas paruissemaSj
I5eadem bona nobis et domui nostre sententialiter füerant adjndicata ; ita
videlicet, qaod ab omni qnestione nobis a prefato Wideroldo forsan in
posteram oecasione eornndem bonoram movenda erirnns et esse debemas
penitas absolati. Testes hajas sant: Ladewicos eomes de Cyginhain,
Erinfridas marscalcas jadex ibidem, Adolfas de Nordeckin, Adolfds filins
20 qaondam Wideroldi militis , Theodericas dictas Scacesper , Gonradns de
Eaershasen, Gonradns de Martdorf, milites ; item Lndewicns de Selehem,
Gerhardas etDitmaras et Jacobns fratres de Selehem, Johannes filins
qaondam Sconhildis, Hermannns dictas Albas, Theodericas de Holz-
hasin, Brano de Leiterstedln, Hermannns filins qaondam Gerhardi Mone-
2ö tarii , scabini ibidem ; Henricns adyocatas de Erkersdorf, et alii qaam
plares fide digni. Ad majorem quoqne predictonim caatelam et eviden-
tiam nos Lndewicns comes de Cyginhain ac civitas Amenebnrg rogati a
commendatore et fratribns prenotatis litteram hanc nostrornm appensione
sigillomm dnximns roborare.
do Datnm Amenebnrg, anno domini m? cc? Ixx? vii?, pridie nonas men-
sis jnnii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Siegel: 1) nmd; adler mit nach
rechts gewandtem Ziegenkopfe; umschr.: LYDEWICVS- COMES- DE- CINTHANC*
(Dieselbe eigenthümliche namensform, wie bei dem zweiten Siegel von nr. 1).
35 2) abgefallen.
337. Tilmann von Hohenfels schenkt dem detUschen harne zu Flörs-
heim den leibeigenen Siegfried von Kriegsheim. Hohenfels 1 Hl jun. 8^) .
Dilmannns de Hohenvels et Agnes nxor ejns omnibns presens 1277
1) Vgl. nr. 641.
S5i 1277 Jnn. 26.
scriptum aaditnris constare cupimus, qnod communicata manu consensn
liberal! pure propter deum in remedium animarum nostraram et omniom
parentum nostromm Sifridum de Krigesheim, qui titulo proprietatis nobis
attinere dinoscitur, domino deo et gloriose Marie virgini offerimus, sim-
plieiter et plane renunciantes omni jnri et dominio, qnod in eundem Sifn-5
dum hactenus habuimus. fratribus domus Theutonice in Flersheim in
perpetuum servieinm assignando in subsidium terre sancte, in qua domi-
nus noster Jhesus Cristus pro redemptione tocius humani generis deo
patri se ipsum obtulit hostiam salutarem. In cujus facti nostri evidens
testimonium et robur perpetuum presentem litteram karactere sigillomm lo
nostromm duximus muniendam.
Actum anno domini m? cc? Ixx? septimo. Datum Hohen vels, mense
junio in die beati Medardi confessoris et episcopi.
Aus orig.-perg. (A) in Marburg (deutscho.)- Beide Siegel abgefallen. Ein zwei-
tes, in einzelnen ausdrücken und in der Wortstellung etwas abweichendes orig.-l^
perg. (B) in Darmstadt. Beide siegel gleichfalls abgefallen. Gredr. : Baur Hess.
Urkunden 2, 278 nr. 302 (nach B).
338. Ritter Eckard Kuppel bestätigt den verkauf von gutem seitens
der ritter Gerlach van Seibelsdorf und Gerlach und Herden von Ruhl-
kirchen an das deutsche haus bei Marburg. 1 277 jun. 25. 20
1277 Ne gesta hominum per defluxionem temporis valeant infirmari, litte-
^ * ' ramm solent memoria perhennari. Hinc est, qnod ego Eckehardus dictus
Kfippel miles omnibus tam presentis temporis quam futuri hujus scripti
teuerem audituris et yisuris cupio esse notum publice recognoscendo,
quod omnem vendicionem seu donacionem bonomm, hominum, juris- 25
dictionum vel judiciomm ubicumque sitomm per Gerlacum de Syboldes-
dorf et Gerlacum et Herdenum iratres de Rulinkirchin milites venera-
bilibus ae religiosis viris . . conmendatori scilicet et fratribus domus
Theutonicorum apud Marthpnrg quocumque titulo factam libero motus
arbitrio tamquam gratam michi et approbatam ratificavi et presentibus 30
confirmavi, obligans me bona fide omni actione et inpecione cessante
ipsam perpetuis temporibus inconvulsam et inviolabilem obseryare. In
cujus rei cautelam litteram hanc prenotatis . . conmendatori et fratribus
tradidi mei et soceri mei Gerlaci militis de Bidinfelt sigillomm appen-
sione cumtestiumsubscripcione roboratam. Testes vero sunt : Lndewicus35
de Rumerode , Wigandus et Bupertus fratres de Screkisbach , Gerlacus
de Syboldesdorf, milites ; item plebanus de Willingeshusen, frater Con-
radus de Lare, et alii quam plures fide digni.
Datum anno domini m. cc. Ixxvii., vii. kalendas mensis julii.
Aus nr. 791 (805) des Marburger copialbuches in Wien. 40
J
1277 Jun, 29. — 1277 Jun. 30. 255
339. Graf Friedrich der ältere von BeicfUiitgen gestattet ah lehns-
herr dem Johann von Günstedt den verkauf von fünf acher landes auf
der Bohnenwiese an das deutsche haus in Griefstedl.
Kelhra 1277jtt«. 29.
5 Nos Fridericus senior dei gracia comes de Bichelingen presenti 1277
scripto recognoscimus ac publice protestamur , quod nos qninque agros ^^"*
sitos in prato fabaram, qnos Johannes de Ganstete a nobis in feodo tenuit
et fratribus domus Theütonicorum in Grifstete vendidit, eisdem fratribns
proprietatis titulo perpetuo contalimns possidendos. In quorum recon-
lopensaeionem predictns Johannes in feodo a nobis recepit alia bona.
Hnjns rei testes sunt : comes Gozmarus de Kirchberch, Sifiridns de Ben-
deleyben, Lndovicus Specnlom, Hnnoldus, Conrados de Bennungen,
Henricus de Bendeleyben, milites ; Fridericus de Bebeningen, Marquar-
dus de Collede, Burchardus de Bendeleyben, et alii quam plures.
15 Acta sunt hec in Eelbera. anno domini m. cc. Ixxvii., iii. kalendas
julii.
Aus nr. 700 (713) des Marburger copialbuches in Wien. Gedr.: Gudenus Codex
4, 932. — Gleiche erklärung gab FridericuB junior comes de Bichelingen unter sei-
nem Siegel. Zeugen : frater Guntherus de Swarzbürch, frater Cristanus de Collede;
20 SiffriduB de Bendeleyben, Nencemannus de Bichelingen, Henricus de Collede, Hen-
ricus de Dimarrode, milites; Johannes de Gunstede, Emestus de Collede, Siffridue
de Gunstede. Actum Mittelhusen 1277 vi. nonas julii (jul. 2). Aus nr. 701 (714)
des genannten copialbuches.
340. Graf Otto von Nassau und seine gemahlin Agnes bestätigen die
2b Schenkung der kirche zu Ilerborn an den deutschen orden. Holler
bei Montabaur 1277 jwn. 30.
In nomine domini, amen. Otto dei graeia comes Nassauge et Agnes 1277
comitissa uxor ipsius omnibus imperpetuum. Ne facta modemorum, que ^^^' ^^'
digna sunt memoria posterorum. frustrentur ignorancia^ decet et exspe-
30dit ea sigillorum et scripti mnnimine vivoque testimonio perhennari.
Hinc est, quod nos presencium inspectoribus et auditoribns nniversis no-
tum esse cupimus et tenore presencium publice protestamur, quod nos ad
cor et conscienciam redeuntes deumque pre oculis revolventes et commu-
tare volentes transitoria pro mansuris, resignacionem et coUadonem
35 ecclesie in Herberen cum jure patronatas factas a nobili yiro pie recor-
dacionis domino Henrico quondam comite Nassaugensi progenitore nostri
Ottonis predicti in elemosinam domui fratrum Teutonicorum hospitalis
gloriose yirginis Marie Jerosolimitane per manus illustrium et inclitorum
yirorum venerande recordacionis Serenissimi domini Henrici quondam
40regis Bomanorum et domini Henrici quondam lantgravil Turingie cum
256 1277 ang. 18.
onmi sollempnitate ad hoc debita et consueta, a qnibas jam dicta ecclesia
in Herberen cum jure patronatns per eondem dominum Henricum comi-
tem Nassauge tenebatur in feudo, ratam habentes et gratam, sicut rite et
racionabiliter est facta pro remedio anime ejnsdem domini H. comilis
Nassauge pariter et salute, secundum quod in instrumentis jam dicti do- 5
mini Henrid comitis Nassauge et domini regis predicti super hoc con-
fectis plenius continetur^), pro nobis et omnibus nostris liberis et here-
dibus presentis scripti patrocinio confirmamus, bona fide promittentes pro
nobis , nostris liberis et heredibus fratri Mathie commendatori pro domo
predicta et pro fratribus domus soUempniter stipulanti resignacionem et lo
collacionem predictas ratas et firmas habere et per nos vel per alios verbo
vel facto, arte, modo, ingenio sive causa, de jure vel de facto contra non
facere vel venire, sed de eisdem contra omnem hominem viventem et fra-
tribus dicte domus verbum contradictionis yel impeticionis alicujus mo-
ventem pro nobis nostrisque liberis et heredibus debitam facere guaran- 1^
diam. Et renunciamus simpliciter et expresse excepcioni et actioni in
factum, doli condiccioni sine causa, litteris impetratis et impetrandis om-
nique alii auxilio juris canonici vel civilis, quod nobis vel nostris liberis
et heredibus contra predicta vel aliquod predictorum posset aliqualiter
suffragari. In cujus rei testimonium et robur perpetui firmitatis presens^o
instrumentum super hoc confectum pariter et conscriptum prefato fratri
Mathie commendatori nomine dicte domus tradidimus et tradimus sigil-
lorum nostrorum presentibus appensorum munimine roboratum. Sigillum
eciam nobilis viri domini Godefridi comitis Senensis presentibus appendi
rogavimus et optinuimus causa certitudinis amplioris. ^^
Acta sunt hec in villa Holendre apud Muntabur, anno domini m? cc?
septuagesimo septimo , in crastino beatorum Petri et Pauli apostolorum.
Presentibus jam dicto domino comite Senensi , domino (rerlaco de
Arenwelz ; Ruperte de Dryedorf et Weitere de Nassauwe ecclesiarum
plebanis; Ludewico de Are, Rorico de Geuershayn, Anselmo de Wizcil-30
linbach, Gisilberto dicto Schonehalz militibus, et quam pluribus aliis
fidedignis ad hoc vocatis pro testimonio specialiter et rogatis.
Aus orig.-perg. In Idstein (Dillenb. archiv). Die drei Siegel abgefallen.
341 . Dds Idoster Breitenau verkauft dem deutschen hause in Marburg
7/we% hüben in Wehren und Obermöllrich. 1 277 aug. 1 8. 35
1277 In nomine domini , amen. Nos Heinricus dei gracia abbas totusque
an«. 18. conyentus monasterii de Breidenowe litteris presentibus recognoscimns
et ad noticiam tarn presentium quam futurorum cupimus pervenire, quod
1) Nr. 20 a. 23.
1277 aug. 27. . 257
nos cnm consensa et voluntate unanimi dnos mansoB, videlicet unam in
Werhene et unum in superiori Meldriehe cum onmibus eorum pertinentiis
vendidimus fratribus domus Theuthonice de Marburg proprietatis titulo
perpetuis temporibus possidendos. Prefatis etiam fratribus justam et
5 veram prestabimus warandiam et jus advocatie predictorum mansorum
omnino deponemus, quandocunque fiierimus requisiti. Testes sunt : do-
minus Conradns Macz et dominus Gotfridus de Wettere canonici ecclesie
Fritslariensis, Johannes de Balehom ejusdem ecclesie yicarius, Johannes
plebanus de Meldriehe , Wigandus de Gyffelce et Wigandus de Helletal
loclerici, Hartmudus etVolcmarus scabini Fritslarienses. In hujus facti
evldentiam et munimen dedimus presens scriptum sigillorum nostrorum
munimine roboratum.
Datum anno domini m?cc? Ixxvii?, xv? kalendas septembris.
Aud orig.-perg. in Marburg (deutsche). Beide Siegel abgefallen.
15 342. Ritter Heinrich von Ilomberg überlässt dem deutschen hause
bei Marburg einkünfte zu Udenborn gegen andere von dem von ihm
betvohnten hofe. 1277 aug. 27.
Ne gestis hominum novercari possit oblivio, litterarum ea solent serie 1277
et testibus roborari. Hinc est, quod ego Henricus miles dictus de Hein- ^^^' "
20berg cum communicata, manu et consensu Cunegundis uxoris mee nee
non puerorum meorum decem solidorum redditus , quos habui et possedi
in villa Vdenbumen , contuli venerabilibus viris . . commendatori et fra-
tribus domus Theutonice apud Marburg proprietatis titulo perpetuo pos-
sidendos. Pro quibus contuleruut michi et meis heredibus decem soli-
25 dorum redditus , quos habebant dicti fratres in curia mea , quam nunc
inhabito, simili proprietatis titulo possidendos. Ut autem dicta coUatio
per me et uxorem meam facta roboris habeat firmitatem , dedi super eo
litteram presentem mei et universitatis de Hoinberg sigillorum munimine
roboratam. Testes hujus coUationis sunt: Wemherus de Besse, Euer-
30hardus dictus Holzsadel, milites; frater Wigandus de Hegene dictus
Äuca ; Henricus Thelonearius , Henricus de Heueide magistri civium in
Hoinberg ; Ditmarus de Monte , Wasmudus Puelle scabini ibidem ; Con-
radus Monetarius, Conradus Stutfoz, et quam plures alii fide digni.
Datum et actum feria sexta infra octavas beati Bartholomei , anno
35 domini m? cc? Ixxvii?
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Siegel abgefallen.
Hess. Urknndenbucli. I. 17
258 1277 sept. 29. — 1277 noT. 16.
343. Rittet^ Heinrich von Bischhausen überlässt dem deutschen hause
in Marburg eine hübe zu Obermöllrich, 1 277 sepL 29.
1277 In nomine domini , amen. Noverint universi tarn presentes qnam
futuri presentium inspectores , quod ego Heinricus de Bischofeshusen
miles mansum nnnm situm in Meldriche superiori, quem Cristianns quon- 5
dam civis Fritslariensis et sni heredes a me in feodo tennerunt et post-
modnm fiipertUB filius ejusdem et . . uxor Bua , Dagemarus , nxor sua et
pneri eorandem . . commendatori et fratribuB domns Thentonice in Mar-
burg me consentiente vendiderunt , ita qaod ego et mei heredes jus pro-
prietatis , quod ad me spectabat, . . mea uxore et pueris eonsentientibns lo
hospitali et fratribus predictis contuli libere perpetuo possidendum , pre-
stans ipsis justam et veram , ubicumque necesse habuerint , warandiam.
Et ne Ulla in posterum eis possit oriri questio , presentem paginam sigilli
mei appensione et testium subscriptione roboravi. Etiam meo rogatu et
ipsorum fratrum sigillum civitatis Fritslariensis, ut plenior ejus fiat cautio. i^
presentibus est appensum. Hujus rei testes sunt : dominus Gotfridus de
Wettere canonicus ecclesie Fritslariensis ; Wemherus etHermannus fratres
de Bischofeshusen et Wemherus de Besse, milites ; Otto de Valkenberg.
Rudolfus scultetus in Jaisberg; Conradus deHohenberg, Hartmudus Swin-
ouge, GumpertusStoro, Conradus Engelberti, Walthelmus, Conradus Was- :io
mudi, Volcmarus, Conradus de Glichen, Isfndus, Ludewicus de Berken et
Heinricus de Spangenberg, scabini oppidi Fritslariensis, et alii quam plures.
Datum anno domini m?cc? lxx?Yii?, iii? kalendas octobris.
Aus orig. -perg. in Marburg (deutsche.)- Drei angehängt gewesene siege!
sind abgefallen.
344. Ritter Emmerich Strebekotz zu Grünberg verkauft dem deutschen 25
hause in Marburg guter zu Seibelsdorf und Burkendorf und einkünfle
zu Hermannshain, 1277 nov. 16.
1277 In nomine sancte et individue trinitatis. Cum acta soUempnia plerum-
nov. 16. que deleat oblivio, nisi fulciantur,flingua testium vel litterarum stabili
firmamento, noverit igitur in perpetuum tam presens etas quam futuraao
posteritas , quod nos Emmerichus miles in Grunenberg dictus Strebekotz
communicatis manibus generorum nostrorum Hugonis scilicet et Wederoldi
filiarumque nostrarum Hedewigis videlicet et Adelheidis conjugatarum
eorundem , filii quoque nostri Strebekoti universa bona nostra in Sibol-
desdorf et in Burhchendorf situata tam in areis , agris , nemoribus quam 35
pratis , pascuis et aquarum decursibus et prorsus cum omni jure , quo
universaliter bona predicta ad nos videbantur hactenus pertinere, redditus
quoque novem solidorum in villa , que Hermanshain nuncupatur , annis
1
1277IIOV. 29 (28?). 259
singulis percipiendos juste et rationabiliter vendidimuB voluntate unanimi
ac concordi viris religiosis fratribus in Marpurg de domo Theutonica
dictis ac domui eonindem jam prediete jure proprietatis pacifice ac quiete
in perpetunm liabenda et possidenda cum univereis usufructibus dictorum
5 bonorum presentibus ac futuris , omnibus dictis bonis presencium testi-
monio nude exfestucantes , dando prenotata bona singula ac diversa do-
mui memorate pro yiginti ac octo marcis ac pro animarum nostrarum
remedio et salute, obligantes nichilominus prefatis fratribus et domui
sepedicte in fidejussoriam cautionem nos ipsum cum generis nostris ante-
10 dictis ; Ejiibonem militem dictum deQuecbume, Mengotum Aureum de
Cronenberg et Vitulum Wiseguckelonis filium castrenses in Grunenberg,
Gerlacum quoque de Nona castrensem de Nordecken pro debita et con-
sueta warandia eisdem de bonis omnibus facienda. Qui omnes, si, quod
absit, dicti fratres ex retardatione debite warandie in bonis sepedictis
15 seu ipsorum aliquibus proventibus quocunque modo dampnum sustinuerint
aliquale, Marpurg intrabimus, non exituri nisi prius debita warandia
legittime celebrata et facta , prout juris est , et etiam dampno totaliter
amputato. In cujus venditionis et abrenunciacionis nostre evidenciam
sigillum nostrum presentibus est appensum. Nos quoque Johannes miles
2odictus Aureus sigillum nostrum in predictorum testimonium duximus
appendendum. Testes etiam sunt: Gyso de Cygenberg et Widekindus
de Holtzheim, milites ; Folkenandus, Guntramus, Guntherus, Heinrichus,
scabini in Grunenberg, hü et alii quam plures fide digni.
Datum anno domini m?cc? Ixxvii?, vxi? kalendas decembris.
25 Ans orig.-perg. in Marburg (deutcho.)- Siegel : 1) abgefallen. 2) beschrieben
unter nr. 323.
345. Herden von Riihlkirchen verkauft dem deutschen hause in Mar-
bürg den halben zehnten zu Seibelsdorf auf sechs jähre,
Alsfeld 1277 710t;. 29 (28?).
30 Nos Herdenus dictus de Rulenkirchen huniversis Cristi fidelibus 1277
nov 29
presens scriptum visuris salutem yn eo , qui est ominum salus. Noverint (28?).
ygitur huniversi tam presentis quam futuri temporis omnes presens scrip-
tum yisuri , quod ego Herdennus predictus decimam meam dimidiam yn
Siboldesdorf vendidi domino conmendatori et domo osspitalis yn Marburg
35 pro nndecim talentis ad vi annos , yta quod predicta domus yn Marburg
recipiet vi *) fructus yn canpo et yn villa et yn omni yure ; et tunc libere
revertetur ad me. Et hec facta sunt cum consensu uxoris nostre legitime
et puerorum nostrorum. Ego eciam Herdennus fide data promisi predicto
1) D. h. 8 ex 1 es.
17*
260 1277dec. 20.
domino conmendatori et domni yn Marburg facere yiiBta[m] werandiam de
bis, qui ynsticiam querunt, ad tempus predictnm. Nos eciam Henricus de
Rumerade et Crugbo , Gbiso et Albertus frater noster dicti de Queebume
fide data cum Herdenno promisimus, ut que predicta sunt, rata, seryentur.
Quodsi de predictis sponsoribus hunus disscedit, alli exibunt, ut ynfra 5
iiiix dies alius ponatur. Ut autem ysta emdo ynvigolabilis permaneat,
presens scriptum sigillo civitatis yn Alesfelt duximus muniendum.
/ Datum anno domini m?cc? Ixxvii?, in vigilia Andree apostoli, quarto
kalendas decembris. Testes sunt: scultetus de Alesfelt, dominus L. de
Rumerade et R. filius suus, dominus Yigandus de Screxbbec, milites; etio
scabini: Rudegherus ante Waluam , C. Panchucho, Sifridus Scouenws ;
Ecchardus Porcus, Herbortus de Linden, et multi plures fide dingni.
Aus dem auffallend schlecht geschriebenen orig.-perg. in Marburg (deutscho.).
Siegel abgefallen.
346. Die kinder des ritters Fleming entsagen zu gunsten des deiUschen 15
hauses in Marburg ihren amprüchen auf guter zu Seibelsdorf.
Alsfeld 1277 dec, 20.
,^^^L Ego Ecehartus et Gherdrudis et Elizabet et Odilia sorores mee car-
dec. 20.
nales, quondam filius et filie Fleminbi militis felicis memorie, huniversis
Cristi fidelibus salutem yn eo, qui est salus omnium. Quia labilis est 20
hominum memoria, necessarium est walde warios futurorum incursus omni
diliencia premunire. Nos ygitur prescripti coram omnibus presens scrip-
tum visuris recongnossimus et presentibus protestamur libere et consilio
prehabito abrenunciasse de omni accione , quam habuimus ad fratres do-
mus osspitalis yn Marburg , et precipue de bonis , que sunt sita in Sibol- 25
desdorf. Hujus facti testes sunt: dominus Ludeuicus de Rumerade,
Vigandus de Screxbhc(!) milites, et Rudegherus ante portam Maguntinam
et Fridericus Haciche cives in Alesfelt , Richolfus et Henricus domini de
Rumerade, Vigandus cellerarius, Henricus plebanus de Oberade, yn
Vilingheshusen dominus Folpertus SeurceP), Otto dictus Slintwecche, 30
et ali quam plures fide dingni. Ut autem hec ordinacio racionabiliter facta
firma et inconvulsa permaneat, presentem paginam testimonialem , quia
proprio sigillo caremus, sigillo civitatis de Alesfelt duximus roborare.
Datum AUesfelt, anno domini m? cc? Ixxvii?, xiii? kalendas januarii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Auf der rückseite steht von hand des 35
XIV. jahrh. : Abrenunciacio Eck. Fleming militis. Die urk. ist von aerselben
eigenthümlichen hand geschrieben wie nr. 345. Siegel abgefallen.
1) Irrig für Snercel.
1278 Jan. 26. 261
347. Gertrtul wittwe des ritters Gumpert Hobeherr und ihre kinder
verkaufen dem deutschen hause bei Marburg ihre guter zu Londorf.
Amöneburg 1278 jan. 26.
In nomine domini, amen. Quoniam vetustas temporum novercari . 1278
5 solet humane memorie , necesse est, ut ea, que fimit in tempore, ne la-
bantar cum tempore , scripto commendentur et testimonio confinnentor.
No8 igitur Gerthrudis reliota quondam Gumperti militis ex Curia, Wide-
roldus, Volpertus, Gumpertus et Adolfus filii ejus, Emericho de Wolfes-
kelen et Älheidis ejus coUectalis, Eckehardus de Honuels et Albradis
10 ejus conthoralis , Johannes de Heistinchem et Gerthrudis sua coUateralis
neenon et Hildegardis relicta quondam Giselberti militis dicti Leo, generi
ac pueri nostri, presentium tenore recognoscimus publice protestantes,
quod consensu unanimi et manu coadunata bona nostra in Lundorph sita,
in quibus residet Albertus dictus Faber , cum omni frnctuum integritate
15 et utilitate et eo jure, quo ea hactenus possedimus, vendidimus rite viris
religiosis . . fratribus domus Theutonice apud Marpurg titulo proprietatis
perpetuo possidenda; renunciantes omnijuri. quod habuimus et habere
possemus in eisdem bonis, presentibus simpliciter et precise. Et ecce
quia quidam nostri pueri, Gerthrudis videlicet et Hildegardis, prefatarum
20 ad annos nondum venerunt legitimos , nos Adolfus filius quondam Wide-
roldi de Norteken , Emericho de Wolfeskelen , Eckehardus de Honuels,
Wideroldus, Volpertus, Gunpertus et Adolfus fide data promittimus
fratribus jam dicti ordinis , quod cum iidem pueri ad annos intrayerint
legitimos , sepedictis renuncient bonis infra decem annos proxime subse-
25 quentes. Verum si hoc in aliquo puerorum neglectum fuerit prefatorum,
nos more fidejussorum in Marpurg recipiemus usque ad plenariam talis
negligentie recuperationem. Hujus rei testes sunt : dominus Conradus de
Eruershusen miles ; Ludewicus , Gerhardus, Jacobus fratres de Selbem,
Johannes Sconeheldis, Bruno de Literstede, scabini in Ameneburg, Gode-
30 fridus de Linden , et alii quam plures. Ne autem in posterum super hoc
facto nostro aliqua suboriri possit calumpnia, presentem dedimus litteram
sigillis universitatis in Ameneburg, Adolfi, Emerichonis et Eckehardi
predictorum militum firmiter roboratam.
Datum et actum Ameneburg , anno domini m?cc? Ixx? octavo , vii?
35 kalendas februarii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel: 1) Stadt Amöneburg. 2) drei-
eckig; im Schild eine querbinde auf gemustertem gründe; umschr. : SIGILLVM*
ADOL . . DE- MIHCILBAHC- 3) abgefallen. 4] dreieckig; im schild ein adler-
flügel; umschr. : SIGILLVM- ECKAHARDI- DE- HOHENVELS-
262 1278 Jan. 31. — 1278 (1279) märz.
348. Das kloster st. Mathias bei Trier stellt den Albert von Londorf
und dessen brüder Heinrich und Ludwig unter die gerichtsbarkeit des
deutschen Hauses in Marburg. St. Mathias 1278 jan. 31.
1278 Nos Th. miseratione divina abbas monasterii sancti Mathie Treue-
rensis et H. prior et 6. prepositus totusque conventus ibidem univereis 5
presens scriptum yisaris volnmus esse notnm, qnod Albertum de Lundorf
et Heinricum et Lndewicum fratres ejusdem , homines nostros , domui
Theutonice in Marbpurch Mognntine dyocesis damas et donavimus per
presentes, volentes et eligentes, ut predicti tres fratres, scilicet Albertus,
H. etL., domus Theutonice jurisdictioni prefate in Marbpurch deincepsto
sint astricti et subjecti, ; tali conditione adjecta, ut jura nostra et servicia
a predictis tribus, videlicet AI., H. et L. fratribus , ut moris est, diebus
vite ipsorum sint nobis annuatim salya. Que jura si prefati tres dare et
presentare nobis neglexerint, commendator domus Theutonice supradiete
in Marbpurch nobis de hujusmodi jure a predictis tribus fratribus presta.ndo \'^
tenebitur. In hujus igitur rei memoriam presens scriptum domui Then-
^ tonice in Marbpurch memorate sigillo nostro tradidimus roboratum. Et
nos conventus supradictus sigillo domini nostri abbatis contenti sumns in
hac parte.
Datum apud sanctum Mathiam , anno domini m? cc? Ixx? septimo, 2o
feria secunda post festum beati Yalerii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutschoO. Siegel oval ; abt mit buch und 8t«b :
umschr. : S' THEODERICI. ABBATIS. SCI- MATHIE- TREVEREN- Rücksiegel
rund ; köpf mit umschr. : SIGILLV- PA ... .
349. 1278 (1279) märz.
•-».>
127S Ego Wemherus dictus de Linden quondam Luchardis filius conmu-
(1279) njcata manu Berthe uxoris mee vendidi Conrado dicto Reyen juniori.
marz. ^ •'
Alheidi sue conjugi civibus Wetflariensibus partem meam curie juxta
cimiterium in Luzellinden. In cujus facti eyidentiam tradidi sibi presens
instrumentum appensione sigilli civium de Wetflaria roboratum. Testes : 30
Gerbertus quondam advocatus , Bemo , Eckehardus , Conradus et Hein-
ricus fratres dicti de Dridorf , Marquardus de Nuueren, Gemandus Lye,
Wigandus Dythero , Hermannus Monetarius et Heinricus de Clazenfurt.
scabini Wetflarienses.
Datum anno domini millesimo ducentesimo septuagesimo octavo, 35
mense marcio.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel zerbrochen.
i
1278 (1279) mirz. — 1278 man 7. 263
350. 1278 (1279) märz.
Ego Gyselbertus dictus Bobpo miles communicata manu Cunegundis 1278
uxoris mee dicte de Langenstein universa bona mea in Grozenlinden sita maiz.
vendidi Conrad© Reyen juniori , Alheidi sue conjugi civibus Wetflarien-
5 sibuB. In cujus facti evidentiam tradidi sibi presens instrumentum . .
castellanorum de Calismunt et civium de Wetflaria sigillorum appen-
sionibus communitum. Testes: Eberwinus advocatus, Cuno, Phylippus,
Brandanus ^ Gerlacus dictus Lescho, Godefridus Lescho, Hermannus
Albus et Cuno frater suus , milites , castrenses in Calismunt ; item Ger-
lobertus quondam advocatus, Bemo, Conradus et Heinricus fratres dicti de
Dridorf . Eckehardus institor, Marquardus de Nuueren, Gernandus Lye,
Wigandus Dythero , Hermannus Monetarius et Heinricus de Cazenfuii;,
scabini Wetflarienses.
Actum et datum anno domini m? cc? Ixxviii?, mense marcio.
15 Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Beide siege! beschädigt.
351. Alheid wittwe des Hartmann Rösche verkauft dem deutschen
hause hei Marburg ihren hof zu Hausen hei Mölln,
Treysa 1278 märz 7.
Ea , que aguntur in tempore , ne simul labantur temporis fluxu, lit- !.^'^
20 terarum solent memoria perhennari. Hinc est, quod ego Alheidis relicta
Hartmanni quondam dicti Roseben una cum natis meis Henrico videlicet
et Widrado omnibus tam presentis temporis quam futuri hujus scripti
inspectoribus notum esse [volo i publice recognoscendo, quod cnriam meam
sitam in Husin apud Mulen cum omnibus suis pertinentiis et omni juri-
25 dictione , qua hactenus pertinere ad me dinoscebatur , bonorandis et re-
ligiosis viris . . commendatori et fratribus domus Teutbonice site apud
Marpurg vendidi rite et legittime pro xxx marcis denariorum in pecunia
jam michi numerata et soluta in veram proprietatem quiete perpetuis
temporibus possidendam, predictorum liberorum meorum Henrici et
30\yidradi ac domini mei Gerlaci dicti de Nordeckin, a quo eandem curiam
cum suis pertinentiis in feodo babui , atque omnium heredum ejus bona
voluntate et pleno consensu super ratihabitione hujusmodi venditionis
aceedente. In cujus rei evidentiam ampliorem litteram haue, cum sigillum
proprium non habeam, appensione sigilli civium in Treyse robur accipere
35 cum subscriptione testium impetravi. Testes vero sunt : Conradus Cruc,
Conradus de Lumesvelt , Rudolfns de Marpurg , milites ; item Conradus
senior Monetarius et Wigandus filius suus , Godiridus Gnost , Conradus
Wibel, Rudolf US Vloge, scabini in Treyse, et alii plures fide digni.
Datum Treyse, anno domini m?cc?lxx?viii?, nonas marcii.
40 Aus orig.-perg. in Marburg fdentscho.]. Siegel zerbrochen.
264 1278 marz 17. — 1278 jol. 14.
352. Die von Romrod schenken dem deutschen harne in Marburg
ihren leibeigenen Siegfried zu Ehringshausen^ früher zu Zell,
Romrod 1278 märz 17.
1278 Ne bene et rite ordinata per malicias pervertencium vertantur in
marz 17. errorem, nos Henricus et Albertus frater noster et sorores nostre et do- 5
mina Alheidis mater nostra recongnossimus et presentibus protestamnr,
cum simus dicti de Rumerade, quod nos virum nostrum Sifridum de
Iringheshusen et quondam de Cella dedimus ad domum osspitalis in Mar-
burg et fratribus ibidem liberum et solutum cum omni jure sicut ceteros
ipsorum homines perpetualiter obserwandum. Ne quis in posterum per 10
ingnoranciam seu maliciam de ac ^) donacione dubius efficiatur , presen-
tem literam testimonialem scribi fecimus et nostri sigilli inpressione ro-
borandam et muniendam.
Datum Rumerade, anno domini m? cc? Ixxviii?, xvi? kalendas aprilis.
Testes sunt: dominus Berthous de Iringheshusen miles, Gunpertus scul- 15
tetus , Yigandus cellerarius , Bemoldus , Henricus plebanus de Oberade,
et quam plures fide digni.
Aus orig.-perg. In Marburg (deutscho.) . Die urk. ist von derselben band ge-
schrieben wie nr. 345 u. 346. Siegel dreieckig ; zwei thtirme ; umschr. : SIGILLVM-
HEINRICI- DE- RVMERODE. 2ö
353. Ritter Adolf von Heuchelheim und seine söhne entsagen zu
gunsten des deutschen hauses bei Marburg ihren ansprachen auf die
brüder Albert und Heinrich von Londorf dessen 1278 jt//. 14.
1278 Nos Adolfus miles de Huhgilhem , Eberhardus et Bemhelmus nati
jui. 14. jj^gj Omnibus tam presentibus quam futuris, quibus hoc scriptum fuerit25
exhibitum, notum esse volumus publice protestando, nos omni impetitioni
et actioni , que nobis ratione Alberti et Henrici fratrum de Lundorf ad-
versus honorabiles et religiosos viros . . commendatorem et fratres domus
Teuthonice apud Marpurg conpetere aliquando yidebatur, renunciasse
simpliciter et absolute, omne jus nostrum, si quod in personis predictornm 30
fratrum , Alberti videlicet et Henrici , olym habuimus, in dominium pre-
fatorumvirorum .. commendatoris scilicet et fratrum plenetransferendo tam
liberaliter quam libenter. In cujus rei cautelam et certitudinem ampliorem
ego Adolfus cum sigillo meo una cum appensione sigillorum Macharii militis
et civitatis in Giezzen, qui ad instantiam meam ac meorum filiorum Eber- 35
hardi et Bemhelmi ea apponere consenserunt, hanc feci litteram com-
muniri. Testes hujus sunt : Waltherus Sluno , Eckehardus de Buches-
1) Statt hac.
1278 jul. 16. — 1278 aag. 8. 265
ecke, Conradus de Kinzynbach, milites ; Gerlacus dictus Treivleis, 6er-
laeus pistor, scabini in Giezzen, et alii quam plures, qui pariter affuernnt,
fide digni.
Datum in Giezzen, anno domini m?cc9 Ixx? viii?, pridie ydus mensis
öjulii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutacho.). Siegel : 1) dreieckig; vier aneinander
hängende; vom oberen schildrande ans nach unten gerichtete zacken, darunter eine
lilie; umschr.: S M- ADOLFL DE- HüHELHEM- 2) Macharius v. Linden , be-
schrieben unter nr. 323. 3) abgefallen.
10 354. Herdan von Ruhlkirchen verkauft dem deutschen hause in Mar-
burg seine guter zu Reprode, 1 278 juL 1 6.
Ne rerum gestarum veritas cadat in oblivionem hominum. memoria 1278
litteranim solet sepius perhennari. Hinc est, quod nos Herdanus de Hole- ' ^'
kirhen necnon Elyzabeth predilecta nostra uxor , Gerlacus filius noster
l5ceterique coheredes recognoscimus ac coram omnibns presentem litteram
inspecturis seu ejus continentiam audituris publice profitemur, quod bona
nostra in Repfenroide una cum hominibus et aquarum decursibus , pratis
ac nemoribus dictis bonis adtinentibus et universis proventibus matura
deliberatione prehabita parique consensu fratribus Thethonicis de Mar-
20 bürg dedimus ad emendum more propriario in perpetuum possidenda.
Hujus rei testes sunt : Wigandus miles de Screcizbach , villicus dictus
Scade in Alsuelt, Herbordus, Rodegerus, Fredericus maritus domine
Hazehen, Sifridus dictus Scaufoz, scabini in Alsuelt, et quam plures alii
fide digni. Ne ergo emulatrix invidia seu temporum prolixitas premissa
25 valeat obnubilare , presens scriptum dedimus sigillo burgensium in Als-
uelt firmiter conmunitum.
Datum anno domini m? cc? Ixxviii?, in crastino in divisione aposto-
lörum.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.) . Auf der rückseite steht von band des
30 XIV. jahrh. : Bona in Reperode. Siegel abgefallen.
355. Christine wittwe des schultheissen Richwin zu Alsfeld verkauft
dem deutschen hause in Marburg ihre guter zu Bulkendorf
Alsfeld 1278 aug. 8.
Quordam memorandos actus hominum infirmat processus temporum, 1278
35 cautum est , ut quod temporaliter agitur, litterali memorie commendetur. *"*^'
Hinc est, quod ego Cristina relicta Richwini bone memorie quondam
sculteti in Elsfelt notum esse cupio universis tam presentibus quam futuris
presentis scripti inspectoribus publice protestando , me cum communicata
. manu natimeiWigandi et filiarum mearum Elyzabeth acirmindrudis atque
266 I27Snov. 13.
aliornm pueroram meorum omnia bona mea sita in Bulkindorf cum areis,
ortis, curiis, agris, pratis, nemoribus, pascnis, rivis, aqnis, terris [coltisjet
incultis, cum omnibus aliis suis attinentiis et juribns, cum omni utilitate
et proventn, qui nunc est aut in futnrnm faerit, omni eo jure, quo eadem
bona ad me devoluta hactenus possedi , religiosis et honorandis viris . . 5
commendatori et fratribns domus Teuthonice in Marpurg pro dnodecim
mareiB denariornm legalinm in pecunia jam michi nnmerata vendidisse
rite et rationabiliter in veram proprietatem quiete perpetuis temporibns
poBsidenda. In cujus rei evidentiam , ne ulla in posterum ambiguitas aut
altercatio suboriri possit inimica , litteram haue , cum proprium sigillum lo
non habeam , appensione sigilli civitatis Elsfelth predictis viris . . com-
mendatori et fratribus obtinui communiri. Testes vero sunt : Richolfus
de Kumerode, Wigandus de Screckisbach , Berthous de Yringishusin,
Hartmannus de Loberbach, milites; Eckehardus de Loberbach, item
Scado scultetuB in Elsfelth, item Fridericus maritus Hazzege, itemis
Scouuz, scabini in Elsfelth, item Henricus ibidem, qui aliquando moratns
fuit in Swensberg, et alii plures fide digni.
Datum et actum in prefato opido Elsfelth , anno domini m? cc? Ixx?
viii?, sexto idus mensis augusti.
Aus orig.-perg. mit siegelbruchstück in Marburg (deutscho.). 20
356. Ritter Eckard Kuppel genehmigt den verkauf von gütern in
seinem gericht Katzenberg seitens des ritters Emmercho Strebekotz
und dessen Schwiegersohnes Widerold an das deutsche haus zu Mar-
burg. 1278 nov, 13.
1278 Nos Eckehardus miles dictus Kaphel recognoscimus ac coram omni- 25
bus presentem litteram visuris seu ejus continenciam audituris publice
profitemur , quod una cum legitima uxore nostra nomine Joytte abrenun-
ciavimus consilio prehabito sufficienti super empcione bonorum in nostra
jurisdictione videlicet Kazenberg sitorum , que fratres Thetonici de Mar-
burg apud Emmerchonem militem dictum Strebekoz nostrum consangui- 30
neum necnon Wederoldum ejus geneinim emerunt in perpetuum possi-
denda ^] . Hujus rei testes sunt : Gerlacus de Beidenfelt , Hermannus de
Rukershusen , Wigandus de Screcizbach , Rupertus frater suus , milites ;
necnon villicus in Alsuelt dictus Scade, Rodegerus, Sifridus dictus Scofoz,
scabini ibidem, et quam plures alii fide digni. Ne igitur emulatrix invidia 35
seu temporum prolixitas presens factum valeat inpedire , hoc scriptum
dedimus nostro sigillo firmiter conmunitum.
Acta sunt hec anno domini m?cc?lxxviii?, Briccii confessoris.
1) Nr. 344.
i
1278 dec. 6. — 1278 der.. 8. 267
Aus orig. -perg. in Marburg (deutscho.). Auf der rUckseite steht von gleichz.
band: Abrenuntiatio Eckehardi Kuphel. Siegel zerbrochen.
357. Herdan von Ruhlkirchen verkauft dem deutschen hause m Mar-
burg seinen zehnten zu Seiheisdorf auf acht jähre, 1278 dec. 6.
5 Ne reram gestarnm veritas cadat in oblivionem , cautum est, nt 1278
Hai* ß
quicquid temporaliter agitur , litterali memorie perhennetur. Hinc est,
quod nos Herdanns de Rolekirchen necnon Elizabeth dilecta nostra colla-
teralis cnm Gerlaco iilio nostro dilecto recognoscimns ac coram omnibns
presentem litteram visuris seu ejus continentiam audituris publice pro-
10 Atemur, quod deeimam nostram in Siboldizdorf cum omni jure, quo ad
nos est devoluta, consilio snfficienti prehabito ac pari consensu viris pro-
vidis et devotis fratribus Thethonicis in Martburg ad viii annos vendi-
dimus pacifice possidendam, quibus exspiratis predicta decima ad nos
rediet libera et soluta. Hujus vero rei testes sunt: Wigandus miles de
15 Screcizbach, Eckehardus de Lynden, Albertus de Komeroide, Kenhardus
de Aldenburg , Herbordus , nobiles ; necnon Fredericus maritus domine
Hazehen , Rodegerus ante portam Moguntinam , Huzmannus , Conradus
dictus Pankohe, scabini in Alsuelt, et quam plures alii fide digni. Super
quo facto etiam presens scriptum dedimus et sigillo burgensium ejusdem
20 opidi Alsuelt rogavimus conmuniri.
Datum anno domini m? cc? Ixxviii?, in die Nicolai confessoris.
Aus orig. -perg. mit siegelbruchstUck in Marburg (deutsche).
358. Graf Gottfried von Ziegenhain genehmigt als lehnsherr den ver-
kauf des zehnten zu Seibelsdorf seitens Herdans von Ruhlkirchen an
25 das deutsche haus in Marburg, Treysa 1 278 dec, 8.
Nos Godfridus comes de Cygenhain presentibus recognoscimns et ad i278
modemorum et futurorum noticiam cupimus pervenire , quod ad preces ^^' ^'
Herdeini de Rulekirchen etGerlaci filii ejusdem consensimus bono animo
ac libenti super eo, videlicet quod antedicti H. et G. deeimam in Sibol-
30 desdorf, quam a nobis possident sub titulo feudali, fratribus domus Teu-
tonice in Marcpurg cum omni utilitate vendiderunt ad spacium viii anno-
rum. In cujus consensionis certitudinem ampliorem presentem litteram
pr^habitis fratribus domus Teutonice nostri sigilli munimine tradimus
roboratam.
35 Datum Treyse, anno domini m? cc? Ixxviii?, feria v. post festum beati
Nicolay.
Aus orig. -perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen.
febr. 1.
268 1279 febr. 1.-1279 febr. 12.
359. 1279 /efer. 1.
1279 Nos Albertus dictus Rinka gener Henrici Worstebendel , Ayledis
mea uxor et Hilla becgina relieta quondam Budolphi mei patris recogno-
scimus , quod omnis questio , que inter nos ratione bonorum sitorum in
Sinkershnsen et aliorum quorumcumque relictorum a prefato Budolpho s
bone memorie tarn debitorum quam possessionum fuit mota, per arbitros^
videlicet Albertum de Scrickede militem, Ludewicum de Wronhusen,
Gonradum Worstebendel et Angelum scabinos in Marburg . amicabiliter
est sopita, ita quod ego Albertus et Aileydis mea uxor renunciamus bonis
sitis in Sinkershusen aliisque omnibus possessionibus, debitis et bonis, ip
que prefata Hilla nunc possidet vel in futurum possidebit. Prefata quoque
Hilla omnia , que nobis in forma arbitrii jussa fuit facere , adimplevit.
De areis eciam . in quibus residemus ego et Henricus dicte Hille frater,
taliter est per arbitros ordinatum , quod quisque suam aream in eadem
longitudine et latitudine et separacione , qua nunc habet, si aliquandoio
edificia superposita per ignem destruentur aut ruinam, obtinebit et reedi-
ficabit, prout nunc separate sunt et distincte, quando placuerit, quisque
suam. Preterea dictam ordinacionem arbitrariam inviolabiliter observare
promisimus sub pena sex talentorum denariorum, quibus firmiter est val-
lata , medietate cedente arbitris et reliqua medietate sculteto. Testes : 20
arbitri suprafati et Walterus de Thine scultetus Marburgensis, Ospertus,
Conradus frater suus, Sifridus in Fossato, Henricus Worstebendel, Wal-
therus frater suus, Eckehardus Wolfrude, scabini ac cives Marburgenses.
Ad majorem quoque evidenciam presentem litteram sigillo universitatis
civium in Marburg petivimus pariter roborari. 25
Actum anno domini m? cc? Ixx? nono , in vigilia purificacionis beate
virginis.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche.)- Siegel abgefallen.
360. Riiler Dimar burgmann zu Kalsmunt und seine gatlin Mechtild
vermachen dem deutschen hause bei Marburg ihre guter zu Wetzlar^ Du- 30
denhofen^ Blasbach^ Altenstädten^ Wetz und Quembach. 1 279 febr. i 2.
1279 In nomine domini, amen. Cum ea, que fiunt in tempore, simul
labantur cum tempore, expedit, ut que aguntur, in scripta publica redi-
gantur. Hinc est, quod nos Dymarus miles castrensis in Galsmunt et
Methildis uxor mea notum esse cupimus universis per presens scriptum, 35
quibus videre fuerit oportunum . quod zelo pietatis ac devotionis incitati
ob honorem dei omnipotentis et gloriose virginis matris ejus Marie in
remedium animarum nostrarum et salutem communicata manu et unanimi
Yoluntate personas et res nostras , bona scilicet infrascripta, contulimus
febr. 12.
1279febr. 16. 269
liberaliter et assignavimus dileetis ac venerabilibiis in Cristo personis,
fratribus videlicet domus Theutonice apud Marpurg titulo elemosine per-
petuo possidenda: curiam nostram Wetflarie sitam, quam inhabitamus,
cum ejus appendiciis universis ; item medietatem decime in villa Dudin-
5 höbe et alia quecumque bona nostra ibidem sita; item bona nostra in
Blasbach et in Aldinstede sita ; item bona nostra in Wetfe et in Quenen-
bach sita; tali tamen conditione interposita, quod nos bonorum hujusmodi
usufructum temporibus vite nostre, aut quamdin alter nostrum altero forte
premortuo yitam duxerit, percipiemus et si, quod absit, tante necessitatis
10 ac indigentie articulus nobis ingruerit, bona eadem vendere seu alienare
nobis liceat pro recuperanda necessitate nostra , contradictione qualibet
non obstante. Post mortem vero amborum prelibata bona cum omni jure,
quod habuimus in eisdem, cedent in usus fratrum predictorum perpetuos
liberaliter et solute propter deum, sicut superius est expressum. In cujus
15 facti memoriam conscribi fecimus hanc litteram et appensionibus sigillo-
rum civinm de Wetflaria necnon domini Walten ibidem plebani commu-
nitam porreximus fratribus supradictis. Testes sunt: Eckehardus, Con-
radus et Heinricus fratres dicti deDridorf, Gerbertus quondam advocatus.
Bemo, Marquardus de Nuueren et Gemandus Lye, scabini Wetflarienses.
20 Actum et datum anno domini m? cc? Ixxviii?, pridie idus februarii.
Ans orig.-perg. in Marburg (deutsche.)- Beide Siegel hängen an. Das zweite,
oval, zeigt einen stehenden geistlichen, der die hände zum segen erhebt ; amschr.:
S' WALTERI. PLEBANI. WETFLARIENSIS-
361. Christine wiUwe des schuUheissen Richwin zu Alsfeld, ihr söhn
25 und ihre Schwiegersöhne verbürgen sich dem deutschen hause in Mar-
bürg dafür, dass Christinens noch unerwachsene tochter Bertha den
verkauf der guter zu Bulkendorf gutheissen werde,
Alsfeld 1 279 febr. i 6.
Ne memorandos actus hominum infirmet processus temporum , cau- 1279
30 tum est, ut quod temporaliter agitur, litterali memorie commendetur.
Hinc est, quod nos Eirstina relicta quondam Richiwini sculteti in Alsfelt
etWigandus natus ejus, Bertholdus de Sulahe civis in Hersfeidia necnon
Ditmams de Spangenberg generi ipsius teuere presentium recognoscimus
publice protestantes , quod cum omnes pueri mei Kirstine predicte cum
35 aliis coheredibus excepta Bertha filia mea, eo quod nondum annos discre-
tionis attigisse dinoscatur, venditioni bonorum sitorum in Bulkindorf
facte religiosis viris . . commendatori et fratribus domus Teuthonice in
Marpurg, de qua in ipsorum privilegio alias plenius continetur ^j , coadu-
1) Nr. 355.
febr. 16.
270 1279 febr. 22.
nata manu et pari voluntate una nobiscum consenserint, abrenunciando
omni juri et actioni , que super recuperandis predictis bonis in posterum
eisdem competere videretur, nos Kirstina, Wigandus, Bertholdus, Dit-
marus prenotati fide data promittimus et presentibus no8 fortiter astrin-
gimus, quod procurabimus Bertham prefatam, cum annos legittimos in- o
traverit, quoad repetitionem eonindem bonorum suo juri abrenuntiare
penitus et actioni , sicut et per nos jam dinoscitur esse gestum. Alioquin
in Alsfelt statim communem intrabimus tabernam more fidejussorio, nun-
quam inde exituri nisi in hac parte commendatori et fratribus prehabitis
per abrenuntiationem ipsius Berthe quoad hujusmodi^y fuerit pleniusio
satisfactum. In cujus rei cautelam litteram hanc sigillo civitatis Alsfelt
rogavimus communiri. Testes vero sunt: Wigandus de Screckesbaeh
miles, Albertus de Rumerode, Herdenus de Ruleskirchen, nobiles ; Rude-
gerus ante portam Maguntinam^ Fridericus Longus, Gonradus Pankucha,
Sifridus de Omesa, scabini in Alsfelt, et alii plures. 15
Datum Alsfelt, anno domini m? cc? Ixx? ix?, xiiii? kalendas martii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)* Siegel abgefallen.
362. Ritter Berthold von Ehringshausen und seine vei^vandten ver-
kaufen dem deutschen hause in Marburg leibeigene zu Burkendorf.
1279 /efer. 22. 20
1279 Ne rerum gestarum veritas cadat in oblivionem, cautum est, ut
quicquid temporaliter agitur , litterali memorie conmendetur. Hinc est,
quod nos Bertous miles de Yrengizhusen, Gerdrudiz uxor nostra, Johan-
nes et Kaboldus fratres , nostri sororii, Jotta glos nostra recognoscimus
ac coram omnibus presentem litteram visuris seu ejus continentiam au- 25
dituris publice profitemur, quod Hermannum et uxorem suam dictam
Myenze , Conradum et uxorem suam , Sifridum et Heidewigim uxorem,
Burchardum et Helburgym conjugem suam, Gemandum et Eunegundim
suam uxorem, Methildim sine marito, Lodewicum et Gerdrudim ejus
uxorem, Adelheidim et omnes pueros predictorum hominum de Bureken- 30
dorf cum omni jure, quo nobis et nostrorum antecessorum ^) astricti
fuerant, dedimus manu coadunata fratribus Thetonicis in Marburg ad
emendum, qui ipsos sicut alios homines ipsis astrictos confovebunt. Pro
una autem puella, sorore predictarum coheredum, non ad abrenunciandum
matura nomine Berta predictus dominus Bertous et Herdanus de Rule- 35
kirhein fidejusserunt , ut ipsa abrenunciet super vendicione predictonim
hominum, cum ad annos maturos peiTenerit, quemadmodum fratres pre-
febr. 22.
1) Fehlt etwa venditionem.
2) Fehlt etwa dicioni.
I
1279 ma« 3. 271
8cripti et sorores ejus feeerunt. Hujus rei testes sunt: dominus Wigan-
das miles de Screizbach, Albertus de Romeroide^ Herbordus de Linden,
Herdanus de Rulekirhen, nobiles residentes in Alsuelt; item dominus
Petrus plebanus in Hadebratizhusen , dominus Wigandus plebanus in
5 Moren; quidam dictus Rukel de Yrengizhusen, Guntramus ibidem, Her-
danus carpentarius , Gerhardus gener ejus, Henrieus de Scelmenhusen,
et alii quam plures fide digni. Ad majorem evidenciam hujus facti pre-
sentem litteram dedimus , quam munimine sigilli universitatis in Alsuelt
rogavimus ponmuniri.
10 Datum anno domini m? cc? Ixxix?, in catedra Petri.
Aus orig.-perg. mit Siegel in Marburg {deutscho.}-
363. Die eheleute Hugo Hesse und Alheid verkaufen dem deutsche^i
hause in Marburg ihre guter zu Rossberg ^ Elmshausen^ Rode^
Pfaffenwiesen und Hubel sotvie zwei leibeigene. 1279 märz 3.
15 Nos Hugo et Alheidis mea uxor tenore presentium profitemur et pu- 1279
blice protestamur, quod pari ac unanimi consensu vendidimus conventui
domus fratrum Theutonicorum in Marburg bona nosti*a sita in Rosse-
berch et in Elmudehusen , in Rode et in Paphinwisen et in Hubele cum
omni jure, quo eadem bona hactenus possidebamus, et cum omnibus atti-
20 nentiis , que cum dictis bonis habuimus , videlicet tam in silvis quam in
pratis. pascuis, campis, fluminibus et ripis, libere etquiete perpetuo
possidenda cum consensu et cum abrenuntiatione sororis mee dicte Be-
terse et mei sororii Hugonis predicti dicti Kalb et Johannis mei fratris et
Heinrici. Insuper cum predictis bonis dedimus duos viros, videlicet Lu-
25dewicum dictum de Hagebumin et Geroldum dictum de Rosseberch.
Huic autem venditioni intererant testes subscripti, videlicet Johannes
dictus Guldin etEmericus dictus Strebekoz, Knibo, milites; Yolkenan-
dus, Heinricus et Wlpertus fratres dicti de Sasen, Angelus, Theodericus,
Guntramus de Lindenstrut, Heinricus maritus Hildegardis, et quam plures
30 alii fide digni. Ut autem ista venditio atque emptio firmiter perseveret
ac maneat inconvulsa, nos universitas civium inGruninberg litteram pre-
sentem roboravimus nostri appensione sigilli. Ego etiam Johannes dictus
Guldin miles in testimonium firmius presentem cedulam mei sigilli muni-
mine roboravi. Preterea ego Emericus dictus Strebekoz in firmitudinem
35 de supradictis habeudis meo sigillo presentem paginam roboravi.
Datum anno domini m? cc? Ixxviüi?, v? nonas martii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel: 1) brnchstück. 2) und 3) ab-
gefallen. — Unter gleichem datum stellte Hugo bürgen für die währschaft dieses
Verkaufs. Bürgen für Hugo und seinen abwesenden bruder Johann sind : Emericus
40 miles dictus Strebekoz, Knibo, Wideroldus dictus de Nordekin, sororius meus
272 1279 märz 25. — 1279 mai 15.
(Hugonis) dictus Kalb. Auch Mengotus dictus Guldin soll btirge sein, wenn er
kommt. Siegler: Johannes dictus Guldin et Emericus dictus Strebekoz. Orig.-perg.
wie vor. Beide Siegel abgefallen.
364. Das deutsche kam in Marburg verpachtet eine hübe in Ober-
zennem. 1 279 märz 25. 5
.P'^^ In nomine domini, amen. Ne in oblivionem transeant que agantar,
expedit et est cautum, ut seriptis, sigillis testinmqne mnnimine roboren-
tur. Nos igitur frater Gerlaens commendator totusque conventus fratrum
domus ToYtonice de Marporg omnibus presens scriptum intnentibns volu-
mns esse notum, quod nos eonsensu unanimi et coneordi quendam nostmm lo
mansum in campo ville Genre superioris situm, quem nobis et nostre
ecclesie dominus Henricus dictus Moninus sacerdos, Fritslariensis ecclesie
vicarius, divine remunerationis intuitu dinoscitur contulisse , Yolperto de
Cenre, Bertradi sue uxori ac Volperto clerico, filio eorundem, forensi jure
contulimus, quamdiu yixerint, libere possidendum ; ita tamen , quod de 15
manso eodem in feste beati Michahelis maldrum siliginis mensure Frits-
lariensis et duas aucas , in camisprivio vero duos pullos annis singulis
nobis solvent. In herum testimonium et munimen dedimus presens scri-
ptum nostri commendatoris antedicti sigilli munimine roboratum. Testes
autem sunt: Godefridus de Wettere, Gonradus Maz, Elgerus, GodeMdus20
Godeleui, canonici Fritslarienses; Hildegerus, Bertoldus Groch, sacer-
dotes.
Actum et datum anno domini m? cc? septuagesimo nono , in vigilia
palmarum.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche.). Siegel verletzt. 25
365. Der priester Heinrich Munin schenkt dem deutschen orden guter
bei Fritzlar und Zennern^ behält sich jedoch den ertrag derselben auf
lebenszeit vor. 1279 mai 15.
1279 Ego Heinricus sacerdos dictus Munin omnibus presens scriptum in-
™*^ ^^' tuentibus cupio esse notum, quod decem jugera in campis Frittlariensibus 30
Sita , terciam partem domus et curie et unum mansum in Genre , que me
contingebant ex justa divisione hereditatis patris et matris mee, ecclesie
sancte Marie hospitalis fratrum Theutonicorum contuli propter deum ; ita
videlicet, quod ad tempus vite mee quicquid de ipsis bonis proveniat,
michi ministretur; post mortem vero meam jam dicta ecclesia omma35
libere possidebit. Do eciam fratri Ludewico procuratori curie in Melde-
riche potestatem vendendi et ordinandi, quicquid de eisdem bonis ecclesie
sepedicte et michi utilius fuerit ordinandum. In hujus rei testimonium
mal 16.
1279mAi]6. 273
presentem litteram sigillis domini . . decani et domini G. de Wetere ca-
nonicorum et . . viceprepoßiti eeclesie Frieslariensis petii roborari.
Datum anno domini m? cc? Ixx? ix?, idns may.
Ausorig.-perg. in Marburg (dentscho.)* Siegel : 1) abgefallen. 2) und 3} zer-
5 brechen.
366. Heinrich von Kiriorf verkauft dem deutschen hause bei Marburg
seine ^üter zu Stausebach. Amöneburg 1 279 mai 1 6.
In nomine domini, amen. Temporales aetns absorbet hnmani generis 1279
dolus , nisi firmo vallentnr amminicnlo litterarum. Ego igitur Henricus
10 de Kircdorph publice recognosco et ad noticiam pervenire cupio univer-
sornm, quod manu eoadunata et consensu unanimi mee eonjugis Cune-
gundis, matris mee Eufemie, fratris mei Yolperti et sororum mearum
Sophie, Ysenthrudis et Elizabeth rite vendidi viris religiosis . . fratribus
domus Theutonice apud Marpurg bona mea in Stnzenbaeh sita , quorum
I5medietas olim fuerat domini Yolperti de Eyrcdorph patrui mei, cum Om-
nibus juribus suis quiete et libere perpetuo possidenda , promittens fide-
liter una cum dominoHartmanno deLouerbach et Johanne de Heistinchem
sub datione fidei, ipsis super hiis debitam prestare temporibus congruis
warandiam. Sin autem , Marpurg cum prefatis , videlicet domino Hart-
20 manne et Johanne intrabo, non exitums et comesurus ilico^). quousque
id ad effectum perductum faerit aut bona alia supradictis equipollentia
conparata sint, quibus antedicti fratres contenti fnerint, vel viginti marce
date ad recuperandum hujusmodi, ita ut dictum est, si mere non fuerint
warentati. Nos vero Hartmannus de Louerbach et Johannes de Heistin-
25 ehern recognoscimus nos ad prelibata omnia presentibus obligates. Hujus
rei testes sunt: dominus Adolfus sculthetus de Ameneburg, Yolpertus de
Curia, Conradus de Eruershusen, Conradus de Marcdorph, milites; Ren-
hardus de Aldenburg , Theodericus rector scolarium in Ameneburg, Lu-
dewicus , Gerhardus , Jacobus fratres de Selbem , scabini ejusdem loci^
30 et alii quam plures. Prefata autem bona possidet et colit quidam colonus
nomine Ludewicus. Ut autem acta presentia maneant in vigore debite
firmitatis , presentes litteras ipsis contuli sigillo venerabilis universitatis
in Ameneburg consignatas.
Actum et datum Ameneburg, anno domini m? cc? Ixxix?, xvii? kalen-
35 das junii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche.)* Siegel abgefallen.
1) Orig. commessnras silieo.
Hess. Urknndenbncli. I. lg
274 1279 mai 28. — 1279 nov. 1.
367. Der schaler Albert von Romrod genehmigt den verkauf von gu-
tem seitens seiner mutter Adelheid von Schlitz und seines Bruders
Heinrich an das deutsche haus in Marburg. Romrod 1279 mai 28.
1279 ^08 Albertus Scolaris de Bumerode, filias Adelheidis dicte de
Sluedizse junior, recognoscimus ac coram omnibas haue litteram visuris o
seu ejus tenorem audituris publice profitemur, quod consilio sufBcienti
prehabito ac proprio cordis arbitrio quolibetque dolo cessante abrenun-
ciavimus super vendidone preambulorum nostrorum bonofum , que pre-
dilecta mater nostra prefata, videlicet Adelheidis dicta de Sluedizse , ac
Henricus de Rumerode noster frater predilectus viris religiosis et devotis lo
fratribus Theutunicis in Marthpurg , cum annos mataros nondum attige-
rimus, vendiderunt. Cujus rei testes sunt: Richolfus de Romerade, Ger-
lacus de Ditizhusin, milites; Albertus dictus de Romerode, Herbordus de
Lindin ; nobiles; Fridericus Longus, Ludewicus congnatus Rodewigi.
cives in Alsuelt, et quam plures alii fide digni. Ad ampliorem eciami5
evidenciam presentis facti presens scriptum dedimus munimine sigilli
Henrici nostri fratris prelibati, cum proprio careamus, firmiter con-
munitum.
Datum Romerode, anno domini m. cc. Ixxix., dominico die post
Vrbani. 20
Aus nr. 805 (819) des Marburger copialbuches in Wien. Gedr.: Gudenus Codex
4, 934.
368. 1 279 sept.
1279 Ego Heinricus dictus de Holzheim communicata manu Methildis
*®^* uxoris mee vendidi Eckehardo civi ac scabino Wetflariensi et Hadewigi 25
sue conjugi unam dimidiam marcam reddituum denariorum Coloniensium
de domo mea , quam inhabito , in feste sancti Bartholomei apostoli annis
singulis persolvendam. In cujus facti evidentiam tradidi sibi presens
scriptum appensione sigilli civium Wetflariensium roboratum. Testes :
öemandus Lye, Wigandus Dythero, Hermannus Monetarius et Vdo, ^o
scabini Wetflarienses.
Datum anno domini m? cc? Ixxix?, mense septembri.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche.). Siegel abgefallen. Die urk. ist an
nr. 263 angenäht.
369. Der comthur zu Marburg verspricht den beginen Cina und Mech-^b
tild lebenslänglicfie einkünfte von gutem zu Rossberg^ Holzhausen und
Marburg. 1 279 nov. 1 .
1279 Nos frater Gerlacus conmendator domus Teuthonice in Marpurg om-
°^^* nibus hanc litteram visuris notum facimus , quod nos Cyene beckine et
1279 noY. 20. — c. 1280. 275
Mecthildi nateejus, etiam beckine in Marpurg, de bonis in Rosseberg
erga Hngonem conparatis talentum denariorum et de bonis in Holzhusen
novem BolidoB et dimidinm et in Marpurg de area quadam nnom solidum
denariorum annuatim, quoad vixerint, porrigemusper fratres domus nostre.
5 Omnibus viam camis ingressis universe totalis census prelibatus cum
ipsis bonis nostre domui cedet absolute ; ita tarnen, quod fratribus domus
nostre in die obitus ipsius Cyene omni anno de predicto censu pro pyt-
tantia debet talentum denariorum deputari ratione sui anniversarii in
nostra ecclesia sollempniter peragendi. In hujus rei evidentiam scriptum
loboc eisdem C. et M. dedimus nostro sigillo conmunitum.
Datum anno domini m? cc? lxx?ix?, kalend. mensis novembris.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel zerbrochen.
370. 1279WOV.20.
Ego Henricus dictus de Calsmunt canonicus Wetflariensis bona mea 1279
iSsubnotata, partem videlicet, quam habeo in vinea juxta rillam Alden- "^^' '
steden sita , et census quatuor solidorum et sex denariorum Aquensium,
quos Bemo scabinus Wetflariensis de quodam orto Selehouen sito michi
dinoscitur hactenus persolvisse, vendidi Dimaro militi fratri meo et Mey-
tUldi ejus uxori pro decem marcis Aquensium denariorum. In cujus rei
20testimonium presens instrumentum Johannis decani ecclesie mee Wetfla-
riensis, mei et civium Wetflariensium tradidi sigillorum munimine robo-
ratum.
Actum et datum anno domini m? cc? Ixxix?, xii? kalendas decembris.
W. plebano, S. de Daleheym , magistro Thoma, canonicis ; Eckehardo,
25 Gerberto et Conrado de Dridorf, scabinis Wetflariensibus presentibus.
Aus orig.-perg. in marburg (deutscho.). Siegel: 1) oval; Maria mit dem
kinde, darunter ein betender priester am altar; umschr. : S-' JOH'ISj_ DECANI-
ECCE. WETFLARIEN- 2) oval ; arabeske mit vögeln; umschr.: S' HERICI- ....
LESMT. C ETFL' 3) bruchstück.
30 371. Die äbtissin Jutta und der convent zu Ramsen verkaufen dem
deutschen hause zu Flörsheim ^eineti platz daselbst, [um 1280] *).
Jutta divina permissione abbatissa de Bamese totusque conventus e. 1280.
ibidem cunctis presens scriptum visuris oraciones in Cristo devotas et
veritatis debite cognicionem. Noverint universi, quod nos de consensu et
35 Yoluntate nostri conventus quandam aream sitam juxta mumm fratrum
Theutonicorum in Flersheim, de qua scilicet area inter nos et fratres jam
1) Die äbtissin Jutta finde ich weder bei Remling Gesch. d. Abteien u. Klöster in
Rheinbayem 1,263 ff. noch sonst erwähnt. Der am schlnss genannte Heinricns de Milaissen
erscheint 1281. Baur Hess. Urkunden 2, 325 nr. 347.
18*
276 1280. — 1280 Jan. 28.
dictos dissencio et controversia habita est processn temporiB, pro dnabus
libris hallensiain vendidimns , reniinciantes simpliciter et absolute omni
juri, quod hactenus haboimus in area antedicta, ad nsum et frnctnm fra-
trnm predictornm. Haie facto interfuerunt : Rndicitus^HenricasdeHilaia-
sen , Gernandus clandicans et Wemherus oolonus , et alii quam plures. 5
Et ut presens scriptum stabile permaneat , sigilli nostri munimine duxi*
mus roborandum.
■
Aus nr. 548 (557) des Marburger cofMalbuches in Wien.
372. Die jungen landgrafen Heinrich und Dietrich von Thüringefi be-
stätigen dem deutschen orden den besitz seiner guter zu Hausen^ derpfarr- lo
kirche zu Kindelbrück und des dorfes Schauendorf bei Zwätzen. 1 280.
1280, Qui Cristum ab hereditaria sua exclu(Ut substancia , bonorum cele-
stium participio vix gaudebit , et qui ipsum in rebus tf ansitoriis elegerit
coheredem, bona celestia patris sui ei in etema gloria largietur. Noverit
igitur modemorum presencia et posteritas idem sciat, quod nos Henricus 15
dei gracia illustris principis primogenitus lantgravii Thuringorum, comes
Saxonie palatinus et dominus Plizensis, una cum Theoderico dilecto fratre
nostro ejusdem dignitatis et tituli bona quecumque fratres domus Theu-
tonice in villa dicta Husen habent in presenti vel habuerint in futuro, et
ecclesiam parrochialem in Eindelbrucken , quam nobiles viii fratres de 20
Heiderungen . eisdem contulerunt, et unam villam dictam Scowendorf
sitam juxta Swezen , sicut dilectus pater noster predictus Thuringorum
lantgravius confirmavit, pro salute animarum nostrarum et remedio con-
firmamus, ponentes in ratihabicionem, quidquid per ipsum patrem nostrum
ordinatum est in prehabitis vel donatum. Hujus rei testimonium perliib&-25
mus evidenti nostrorum munimine sigillorum. Testes sunt: nobiles viri
Albertus et Theodericus burgravii dicti de Aldenburch , dominus Henri-
cus de Waldenberch, dominus Fridericus de Sconenburch; Lutolfus de
Gritin, Conradus de Nutenhoue, Henricus de Terbanshain, milites ; do-
minus Johannes sacerdos, Henricus conmendator in Aldenburch, fratres 30
domus Theutonice.
Acta sunt hec anno domini m. cc. Ixxx.
Aus nr. 692 (705) des Marburger copialbuches in Wien. Gedr. : Gudenus Codex
4, 939.
373. Herden von Ruhlkirchen entsagt zu gunsten des deutschen hau-z^
ses bei Marburg seinen ansprächen auf den zehnten von dem hofe des
Ordens zu Seibelsdorf Alsfeld 1280 jan, 28.
1280 £a, queagunturin tempore, ne labantur successu temporis, poni
^*"' solent in Unguis testium et tenaci memoria litterarum. Hincest, quod
1280 Jan. 28. 277
ego Herdenus de Snliskirchen ad notitiam tarn presentium quam fataro-
ram hominum scriptum hoc intuentium cupio devenire me palam re-
cognoscendo, venerabiles et religiosos viros . . eonmendatorem et fratres
domus Teuthonice apud Marpurg super decima infra curiam suam Sibol-
5 disdorf, tanquam michi conpeteret, vexasse aliquandiu injuste et sine
ratione, cum nuUum haberem jus, impetisse, renuntians cum conmunicata
manu Elyzabeth conjugis mee, cum pueris et heredibus meis omni impe-
tioni >) et juri quoad dictam decimam tam de pecoribus quam de anima-
libus aliis et rebus quibuscunque , de quibus consuetum fuerit dari ali-
10 quam decimam , intra sepem predicte curie Siboldisdorf contentis ullis
umquam temporibus exigendam , sive ipsi fratres prefati ipsam curiam
inhabitent, seu absentes fnerint pecoribus suis ad pascendum ibidem pro
tempore sibi placito derelictis. Verum si familia predictorum fratrum et
mansionarü , si forsan succedente tempore iidem fratres ipsam curiam
15 colonario jure locare quibuscunque personis decreverint, pecoraaut res
decimales possederint , michi et meis pueris ac heredibus de hiis suas
persolvere et reddere decimas tenentur obligati. In cujus recognitionis
et abrenuntiationis evidentiam et cautelam ampliorem civitas Alsfelt et
Eckehardus dictus Cupel miles mens consanguineus rogati a nobis sua
20 sigilla , cum proprium sigillum non haberem , presentibus appenderunt.
Testes autem sunt : Berthous de Yringishusen, Wigandus de Screckis-
bach, Eckehardus Gupel, milites ; Albertus de Bumerode, Herbordus de
Martdorf ; Husmannus, Fridericus Longus, Fridericus Hazzega, Budege-
rus ante portam Maguntinam, Ludewicus de Goringin, et alii quam plu-
25 res fide digni.
Datum et actum in Alsfelt opido supradicto , anno domini m? cc?
Ixxx?, quinto kalendas mensis februarii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Das zweite der beiden Siegel ist
dreieckig und zeigt im schild auf gemustertem gründe einen zweiten kleineren
30 Schild, von welchem nach oben, nach rechts und nach links Je ein kolbenförmiger
balken ausgeht ; umschr. : SIGILLVM. ECKEHA . . . CVPPELEN. DE- MENH-'
374. Heiden von Ruhlkirchen überlässt den ertrag seines zehnten zu
Seiheisdorf dem deutschen hause in Marburg bis zum ersalze des
Schadens^ welchen er durch beanspruchung des zehnten vom hofe des
35 ordern zu Seibelsdorf diesem zugefügt Alsfeld 1280 jan. 28.
Omnibus tam presentibus quam futuris , ad quos presens littera de- 1280
venerit, ego Herdenus de Bulischirken notum facio publice recognoscendo, ^*"* *
quod cum ratione decime infra curiam Siboldisdorf, in qua nuUum jus
1) Wie öfter statt impetitloni.
278 1280 febr. 1.
habebam, conmendatori et fratribus domus Tenthonice in Marpurg ad
estimationem Septem talentorum denariorum leviam et nnias marce
dampnTim intulerim, eosdem suis rebus injuste spoliando, ad satisfacien-
dum predictis conmendatori et fratribus ipsam deeimam in Siboldisdorf,
quam nunc ad aliquot tenent annos obligatam , prout in litteris de hoc 5
confectis plenius continetur ^] , postquam ab hujusmodi obligatione soluta
fuerit, cum consensu et conmunicata manu Elyzabet uxoris mee et puero-
rum meorum ulterius dedi habendam , quousque de fructibus ipsius de-
Cime , secundum quod infra festum beati Michaelis archangeli et diem
beati Martini 2) carius vendi possunt, ab anno in annum, donec^) prefataio
summa pecunie, Septem yidelicet talenta denariorum levium et una marca
denariorum gravium, fuerit integre persoluta, habita moderatione probo-
rum virorum ad hoc, si necesse fuerit, vocandorum. In cujus recognitio-
nis et obligationis evidentiam, ne ulla super premissis in posterum ambi-
guitas oriatur, civitas Alsfeldensis et Eckehardus miles dictus Kupelis
rogati a nobis sua sigilla pro munimine presentibus appenderunt. Testes
vero sunt : Berthous de Yringishusen , Wigandus de Screckisbach, mili-
tes; Albertus de Rumerode, Herbordus de Martdorf ; Husmannus, Fride-
ricus Longus, Fridericus Hazzega, Rudegerus ante pOrtam Maguntinam^
scabini in Alsfelt ; item Ludewicus de Goringin, et alii plures fide digni. 20
Datum in opido predicto Alsfelt, anno domini m? cc? Ixxx?, quinto
kalendas februarii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- Von beiden siegeln hängt nur noch
das zweite (stadt Alsfeld) an.
375. Werner von Bolanden belehnt auf bitten der bisherigen lehns-ib
träger genannte ritter und knechte mit den lehn zu Oberflörsheim.
1 280 febr. I .
1280 Nos Wemherus de Bolandia inperialis aule dapifer ad universorum
tam presencium quam futurorum noticiam volumus pervenire litteris pre-
sentibus profitendo , quod accedentes nostram presenciam 6ozo et Hein- so
ricus filius fratris sui de Obemflershem talia feoda , que a nobis in villa
predicta tam in judicio, in omni jure, dominio et aliis obtinebant, coram
nobis et nobis publice et pariter resignarunt, a nobis cum instancia
postulantes , ut ad liberam resignacionem eorum Rudewinum , Godefri-
dum milites, Craftdonem et Wemherum servos cum illis feodis infeodare 35
curaremus ad portandum illud feodum sive feoda yenerabilibus in Cristo
1) Nr. 345 u. 357.
2) Hier hat eine gleichzeitige hand u t beigefügt.
3) Wiederaafliahme des vorhergehenden quousque.
1280 febr. 3. 279
fratribuB domus Theuthonice. nobilibus ac universitati ville in Obern-
flershem prenotate. Nob ipsornm peticionibuB liberaliter annnentes, ipsos
infeodayimus cum feodis antedictis, tali condicione Inclnsa, quod si ali-
quis ex predictis qnatuor viris decesserit, quicunque alter ex parte dicto-
5 rum fratrum, nobilium ac universitatis predietomm nobis vel nostris he-
redibns preBentatuB fnerit , illum loco decedentiB sine uUa reclamacione
sive resistencia et sine protractione qualibet nos et noBtri heredes qui-
cunque fuerint infeodare tenemur. In testimonium predictorum et robur
perpetuo valiturum presentem litteram sigillo nostro dedimuB roboratam.
10 Datum et actum anno domini m? cc? Ixxx?, in vigilia purificacioniB
beate Marie virginis.
Aus orig.-perg. mit Siegel in Marburg (deutscho.). Auf der rttckseite steht von
hand des XIV. jahrh.: Forma infeodacionis infeodandorum in Flersheim. Gredr.:
Gndenus Codex 4, 936.
15 376. Genannte Schiedsrichter einigen den comthur von Marburg und
Gozzo von Flörsheim dahin^ dass letzterer ersterem alle seine guter zu
Flörsheim käuflich überlässt. 1 280 febr. 3.
Nos Phillippus de Hohenvels , Budegerus de Monsheim , Bertholdus 1280
Smuzel, WemheruB de Winheim, Johannes de Kettenheim, Amoldus
20 Vulkese milites litteris presentibus recognoscimus, quod vocati in consules
seu arbitros a conmendatore de Marthpurg et a Gozzone de Flersheim
nobis mediantibus idem Gozzo vendidit dicto conmendatori et fratribus in
Flersheim centum et xlviii jugera campestria, quodlibet^) jugerum pro
duabuB libris et quinque solidis hallensium. Item vendidit idem 6o.
25 fratribus xviii jugera vinearum et pratorum , quodlibet jugerum pro qua-
tuor libris hallensium. Vendidit eciam dictus Goz. xxi maldra siliginis,
que persolvet Rudegerus faber et sui heredes perpetualiter jam dictis
fratribus. Item vendidit Goz. partem suam, quam habuit in molendino
Flersheim , et attinencia molendino^ que a nobis estimata sunt pro sex
30 maldris siliginis. Quodlibet maltrum ex hiis xxvii maltris pro tribus libris
hallensium estconputatum. Item de pistrino et de aliis omnibus censibus,
quoB habuit Flersheim, idem Goz. vendidit fratribus pro quatuor libris et
dimidia hallensium , et si minus est in dictis censibus , fratres defectum
sustinebunt. Insuper idem Goz. vendidit fratribus omnia bona, que
35 habebat Flersheim, videlicet omnes curias, domos, ortos, areas, pomeria,
arbores vel quocumque nomine censeantur , et turrim , que destruetur,
cum lapidibus , exceptis bonis, que vendidit Gudelmanno de Flersheim,
et agris dictis Hunerschorre ; insuper quidquid juris habuit idem Goz.
febr. 3.
1) Copialbnch hier und an den folgenden stellen qnollbet.
880 1280 febr. 13.
et Henricus filius fratris Bui in dominio et judicio , hec omnia plane ren-
didit fratribus domns Tbentonice et nniversitati yille Flersheim prenotate.
Preterea si firatres vel Grozzo in aliquibuB hiis premissis erraverint vel
discordes fnerint , noB sex conanles sen arbitri vel ad minus qnatnor ex
nobis ipsorum litem in animas nostras, seeundum qnod nobis jnBtom visnm 5
fiierit , discutere poBsnmns, et debemus et conmendator cnm fratribnB et
Gozzo ratnm habebunt, qoidquid a nobis fnerit ordinatnm. Nos vero Ru-
degeras de Monsheim , !Ber. Smozel , Wemherus de Winheim , Johannes
de Eettenheim , Amoldus Yülkese , quia jpropria sigilla non habemns,
nobiliB Phillippi de Hohenvels in hac parte contenti snmas.) ^^
Datum anno domini m. cc. Ixxx., in die beati Blasii martiris.
Aus nr. 543 (552) des Marburger copialbuches in Wien (A). Neuere abschr. (B)
in Darmstadt. Gredr. : Baur Hessische Urkunden 5, 91 nr. 106 (nach B).
377. Graf Friedrich der ältere von Beichlingen überlmsl dem deut-
schen hause in Griefsledt eine hvbe zu Hausen, welche Konrad vonio
Cölleda von ihm zu lehn trug. Frankenhausen 1 280 febr. 1 3.
1280 Nos Fridricus dei gracia senior comes in Bichelingen tenore presen-
febr. 13. ^.^^ publice protestamur, quod una cum nostra dilecta sorore, relicta do-
mini Boder de Hademarsleibin nostri sororii bone memorie, necnon et cnm
Omnibus heredibus nostris mansnm situm in Husen cum omnibus attinen- 20
ciis, quem Gonradus de GoUede a nobis tenebat titulo feodali, fratribus
domus Theutonice in Grifstete contulimus jure proprietario perpetue pos-
sidendum. Ne autem super hiis oriatur questio nodtura, presens scriptum
dedimus nostri sigilli munimine roboratum. Testes hujus rei sunt : noster
dilectus patruus Fridricus ; milites : dominus Hunoldus, dominus Henricus 25
de Botenburg, dominus Henricus de GoUede, Albertus dictus Diues,
Heino de Hermestete , Fridricus de Odersleibin , et alii quam plures fide
digni.
Datum Frankenhusen, anno domini m. cc. Ixxx, in vigilia Valentini.
Aus nr. 747 (761) des Marburger copialbuches in Wien. Qedr. : Gudenus Codex 30
4| 937. — Das gleiche beurkundete am selben tage zu Beichlingen graf Friedrich
der jüngere von Beichlingen. Zeugen: dominus Her. de Raspenberc, AI. de Harraz
et H. de CoUede, milites ; dominus plebanus Ludewicus de Bichelingen , Fri. de
Frondorf, AI. de Grifstete et Her. de Sebeleibin advocatus. Nr. 746 (760) des gen.
copialbuches. ^^
(
1250 min 26. — 1280 apr. 7. Sgl
378. Friedrich von Kalsmunt genehmigt als lehmherr den verkauf
der guter an der Ohm bei Ginselnau^ der fischerei daselbst und des
grundstückes auf dem Ybersberg seitens der brüder Gumpert und
Wiegand von Betziesdorf an das deutsche haus bei Marburg.
5 Marburg 1280 märz 26^).
Ne reram gestarum yeiitas cadat in oblivioneml, litteranim Bolet 1280
memoria perhennari. Hinc est, quod ego Fridericus dietuB de Calsmunt °**" ^^'
omnibuB tarn presentibns quam futuris cupio esBe notom, me venditionem
bonomm omnium sitonim infra ambitum aqne , que dicitur Amene, jnxta
loteBtam, qui Bigen nuncupatur, apud Gundlnnowe et piscarie ibidem et
lignoram sive rupium cum ipso fdndo in monte Ybersberg , quam Gum-
pertuB et Wigandus de Bezzekendorf fecenmt religiosis viriB commenda-
ton et fratribus domuB Teuthonice apudMarpurg, ratam et gratam habere,
ipsa bona predieta a Gumperto et Wigando prefatiB a me jure feodali habita
15 appropriando commendatori et fratribus supradictis^ ita quod eadem bona
debeant et possint in veram proprietatem temporibus perpetuis legittime
sine impetione qualibet possidendo retinere. In cujus rei evidentiam, ne
uUa in posterum super premissis ambiguitas oriatur, litteram hanc tradidi
eisdem commendatori et fratribus sigilli mei appensione communitam.
20 Testes vero hujus sunt: Conradus dictus Wrstebendel , Ospertus, An-
gelus, Henricus de Fronhusen, Conradus filius Osperti, dves in Marpurg,
et alii plures.
Datum Marpurg; anno domini m? cc? Ixxx?, septimo kalendas aprilis.
Aus orig. -perg. in Marburg (deutscho.). Auf dem verletzten dreieckigen
25 Siegel eine von rechts nach links schräg herablaufende querbinde, aus zwei reihen
abwechselnd erhabener und tiefliegender würfel bestehend ; Umschrift abgebrochen.
379. Gräfin Hedwig von Ziegenhain und ihr söhn Gottfried verkaufen
dem deutschen hause bei Marburg die Ohm nebst ihren ufern bei
Ginseidorf und am Ybersberg und erlauben dem orden weitere er-
30 Werbungen daselbst, Rauschenberg 1 280 apr. 7.
Evanescit actio temporalis. nisi firmetur apicibus sigillatis. Hinc est, i280
quod nos Hedewigis comitissa et natus noster Godefridus , qui jam legit- *p'' ^•
timos etatis sue annos attigit, comes in Cyginhain omnibus tam presenti-
bns quam frituris litteram hanc visuris et audituris notum esse volumus
35 et protestamur, nos omnem aquam nostram cum fundo et meatu ipsius
aquo in flumine, quod Amene dicitur, apud Gvncilndorf juxta lapidem, qui
vocatur Testa, circa montem Ybersberg religiosis viris . . commendatori
1) Vgl. nr. 412.
282 1280 jun. 9.
et fratribus domus Theatonice apnd Marpurg in pnram elemosmam et in
veram proprietatem qniete perpetnis temporibns possidendam vendidifise
rite et racionabiliter pro sex marcis denariornm et dimidia jam nobis
numeratis et solutis. Preterea quiequid tarn de ipsa aqua quam de agris,
salectis , Silvia , rupibns , pratis sea terris qnibascunque cultis et incnltis 5
ibidem infra et snpra jam erga alias emerunt personas a nobis infeodatas,
totam ipsis commendatori et fratribus predictis appropriamus et liberum ab
omni feodali jure et onere facimus et presentibus litteris in veram pro-
prietatem perpetnaliter confirmamus. Insuper si iidem eommendator et
fratres suecessu temporis quicquam de prefata aqua Amene in situ , quo i o
jus proprietatis ad nos pertinere dinoscitur , apud homines quoscunque
comparaverint , eis totum et integre appropriamus cum spacio terre a
littore jam dicti fluminis distante, quantum vir expeditus potest lapidem
jacere per ipsos fratres ad jactum hujusmodi deputatus. In cujus rei
firmitatem et cautelam ampliorem, ne uUa in posterum de hiis ambiguitas 15
oriatur, scriptum hoc prenotatis viris . . commendatori videlicet et fratri-
bus tradidimus nostrorum appensione sigillorum commnnitum. Testes
vero sunt : Henricus noster notarius , Fridericus dictus de Swarzenberg
noster scultetus , Henricus de Smalneichen , Hartmannus de Gleine, Her-
mannus de Heimbach , nostri scabini ; item Henricus 6ude , Rupertus de 20
Bratfe, et alii quam plures fide digni.
Datum et actum in Ruschinberg, anno domini m? cc? Ixxx?, septimo
ydus mensis aprilis.
Ans orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- Siegel: 1) unterm*. 310 beschrieben.
2] dreieckig ; adler mit ausgespannten fltigeln und nach rechts gewandtem ziegen- 25
köpfe; umschr.: S' G..FRIDI- COMITIS- DECIGIN..GEN. — Eine gleiche urk.
stellte unter demselben datum graf Gottfried für sich allein aus. Die Örtlichkeit
wird darin bezeichnet: juxta materiam lapidum, que vocatur Testa sive Scala.
Zeugen dieselben, mit den abweichungen : Swarzberg ... Smalinechin ... Hartmannus
de Heimbach. Orig.-perg. wie vor. Siegel zerbrochen. 30
380. Landgraf Heinrich von Hessen bestätigt dem deutschen hause in
Marburg die bisher von ihm angefochtenen Schenkungen seiner vor-
fahren und seinen ganzen güterbesitz. 1 280 jun. 9.
1280 In nomine sancte et individue trinitatis, amen. Universis Gristi fide-
jnn. 9. j.|j^g presens scriptum visuris tam presentibus quam futuris Henricus dei 35
gratia lantgravius , Hassie dominus , cum noticia subscriptorum salutem
in vero salutari. Quoniam propter humane labilitatem memorie actiones
hominum^ ne labantur cum tempore, in scriptis redigi utile est et necesse,
hinc est , quod nos ad universorum tam presentium quam futurorum per-
venire cupientes noticiam presentibus publice protestamur, quod cum40
quedam controversia inter nos ex una et dilectos nobis conmendatorem et
' 1280 Jon. 9. 283
fratres domus Thentonice in Marburg parte yerteretur ex altera super
bonis et possessionibus ipsis a nostris progenitoribus pie ac rationabiliter
coUatis et nos pro eisdem contra ipsos fratres agere cepissemus, putantes
et nostrorum specialium inducti consilio et narratu, ea bona a dictis
^ fratribus possideri minus juste et nobis ac nostris heredibus juris aliquid
conpetere in eisdem, tandem exhibitis nobis patentibus fratrum litteris et
perlectis, quas nostri progenitores, reverenda ac dilecta quondam Sophia
mater nostra et nos dictis fratribus super stabilitate, confirmatione et
firmitate hujusmodi possessionum et bonorum omnium favorabiliter de-
10 deramus , quod tamen nostre nee mirum fragili exdderat memorie , volu-
mus tamen ipsas nunc et semper inviolabiliter observari. Vivo quoque
validissimo edocti testimonio liquide cognovimus et preclare et fide di-
dicimus oculata, possessionem fratrum, de qua prius dubium nobis fuerat
et aliter relatnm , per omnia esse licitam , rationabilem atque justam et
15 nos et nostros heredes in dictis aliisque omnibus, que a nostris progeni-
toribus hactenus quiete possiderunt, juris penitus nil habere , et hoc pre-
sentibus recognoscimus et est verum. Hac inquam veritate nobis tam
liquide demonstrata et cognita tam preclare a questione proposita fratribus
et ab omni actione cessavimus et cessare volumus nunc et semper , per-
20 mittentes tam sincera voluntate quam jure et permitti volentes a nostris
heredibus , dictos fratres bona sua predicta ac alia omnia sita in nostro
dominio sive extra, que ad nostra deduxerunt tempora , possidere imper-
petuum pacifice et quiete et universis bonis suis in nostris juridictionibus
sitis seu alias ubicunque cum integritate possessionis , sicut huc usque
25 habuerunt, et omni utilitate sine impeticione qualibet nostra vel nostrorum
heredum perfrui liberaliter et gaudere et ammodo impediri nullatenus
volumus vel turbari. Ne autem super predictis alicujus questionis aut
dubietatis in posterum exoriri possit materia, nos testes subscribi fecimus,
quorum nomina hec sunt: Eckehardus et Fridericus de Bickene milites,
30 Conradus frater ipsorum , Hermannus , Volpertus et Lvdewicus fratres
milites dicti Galyb , et scabini in Marburg omnes, qui tunc fuerunt, vide-
licet Lvdewicus et Henricus fratres dicti de Vronhvsen, Wigandus dictus
Baustein, Xivdewicus in Curia et Henricus frater ejus, Conradus de Lapi-
dea Domo , Syfridus in Fossa , Henzo dictus Engel, Oysbertus in Curia,
35 Conradus dictus Wurstebendil , Angelus , et quam plures alii fide digni.
Preterea nos ad stabilem predictorum observantiam et perpetuam omnium
firmitatem presens scriptum ipsis dedimus sigilli nostri et universitatis
civium nostrorum Marburg appensionibus roboratum.
Actum et datum anno domini m?cc? octogesimo, in festo pentheeostes.
40 Aus dem in zwei gleichlautenden exemplaren vorhandenen orig.-perg. in Mar-
burg (deutscho.)- Beide Siegel wol erhalten in grünem wachse an roth, grün und
jnn. 9.
284 1280 Jan. 9.
gelben seidenstrSngen. Gedr.: Better Hess. Nachrichten 2, 61 ; daraus: Hist. u.
rechtsbegr. Nachricht 32 nr. 41 ; Beurk. Nachricht 1, 18 nr. 22; Samml. v. Deduct.
5, 217 u. 6, 155. Hist. dipl. Unterricht nr. 80.
381. Landgraf Heinrich von Hessen einigt sich mit dem deutschen
hause bei Marburg dahin , dass ihm die gerichtsbarkeit zu Marbach ^
und ein hof zu Weimar , dem deutschen hause aber neun hüben zu
Weimar zufallen sollen, 1280 jun. 9.
1280 Heinricas dei gratia lantgravius, terre Hassie dominus, universis
presentem litteram visuris salutem in amore Jhesu Cristi. Ad nniver-
sorum pervenire cupimus noticiam recognoscentes et presentibiis publice lo
protestantes , quod cum quedam controversia inter nos ex una et honora-
biles ac relligiosos viros . . commendatorem et fratres ordinis domus
Theutonice apud Martburch super bonis et possessionibus ex parte altera
verteretur , interveniente compositione amicabili atque firma nos jurisdi-
tionem ville tantum dicte Martpach et curiam sitam in Wymare Heinriei 15
quondam notarii, dum viveret, existentem cum bona voluntate fratrum pre-
dictorum obtinuimus et cum nostra uxore et heredibus perpetuo possi-
debimus pacifice et quiete. Quibus bonis , scilicet jurisditioni et curie
antedictis, iidem fratres renuntiaverunt libere atque sponte. Novem vero
mansos sitos in Wymare, de quibus etiam lis fuerat, sepedicti fratres cum20
suis pertinentiis et juribus obtinuerunt et perpetuo cum suis successoribus
possidebunt libere et quiete ; ita tamen, quod in quolibet manso vir colonus
non resideat nee inbabitet nisi unus et mansi non scindantur et coloni,
quamdiu in mansis predictis residentes fuerint, ipsis commendatori et
fratribus Theutonicis apud Martburch proprietatis tytulo attinebunt, 25
ipsonim vero pueri nobis et nostris heredibus attinebunt. Et viri coloni
cum a dictis mansis cesserint^ non habentes residentiam in eisdem, nobis
velud ante et nostris heredibus proprietatis et servitutis debito attinebunt.
Ad hujus compositionis stabilem observantiam et perpetuam firmitatem,
cui presentes erant commendator in Martburch, commendator in Vranken-30
uorte , frater Henricus Kulo , frater Cunradus de Wronhusen et Ekke-
hardus suus frater; HermannusVitulus et Ludewicus suus frater, milites;
Mengotus cappellanus et Cunradus notarius , et alii quam plures , ante-
fatis commendatori et fratribus dedimus presens scriptum , cui sigillum
nostrum ad majus robur et testimonium est appensum. 35
Actum et datum anno domini m?cc? octogesimo, in feste penthecostes.
Aus orig.-perg. mit Siegel in Marburg (deutsche). Gedr.: Entdeckter Ungrund
nr. 61 ; daraus Samml. v. Deduct. 7, 513. — Eine gleichlautende urk. stellten unter
demselben datam aus: frater Hartmannus dei gracia magister hospitalis sancte
Marie Theutonicorum in Jerusalem, . . commendator ac fratres domas Theutonice in 40
Marburg. Durch feuchtigkeit beschädigtes orig.-perg. in Marburg (Ziegenhainer
1280jun. 17. 285
Repert. 9, 3). Siegel: 1} rund ; Maria auf einem throne sitzend und in der rechten
eine lilie haltend , auf ihrem schösse das Christuskind , welches die rechte segnend
erhebt und Inder linken ein buch hält; umschr.: S-'HAGRI* HOSPITAL' S'MARIE-
THEVTONICOR.' 2) abgefaUen. Gedr.: Bist. u. rechtsbegr. Nachricht 34 nr. 42;
5 daraus Samml. y. Deduct. 5, 219. Beurk. Nachricht 1, 18 nr. 23; daraus Samml.
V. Deduct. 6, 156.
382. Das deutsche haus bei Marburg überlässt dem pfarrer Walther
in Wetzlar^ welcher ihm guter zu Wehren^ Gossfelden und Biesenrod
vermacht hat, auf lebenszeit den ertrag der mühle zu Hausen vor
10 Wetzlar^ den zins eines hauses zu Wetzlar und einen hof zu Hausen,
1280jwn. 17.
Frater Hermannas dictuB de Rickele commendator ceterique fratres . ^^^^
domus Tenthonice apnd Marpnrg universi recognoscimus et tenore pre-
gentium confitemur, quod cum dilectus in Cristo honorabilis vir Waltherus
15 plebanns Wetflariensis bona quedam in Werne, Gozfelden et in Bysenrod
pro qnadam denariorum snomm pecnnie summa sibi comparaverit eadem-
que nobiB titnlo elemoBine propter denm post ejus obitum assignaverit,
decrevimus una cum ipso et concordavlmus in hunc modum, videlicet
quod dicta bona exnunc inantea cedent usni nostro integraliter et abso-
2olüte. In quorum recompensationem bonorum dedimus et damus sibi,
contulimus et assignamus per modum commutationis facte bona nostra
subnotata, scilicet omnes redditus et proventus nostros molendini in Husen
apud civitatem Wetflariensem necnon de domo Godefridi dicti Crusonis
in eadem civitate octo solidorum Cploniensium redditus et curiam nostram
25 in Husen sitam , que fuit quondam Crafthonis dicti Lescho nostri con-
fratris, possidenda quoad vixerit et in usus suos libere convertenda. Post-
quam vero decesserit, bona hujusmodi ad nos revertentur liberaliter et
solute ; hoc adjecto, quod sive equi sive oves seu alia cujuscunque generis
animalia in predicta curia post mortem ejus reperta similiter Qobis cedant,
30 que sua fuisse propria dinoscantur. Ceterum quia videbatur nobis , quod
bona nostra sibi taliter commutata suis essent quodam modo cariora, dedit
nobis ob hoc quinquaginta marcas denariorum Aquensium legalium et
bonoinim pecunie numerate , quos ab ipso recepimus totaliter et in usus
ecclesie nostre convertimus competentes. In cujus facti seu commuta-
35 tionis nostre predicte testimonium et robur conscribi fecimus presens in-
strumentum , quod nostri et . . plebani supradicti sigillorum munimine
duximus roborandum. Et ego Waltherud plebanus Wetflariensis supra-
dictus singula et omnia premissa profiteor publice et protestor. Becognosco
etiam in hiis scriptis , quod me defuncto bona mea mobilia et immobilia
40universa exceptis dumtaxat bonis meis patrimonii cedent supradictis
286 1280 aog. 10.
fratribus dono elemoeine perpetuo propter deum , de quibus ipsi solvent
liberaliter debita mea, qnibuscunque fuero obligatns. Hujns rei et omnium
predietorum testes sunt deputati : Hermannns de Bammersdorf, Cunradus
Thnringus, Conradus de Herberen, Heinricns de Dnsbnrg, sacerdotes, et
frater Johannes de Wetflaria ; item Walthems de Nordeken j Heinricns &
dictus Kula , Vlricus de Seiheim , Waltherus de Sebirstat , Frideriens de
Erpaeh, Craftho dictus Lescho, item Cunradus de Vronehusen et Eckelo
frater suus . Hermannus Faber , £berhardus de Wetflaria et Engebertus
magister coquine, et quam plures alii fratres domus Teuthonice supradicte.
Actum et datnm anno domini m? cc? Ixxx?, xv? kalendas julii. lo
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Beide Siegel abgeüallen.
383. Landgraf Heinrich von Hessen beurkundet eine einigung zunschen
dem deutschen hause in Marburg und Reimbodo Schwendebecher van
Ehringshamen über guter zu Ofleiden und^Maulbach, 1280 aug. 10.
1280 Nos Henricus dei gracia lantgravius, terre Hassie dominus, notumi^
' facimus universis presencium inspectoribus , quod omnis rancor et dis-
cordia, que inter dilectos . . eommendatorem et fratres domus Theutonice
in Marburg ex una et Reymbodonem dictum Swendebecherh et ejus uxorem
de Yringeshusen pro bonis sitis in Vfleyden et in Mulenbach parte ver-
tebatur ex altera, coram nobis Marburg multisque presentibus viris idoneis, 20
nobilibus et discretis decisa est tum juste tum amice totaliter et sopita ;
ita yidelicet, quod prefati fratres antedicta bona, de quibus agebatur, cum
Omnibus suis attinenciis et juribus obtinuerunt ac obtinebunt perpetuo et
possidebunt libere et quiete. Dicti quoque conjugati renunciaverunt bonis
memoratis et omni juri , quod in eisdem habere videbantur. Nos igitur, 25
quia predicto tractatui et ordinacioni presedimus, prefatos conmendatorem
et fratres in hiis bonis nunc et in posterum nolumus aliqualiter impediri ;
immo districtius inhibemus, ne aliquis dictam causam in posterum audeat
suscitare, mandantes nostris ofiicialibus et scultetis, ut nuUus ipsorum de
aliqua congnicione et judicio super predictis bonis forsitan postulato se 30
ammodo intromittat in firatrum prejudicium et gravamen. Hujus eciam rei
testes sunt: EckehardusetFridericus fratres de Bickenenobiles, Hermannns
Vitulus, Ludewicus frater suus, Gerlacus de Nona, Henricus de Vfleiden,
Fridericus de Langensten , Eckehardus de Eychen , milites ; Ludewicus
de Wronhusen et Conradus Worsthebendel , scabini in Marburg ; Lude- 35
wicus de Iringeshusen et Berwicus, scabini in Hohenburg, et quam plures
alii fide digni. Ad majorem predietorum evidenciam et perpetuam firmi-
tatem presens scriptum dedimus sigilli nostri munimine roboratum.
Datum anno domini m? cc? Ixxx?, die beati Laurencii martiris.
1280 oct. 26. — 1280 nov. 29, 287
Aus orig.-perg. in Harburg (deutscho.) . Das reitersiegel des landgrafen zer-
brochen. Gedr.: Gudenus Codex 4, 938.
384. Friedrich^ Heinrich und Gunzelin gebiiider grafen von Beich-
lingen verzichten auf die miihle bei Griefstedt an der Lossa , durch
5 deren erbauung sie das deutsche haus daselbst beeinträchtigt hatten.
Griefstedt 1280 oct. 26.
Fridericus et Henricus et Gunzelinus fratres dei gracia comites de ^^^^
Bichelingen omnibus in perpetuum. Temporales actus eonfirmat litterarum
auetoritas, ne succedat oblivionis in rerum ordine difficultas. Noverit
loigitar tarn presens etas quam successura posteritas, quod cum nos molen-
dinum juxta [yillam] dictam Grifstete super aquam dictam Lazs minus
racionabiliter edificassemus , informati fuimus et expediti, quod ipsum
cum justicia permanere non potuit sive stare. Unde ob honorem dei ; re-
verenciam venerabilis Tlri fratris Hartmanni nostri generalis magistri et
I5fratrum domus Theutonice abrenunciavimus omni juri, quod habuimus
vel habere videbamur in dicto molendino ; ita quod neque nos neque ali-
quis heredum nostrorum vel quisquam alter in loco ipsius molendini vel
in alio loco , ubi de jure non possit, aut in bonis dictorum fratrum aliud
molendinum amplius coUocet seu conponat. Si vero aliquis , quod absit,
20 in locis jam pretactis temere molendinum edificare adtemptaverit , nos
una cum sepedictis fratribus eandem edificacionem talem debemus et
Yolumus totis viribus nostris in quantum possumus prohibere. Ut autem
hec rata et inriolabilia perhenniter permaneant, presentem litteram pre-
dictis fratribus dedimus sigillo senioris fratris nostri Friderici prefati,
25 cum aliud adhuc non habeamus. firmiter conmunitam. Hujus rei testes
sunt : dominus Albertus Thuringie lantgravius, dominus Henricus comes
senior de Hohenstein, dominus Fridericus comes de Stalberc, dominus
Henricus senior de Heiderungen; Henricus de CoUede, Conradus de Tre-
bere, Albertus de Harraz, Hermannus de Raspenberc , milites ; Henricus
30 de Bila et Fridericus de Gelingen.
Acta sunt hec anno ab incamacione domini m. cc. Ixxx., vii. kalen-
das novembris, prope villam dictam Grifstete.
Aus nr. 734 (748) des Marburger copialbuches in Wien. Gedr.: Gudenus Co-
dex 4, 940. — Eine vOlIig gleichlautende urk. mit denselben zeugen stellten unter
35 gleichem datum aus : »Albertus et Henricus filius noster dei gracia comites de
Glichinstein«. Nr. 773 (787) des genannten copialbuches.
385. Friedrich biirger zu Alsfeld bescheinigt dem deutschen hause
bei Marburg den empfang des preises für ein verkauftes haus zu
Gelnhausen. 1 280 nov. 29.
40 Ne rerum gestarum veritas cadat in oblivionem^ litterarum solet 1280
memoria perhennari. Hinc est, quod ego Fredericus et Hatzega mea uxor "^^'
288 ]2]8jiin. 16.
cives in Alsueld universis tarn preBentibns quam futuris pa^am hanc
visuris notum esse cupimus et publice protestamnr, nobis . . conmenda-
torem et fratres domus Teuthonice apnd Marpurch quadraginta et qidnqne
marcas denariorum Aquensium persolvisse, in qnibus pro domo nostra in
Gelinhusen sita dictis fratribns per nos jnste et rationabiliter communi- 5
cata manu vendita tenebantur nobis et fuerant debito obligati. Nos quo-
que memoratam denariorum summam in numerata pecunia et jam soluta
ab eisdem conmendatore et fratribus presentibus recognoscimus integra-
iiter recepisse. In cujus rei evidentiam, ne ulla super premissis ambi-
guitas in posterum oriatur, presens scriptum in testimonium sigilli civi-io
tatis Alsueld appensione postulavimus conmuniri. Hujus facti testes
sunt : Schado sculthetus in Alsueld, Wigandus miles de Screizbach, Ren-
hardus dictus ex inferiori curia Aldenburg. Herbordus de Linden, nobiles ;
Fredericus dictus Longus , Coynradus Huzman nuncupatus , Coynradus
Pankohe, Hartmudus filius Kastellane , castrenses ac scabini ibidem , eti5
alii quam plures fide digni.
Datum anno domini m? cc? Ixxx?, iii? kalendas deeembris.
Aus dem von moder beschädigten orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- Auf
der rückseite steht von hand des XIV. jahrh.: Super emptione domus in Geiln-
husin dicte Tzigelhus. (Vgl. nr. 517.) 20
386. Die britder Eberhard und Johann von Haiger einigen sich mit
dem deutschen hause in Marburg über entschädigung für die ermor-
düng eines ihrer leute zu Kirchhain, 1281 jan. 18.
1281 Quoniam labilis est memoria hominis , necesseest, ut ea, que sint
permanencia, scripture testimonio perhennentur. Ergo notum esse cupi-25
mus universis tam presentibus quam futuris, quod nos Euerhardus et
Johannes fratres dicti de Heigere renunctiavimus actioni seu dampno,
quam et quod fratribus domus Theutonice in Martpurg inferre nitebamur
propter interfectionem cujusdam hominis nostri , quam Conradus dictus
Stuscenbechere et tres sui filii in Kirchain commiserunt, qui eisdem fra^ 30
tribus domus supradicte subsunt perpetuo servicio servituri , taliter quod
idem C. supradictus et tres sui 'filii pro emenda hominis nostri interfecti
dabnnt nobis duas marcas legalis monete bonorum denariorum et dati-
vorum. Insuper H. dictus grebe, qui noster erat captivus, ne contingeret
ipsum redire ad carcerem, dabit unam maream denariorum legalium et 35
bonorum in dominica qua cantatur invocavit me. Necnon Hartmannus
dictus de Vbach renunctiavit dampno sibi facto propter causam supra-
dictam et suam captivitatem. Testes et arbitri sunt hü : Rupertus plebanus
in Dridorf, Giselbertus et Johannes milites fratres de Derenbach , Con-
1281 febr. 26. — 12S1 min 13. 289
radus de Wlizbach , Johannes de Widelbach et Hermannus dictas Ralr-
gebe, laici.
Acta sunt hec anno domini m? cc? Ixxx?, sabbato post octavam epy-
phanie et ipso die Prisce virginis et martyris.
5 Sigillo Everhardi de Heigere supradicti contenti sumus.
>
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Siegel abgefallen.
387. Das deutsche haus bei Marburg verspricht^ den ertrag seiner
guter zu Herborn und Ballersbach dem Heinrich Sinnege bürger und
scheffen zu Herbom und dessen ehefrau Gertrud auf lebenszeit jähr-
10 lieh zu überweisen. 1281 febr. 26.
Nos frater Hermannus de Rykele conmendator et fratres domus Teu- ^281
thonice apud Marpurch notum esse volumus omnibus presens scriptum
intuentibus tam presentis temporis quam futuri, recognoscentes et publice
protestantes . quod nos omnes reditus et proventus de bonis nostris in
15 Herberen sitis, videlicet de domo Conradi de Dune, de macella panum et
de domo Syfridi mercatoris, de bonis eciam nostris inBalderbach cedentes,
Henrico dicto Sinnege civi et scabino in Herberen ac Gerthrudi sue uxori
temporibus vite ipsorum singulis annis dabimus et tenemur absque di-
minucione qualibet ministrare. In hujuls facti evidenciam eisdem paginam
20 hanc dedimus , cui ad majus robur et testimonium nostrum sigUlum est
appensum. Testes autem sunt: frater Heimannus de ßamersdorp, irater
Ludewicus de Muncenbach, frater Conradus de Herberen, saeerdotes;
frater Wolterus de Northecke, frater Kulo, frater Eckelo de Vroinhusen,
et alii quam plures.
^^ Datum anno domini m? cc? Ixxx? primo, iiii? kalendas marcii.
Aus orig.-perg. mit Siegel in Idstein (Dillenb. archiv).
388. Heinrich von Urf verkauft dem deutschen hau^e in Marburg leib-
eigene. Treysa 1281 märz 13.
Ego Henricus dictus de Oyrphe et Beatrix mea uxor universis Cristi i28i
sofidelibus, ad quos presentes littere pervenerint, notum esse volumus et ™*"^3-
publice protestamur, quod nos conmunicata manu Henricum etConradum
fratres dictos Redel, Aleydim, Qertrudim, Juttam et Hyldegundim eorum
sorores necnon et ipsorum puerös jam natos sive in posterum nascituros
nobis proprietatis et servitutis titulo attinentes religiosis viris . . conmen-
35 datori et ftatribus domus Teuthonice in Marpurg pro quatuor libris de-
narioinim monete Ameneburgensis vendidimus eodem titulo perpetuis
temporibus possidendos , renunciantes pro nobis et pro nostris heredibus
Omnibus juribus, peticionibus , exactionibus ac aliis serviciis, quibuscum-
H«B8. Urkundtnbuch. 1. 19
1
/
S90 1281 apr. 4.
que censeantur nominibns, que nobis in predictis hominibus sen in ipsonim
pueiis in presenciarum conpetunt aut in futuro conpetere possent in mi-
nimo aut majori. Ut autem hoc factum a nobis et nostris successoribns
stabile permaneat et inconvulsum et ne alicoi super premissis dubinm
oriatur, prefatis . . conmendatori et fratribus in Marpurch presentem ego 5
H. dedi paginam, cui ad majus robur et testimoninm meum sigillum est
appensum. Testes hujus facti sunt: Rodulfus de Trogelrode scultetus in
Jaisberg, Ludewicus de Linsingen, Hellewicus Schicke, Rodolphus Vloge
scabinus inTreyse, Gerlacns scultetus inKirhain, et alii quam plures fide
digni. lö
Actum et datum Treyse , anno domini m? cc? Ixxx? primo , iü. idus
marcii.
Aus (Jrig.-perg. in Marburg (deutscho.) . Auf dem schön erhaltenen dreieckigen
Siegel zwei von einander abgewendete adlerköpfe ; umschr. : S»' HENRICJ- DE-
VRPHE. 15
389. Vereinigung ztvischen dem detitschen hause bei Marburg und
der midlenn Gertrud zu Kirchhain , wonach letztere die mühle an der
Klein und die äcker zu Obernhain und Kirchhain mit ausnähme der
neuen mühle zu Beuern in erbpacht erhält. 1281 apr, 4.
1281 Que geruntur in tempore, ne labantur cum cursu temporis, poni20
*^'' ■ solent in lingua testium et scripii memoria etemari. Noverint igitur
universi, quod super discordia inter venerabiles vires . . conmendatoreni
et fratres domus Theutonice apud Marpurg ex parte una et Gerthrudim
molendinariam in Kyrchagen et suos pueros ex altera pro tempore habita
talis fuit conpositio ordinata, quod ipsa et sui pueri molendinum apud vil- 25
lam super Glene situm et agros suos inOuerenhagen et in Kyrchagen cum
Omnibus eorum attinenciis, molendino novo in Buren, cujus actioni penitns
renunciaverunt, dumtaxat excepto, jure hereditario pro pensione annua,
videlicet viginti octo solidorum denariorum usualium in feste beati Martini
et Andree divisim dandorum, similiter unius maldri tritici, unius maldri30
siliginis, Septem modiorum avene et duorum anserum suis temporibus
solvendorum perpetuo possidebunt ; de quibus bonis eciam predictis fratri-
bus consueta servicia exhibebunt. Hujus rei testes sunt: Bertrammus
yiceplebanus in Ameneburg, Theodericus rector scolarium ibidem ; Eme-
rico de Volfeskelen , Theodericus Scutzesper , Conradus de Eruershusen, 35
Conradus de Marcdorph. milites; Gerhardus, Jacobus fratres de Selbem,
Johannes Sconeheldis, Helewicus Goltscredere, Hermannns Albus, Bruno
de Literstede, Guntherus de Selbem, scabini et burgenses in Ameneburg;
Gerlacus sculthetus de Kyrchagen, Conradus advocatus de Ouerenhagen,
et alii quam plures. Ad ampliorem higas ordinationis evidentiam presen- 40
1281 apr. 4. 291
tem litteram sigillis domini Adolfi de Ameneburg scnltheti ac nniversi-
tatis loci ejusdem utrobique obtinuimus roborari. Nos vero A. sculthetus
prefatns et universitas in Amenebnrg sigilla nostra ad instaneiam pre-
cum parcium ntrarumqae presentibus duximns apponenda.
5 Datum anno domini m? cc? Ixxxi?, in die Ambrosii confessoris.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- Siegel: 1) dreieckig; drei mit den
spitzen einander zugekehrte lindenblätter und zwischen je zwei derselben eine lilie ;
umschr.: SIGILLVM- ADOLFI- DE- NORDEKEN- 2) rund; bischof zwischen zwei
mit thürmen versehenen mauern stehend; umschr.: SIGILLVM- VNIVEßSITATIS-
10 IN- AMENEBVRC-
390. Philipp von Iloherifels verzichtet auf die gfiter zu Oberßörsheim^
welche der bisherige lehmträger ritter Wolfram von Gundheim an
Gozzo von Flörsheim und dieser an das deutsche haus daselbst ver-
kauft hat^ wogegen Wolfram ihm guter zu Bermersheim, Gundheim
15 und Dalborn zu lehn aufträgt. 1281 apr. 4^).
Phillippus de Hohenvels universis presencium litterarum inspectori- 1281
bus constare volumus, quod precibus Wolframi militis de Guntheym *^'*
nostri fidelis inclinati bonis omnibus in Flörsheim superiori et in campis
diete ville sitis, que idem Wol. a nobis in feodo habere dinoscitur, quo
20 ipse Wolframus Gozzoni de Flörsheim vendidit et Gozzo postea fratribus
domns Thentonice vendidit^ rennnciamns simplieiter et de piano et trans-
ire permittimns in proprietatem dictomm fratrnm, profitentes in ipsis
bonis deineeps nichil juris vel consuetudinis nos habere. Pro quibus Wol.
et Agnes nxor ejus qninque jugera vinearum; quorum duo sita sunt in
25 campis Bermersheim in valle, que diciturHanendal, item duo in marchia
Guntheim in gewanda, que diciturOsterlange, et dimidium aputDalbumen
descendens ^] , nobis dicta jugera in reconpensam antedictorum bonorum
conmunicata manu resignantes , aput Guntheim publice contulerunt. In
cujus facti nostri evidens testimonium et robur perpetuum presentem
30 litteram sigillo nostro duximus roborandam.
Actum anno domini m. cc. Ixxx. primo, in festo beati Ambrosii
archiepiscopi.
Aus nr. 546 (555) des Marburger copialbuches in Wien.
1) Vgl. nr. 393.
35 2) Descendens ist zn Dalbnrnen zn ziehen (Nieder- oder Unterdalburnen).
Einen solchen ort, der bei Bermersheim und Gundheim liegen müsste, finde ich nirgends er-
wähnt ; In der nähe liegt nnr D a 1 s h e 1 m.
19*
292 1281 apr. 16. - 1281 mai 27.
391. Ritler Gerlach von Diedemhausen verspricht dem deutschen
hause bei Marburg zehn maller körn jährlich aus den von demselben
erkauften gütern zu Hofheim^ wovon eine mark zum jahresgedächlniss
seiner verstorbenen gattin Margarethe verwandt werden soU.
1281 apr. 16. ^
1281 Quoniam de gestis hominnm eciam laudabilibus sepe dura emergit
*^'* * calumpnia, debent ea, que fiunt a fidelibus, scripture memoria perbennari.
Hinc est, quod ego Gerlacus miles dictus de Dedintshusen universis Cristi
fidelibus , ad quos presentes littere pervenerint, cupio esse notum publice
recognoscens, quodfratres domusTeutbonice apudMarpurg de proventibus lo
cedentibus de bonis in Houeheim sitis per me ab eisdem fratribus justo vendi-
cionis et empcionis interveniente titulo conparatis decem maldra siliginis
mensure Marpurgensis percipient annuatim ; ita tarnen , quod de eisdem
maldris marca una denariorum Aquensium singulis annis in anniversariis
obitus uxoris mee Margarete pie memorie fratribus diete domus in Mar- 15
purch pro pitancia et consolacione perpetuo ministretur. In cujus facti
stabilem confidenciam et plenioris roboris firmitatem sepedictis fratribus
presentem exinde confectam dedi paginam sigilli mei munimine con-
munitam.
Actum et datum anno domini m? cc? Ixxx? primo, xvi. kalendas maji. 20
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Auf der rUckseite steht von gleichz.
hand : Pitantia domine Margarete de Dytenhusen. Auf dem dreieckigen sieget
ein liegender kesselhaken ( n) ; umschr. : SIGILLVM* GERLACI- DE- DIDEN-
HVSEN-
392. Landgraf Alhrecht von Thüringen schenkt die mühle zu Www- 25
dersleben an der Un^trut auf bitten Ludwigs von Schauenforst^ der sie
bisher zu lehn hatte ^ dem deutschen orden. Buttelstedt 1281 mai 27.
1281 Ad yitandum fntura litigia, que cupiditas rerum , mater licium , ge-
mai27. nerat incessauter , consilio sane prudencie est inductum , utea, que rite
et racionabiliter ordinantur, litterarum testimonio perhennentur. iHinc30
est, quod nos Albertus dei gracia Thuringie lantgravius et Saxonie comes
palatinus recognoscimus et ad singulorum noticiam cupimus pervenire,
quod unum molendinum situm in villa Winrisloiben et aqua Ünstrot *) ,
quod dominus Ludewicus de Schowenvorst a nobis possidebat justo ti-
tulo feudali, post liberam et voluntariam ipsius molendini resignacionem 35
in manibus nostris factam ob reverenciam dei genitricis et virginis Marie
predictum molendinum consenciente filio nostro Friderico et ad peticionem
1} Coplalbuch Dunstxot.
1281 mal 31. 293
Lndewici jam dicti hospitali sancte Marie Jerosolimitano ordinis domns
Theutonice ex certa consciencia in proprium dedimus perpetuo cum omni
jure et utilitate sine inpedimento quolibet possidendum. Et ut hec nostra
donacio robur obtineat firmitatis , presentem litteram super eo conscribi
5 feeimus et sigilli nostri mnnimine solidari sub teslimonio horum , quorum
nomina subsequntur^ videlicet comitis Henrici de Swarzburch, Henrici de
Blankenhain, Hermanni marscbalci de Eckeharsberge, Henrici de Rosla,
Henrici de Libenstete et Mathie curie nostre notarii.
Datum et actum Botelstete, anno domini m. cc. Ixxxi., vi. kalendas
lojunii.
Aus nr. 696 (709) des Marburger copialbuches in Wien. Gedr. : Gudenos
Codex 4, 941.
393. Philipp von Falkemtein verzichtet auf die guter zu Oberflörs-
heim , welche der bisherige lehnslräger ritter Wolfram an Gozzo von
1 5 Flörsheim und dieser an das deutsche haus daselbst verkauft hat . wo-
gegen Wolfram ihm guter bei Mörrstadt^ Niederflörsheim' und Gnnd-
heim zu lehn aufträgt. 1281 mai 31 ^).
Phillippus de Valkenstein imperialis aule cammerarius universis 1281
litterarum presencium inspectoribus constare volumus , quod Wolferami ™*
20militis precibus inclinati omnibus bonis in superiori Flörsheim et in
campis dicte ville sitis, que idem Wol. a nobis in feodo habere dinoscitur,
que ipse Wolferamus yendidit Gozzoni de Flörsheim et postea Gozzo
fratribus domus Theutonice vendidit, renunciamus simpliciter et de piano
et transire permittimus in proprietatem dictorum fratrum , profitentes in
25ip8is bonis deinceps nichil juris vel consuetudinis nos habere. Pro quibus
bonis Wol. et Agnes uxor ejus hec jugera terre seminalis: inter Mer-
gestat et Nidern Flörsheim tria jugera in tribus locis sita , tarnen vicina,
item inter Guntheym et Mergestat jugerum et dimidium , item ibidem di-
midium jugerum, item ibidem in vicino jugerum, item inter pascua Gunt-
•"^oheym et Mergestat duale in reconpensam antedictorum bonorum con-
municata manu resignantes aput Guntheym publice contulerunt. In cujus
facti nostri testimonium et robur perpetuum presentem litteram sigillo
nostro duximus roborandam.
Datum anno domini m. cc. Ixxx. primo, in vigilia penthecostes.
35 Aus nr. 545 (554) des Marburger copialbuches in Wien. *
1) Vgl. nr. 390.
294 1281JU1. 14.
394. Eckard Kuppel von Merzhausen verkauß dem deutschen hause
in Marburg seine guter zu Seiheisdorf und Reprode. 1281 jtd. 14.
1281 Negocia humana litteris ac voci testium mandata ab utroqne trahont
jui. 14. «jjjjjQijjjg finnamentum. Hinc est, quod ego Ekkehardus dictus Kuppheln
de Menharthusen notum esse volo omnibus presentem litteram inspec- 5
turis, qnod cum de consensu herednm nostrorum bona nniversa, que haboi
in Siboldesdorf et Rephrode, cum omni jure et utilitate ad ipsa pertinen-
tibus , silvis , pratis , pascuis , molendino , piscacionibus et aliis omnibus
attinenciis , que pertinuerunt ad bona eadem ab antiquo , exceptis tribus
solidis annui census et aliquot caseis, quos in monte Reppherodersberge lo
retinui, fratribus domus Theutonice in Marpürg pro viginti marcis Akuen-
sium denariorum juste et racionabiliter vendidissem , ego constitutus in
Alsueldia coram viris strennuis Schadone villico ibidem, Wigando de
Schrikesbach , Hennanno de Ruchershusen , Ruperto de Scrichkesbach,
militibus, Ottone Slintwecke, civibusque Friderico Haczechen, Fiiderico 15
Longo, Conrado Phannenkuchen , Ludewico Reynoldi, et aliis quam
pluribus in Alsuelde civibus fide dignis predicta bona dedi et tradidi in
manus fratrum predictorum jure proprietatis perpetuo possidenda. Quo
facto heredes mei , videlicet Gerlacus filius mens , Kunegundis filia mea
et Mengotus maritus ejus, quorum consentire intererat huic alienacioni, 20
ad exprimendum consensum suum super ipsa constituti in presencia
strennuorum virorum inVrankenberc Rudolphi de Helfenberc, Volperti de
Virminnen, militum, Nodungi sculteti in Vrankinberc , Mengoti Aurei,
Hermanni de Heldeberc , Riidingi et filiorum suorum , Wemheri m'agistri
civium in Vrankenberc, Gozzonis et filiorum suorum, Ludewici et Henrici25
fratrum de Munechehüsen , Volperti Gizonis , Eberhardi de Cellario , et
aliorum civium de Vrankenberc libere renunciaverunt omni juri, quod eis
conpetebat vel competere potuit in ipsis bonis et attinenciis eorundem.
Nos quoque Gerlacus filius ejusdem Eckehardi Kuppheln, Kunegundis
filia sua et Mengotus gener ipsius supradicta omnia et singula rata et 30
grata tenentes recognoscimus et publice protestamur eadem ita esse,
prout superius sunt narrata , procurantes sigillum civitatis Vranckenberc
apponi presenti littere in testimonium ejusdem renunciacionis nostre facte
in Vranckenberc coram viris militaribus et civibus, qui sunt paulo superius
nominati. Ego nichilominus Ekkardus Kuppeln ad cavendum plene35
sepedictis fratribus, ne super premissis cuiquam possit dubium aliquod in
posterum exoriri, una cum apposicione sigilli mei proprii procuravi eandem
• litteram sigillo civitatis Alsueldie roborari.
Datum anno domini m. cc. Ixxxi., pridie idus julii, presentibus
suprascriptis. 40
Aus nr. 800 (814) des Marburger copialbuches in Wien.
jul. 15.
1281 Jul. 15. — 1281 nov. 26. 295
395. Die kinder Gerlachs von Merlan entsagen allen ansprüchen auf
die deni deutschen hause in Marburg gehörigen guter zu Lamperts-
hausen. Buseck 1281 juL 15.
Ego Vlricus filius quondam Gerlaci advocati de Merlowe et nos Adyl- 1 281
5 hedis et Sara quondam filie ejusdem Gerlaci notum esse volumas omnibns,
ad quos pervenerit presens scriptum , quod nos constituti in Buchesecke
coram multis hominibus fide dignis renunciavimus cum bona nostra volun-
täte Omnibus juribus , si qua nobis competebant , in bonis fratrum domus
Theutonice in Marthpurg in villa Lamprechtishusen et eciam actioni , si
10 qua nobis super eisdem bonis contra predictos fratres competere potuisset.
Et [ut] hujusmodi nostra renunciacio libere et publice facta scripti testi-
monio firmaretur et perhennaretur , presentem litteram conscribi fecimus
et ipsam sigillis domini SyfiFridi plebani in Buchesecke , Adolphi de Hu-
chelcheim et Senandi de Buchesecke militum procuravimus sigillari. Nos
15 quoque Syfifridus plebanus et Senandus de Buchesecke ac Adolphus de
Huchelcheim recognoscimus , quod ad instanciam et peticionem predio-
torum Ylrici et sororum suarum eidem littere sigilla nostra apposuimus
et quod nos duo plebanus et Senandus miles dictam renunciacionem audi-
vimus et vidimus fieri coram nobis.
20 Datum in Buchesecke, anno domini m. cc. Ixxxi., idus julii. Presen-
tibus testibus infra scriptis : Eckardo et Kuzero de Bilchesecke , Hart-
manno et Johanne de Büchesecke, Hiltwino de Burcarsvelde, militibus ;
Rudolphe dicto judice, Johanne filio Johannis de Buchesecke, Hermanne
etWygando dictis Wysegugkele, Henrico Sahen, Brunone de Hohenuels,
25 Eckardo de Burcarsvelde , et aliis quam pluribus militaribus et rusticis
de Buchesecken fide dignis.
Aus nr. 70 des Marburger copialbuches in Wien.
396. Landgraf Albrecht von Thüringen bestätigt dem deutschen orden
die Schenkungen des lafidgrafen Ludwig und seiner andern vorfahren
30 sowie seinen ganzen güterbesitz^ namentlich im dorfe Hausen,
Eisenach 1281 nov. 26.
In nomine domini, amen. Albertus dei graciaThuringie lantgravius, 1281
Saxonie comes palatinus, omnibus presentem paginam inspecturis in
perpetuum. Cum ea , que geruntur in tempore , vergant in precipicium
35 oblivionis , si non litterarum testimonio confirmantur , prolixitas etenim
temporum facta hominum obnubilat et obfuscat ; noverint igitur universi,
quod ob honorem dei ac ad peticiones magistri et fratrum domus Theu-
tonice omne jus judiciorum et libertatum, quod illustris princeps dominus
Ludewicus olim Thuringie lantgravius ipsis donavit, necnon omnia bona
nov. 26.
296 1281 dec. 7.
alia Ben proprietates , quas idem lantgravins et alii antecessores nostri
dictis dederunt fratribus , hujus sciipti patrocinio confirmamus , volentea
donaciones hujusmodi eisdem fratribus tarn rite et racionabiliter factas a
nobis et nostris snccessoribiis ratas et gratas perhenniter observari ; sie
videlicet, quod quascumque possessiones agrorum cultorum vel incul- ^
torum, arearum, pasenornm, pratoram, yinearnm, piscacionnm, aquarnm,
judiciornm et omninm aliomm in villa dieta Hnsen ae in aliis villis eis
donatas vel titnlo empcionis aut qnocnmque alio titnlo eontraetas snpra-
dicti fratres habent vel in posterum babebunt , eodem jure , quo predicta
ad nos spectare deberent vel nobis conpetere viderentur, absque quolibet lo
inpedimento ipsi libere possidebunt. Testes hujus rei sunt : comes Otto
de Luttherberch, comes Guntherus senior de Kheuemberch, comes Theo-
dericus de Hoenstein ; ministeriales : Guntherus de Salza, Guntherus de
Slatheim, Hermannus dictus Stranz, Hermannus de Milaet Mathias nostre
curie prothonotarius , et plures alii fide digni. Ne vero super premissisis
dubitacio possit oriri , pretactis fratribus istam dedimus litteram sigilli
nostri robore conmunitam.
Datum Isnakhe, anno domini millesimo ce? Ixxxi?, vi? kalendas de-
cembris.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Das reitersiegel des landgrafen zer-20
brechen. Gedr.: Entdeckt. Ungmnd nr. 63; daraus Samml. v. Deduct. 7, 514.
397. Das kloster Reinhardsbrunn überlässt dem deutschen orden seinen
hof an der Lehmannsbrücke zu Erfurt. 1281 dec. 7.
1281 Nos Marquardus divina permissione abbas totumque capitulum mo-
^•c. 7. uasterii in Reinherisbum recognoscimus et notum facimus universis tam 25
presentibus quam futuris presentes litteras audituris , quod de multimoda
honestate et fidei constancia honorabilium virorum, videlicet fratris Hart-
manni magistri domus Theutonicorum et confrati-um suorum firmiter pre-
sumentes, de consensu parili et unanimi voluntate concessimus ipsis
curiam nostram in Erfordia juxta pontem Libemannisbrukin sitam justo 30
hereditatis tytulo perpetuo possidendam ; ita sane, ut ad indicium nostre
proprietatis , per quam libertatem civilitatis in Erfordensi opido posside-
mus, dicti fratres unum fertonem argenti et tres solidos Erfordensium
denariorum in feste Martini ecclesie nostre camerario de eadem curia sub
annuo censu solvant ; hoc nichilominus addito , ut , si aliquis vel aliqui 35
heredum aut coheredum dicte curie fortasse nos impeterent pro alienacione
hereditatis tempore procedente, memorati fratres in omni causa nobis de-
super emergente contra quoslibet actores fideliter se pro nöbis Offerent
defensores. Testes hujus rei sunt : dominus Cristanus episcopus Sambien-
sis, dominus Albertus lantgiavius Thuringorum, dominus Otto comes de 40
\
1281 dec. 30. 297
Lutirberc , dominus Heidemannns de Hain, dominus Hermannus de Her-
sUderode , milites, et alii quam plures. In cujus facti memoriam litteras
has patentes sigillis nostris signatas conscribi placuit ad cautelam.
Datum anno domini millesimo cc? Ixxxi?, vii. idus decembris.
5 Ans orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel ovalj Bitzender abt mit buch
undBtab; umschr.: S-' MARQVARDI- REINEESBVRNESIS- ABBATIS-
398. Genannte von Schlitz, von Steinau und von Romrod entsagen zu
gunsten des deutschen hauses hei Marburg ihren ansprachen auf guter
zu Rossberg und Elmshausen, Ilomberg 1281 dec, 30.
10 Evaneseit actio temporalis, nisi firmetur apicibus sigillatis. Hinc i^si
est, quod nos Fridericus miles de Slidese et uxor mea legittima , Symon
de Slidese et conjux mea Ysindrudis , item Gyso de Stennowe miles et
conjux mea Hildegundis , item Gysela relicta Richolfi quondam de ßu-
merode, item Henricus de Rumerode et conjux mea Mehthildis, item
15 Albertus de Bumerode omnibus tam presentis temporis quam futuri hanc
litteram visuris notum esse cupimus publice recognoscentes , nos omni
juri, actioni et impetioni , que nobis conpetebat vel in futurum conpetere
posset super bonis in ßosseberg et in Elmudehusin sitis cum suis per-
tinentiis, videlicet silvis, pratis, pascuis, agris, terris cultis et incultis et
2oaliis quibuscunque attinentiis, renunciasse pure, simpliciter et solute,
nuUo nobis dominio , jure vel inpetione de cetero super eisdem bonis et
suis attinentiis reservatis. Preterea si, quod absit, tempq^e succedente
quemquam coheredum nostrorum ipsa bona impetere contingeret trabende
conmendatorem et fratres domus Teuthonice apud Marpurg in causam,
25 eo quod possessores bonorum eorumdem existant et dominium in eis ob-
tineant, nostro ad boc pleno consensu accedente , nos Fridericus miles et
Symon de Slidese predicti bona fide promittimus et presentibus firmiter
nos obligamus , ipsas causas et questiones per nostros coheredes ratione
dictorum bonorum motas expedire propriis expensis et conplanare, ita
30 quod prefati conmendator et fratres in ipsis bonis quiete perpetuo possi-
dendis nullnm patiantur penitus detrimentum; et ad hoc perficiendum
Marpurg intrabimus , inde nunquam exituri, donec questiones seu impe-
tiones coheredum nostrorum quoad ipsa bona plane deponamus. Quodsi
in hoc defecerimus quacunque ex causa, quivis nostrum extunc prehabitis
35 conmendatori et fratribus decem marcas denariorum dabit et extunc fide
nostra observata de Marpurg egrediemur et erimus absoluti ; permittentes
ipsos conmendatorem et fratres suum jus et dominium, quod in antedictis
bonis et suis attinentiis nobis attestantibus per omnia plenum habere
dinoscuntur, deinceps per sc defendere et tueri. In cujus nostre renun-
298 1282 »pT. 20.
ciationis et recognitionis majorem evidentiam scriptnm hoc antedieÜB
religioßis viris . . comnendatori et fratribus porreximus nostrorum appeur
sionibüs sigillorum conmunitum. Testes vero sunt: Gerlacas miles de
Didinshusin, Gvntramus pincerna, Gerlacus de Nona, Conradus de Vflei-
den, milites ; item Wigandns de Ebizdorf, item Ludewicus scabinus in 5
Hohinbarg dictus de Yringishusin ; item frater Bnrchardus conmendator
Süpradictus, frater Waltherus de Nordeckin, frater Henricus Kulo, et alii
plures fide digni.
Datum et actum in Hohinburg , anno domini m? cc? Ixxxii? , tertio
kalendas januarii. lo
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Von den ursprünglich angehängt ge-
wesenen 4 siegeln ist das letzte abgefallen; die anhängenden sind dreieckig. Auf
dem ersten und zweiten zwei aus der rechten ecke des Schildes schräg herablau-
fende parallele, nach oben gezinnte balken; umschr.: SIGILLV- FßlDERICI' DE-
SLIT.SE. und. SIGILLVM- HEINRICL DE- SE- Auf dem dritten zwei 15
thtirme; umschr,: SIGILLVM- HENRICI. DE- RVMEßODE-
399. Rilter Dimar burgmann zu Kalsmunt und seine galtin MeclUild
vermachen dem deutschen hause bei Marburg ihre guter zu Wetzlar^
Dudenhofen^ Allenslädten^ Blasbach^ Quembach^ Wetz^ Steindorf und
Semisdorf^) . 1282 aj>r. 20. 20
1282 In nomine domini, amen. Noverint universi presentium inspectores,
quod ego Dymarus miles castrensis in Calsmunt et Methildis uxor mea
communicatis manibus nostris , voluntate concordi et consensu dedimas
et damus, dOnavimus et donamus per presentes donatione inter vivos
pure et irrevocabiliter propter deum venerabilibus et dilectis in CriBto25
fratribus Theutonice domus apud Marpurg bona nostra subscripta cum
Omnibus juribus suis et pertinenciis ad ea, agris, pratis, paschuis, aquis,
nemoribus sive campis cultis vel incultis post mortem nostram in reme-
dium animarum nostrarum et salutem dono elemosine perpetuo possi-
denda. Hec videlicet bona: curiam nostram Wetflarie , quam inhabita- 30
mus, cum suis appendiciis universis; item bona nostra in Dudinhobe
proprietaria universa et decimam ibidem, quam a nobili viro domino Hart-
rado de Merenberg tenuimus in feodo; item curiam, vineam et universa
bona, que habemus in Aldinstede ; item bona nostra in Blasbach, Quenen-
bach, Wetfe, Steindorf et in Semisdorf universa. Que inquam bona omniass
prelibata confitemur et protestamur nos resignasse in manus fratrum pre-
dictorum proprie et eadem recepisse ab ipsis jure colonario possidenda;
ita tamen, quod nobis quoad viventibus et alten nostnim, quoad vixerit,
1) Jedenfalls die von Vogel Beschreib, d. Herzo^th. Nassau 720 erwähnte wüstung
Semersdorf südlich von Herborn an der müudung des Rehbachs in die Dill. 40
1282 mal 7. 299
deserviant ac omnino nsui nostro cedant. De qnibns libram cere solve-
mns eis annis singulis nomine pensionis. Post decessum vero atriusque
nostrnm cedent ipsis libere et absolute propter deam, sicut superius est
expressom. In hujas nostre donationis testimonium et robur perpetuum
5 dedimus eis presens scriptum civitatis Wetflarie et castellanorum inCals-
mxmt sigillorum appensionibus ad preces nostras et instantiam roboratum.
Testes hujus rei deputati sunt : Gerbertus quondam advocatus, Eckehar-
dus, Berao, Gemandus Lye, Wigandus Dithero, Wigandus de Gozelis-
hnsen, Vdo et Heinricus de Catzinfurt, scabini Wetflarienses ; item Reyo
lojavenis, Heynemannus gener Bernonis, Hartradus Blido, Hermannus
Hegere, Heinricus Waltsmit et Conradus dictus Schellinbergere , cives
ejusdem civitatis.
Datum anno domini m? cc? octuagesimo secundo, xii? kalendas maji.
Ans orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- Siegel: 1) abgefallen. 2) zerbrochen.
15 400. Friedrich der ältere graf von Beichlingen überlässt dem deut-
schen hause in Griefstedt die hälfte des Melelberges^ welche es von
dem bisherigen lehnslräger Hermann Nenzemann erkauft.
Frankenhausen 1282 mai 7.
Nos Fridricus dei gracia comes major de Bichelingin universis Cristi 1282
20 fidelibus presentem litteram inspecturis salutem in perpetuum. Cum ea,
que aguntur in tempore, processu temporis labantur cum tempore,
necesse est , ut acta hominum digna memoria non solum scriptis , sed et
proborum virorum testimoniis roborentur. Noverint igitur tam presentes
quam futuri , quod nos silvam lignorum ac nemorum cum terra dimidii
25 montis in Metelberc, que ad nos spectabat jure feodali, quam silvam fra-
tres domus Theutonice in Grifstete ab Hermanno dicto Nenceman suis
emerunt denariis , cum omni jure , quod nobis ab hac silva cedere vide-
batur, hanc silvam cum terra j am dictis fratribus cum jure, quod vulga-
riter dicitur proprium, contulimus perpetuo possidendam. Ne autem hec
30nostra donacio racionabiliter facta a nostris in posterum heredibus vel
quibuscumque aliis aliquo modo valeat imtari, presentem litteram pre-
dictis fratribus sigilli nostri munimine roboramus. Testes vero hujus rei
sunt : Hunoldus de Kelbera, Heino de Rotinburc, Ludewicus de Heme-
leibin, Henricus de Kollede, Eckehardus [de] Kanewerfin, Henricus
35 Lens, Nencemannus de Retingestete, Eckehardus Diues, milites ; Alber-
tus de Rateleibin, Fridericus scriptor, Wemherus de Vipeche , Siflfridus
et Wemherus filii ejusdem, et alii quam plures fide digni.
Acta sunt hec ante civitatem Frankinhusen in cimiterio sancti Nico-
^lai, anno domini m. cc. Ixxxii., nonas maji.
40 Aus nr. 761 (775) des Marbiirger-copialbuchea in Wien.
mal 7.
mai 26.
300 1282 mai 26.
401. Heinrich von Gossfelden^ Elisabeth seine gattin und JtMa seine
muUer vermachen unter gewissen bedingungen dem deutschen hause
bei Marburg ihre guter zu Anzefahr^ Gossfelden und Nonnenhausen,
1282 mai 26.
t282 Qaoniam, ut sapientis testatnr anctoritas, omnium habere memoriam 5
et in nullo penitus deviare divine potius creditur esse virtutis qnam hu-
mane, hinc est, quod nos Henricus de Gozfeldin et Elyzabeth conjux
mea neenon et Jatta mater mea ad notitiam nniversoram tarn presentium
quam futurorum has litteras inspecturorum volumus pervenire publice
profitentes, quod omnia bona nostra in villis Gozfeldin, Anzenvar, Nun- lo
nenhusin sita contulimus ac donavimus mere propter deum coadunata
manu et pari consensu, matura deliberatione prehabita religiosis et hono-
randis viris . . conmendatori et fratribus domus sanete Marie Teuthoni-
corum apud Marpurg in puram et perpetuam elemosinam atque in veram
proprietatem pro nostrarum remedio animarum libere et quiete perpetuisis
possidenda temporibus, eligentes et statuentes exnunc predictos . . con-
mendatorem et fratres eorundem bonorum veros heredes et legittimos
esse possessores; hoc addito, quod ipsa bona cum suis proventibus
reconcessa nobis per jam dictos . . conmendatorem et fratres temporibus
vite nostre tenebimus pro certo censu, videlicet libra cere eisdem a nobis 20
annualiter persolvenda. Quodsi quando qnempiam ex nobis mori conti-
gerit, Supers tites vel superstes eadem gratia et jure in eisdem bonis ni-
chilominus gaudeant vel gaudeat et, si placet, in arbitrio eorum vel ejus
est, ut prefatorum . . conmendatoris et fratrum consilio et regimini seu
gubemationi deinceps sint subjecti vel sit subjectus. lUud quoque addi-25
cimus. quod. si per captivitatem vel ob aliquam aliam legittimam causam
et rationabilem fortuna sinistro se nobis forsan fato ostendente ad talem,
quod absit , necessitatem et indigentiam successu temporis devenerimus.
ut ipsa bona ratione hujusmodi vendere nos oporteat in parte seu in toto,
nos extunc eadem bona predicta prenotatis viris . . conmendatori et fra- 30
tribus tenemur ad emendum consueto foro et pretio venalia in primis et
pre Omnibus exhibere et extunc. si ea conparare renuerint, nos ipsa bona
aliis quibuscunque vendendi et alienandi plenariam habebimus faculta-
tem. Preterea iidem . . conmendator et fratres bona fide promiserunt pro
nostris personis et ipsis bonis in omni justa causa et actione tuendis pro 35
posse, siopusfuerit, et defendendis. Insuper hoc adjectum est, quod,
si nos Henricus et Elyzabeth prescripti divino annuente nutu in posterum
liberos genuerimus seu procreaverimus, omnis extunc pactio et donatio
supra exarata prefatorum bonorum cassata sit penitus et ad ipsos nostros
liberos tamquam heredes proprios et legittimos ipsa bona rite devolven- 40
1282 jun. 9. 301
tnr, duabas areis et dimidia in Gozfeldin conmntatis pro bonis in Nun-
nenhusin nostris extunc liberis cedentibas in proprietatem et usnm ante-
dictomm . . conmendatoris et fratrum denuo reyersuris. In cujus nostre
donationis et pacti evidentiam , ne aliqua in posterum super hiis possit
5 dubietas suboriri, scriptum hoc abbatisse et canonicarum conventus eccle-
sie in Wetthere ac opidanorum ibidem rogavimus et impetravimus sigil-
lorum appensione consignari. Nos quoque . . abbatissa et canonice atque
opidani prenominati recognoscimus ea sie se habere. Testes vero sunt:
Ludewicus de Gozfeldin et Dammo frater ejus, Hermannus de Niderwet-
lothere, Herbordus de Wetthere, Eberhardus de Samowe. Godscalcus ger-
manus ipsius, Ludewicus clericus, Hermannus de Eeurenbach, Gerlacus
senior, Gerlacus dictus Eya, et alii quam plures.
Datum et actum anno domini m?cc?lxxx?ii?, septimo kalendas junii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Siegel: 1) oval; Maria mit^em kinde
15 nebst zwei sie anbetenden gestalten; umsclir.: S-' ECCE- SCE- MARIE- 1- WITTE-
DIGMVDIS- ADELINDIS- 2) rund; ein weltlicher fürst, in der rechten ein seh wert
und die linke anfeinen schild, worauf ein aufgerichteter löwe, gestützt, und ein
bischof, beide neben einander sitzend; umschr.: SIGILLVM- CIVITATIS-
TEBE- Gedr.: Hist. dipL Unterricht nr. 50 (auszug).
20 402. Die hegine Lucärdis einst gatlin bruder Wallhers von Nordeck
verkauft dem deutschen hause in Marburg einkünfte von ihren gutem
zu Rossberg. Kirchhain 1 282 jun. 9.
Ne rerum gestarum veritas cadat in oblivionem , litterarum solet 1292
memoria perhennari. Hinc est, quod ego Lucärdis beckina relicta fratris ^^'
25 Waltheri de Nordecken notum esse cupio omnibus tarn presentibus quam
futuris litteram hanc visuris, me honorandis viris . . commendatori et
fratribus domus Teuthonice in Marpurg talentum denariorum de bonis
meis in Rosseberg in censu annuo rite et rationabüiter vendidisse perpe-
tuis temporibus ipsorum usibus deputandum, abrenuntians deinceps omni
30 juri et proprietati, que michi usque in presens super predicto censu colli-
gendo competebant. In cujus facti cautelam, cum proprio carerem sigillo,
scriptum hujusmodi sigillo venerabilis viri Ludewici decani in Amene-
bürg roborari petii et impetravi. Testes sunt : Dammo de Sindelosfeldin,
Eckehatdus de Niderwalde , Eckehardus de Leiterstedin , Bertoldus de
35Kirchain, Herwicus de Eirchain, et alii plures.
Datum in Kirchain, anno domini m? cc? Ixxxii?, v? idus mensis junii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.) . Auf der rUckseite steht von band des
XIV. jahrh. : Empcio unius talenti denariomm in bonis in Rosseberg venditi per do-
minam Luckardim de Calsmunt. Siegel oval; priester mit buch und kelch; umschr.:
40 S' LVDEWICI- DECANI- 1- AMENEBC-
^
302 1282 jul. 19. — 1282 aug. 2.
403. Bischof Heinrich von Basel verspricht vierzig tage ahlass allen^
welche die Elisabethenkirche des deutschen hames bei Marburg am
tage der einweihung und an den folgenden tagen besv^chen und be-
schenken. Marburg 1282 jw/. 19.
1282 Hemicus dei gratia episcopus Basileensis omnibus vere5
^" ' ■ penitentibus et confessis , qui ad ecclesiam beate Elysabet domus Teu-
thonice apud Marpurg Maguntine dyocesis in dedicatione ipsius ecclesie
et per ejus octavam et in dedieationis ejusdem anniversario et per ejus
octavam devote accesserint oratari et qai ad predictam ecclesiam manam
porrexerint adjutricem, quadraginta dies peecaminum de injunctis sibilo
penitentiis accedente ad hoc reverendi patris domini . . archiepiscopi Mar-
guhtini consensu misericorditer in domino relaxamus.
Datum Marpurg; anno domini m? cc? Ixxx? ii?, quartodecimo kalendas
augusti.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche.)' Siegel oval; sitzender bischof, in 15
der linken den stab, die rechte zum segen erhoben; umschr.: S*' FBIS- HEINR*'
ORDINIS- MINOR' EPI- BASILIEN' ~ Gleichen ablass gaben im selben jähre
folgende bischöfe (sämmtlich ausser nr. 4 orig.-perg. wie vor) : 1) Fridericus Wor-
matiensis ep. D. Wormatie (ohne tag). 2) Conradus Osnaburgensis ep. D. Marpnrg,
xyiii. kal. sept. (aug. 15). 3) Otto Paderbumensis ep. D. wie nr. 2. 4) Conradus 20
Argentinensis ep. D. apud Aschaffenburg, y. id. sept. (sept. 9). Abschr. sec. XYIII.
5) Hartmannus Augustensis ep. D. apud Aschaffinburg, iii. id. sept. (sept. 11).
6) Henricns Treuerorum archiep. D. apud Popardiam, in octava nativitatis s. Marie
virg. (sept. 15). 7) Wemherus Maguntine sedis archiep. D. [Bopar]die, xvi. kal.
oct., pontif. ao. xxiii (sept. 16). 8) Sifridus Coloniensis archiep. D. Bopardie, xyi. 25
kl. oct. (sept. 16).
404. Johann Weiss überlässt dem deutschen harne bei Marburg seiften
antheil der guter Lutzelmanns gegen rückgabe der einst dem orden
geschenkten guter bei Amöneburg. 1 282 aug, 2.
1282 Novercari solet oblivio gestis hominum, nisi roboret ea vivacitas lit-30
aiig. 2. terarum. Hinc est, quod ego Johannes Albus nuncupatus publice re-
cognosGo, me resignasse simpliciter et omni dolo semoto ad manus vene-
rabilinm virorum ac religiosonim . . conmendatoris et fratrum domus
Theutonice apud Marpurg pro me bona Lutzelmanni bone memorie, que
una cum fratre meo Henrico possidere deberem quousque adviverem, in 35
duarum arearum, horti, pratorum et quoinndam agrorum juxta Amene-
bnrg sitorum, que quondam pro elemosina memorate contuli ecclesie cum
fratre meo, reconpensationem , quibus pro parte renunciaverunt pure
mea, ut ea etiam vendere et in manus alias alienare possem, dantes prete-
rea facultatem, donatione siquidem fratris mei H. primitus facta rata ni- 40
chilominus permanente. Hujus rei testes sunt: Henricus yicesculthetos,
1282aiig. 21. 303
Bruno de Literstede . Henricus Trinepos , Eberhardus Gladiator , et alii
quam plures. Quia sigillo non utor proprio, hanc ipsis dedi litteram sigillo
universitatis in Ameneburg firmiter consignatam.
Datum anno domini m? cc? Ixxxii?, in crastino Petri ad vincula.
5 Aus orig. -perg. mit siege! in Marburg (deutscho.).
405. Landgraf Albrecht von Thüringen einigt da^ deutsche ham
in Griefstedt mit den gemeinden Günstedt^ Nausi^s^ Clebhausen^
Herremchtvenda und Abtschwenda wegen eines wehrs bei der ordens-
mühle an der Lache bei Willstedt. Eisenach 1282 aug. 21.
10 Nos Albertus dei gratia Thuringie lantgravius et Saxonie comes pa- ^282
latinus notum facimus universis presentes litteras inspecturis , quod nos
questiones, discordias seu querimonias omnes motas et in antea moven-
das comendatori seu fratribus ordinis sancte Marie domus Theotunieorum
in Griffestete ab universitate hominum villarum subscriptarum, videlicet
15 Gunstete, Nuseze, Clebhusen, Herricheswenden et Apteswenden, super
quodam aquarum obstaculo, quod vulgariter dicitur wer, construetum et
situm apud molendinum frati'um predietorum in aqua fluenti, que dicitur
Lache, juxta villam Willestete, ad amicicie fedus et bonum concordie
perduximus de voluntate bona et libero consensu universitatis hominum
20 predietorum, hiis conventionibus etpactis interclusis, quod nos vel aliquis
successorum nostrorum seu filiorum, officialium, qui pro tempore fuerint,
aut uUus hominum de predictis villis, cujuscumque conditionis existat,
antedictos fi-atres super dampno , quod hucusque alicui vel aliquibus a
predicto opere, quod wer dicitur, est illatum vel etiam obesse poterit in
25 futuro, ex quacumque causa ab ipso wer provenire poterit, in causam tra-
hat coram judice spirituali vel temporali vel eosdem pro dicto dampno
facto vel faciendo querelis gravet aliquomodo aut perturbet. Fratres
quoque predicti nobis et curie nostre triginta marcas usualis argenti ob
hanc causam erogarunt, quas jam ab eisdem accepisse profitemur.
30 Ecclesie vero in Gunnestete unam marcam argenti , quod usuale fuerit,
ipsi fratres in reditibus assignabunt singulis annis ab ipsis fratribus ple-
narie persolvendam. Cujus rei testes sunt: venerabilis pater dominus
Cristanus Sambiensis episcopus, dominus Otto comes de Lutterberch,
Hako, Bruno dictus Vnrowe, deWizense milites; Henricus dictus Meyce, .
35Heydenricus dictus Velknere, de Gruzzen milites; Mathias curie nostre
notarius, Gundramus officialis noster in Wizzense nunc existens et Dit-
marus preco de Wizzense. Ad majorem etiam cautelam presens Privi-
legium fieri fecimus nostri sigilli munimine roboratum.
Datum Isnach, anno domini millesimo cc. Ixxxii., xii. kalendas
40 septembris.
304 1282 sept. 9. — 1282 nov. 13.
«
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Rundes reitersiegel an roth und
gelben seidenfUden stark beschädigt. — Im selben jähr (ohne tag) beurkundeten
diese Vereinigung : Cunradus de Sumirde et Fridericus de Aroldeshusen et Henri-
cus de Svmeringin, milites, Siflfridus de Vtenhusen.l Vlricus de Cranichbum, Bertol-
dus dictus Hezbolt de Schinstete, castrenses in Wizense. Orig.-perg. wie vor. 5
Siegel dreieckig; darauf ein schräg nach oben gerichteter fisch; umschr.: S»' BVR-
GENSIV IN. WI
406. Heinrich von Isserstedt entsagt seinen ansprachen auf den dem
deutschen orden gehörigen hof bei der Nicolaikirche zu Erfurt.
1282 sept. 9. lo
1282 Nos Henricus ministerialis de Yschirstete una cum uxore nostra Lu-
ckardi recognoßcimus et tenore presencium publice pTotestamur, quod
no8 una cum pueris nostris omnibus unanimi consensu et bona yolnntate
abrenunciamus curie site apud sanctum Nicolaum in Erfordia quondam
Ludewici kamerarii dicti de Meldingin*), nunc autem fratrum de domo 1 5
Theutonica donatione sororii nostri fratris Henrici ejusdem domus.
Resingnamus eciam predictam aream cum omni jure, quod nobis conpe-
tebat in presenti vel conpetere posset quomodolibet in futuro. In cujus
rei noticiam et certitudinem firmiorem dedimus presentem litteram sigilli
nostri munimine roboratam. Presentibus, quorum nomina sunt subscripta : 2u
Bertoldo milite de Yschirstete, Theoderico filio ejus et domino Helwico
plebano predicte ville, et aliis quam pluribus fide dignis.
Datum anno domini m? cc? Ixxxii?, in die Gorgonii martiris.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel rund; auf dem durch kleine
ringe gemusterten siegelfelde ein schild, in welchem ein durch parallelstriche und 25
dazwischenstehende puncte gemustertes dreieck in der weise liegt, dass seine basis,
an der oberen linken ecke des Schildes beginnend, mit einem theile des Unken
Schildrandes sich deckt, während seine spitze den rechten schildrand' fast in der
mitte seiner länge berührt; umschr.: S' HEINRICI- D- ISCHERSTETE-
407. Die richtet des Mainzer Stuhles beauftragen den sänger und den^u
canonicus Gottfried von Wetter zu Fritzlar mit Untersuchung der klage
des deutschen hau^ses bei Marburg gegen Ber enger von Radenhausen
wegen erbauung einer mühte an der Ohm bei Radenhat^en und Schä-
digung der Ordensgüter daselbst durch das angebrachte wehr.
Mainz 1 282 nov. 1 3. 35
1282 Judices sancte Maguntine sedis dilectis in Cristo . . cantori et Gode-
■ frido dicto de Wetthere canonico ecclesie Fritslariensis salutem in do-
mino. De consensu . . commendatoris et fratrum domus Theutbonice
1) Vgl. nr. 108.
1283 Jan. 10, 306
apnd Marpnrg et Berengeri de Rodehusen discretioni vestre committimns
et mandamas. qaatenus ipsis partibus ad vestram presentiam evocatis
testes, qaos dicti commendator et fratres pro sua intentione fundanda
producere voluerint coram vobis in causa , que inter eos vertitur coram
5 nobis , reeipiatis legaliter et examinetis prudenter jüxta formam exami-
nandorum testinm debitam et consuetam et seeundam intentionem sub-
scriptam et interrogatoria a parte altera vobis danda, dicta eorundem
testinm usque ad eertam terminum . quem ad publicandnm ea partibus
prefigetis, sigillis vestris interclusa nobis fideliter remittentes. Testes
loautem, qui fuerint nominati, si se gratia, odio vel timore subtraxerint,
per censuram ecelesiasticam compellatis veritati testimoninm perhibere.
Hec est intentio : Intendunt probare commendator et fratres domns
Theuthonice apud Marpurg contra Berengerum de Rodehusen, quod idem
Berengerus de novo construxit quoddam molendinum juxta aquam Amene
15 apud yillam Rodehusen ; item quod in ipsa aqua fecit quandam clausu-
ram aque, que wer nuncupatnr, que clausura in tantum ipsam aquam
restringit, quod extra debitum fluxum agros sitos in littore dicte aque
attinentes curie dicte hospitalis site in villa Rodehusen destruit et snb-
mergit, ita quod debitum fructum ferre non possunt ; item quod occasione
20 dicte clausure sustinuerunt dampna et interesse ad viginti marcas dena-
riorum Coloniensium. Et protestantur, quod non astringunt se ad omnia
premissa probanda , sed si qua probaverint , ipsis prosint tanquam non
sint plura proposita quam probata.
Datum Maguntie, anno domini m? cc? Ixxxii?, idus novembris.
25 Aus orig.-perg. mit siegelbruchBtück in Marburg (deutscho.). Auf der rttck-
seite steht von gleichz. band: viii col. pro sigillo et scriptura, quia intentio fiiit
inserta.
408. Der deutschordensbischof Johann von lAtthauen gewährt Hiblass
allen^ welche die Elisabethenkirche zu Marburg bei ihrer bevorstehen-
30 den einweihung besuchen und den fast vollendeten kostspieligen bau
durch spenden fördern. \ 283 jan. 1 0.
Universis Gristi fidelibus has litteras audituris seu visuris bonitate 1283
divina frater Johannes Littouiensis episcopus ordinis domus Theutonice ^^' '^*
salntem et benedictionem in domino Jhesu Cristo. Gupientes quoslibet in
35 Cristo fideles ad pietatis opera provocare pro salute propria premio spe-
ciali , Omnibus et singulis corde contritis et ore confessis , qui ad dedica-
tionem monasterii beate Elyzabeth in Marburc Maguntine dyocesis, ubi
eadem sancta multis contulit indigentibus beneficia et corporaliter re-
quiescit, ex sua devotione accesserint divine propiciationis gratiam peti-
40 turi et de facultatibns sibi a deo collatis operi sumptuose incepto et quasi
HesB. Urkandenbuch. 1. 20
306 1283 nach febr. 22. — 1283 (1284) m&rz.
consumato manum porrexerint adjutricem, auctoritate omnipotentis dei et
beatonim Petri et Pauli apostolornm ejus patrociniis confisi centam dies
venialiam et xl criminalium cum una carrena de injuneta eis penitentia
in nomine domini misericorditer relaxamus. Hanc quoqne indulgentiam
in prima die dedicationis monasterii et in primo anno dedicationis ejus, 5
quotienscunque ibidem ex debito officium dedicationis contigerit cele-
brari, necnon in singulis anniversariis populo advenienti intimari voln-
muSy dummodo consensus dyocesani accesserit et voluntas.
Datum anno domini m? cc? Ixxx? iii?, quarto idus januarii, indictione
xi. Presentibus in perpetuum duraturis. ^^
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Siegel abgefallen.
409. Bischof Bartholomäm von Berylus verspricht den besucherfi der
Elisabethenkirche zu Marburg vierzig tage ablass.
Accon 1283 nach febr. 22.
1283 nach Universis Cristi fidelibus, ad quos presentes littere pervenerint, Bar- 15
' tholomeus miseratione divina Berithensis episcopus salutem Cum
igitur ad honorem dei et beate Elyzabeth in Marburg Maguntine dyocesis
monasterium sub nomine predicte beate Elyzabeth edificatum sit et cultus
divinus non debeat minui, sed augeri, nos de misericordia dei omni-
potentis ejusque sancte geniüicis ac apostolorum ejus Petri et Pauli pa- 2o
trocinio confidentes omnibus vere penitentibus et confessis , qui ad pre-
dictum monasterium in festivitatibus beate Elyzabeth et per octavas
earum festivitatum ac in dedicatione ejusdem monasterii causa devotionis
accesserint et manum eidem porrexerint adjutricem, quadraginta dies de
injuneta sibi penitentia, dummodo loci dyocesanus ratum habeat, mise- 25
ricorditer in domino relaxamus.
Datum Accon, anno domini m? cc? Ixxx? iii?, pontificatus domini Mar-
tini pape iiii. anno tercio.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen. — Gleiche urk.
stellten im selben jähre (nr. 1 — 4 unter gleichem datnm) aus: 1) Gwilhelmus Tybe-30
riadensis ep. 2) Heinricus ep. Lincopensis. 3) Hugo Bethlehemensis ep. 4) Frater
Gaufridus de ordine Predicatorum ep. Ebronensis (ohne ausstellungsort) . 5) Johan-
nes Sypontinus archiep. D. Manfridonie, die . . .i. mensis madii, xi. indict. 6) Lau-
ren tius Jadrensis archiep. D. Jadre, mense octobr. die sextodecimo, indict. xii.
Sämmtlich orig.-perg. wie vor. 35
410. 1283(1284) warz.
1283 Ego Ekelo institor civis Wetflariensis communicata manu Hildecnin-
f 12841
msTz. ^^^ uxoris mee vendidi Eckehardo scabino et Hadewigi sue conjugi civi-
bus Wetflariensibus decem solides denariorum Coloniensium vel levium
1283 mirz 29. — 1283 apr. 4. 307
eque bonorum de domo mea, quam inhabito, que sita est sub thuguriis
versus monetam , in festo beati Stephan! prothomartyris annis singulis
persolvendos, exeepta una schuchschima retro annexa, que solvit Bemoni
seabino, in qua nichil juris habere debent E. vel H. conjuges supradicti.
^ In cujus facti testimonium tradidi eis hanc litteram civitatis Wetflariensis
sigilli munimine roboratam. Testes: Hermannus Monetarius et Vdo,
scabini ; Heyneman de Minzenberg , Hartradus de Herlisheim et Eber-
hardus gener mens, cives Wetflarienses.
Datum anno domini m? cc? octuagesimo tercio, mense marcio.
10 Aus orig. -perg. mit siegelbruchsttick in Marburg (deutsche.)-
411. Bischof Ebei'hard von Münster gewährt allen, welche die kirche
und das hospital der heiligen Elisabeth bei Marburg am tage der ein-
weihung und an den tagen der heiligen Elisabeth besuchen oder zum
bau beisteuern, vierzig tage ablass. Münster 1283 märz 29.
15 Everhardus dei gratia Monasteriensis ecclesie episcopus Cupien- 1283
tes igitur^ ut ecciesia beate Elyzabeth apud Marpurg Maguntine dyocesis
et hospitale infirmorum ibidem congmis honoribus frequententur , de
omnipotentis dei misericordia et beatorum apostolorum ejus Petri et Pauli
meritis et auctoritate confisi omnibus vere penitentibus et confessis , qui
20 ad ipsam ecciesiam vel idem hospitale in die et anniversario dedicationis
eorundem et per octavas Aecnon in festivitatibus translationis et obitus
beate Elyzabeth et per octavas earundem causa devotionis accesserint
annuatim vel qui ad structuram ipsius ecclesie manum porrexerint ad-
jutricem, quadraginta dies de injuncta sibi penitentia, si consensus dyo-
25 cesani loci accesserit, misericorditer relaxamus.
Datum in Monasterio ^) , anno domini m? cc? Ixxx? üi?, quarto kalen-
das aprilis.
Aus orig. -perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen.
412. Friedrich von Kalsmunt genehmigt den verhmf von grund-
30 stücken bei dem steinernen hause an der Ohm und auf dem Ebersberg
seitens des damit belehnten Wiegand von Betziesdorf an das deutsche
haus in Marburg. Marburg 1283 apr. 4 2).
Ego Fridericus dictus de Calsmunt omnibus tam presentibus quam 1283
futuris , ad quos hoc scriptum devenerit , notum esse cupio publice pro- *^^' '
35 1) Im orig. nnr Mon*.
2) Vgl. nr. 378.
20*
308 1283 apr. 6.
testando, qaod duos agros in lapidea domo, qne diciturScala Juxtafinmen,
quod dicitur Amene, sitos et unum agram ibidem forinseens, extra Scalam
videlicet, situm, quorum terciam partem Wigandus de Bezzechindorf a
me jure feodali tenuit , et quatuor agros lignorum in monte Ebersberg,
quibus idem Wigandus a me infeodatus fuit et religiosis viris . . conmen- 5
datori et fratribus domus Theutonice in Marthpurg vendidit, eisdem con-
mendatori et fratribus appropriavi cum ipsa aqua et aliis pertinenciis
temporibus perpetuis quiete possidendos , ipsam vendicionem faetam de
predictis agris cum suis attinenciis ratam habens et gratam. In cujus rei
evidenciam sigillum meum litteris presentibus duxi appendendum. Testes lo
sunt : Volpertus miles dictus Uitulus, Henricus de Curia, Henricus Wur-
stebendel , Henricus filius Angeli , Buckelo ejus sororius, et alii plures
fide digni.
Datum Marthpurg, anno domini m. cc. Ixxxiii., pridie nonas aprilis.
Aus nr. 148 (149) des Marburger copialbuches in Wien. 15
413. Das kloster Immichenhain verkauft dem deutschen hause in
Marburg seine guter zu Eisenwerke. 1283 apr. 6.
1283 Nos Henricus prepositus in Ymmichenhan, Bertradis priorissa, Ein
*P'' ^' negundis magistra totusque conventus sanctimonialium ibidem recognosci-
mus et coram omnibus presentem litteram yisuris seu ejus eontinenciam 20
audituris publice profitemur, quod matura deliberadone prehabita ac
pari consensu dedimus imiversa bona nostra in Ysenwerke cum omni jure,
quo ad nos sunt devoluta , viris religiosis ac devotis domino . . conmen-
datori ac fratribus Thethonicis inMartburg ad emendum more proprietatis
perpetue possidenda : hiis viris testibus : videlicet Kenhardo ex inferiori 25
curia Aldenburg, Herbordo dicto de Lynden, Wipodone de Didizrode,
Coynrado de Liderbach, castrensibus inAlsueld; Frederico Longo, Coyn-
rado . dicto Huzman et Gerlaco dicto de Felkrocken , scabinis ibidem ;
Eckehardo, Henrico dicto Sceytben, Hermanne et Arnolde in Fockenrode
et in Borchendorf rusticis, et aliis quam pluribus fide dignis. Ad eviden-30
ciam premissorum sigillum nostri conventus duximus presentibus appo-
nendum. Et nos Eckehardus miles dictus Kophil testis premissorum
eciam nostro sigillo ad cavendum futura litigia presentes duximus mu-
niendas.
Datum anno domini m? cc? Ixxxiii?, viii? idus aprilis. 35
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.) . Beide siege! abgefallen.
1283 apr. 17. — 1283 mal 1. 309
414. Die brüder Heinrich und Albert von Romrod etUsagen zu gunr-
slen des deutschen hauses bei Marburg ihren ansprüchen auf das dorf
Neuenhain^ die mühle zu Hutzdorf und den wald bei Heimertshausen.
Alsfeld 1283 apr.M.
5 Evanescit actio temporalis, nisi firmetur apidbos sigillatis. Hinc 1283
est, quod nos Heinricns de Rvmerode una cum uxore nostra Methilde et *^'' *^'
frater noster Albertus omuibus tarn presentis temporis quam futuri , ad
quos hoc scriptum devenerit, notum esse volumus publice recognoscentes, ,
quod omni questioni et impetioni , si qua uobis conpetebat seu conpetere
lOyisa erat, super jurisdicione , judicio vel alio jure, quocunque censeatur
nomine, ville in Nyinhain et super molendino in Hittisdorf et aque meatu
ibidem cum omnibus suis attinentiis et super divisione lignorum vel ne-
moris facta apud villam Heimershusin adversus venerabiles et religiosos
vires . . commendatorem et fratres domus sancte Marie Teuthonicorum
15 apud Marpurg bono et concordi animo. quolibet dolo et captione cessante
abrenuntiavimus simpliciter et solute , profitentes libere nuUum jus seu
dominium in predictis omnibus nobis reservatum nee deinceps per nos
aliqualiter expetendum. In cujus recognitionis et abrenuntiationis nostre
evidentiam litteram hanc ipsis . . commendatori et fratribus tradidimus
20 nostro et civitatis Alsfelt sigillis communitam. Nosque civitas Alsfelden-
sis protestamur ex rogatu predictorum Heinrici, Methildis et Alberti
nostrum sigillum presentibus appendisse. Testes vero sunt: Fridericus
de Slidese et Scado scultetus j milites ; item Herbordus , item Fridericus
maritus domine Hazzeken, Fridericus Longus, Conradus Pancucke, Con-
25 radus Husman, Ludewicus maritus domine Reinolden, et alii plures fide
digni.
Datum in predicto opido Alsfelt, anno domini m? cc? Ixxx? iii?, quinto
decimo kalendas mensis maji.
AuB orig.-perg. in Marburg (deutscbo.). Auf der rückseite steht von hand des
30Xiy. jahrh.: Nuwinhain et Hitzdorf. Beide sieget abgefallen.
415. Hermann gewesener bischofvon Samland gewährt ablass allen,
welche die kirche des deutschen hauses bei Marburg an genannten
tagen besuchen oder zum unterhalte der im hospitale daselbst ver-
pflegten armen beitragen. Marburg 1283 mai 1.
35 Frater Hermannus dei gratia episcopus quondam Sambiensis, in spi- 1283
ritualibus gerens vices venerabilis in Cristo patris domini Sifridi archie- "*** * •
piscopi GoloniensiS; omnibus Cristi fidelibns salutem in domino sempiter-
310 1283 mal 2.
nam. Vite perhennis gloria — collandetur ^) . Saue igitur nos ad predictam
gloriam conseqnendam fideles populos incitare special! premio cupientes,
omnibns vere penitentibns et confessis, qui ad ecclesiam religiosorum
viromm fratrum domus sancte Marie Teuthonieomm apnd Marpurg in
nativitate, circumcisione, epiphania domini, in pascha, aseensione, pen- 5
thecoste et in festo sancte trinitatis, in nativitate, annunciatione. purifi-
catione et assumptione gloriose virginis Marie , in ntroque festo sancte
crucis, in nativitate beati Johannis baptiste, in festo beate Marie Magda-
lene, in festo beati Laurentii, beate Katerine, beati Nycolai, beati Michae-
lis archangeli, in festo omnium sanctorum^ in festis omniam apostolornm, lo
in ntroque festo beate Elysabeth et per octavas eomm, in anniversariis
dedicationnm ecclesie ipsins et altarinm et per octavas eomm causa de-
Yotionis accesserint vel qui ad sustentationem egenorum in hospitali domus
ejusdem recumbentium pietatis manum porrexerint adjutricem, de omni-
potentis dei misericordia et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus 15
meritis et auctoritate confisi quadraginta dies et karenam de injuncta
sibi penitentia accedente ad hoc reverendi patris nostri . . archiepiscopi
Maguntini consensu misericorditer in domino relaxamus.
Datum Marpurg, in festo beate Walpurgis, anno domini m?cc?lxxxiii?
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- Siegel abgefallen. 20
416. Bischof Christian von Samland gewährt den hesuchern und
förderem der kapeile Konrads von Marburg vierzig tage ablass.
Marburg 1283 mai 2.
1283 Ghristianus dei gratia episcopus Sambiensis universis Christi fide-
libus presens scriptum visuris salutem in omnium salutari. Cupientes 25
quoslibet in Christo fideles ad pietatis opera tanquam speciali premio
invitare, omnibus vere penitentibus et confessis, qui ad capellam magistri
Conradi occisi accesserint oraturi vel qui ad eandem manum porrexerint
adjutrieem, de omnipotentis dei misericordia et beatorum apostolorum
ejus Petri et Pauli meritis et suffragiis confisi quadraginta dies peccami-30
num de injunctis sibi penitentiis accedente ad hoc reverendi patris do-
mini archiepiscopi Moguntini consensu misericorditer in domino re-
laxamus.
Datum Marburg, anno domini millesimo ducentesimo octuagesimo
tertio, sexto nonas maji. 35
Ans abschr. sec. XVIII. in Marburg (deutscho.).
mal 2.
1) Wie in nr. 123.
1283 mai 9. — 1283 mal 11. 31 1
417. Gunzelin und Heinrich gehrüder grafen von Beichlingen über-
lassen dem deutschen hause in Griefstedt ihr recht auf die hälfte des
Metelberges. Halber stadt 1283 mai 9.
Ko8 Guncelinas et Henricns fratres de Bichelingen recognoscimos et ^^^^
5 presentibus publice protestamur, qnod ad peticionem fratris nostri comitis
Friderici de Biehelingin proprietatem silve, lignornm vel nemorum cum
terra dimidii montis dicti Metelberc, que ad nos spectabat. quam fratres
domus Theutonice in Grifstete ab Hermanno dicto Nenzeman emerunt,
cum omni jure , quod nobis yidebatur cedere , jam dictis fratribus dona-
lomus perpetuo possidendam. Ne autem hec nostra donacio a quoquam
in posterum valeat irritari , presentem paginam predictis fratribus dedi-
mus sigillo domini Beynhardi Halbirstadensis ecclesie scholastici dicti
[de] Cranicfelt consanguinei nostri, quia sigillo caremus proprio, robora-
tam. Testes hujus donacionis nostre sunt : domini Bertoldus de Cletten-
15 berg, Heidenricus de Schartfelt, Halberstadensis ecclesie canonici, SiflFri-
dus ejusdem ecclesie perpetuus vicarius et magister Wemherus.
'Datum Halbirstad, anno domini m. cc. Ixxxiii., vii. idns maji.
Aus nr. 762 (776) des Marburger copialbucbes in Wien. Gedr.: Gudenus Codex
4, 946.
20 41 8. Bischof Paschalis von Salpe giebt zur einweihungsfeier der Eli-
sabethenkirche tfi Marburg ablass. Salpi 1283 mai 11. •
Universis presentes litteras inspecturis Cristi fidelibus Pascalis mise- 1283
racione divina licet indignus Salpensis episcopus salutem Cum
igitur nobilis vir dominus frater Bruccardus de ordine fratrum Theotoni-
25 corum miles , preceptor domus eorundem fcatrum, in Alamania in terra
yidelicet Marpurc Maguntine dyocesis in honorem domini nostri Jhesu
Cristi et gloriose beate Marie semper virginis matris sue intendat, ut
asserit, consecrari facere ecclesiam beate Elisabet, ubi ipsabeati corporis
sui habere placuit mansionem et mirabiliter omnipotentis dei virtute ex
30 eo incessanter vigent miracula, in qua Cristi fideles conveniant et divi-
num in ea officium celebrentur, universitatem vestram monemus et orta-
mur in domino Jhesu Cristo vobis in remissionem vestrorum peccaminum
injugentes , ut de bonis vobis a deo conlatis pias elemosinas erogantes,
manus eidem consecrande ecclesie vestras velitis porrigere adjutrices,
35 ut per hec et alia bona, que Cristo inspirante feceritis, etemam possitis
gloriam promereri. Nos autem de omnipotentis dei misericordia beateque
virginis matris ejus Marie ac beatissimi Nicolai confexoris patroni nostri
meritis confidentes omnibus vere pemtentibus et confexis , qui suas ele-
mosinas ad hoc erogandas duxerint aut direxerint gressus suos , quique
mai 11.
312 1283 mal 22.
tarn in festo transmigrationis et exaltatioms dicte beate Elisabet quam et
in festo consecrationis sae ecclesie infra octo dies seqnentes continnos
unioscujaslibet sollempnitatis annis singnlis in perpetuum ecclesiam
ipsam visitaverint , quatraginta dies de injuncta eis penitentia miseri-
corditer relassamus^ si volumtas aderit prelatorum. 5
Datum Salpis, anno domini millesimo dneentesimo oetnagesimo
tertio, indictionis undecime, die undeeimo madii.
Aus orig.-perg. in Marburgjdeutscho.)* Siegel ovalj biscbof vor einer hei-
ligengestalt kniend; umschr. : S- PASCALIS- DI- GRA- EPL SALPARV- —
Gleichen abläse gab im selben jähr Theobaldus Cannensis episcopus. Nur heisst es 10
darin : Cum . . commendator et fratres ordinis fratrum Theutonicorum in Marburg
in honore beate Elyzabeht construere inceperint ibidem monasterium et illud per-
ficere non valeant propriis sumptibus .... D. Baroli, in crastino s. Pancratii et so-
ciorum ejus (mai 13). Orig.-perg. wiejror^ Siegel oval; Maria mit dem kinde, dar-
unter ein kniender bischof ; umschr.: S- FßlS- THEOBALDL CANEN- EPI- 16
419. Rittei' Heinrich Ftnke und seine kinder überlassen dem deut-
schen hause in Marburg ihre guter zu Kemenadeberg auf dem
Pfaffenberg^ zu Günzeldorf und Gleen gegen den einst dem ritter Konr-
rad von Linden gehörigen hof, 1 283 mai 22.
1283 Ego Henricus miles dictus Fynko, Trebodo gener mens, Jottha filia 20
mea ejus collateralis et Henricus mens natus recognoseimus eoram omni-
bns presentem litteram ^visuris seu ejus contineyciam audituris publice
protestando, quod matura deliberacione prehabita ac manu coadunata
viris religiosis ac devotis fratribus Thethonicis de Marburg dedimus bona
nostra in Eemmenadeberg in monte, qui didtur Pafphenberg, sita quolibet25
anno xii solides solvencia censuales , in Günzeldorf vi solides singulis
annis de bonis nostris cedemtes necnon in Gleyne üi solides de quodam
molendino cum omnibus juribus ac pertinenciis eorum, quo(!) ad nos
sunt devoluta, pro curia et domo ipsorum, quondam autem Goynradi mi-
litis de Lyndon nomine cambii, quod utrique |parti conpetere yidebatur, so
more proprietatis perpetue possidenda , promittentes ipsis super bonis
prelibatis facere justam warandiam et consuetam. Testes hujus rei ac
nostri contractus sunt : fienhardus ex superiori curia Aldenburg ; Coyn-
radns dictus Huzman , Fredericus Longus frater suus , Coynradus dictus
Pankohe, scabini inAlsueld; Lodewicus consanguineus fratris Rodewigi, 35
Lodewicus dictus ex Curia, cives ibidem, et alii quam plures fide digni.
Ad majorem eciam evidenciam premissorum presentem litteram dedimus
sigillo universitatis dicti opidi Alsueld , cum proprio careamus , firmiter
conmunitam.
Datum anno domini m? cc? Ixxxiii?, xi? kalendas junii. 40
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- Siegel abgefallen.
mai 22.
y
\
h
1283 nui 22. — 1283 Jnn. 2; 313
420. JiMa wittwe des ntters Volpert Schwerzel und ihre kinder ver-
kaufen dem deutschen hause ihre guter zu EisenwerkeL 1 283 mai 22.
Ego Jottha relicta Folperti militis dicti Suerzel, Johannes, Folpertus, ^^83
Coynradns, Eckehardns necnon Gerdnidiz filii et filia mea recognoscimns
5 coram omnibus 'presentem paginam yisuris sen ejus continenciam andi-
turis publice profitendo , quod pari consensu ac communicata manu viris
religiosis et devotis . . fratribus Theuthonicis de Marpurg universa bona
nostra in Ysenwerkil sita cum jure ac pertinenciis, quo ad nos sunt de-
Yoluta, dedimus ad emendum more et jure proprietatis perpetue possi-
10 denda, promittentes super bonis predictis ipsis dignam warandiam facere
et consnetapi. Nos itaque Bupertus de Screizbach^ Eckehardus de(!)
Eophil milites, Henricus dictus Slefroz et Coynradus de Fizbumen nobi-
les profitemur esse fidejussores pro warandia prelibatis fratribus facienda.
Testes hujus rei ac vendicionis bonorum nostrorum predictorum : Ecke-
I5hardus de Fockenrode , Thoma ibidem, SiMdus, Henricus etBodolfus
dictus Dorman rustici in Hermannizhan , Amoldus et Hermannus rustici
in Borchendorf, et alii quam plures fide digni. Ad majorem eciam evi-
denciam premissorum presens scriptum sigillo Eckerdi(I) Kophil militis
predicti, cum proprio careamus, petivimus conmuniri.
20 Datuqi anno domini m? cc? Ixxxiii?. xi? kalendas junii.
Aus orig. -perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen.
421 . Heinrich Cahelhard überlässt dem zu Brück wohnenden pachtet
des deutschen hauses bei Marburg guter bei Amöneburg.
Amöneburg 1283 jt^n. 2.
25 Ego Henricus Gahelhardus natus quondam Conradi dicti Albi in 1283
Ameneburg omnibus tam presentibus quam futuris presens scriptum vi- ^^^'
suris notum esse cupio publice recognoscendo, quodjmedietatem bonorum
Luzcelmanni apud Ameneburg , que ad me , quamdiu vixero , spectare
dinoscitnr, maturo prehabito'consilio concessi et assignavi irrevocabiliter
30 ad tenipora vite mee . . colono seu mansionario religiosorum virorum fra-
trum domus Teuthonice apud Marpurg in Brucka residenti jure colonario
semper possidendam; hoc addito, quod in morte ipsius colonarii in
Brucka tertia pars optimalis, quod caput melius appellatur, meis usibus
debet deputari. In cujus facti evidentiam litteram hanc cum appensione
35 sigilli burgensium in Ameneburg communiri petii et impetravi. Nos quo-
que . . commendator et fratres domus Teuthonice predicti in testimonium
consensus nostri quoad suprascripta sigillum nostrum presentibus pariter
duximus appendendum. Testes vero sunt: frater Waltherus deNordeckin,
frater Henricus de Derembach, Theodericus scolasticus, Henricus vice-
y
k.
31 4 }283 aug. 1. — 1283 sept. 2.
scnltetuB dictns de Hemmersdorf , Hermannns Albus, Gerhardas de Treise,
scabini, et alii plures fide digni.
Datum Ameneburg, anno domini m? cc? Ixxxiii?, qnarto nonas mensiB
junu.
Aus orig.'perg. in Marburg (deutscho.) . Beide Siegel abgefallen. 5
422. Heinrich von Treysa verkauft dem deutschen hause in Marburg
eine hübe landes zu Wehren bei Fritzlar. Treysa 1283 aug. 1.
1283 Ego Henricus filius Riperti de Treyse omnibus presens scriptum
*'**• • intuentibus notum facio publice recognoscens, quod cum consensu beni-
Yolo ac manu conmunicata Benigne mee legittime unum mansum situm lo
in yilla Werhene apud Frislariam fratribus domus Teutonice in Marpurg
vendidi jure proprietatis in perpetuum pacifice possidendum , hujusmodi
videlicet venditionem ante ecclesiam civitatis in Treyse peragendo, pre-
sentibus viris honorandis Ludewico de Marpurg milite , Conrado seniori
Monetario, Wigando filio ejusdem, Conrado deHoenburg, Rudolphe dictoi5
de Gelle , Conrado dicto Wibel , Mengoto , scabinis , et aliis quam pluri-
bus, qui hujus mansi venditione et abrenunciatione astiterunt. In cujus
yenditionis evidentiam pleniorem presentem litteram ipsis tradidi sigillo
civitatis in Treyse roboratam. ^
Datum in Treyse, anno domini m? cc? Ixxx? iii?, kalendis augusti. 20
Aus orig. -perg. in Marburg (deutscho.) . Siegel zerbrochen.
423. Die Schwiegersöhne und der söhn Ditmars von Seelheim bürgers
zu Amöneburg übernehmen von dem deutschen hause bei Marburg die
mühle zu Heuchelheim in erbpachl. 1283 sept. 2.
1283 In nomine domini, amen. Novercari solet oblivio gestis hominum, 25
»ept. 2. jj.g. litteris aut testimonio sustententur. Hinc est , quod nos Fredericus
de Ailsuelt, Wigandus de Treyse , Siboldus de Grunenberg generi quon-
dam Thetmari de Selbem civis in Ameneburg et Henricus filius ejus re-
cognoscimus publice una cum nostris . . coheredibus et ad noticiam venire
cupimus universorum , quod a dominis religiosis . . commendatore et . .30
fratribus domus Theutonice apud Marpurg jure hereditario recepimus
nobis et nostris . . successoribus aream molendini in Hukelhem pro annua
pensione, sex maldronmi siliginis videlicet et duorum maldrorum tritici,
construendam nicMlominus et perpetuo possidendam. Cujus annue pen-
sionis diinidiam partem dabimus annis singulis in feste beate virginis35
purificationis nunc venture , aliam vero residuam partem in assumpsione
beate Marie virginis subsequente. Insuper nos et nostri coheredes ac
successores respondebimus domino . . archiepiscopo Maguntino de censu
[1283->1290] sept. 2. 315
et . . alÜB juribus annls singalis dandis de area prenotata. Ad ampliorem
vero hujns rei evidentiam et eautelam hanc domino commendatori et
fratribns predictis dedimus litteram sigillis . . nniversitatis in Ameneburg,
domini Adolfi scultheti , opidanorum in Grunenberg et in Treyse firmiter
5 conBignatam.
Datum anno domini m? cc? Ixxx? iii?, nonas septembris quarto.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche. }. Vier Siegel, von welchen das dritte
abgefallen, die drei übrigen beschädigt.
424. Der hochmeister des deutschen orderus benachrichtigt die brüder
10 de« deutschen ordens zu Marburg , dass er ihnen den hof Griefstedt
überwiesen habe. Accon [1283 — 1290] sept. 2.
Frater Burchardus de Swanden magiBter hospitalis Bancte Marie [1283—
domuB Theutonicorum Jerosolimitani totumque capitulum transmarinum ^^^^^2^
religiosis ac sibi in Cristo dilectis universis fratribns ordinis Theutoni-
15 cornm in Marthpurga sinceram et perpetnam in domino caritatem. Uni-
versitati vestre presentibus duximus intimandnm, quod nos una cum
generali nostro capitulo ac diBcretorum fratrum nostrorum matnro conBilio
decrevimns curiam Grifstete ulterins prout primitus in usus infirmomm et
domus voBtre attinere et Bubieimns vobiB prefatam enriam cum omnibus
20 sniB redditibuB ac attinenciis , ut yoMb in postemm tamquam fideles filii
Btudeant in omnibus obedire.
Datum Acon in domo nostra, iüi? nonas septembris.
Ans nr. 688 (700) des Marburger copialbuches in Wien. Gedr.: Entdeckter
Ungrund nr. 65 a; daraus Samml. v. Deduct. 7, 516. Gudenus Codex 4, 960; daraus
25 Heusinger Gesch. d. Hospitals s- Elisabeth 66.
425. Der hochmeister des deutschen ordens benachrichtigt die brüder
zu Griefstedt^ dass er den hof Griefstedt dem hause zu Marburg über-
wiesen habe. Accon [1283 — 1290] sept. 2.
Frater Burchardus de Swanden magister hospitalis sancte Marie [1283—
30 domus Theutonicomm Jerosolimitani religiosis ac sibi in Cristo dilectis ^l^^^l
universis in Griftede fratribns sinceram et perpetuam in domino caritatem.
Tenore presencium vobis duximus intimandum , quod nos cum generali
nostro capitulo transmarino ac discretorum nostrorum fratrum maturo
consilio decreyimus curiam Griftede ulterins Martpurc cum omnibus red-
35 ditibns suis attinere et permanere. Rogamus vos universos et in domino
exortamur , quatinus predicta domo sathagetis tamquam filii sancte obe-
dientie in omnibus obedire. Et sicut curiam prenominatam nunc subici-
mus auctoritate nostri capituli , inviolabile volumus nt permaneat et per-
severet nostrum mandatnm et inconcussum.
31 6 1283 sept. 18. — 1283 oct. 7.
Datum Acon in domo noBtra, iiii? nonas septembris.
Ans orig.-perg. in Marburg (dentscho.). Siegel beschädigt. Gedr.: Entdeckter
Ungmnd nr.65b; daraus Samml. v. Deduct. 7, 517.
426. Bischof Wiltich von Meissen verlegt die dedication des van ihm
geweihten allars der heiligen Georg und Marlin in der kirche des^
deutschen halbes bei Marburg auf den 1 . mai und verspricht ablass
allen^ welche alsdann die kirche besuchen. Marburg 1283 sept. 18.
1283 Widecho dei gracia Missenensis episcopns nniversis Cristi fidelibus
* presentes litteras inspectnriB salntem et pacem in domino sempitemam. •
Notum esse volnmus , nos dedicationem altariB in honore sancti Georgii lo
martiris et beati Martini confessoriB et episcopi a nobis consecrati ad in-
stantiam petitionis . . commendatoris et fratmm domnB Teuthonice apud
Marpurg , in quorum monasterio ipsum altare sitam est , in diem aposto-
lorum Philippi et Jacobi , cnm de hujusmodi providere noBtri officii sit,
transtuliBse. Preterea frequentantium ipsum locum devotioni deesse no-15
lentes , omnibus penitentibus et confessis , qui ibidem in predicto die et
per octavam se presentaverint , auctoritate domini Wernheri Maguntine
sedis archiepiscopi , cujus vices gerimus, quadraginta dies de ii\junctis
sibi penitentiis singulis annis presentibus misericorditer relaxamus.
Datum Marpurg, anno domini m? cc? Ixxxiii?, xiiii? kalendas octobris. 20
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen.
427. Ritter Adolf von Nordeck Mainzischer amtmann in Hessen und
schultheiss zu Amöneburg giebt auf wünsch des deutschen hauses bei
Marburg und der gemeinden an der Ohm eine Ordnung für die mühten
von Ahausen bis Huttingen. Amöneburg 1283 oct. 7. 25
1283 Nos Adolfus miles de Nordeckin officialis domini arcbiepiscopi
Maguntini per Hassyam et scultetus in Ameneburg omnibus tam presen-
tibus quam futuris paginam hanc visuris et audituris notum essevolumus,
quod cum honorabilium virorum . . commendatoris et fratrum domus
sancte Marie Teuthonicorum apud Marpurg cetereque plebis communi- 30
tatum juxta fluvium, qui dicitur Amene, proprietatem ac hereditatem ha-
bentium graves ac multiplices in predicto opido Ameneburg receperimus
querelas, quod molendina ab Ahusen usque Hutdingein super ipsum
fluvium Amene stantia seu fixa occasione indebiti situs et aque meatus
clausurarumque suarum , que rulgo dicuntur wer , non modica eisdem 35
dampna intulissent , nos predictorum dampnorum omnium emendationem
habere cupientes ac denuo nocendi finem rebus dare, una cum predictis,..
commendatore et fratribus in Marpurg, castrensibus, scabinis ac bürgen*
1283oet. 15. 317
sibus opidi Ameneburg molendinarios , viros discretos in molendinaria
arte gnaros et probatos extra nostros confines et terminos , ut omnibuB
communes essent, advocari et accerBiri fecimnB pro omnibus et Bingnlis
defeetibus molendinornm prefatorum Buper Amene fluvium Bitomm fide
5 data et jurameuto in proprias Buas animas prestito eqnaliter corrigendiB.
Et dixenmt molendinarii prenotati , qnod nnumquodqne molendinum ex
commoni jure et lege et ab antiqoa conBnetadine ad mensuram pedis sal-
tum aque, qui dicitur des genelles, debeat continere et quelibet clasnra(I)
eujnslibet molendini solum mnnt , qnod ritu molendinario dimidii pediB
10 mensuram retinet in exaltatione, habere debeat et ulterius non extolli.
Difßniemnt etiam, qnod molendinarius in Rodehusin foBsatum sui molen-
dini tam supra quam infra taliter fodiet et purgabit, quod dominis et
heredibus agrorum in yieino sitorum nullnm ex hoc detrimentum nee
prejudicium generetur, omnibus aliis molendinariis super suorum molen-
i5dinorum fossatis eandem legem observantibus in futurum; hoc adjecto,
quod molendinum in Nyderwalde mensuram pedis et dimidii in suo saltu,
qui dicitur des geuelles, ac molendinum in Kirchain dnos pedes ac dimi-
dium in suo saltu, id est des geuelles, recipere debeat et continere. Pre-
terea addiderunt quemvis molendinarium apud Amenam tam supra suum
20 molendinum quam infra fossatum suum ex utroque littore eqnaliter , non
obstante si aliis personis terre et agri adjacentes attineant , ad pedum
duodecim spatium in latitudine posse extendere et dilatare usque ad me-
dietatem meatns sue aque , nain alteram partem fossati suus vicinus mo-
lendinarius sive superior vel inferior, ut ipsa aqua debito meatu sine
25 impedimento suum cursum habere libere valeat, mundare tenetur, si
necesse f nerit , et purgare. Nos vero ad predictorum omnium , eo quod
juri consonent aliasque salubria sint et honesta , stabilem et perhennem
observantiam nostrum sigillum una cum sigillis . . commendatoris et
fratrum in Marpurg et civitatis Ameneburg, qui nobis in hujusmodi assen-
30 serunt, huic littere duximus appendendum.
Datum et actum Ameneburg , anno domini m? cc? Ixxxiii?, nonas
mensis octobris.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Auf der rückseite steht von hand des
Xiy. jahrh.: Conpositio molendinorum circumjacentium Amelburg , quantum in si-
35 tuatione debeant esse elevata yel depressa. Von den drei siegeln hängt nur noch
das zweite (das des deutschen hauses in Marburg) zerbrochen an.
428. Die brüder Berenger und Wiegand van Radenhausen überlassen
dem deutschen harne bei Marburg ihren hof zu Radenhausen bis zur
abtragung einer schuldigen summe. Amöneburg 1SS83 oct. 15.
40 Qne geruntur , a viris prudentibus poni solent in lingua testium et 1283
scripti memoria perhennari. Ego igitur Berengerus de fiodehusen et
oct. li).
318 1284jan.
Wigandus frater meuB recognoscimus , qaod . . viris religiosis commen-
datori et fratribus domus Thentonice apnd Marpurg cnriam uostram in
Rodehnsen cnm omnibus agris proprietariis eidem curie attinentibus pro
viginti quinque talentis denariomm usualium nna cum sorore nostra Eliza-
beth coadnuatis manibus et nnanimi consensu dedimuB poBsidendam, tarn ^
diu yidelicet, donec de nostris duabus partibns in annona ibidem cedente
recipiant denarios antedietos. Que annona secundum quod proxima ter-
cia feria post festam beati Michaelis cujnslibet anni solyerit, eompntabitur
pro debitis ampntandis. Tercia vero pars a fratribus predictis dabitur
sorori nostre, quamdiu debitum nostrum non fiierit integraliter persolutum. lo
Adjectum est etiam , quod si soror nostra ante tempus solutionis de vite
medio sublata fuerit, pars ejus eedat in elemosinam . . commendatori et
fratribus supradictis. Si vero medio tempore dare sive vendere voluerit. .
commendatori et fratribus , eam in hoc nullatenus impediemus , sed pro-
movebimus cum consensu. Et si post annos solutionis debitorum nostro- ^^
mm elapsos bona sua rehabere voluerit a nobis dividendo , sine qualibet
sustinebimus contradictione , permittentes eam uti libere parte sua. In-
super quandocunque . . commendator et fratres memorati carere noluerint
agrum eorum apud molendinum nostrum situm , de quo nobis quondam
moverant questionem , deoccupabimus videlicet de palis et fundamento, 20
quod bidde vulgariter dicitur molendini. Hujus rei testes sunt : dominus
Adolfus sculthetus, Bertrammus viceplebanus de Ameneburg, Theodericus
rector scolarium ibidem , Theodericus Scutzesper miles , Gerhardus et
Jacobus fratres de Selbem , Wigandus Rausten , Ludewicus filius suus,
Henricus de Heimersdorf, Engelo de Selbem, Bruno de Leterstede, 25
Wigandus sub Tilia, et alii quam plures. Ad ampliorem hujus facti
valitudinem et cautelam hanc ipsi . . commendatori et fratribus sepedictis
dedimus litteram sigillorum universitatis in Ameneburg , domini Adolfi
scultheti ibidem et ipsius . . commendatoris predicti munimine roboratam.
Actum et datum Ameneburg, anno domini m? cc? Ixxxiii?, in yigilia ^^
beati Galli confessoris.
Aus dem zerrissenen orig.-perg. in Marburg (deutscho.)* Siegel abgefallen.
429. Ritter Philipp von Linden burgmann zu Kalsmunt verkauft dem
deutschen hause bei Marburg seine guter zu Obereisemrod, 1284jan.
1284 Notum sit inspectoribus presentium et auditoribus universis , quod^^
^*"' ego Phylippus miles dictus de Linden castiensis in Calsmunt communi-
cata manu, voluntate pariter et consensu uxoris mee Juitthe vendidi,
contuli et assignavi venerabilibus in Gristo . . commendatori et fratribus
domus Teuthonice apud Marpurg bona mea quecumque habui tam in villa
quam extra yillam Oberen Isenburgerodde sita juste proprietatis titulo40
1284 Jan. 13. — 1284 Jan. 21. 319
posflidenda pacifice et quiete. In cujus facti testimonium et robur tradidi
eis presentem litteram castellanorum in Calsmnnt atque mei sigillornm
appensionibus roboratam. Testes hujus rei sunt: Walterus canonicus
Wetflariensis, quondam plebanus ; item Ebervdnus quondam advocatus,
5 Dymarus , Brandanns , Cvno et Godefridus dictus Lescho , milites , ca-
strenses in Galsmunt.
Datum anno domini m? cc? Ixxxiii?, mense januario.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutBcho.). Siegel: 1) abgefallen. 2) dreieckig,
zeigt das mehrfach beschriebene Linden'sche wappen; umschr.: S-' . . ILIPPI*
10 DE- LINDEN-
430. 1 284 jait. 13.
Ego Syfridus de Hattenrodde communicata manu Alheydis legitime 12S4
uxoris mee vendidi Gonrado dicto Reyo civi Wetflariensi et Alheydi uxori *"'
suebonamea inHuchilheym sita, quorum condivisionem coequalem habere
l5dinoscitur idem civis, que solvunt annis singulis quatuor maldra siliginis
et totidem maldra avene mensure Wetflariensis, duos anseres, duos pullos
et duos pullos camispriviales, pro viginti et duabus marcis pecunie nu-
merate. In cujus facti testimonium tradidi eis presens instrumentum de
Gyzen et de Wetflaria eivitatum sigillorum appensionibus roboratnm.
20 Testes: Adolfus de Huchilheim, Gemandus de Swalbach, Senandus,
Gonradus de Kinzenbach et Walterus dictus Slvn , milites , castrenses in
Gyzen; item Eckehardus, BemO; Hermannus Monetarius et Heinricus de
Catzinfurt, scabini Wetflarienses.
Datum anno domini m? cc? Ixxxiii?, idus januarii.
25 Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel beschädigt.
431. Der offidal des propsies der Stephanskirche zu Mainz beauf-
tragt den decan zu Kesterburg, den für die kapeUe zu Wehrda prä-
sentirten und bestätigten priester Heinrich in sein amt einzuführen.
Mainz 1284 jan. 21.
30 . . Officialis domini . . prepositi sancti Stephani Maguntini yiro 1284
discreto . . decano in Eesterburch salutem in domino. Cum nos Hein- ^^* '
ricum sacerdotem presentatum nobis ad cappellam in Werde vacantem
ex morte Wigandi a veris ipsius cappelle patronis investiverimus de cap-
pella predicta , prout ad nostrum spectat officium , mandamus Yobis in
35Yirtute obediencie firmiter precipiendo, quatenus predictum Heinricum
sacerdotem in predicte cappelle possessionem tamquam verum ipsius
pastorem a nobis legittime institutum inducatis corporalem , precipientes
universis snbditis ipsi cappelle attinentibus, ut predicto H. tamquam vero
pastori debitam exhibeant reverenciam et honorem.
40 Datum Maguntie , anno domini m? cc? Ixxxüii? , xii? kalendas februarii .
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen.
320 1284JU1. 25. - 1284 mal.
432. Werner von Bolanden genehmigt den verkauf von gutem zu
Oberflörsheim an das deutsche haus daselbst seitens des Dietrich Mar-
stein. 1284 jan. 25.
1284 Wernhenis de Bonlant inperialis aule dapifer et Elyzabeth nostra
^*"* " collateralis dilecta constare volumus universiB presencium inspectoribus, 5
quod noB empeionem bonorum sitomm in terminis ville Flersheim snpe-
rioris, quam videlicet empeionem domini et fratres domus Theutonice
ipsiuB ville dinoBCuntur Be eonparasBe juBto empeionis titulo erga Theo-
dericum fiUum Henriei dieti Marstein, pari eonsensu et voluntate seu con-
municata manu consensimuB et consentimuB bona fide. Preterea ad peti- lo
cionem necnon et dileccionem dictorum dominorum et fratrum omni con-
suetudini, omni juri, quod in supradictis bonis hactenus habuimus sive
habere credidimus, in hiis Bcriptis omni fraude et dolo amoto penitus
renunciamuB. In cujus facti memoriam presentem litteram contulimus
eisdem Bigillorum nostrorum munimine roboratam intestimonium super eo. 15
Datum anno domini m. cc. Ixxxiüi., in conversione beati Pauli
apostoli^
Aus nr. 538 (547) des Marburger copialbuches in Wien.
433. Genannte Schiedsrichter schlichten den streit zwischen dem deut-
schen hause und dem ritter Friedrich Hobeherr zu Marburg über eine 20
hübe zu Grossseelheim. 1284 mai.
1284 In nomine domini, amen. Cum inter . . conmendatorem et conventum
"***• domus Theuthonice ex una et Fridericum militem de Curia ^) in Marpurg
ex parte altera super quodam manso sito in campis majoris ville Selheym,
qui dicitur mansus Wasmodi, cum suis pertinentiis et quibusdam aliis25
eoram judicibus ecclesiasticis Maguntine et Herbipolensis dyocesum
questionis materia verteretur, in nos H. lantgravium, terre Hassie do-
minum, tamquam in superiorem seu medium diffinitorem a partibus hinc
et inde, in nos vero Hermannum et Lvdewicum fratres milites dictos
Ealp ex parte conmendatoris et conventus domus Theuthonice in Marpur 30
predictorum, in nos autem Ekehardum de Bygkene militem et Lvde-
wicum de Fronhvsen civem in Marpurg ex parte ipsius Friderici de Curia
militis predicti in arbitros , arbitratores , compromissarios seu amicabiles
compositores consenserunt et concorditer convenerunt , promittentes fide
corporali prestita sub pena viginti marcarum denariorum legalium stare 35
ordinationi, pronunctiationi et diffinitioni nostre, ita ut quecunque partium
1) Der zu Marburg ansässige zweig der famille de (ex, in) Curia nennt sich in deutschen
Urkunden ausser Hobeherr auch im Höbe (Imhof) und us me Höbe, während die ex
Ouria zu A.inöneburg stets den deutschen namen Hobeherr führen.
1284mai24. 321
predictamm ordinationi nostre non staret, penam viginti marcarum inci-
deret et daret parti arbitrinm observanti, renunctiatis etiam hinc inde
Omnibus actis, litteris, instmmentis impetratis et etiam impetrandis. Nos
yero H. lantgravius predictas , Hermannns , Lydewicns , Egkehardus et .
^ Lydewicns de Fronhysen predicti assumpto nobis onere arbitrii antedicti
ordinamns , pronnnctiamus et diffinimus concorditer , qnod bona , super
quibus questio yertebatur , ad conmendatorem et conyentum fratrum do-
mus Theuthonice ab hac hora in antea sine contradictione qualibet deyol-
yantur perpetuo quiete ac pacifice possidenda. In recompensam autem
10 eorundem bonorum dabunt et dederunt nobis arbitris predictis presentibus
commendator et conyentus predicti yiginti et dimidiam marcas ipsi Fri-
derico militi ; et sie sopita est et erit omnis discordia inter predictas partes
et omnis materia questionis. Nos yero . . commendator et conyentus et
F. predictus miles ratam habemus et gratam ordinationem , pronunctia-
i5tionem et diffinitionem arbitrorum nostrorum predictorum et yolumus sub
pena predicta inyiolabiliter obseryare. In cujus rei testimonium nos
Heynricus lantgrayius prefatus sigillum nostrum duximus appendendum.
Datum et ^j actum anno domini m? cc? Ixxxiüi?, tempore maji.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Das reitersiegel des landgrafen hängt
20 an. Gedr.: Entdeckter Ungrund nr. 54; daraus Samml. v. Deduct. 7, 503.
434. Der propsl von sL Stephan zu Mainz beauftragt den decan zu
Kesterburg^ den vom deutschen hause in Marburg für die pfarre zu
Gossfelden präsentirten und von ihm^ dem propst^ investirlen Konrad
Schreiber des landgrafen von Hessen in den besitz der pfarre zu setzen.
25 Mainz 1284 mai 24.
Heinricus de Bolandia dei gratia prepositus ecciesie sancti Stephani ^284
Maguntine discreto yiro . . decano in Eesterburg salutem in domino.
Conradum notarium nobilis yiri domini . . lantgrayii terre Hassie nobis
a . . commendatore et fratribus domus Tbeutonice in Marppurg ac aliis
30yeris patronis ad ecciesiam in Gozfelden yacantem ex morte Heinrici
quondam rectoris ejusdem ecciesie legitime presentatum de dicta ecclesia
in Gozfelden presentibus litteris inyestimus , mandantes yobis , quatenus
ipsum ducatis in possessionem ipsius ecciesie corporalem , precipientes
plebibus ibidem, ut sibi tamquam suo pastori in omnibus obediant et
35 intendant.
Datum Maguntie , anno domini m? cc? Ixxx? iiii?, ix? kalendas junii
mensis.
Aus orig.-perg. mit siegelbruchstück in Marburg (deutsche.}.
1) Die Worte Datum et sind durch darunter gesetzte punkte als ungültig bezeichnet.
Hess. Urknndenbnch. I. 21
322 1284 Jon. 30. — 1284 oct. 3.
436. Landgraf Heinrich von Hessen überlässt dem deutschen hause
bei Marburg die inseln in der Lahn daselhst gegen zins.
Marburg 1284 jwn. 30.
1284 Ne reram gestaram yeritas cadat in oblivionem, litteraram golet
^^^' ' memoria perhennari. Hinc est, quod nos Henricus dei gratia lantgravias 5
ac dominus Hassye omnibus tarn presentibus quam futuris litteras has
inspecturis notum esse yolnmus pabUce profitendo , qnod omnes insulaSy
que werde nuncupantnr , supra pontem apud Wiedenhusin sitas, proten-
dentes se usque ad terminum aque Lone, que dicitor Crumewach, et infra
ipsum pontem unam insulam dictam wert extendentem se versus Fronehob lo
ac universas insulas sive werde sitas trans molendinum, quod Grintmule
dicitur , inferius seu in aque descensu , excepto loeo seu planide nostri
judicii ibidem , quamdiu locum alterum alias ad tenendum Judicium non
elegerimus, nam loco judicii nostri alias si contingeret translato predictam
extunc planiciem judicii prefati cum omnibus aliis insulis, que werdeis
appellantur , prenotatis honorandis et religiosis viris fratri . . commen-
datori et fratribus domus Teuthonice apud Marpurg donavimus ac por-
reximus libere ac sine omni honere jure hereditario pro novem solidis
annui census nobis inde persolvendis quiete et pacifice perpetuis tempori-
bus possidendas. In cujus nostre donationis et concessionis robur et cau- 20
telam presens scriptum antedietis . . commendatori et fratribus porrexi-
mus nostri sigilli appensione consignatum. Testes sunt: frater Eckehar-
dus de Fronhusin et frater Hermannus de Capela noster of&cialis , frater
Ludewicus de Munzenbach , Ludewicus de Fronhusin magister bürgen-
sium, item Boddo et Banharl^ostri lucarii, et alii plures fide digni. 25
Datum et actum Marpurg, anno domini m? cc? Ixxx? iiii?, pridie ka-
lendas julii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche.) • Beitersiegel des landgrafen verletzt.
In nr. 10 des Marburger copialbuches in Wien steht über der abschrift der urk.:
CoUatio insularum, que Theutonice dicuntnr die Bygen. Gedr.: Entdeckter Un- 30
grund nr. 58; daraus Samml. y. Deduct. 1, 509.
436. Bischof Wittich von Meissen gewährt allen^ welche die Michaels-
kapelle bei der Elisabethenkirche in Marburg an genannten tagen be-
suchen^ vierzig tage ablass, Marburg 1284 oct. 3.
1284 Widecho dei gratia Missenensis episcopus universis Cristi fidelibus 35
oct. 3. presentium inspectoribus salutem in omnium salvatore. Cupientes quos-
libet fideles ad pietatis opera speciali gratia invitare, omnibus vere con-
tritis et confessis, qui ad capellam sancti Michaelis archangeli in cy-
mitherio infirmorum ad sanctam Elysabeth apud Marpurg sitam in
1284 oct. 23. — 1284 noT. 5. 323
festivitatibuB dedioationis ipsins capelle et in anniversariis dedicationis
ejusdem et per octavas et in sollempnitate ipsins sancti archangeli
Michaelis et per octavas soUempnitatis ejnsdem singnlis annis devote
aocesserint oratnri , de omnipotentis dei miserioordia et beatomm aposto-
5 lomm ejus Petri et Pauli auctoritate confisi quadraginta dies de injnnctis
sibi penitentiis acoedente ad hoc reverendi patris domini . . archiepiseopi
Magnntini oonsensn , oxqwA gerimus vices , misericorditer in domino re-
laxamus.
Datum Marpurg, anno domini m? cc? Ixxxiiii?, quinto nonas mensis
octobris.
10 Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)* Siegel abgefallen.
437. Bischof Ludolf von Naumburg giebt allen, welche die Elisor
bethenkirche des deutschen hauses bei Marburg an genannten tagen
besuchen oder den bau unterstützen, vierzig tage ablass. 1 284 ocL 23.
L. dei gracia Nuenburgensis episcopus universis Cristi fidelibus 1284
idpresencium inspectoribus salutem in omnium salvatore. Cnpientes quos-
libet Cristi fideles ad pietatis opera speciali gracia invitare^ omnibns vere
contritis et confessis , qui ad monasterium beate Elyzabeth ad fratres
domus Theuthonice apud Marpurch Moguntine dyocesis in festivitatibus
dedicacionis ipsius monasterii et per octavas seu in dedicacionis ejusdem
20 anniversariis et per octavas necnon in principalibus festivitatibus beate
Marie virginis et beate Elyzabeth et per octavas earundem singnlis annis
devote accesserint oraturi , de omnipotentis dei misericordia et beatomm
apostolorum ejus Petri et Pauli auctoritate confisi , necnon hiis , qui ad
fabricam dicti monasterii manus porrexerint adjutrices, quadraginta dies
25 de injuncta sibi penitencia accedente ad hoc reverendi patris domini . .
archiepiseopi Moguntini consensu misericorditer in domino relaxamus.
Presentibus in loco predicto perpetuis temporibus valituris.
Datum anno domini m? cc? Ixxxüii?, x? kalendas novembris, ponti-
ficatus nostri anno quarto.
30 Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen. Gleichen ablass
gab Wlradns Halberstatensis episcopus. D. 1284 pontif. ao. xxx.i. Orig.-perg. wie
vor. Siegel abgefallen.
438. Die ritter\Goibert von Diedenshausen und Gerlach von Viermüiiden
sowie Gottfried söhn Gotberts beurkunden, dass bruder Gerlach von
35 Diedenshausen dem deutschen hause in Marburg den halben zehnten
zu Eisoff , so lange er lebe, überlassen habe, Marburg 1284 nov. 5.
Nos Grodebertus miles de Didinshusin ac (jerlacus miles de Firmin- 1284
din et Godefridus filius predicti Godeberti omnibus tam presentibus quam
21*
324 1285.
poBteris , quibus presentes littere exhibite fuerint , notnm esse volnmns
publice recognoscentes , quod vidimus, audivimus et interfaimus , ubi
Gerlacus miles de Didinshnsin confräter ordinis domus Tenthoniee dimi-
diam partem decime sue in Elsafa cam omni proventa et ntilitate de
consensu filii sni Godeberti jurantis et promittentis de ratibabitione te- ^
nenda et nostro . . commendatori et fratribus domus predicte in Marpurg,
quoad yixerit, cedendam in puram elemosinam libere tradidit et donavit.
Nosque ad majorem horum certitudinem bona fide pollicemur presentibus
firmiter nos obligantes nomine fidejussorio , quod Godebertus jam dictus
noster consanguineus hujusmodi dimidie decime donationem patris sni lo
non infringet et inviolabilem conservabit et si , quod absit , quicquam in
contrarium attemptaret, nos executores erimus, astringentes nos ad omne
dampnum quoad medietatem decime hujusmodi usque ad obitum predicti
Gerlaci militis de Didinshusen integre refundendum. Ego quoque Gode-
bertus natus Gerlaci prefati omnia prenotata sie se habere profiteor et ad 15
inviolabilem observantiam faciendam horum commendatori et fratribus
domus Teuthonice predicte sigilla Godeberti patrui mei et Gerlaci con-
sanguinei predictorum militnm appendi pro me presentibus impetravi.
Nos etiam Godebertus et Gerlacus milites predicti sigillorum nostrorum
appensione has litteras tam pro nostra quam pro Godeberti et Godefridi 20
antedictorum obligatione fecimus communiri. Ego etiam Godefridus pre-
dictus sigillis prehabitis, cum proprium non habeam, sum contentus.
Testes hujus facti sunt : frater Hermannus, frater Ludewicus sacerdotes,
frater Waltherus de Nordeckin , frater Eckehardus de Fronhusen , et alii
plures fide digni. 25
Datum Marpurg, anno domini m? cc? Ixxx? iüi?, nonis novembris.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.) . Beide siege! dreieckig: 1) liegen-
der kesselhaken; umschr.: S' GODEBERTI- DE- D'DENSHVSEN- 2) aus der
rechten ecke des Schildes schräg herablaufende querbinde , bestehend aus zwei
reihen abwechselnd erhabener und tiefliegender wiirfel ; umschr. : S-' GERLACI-. .. 30
IRMINNE-
439. Fritzlar iiS5.
1285. Ego Ottho de Valkenberg una cum mea uxore Mechthilde, Her-
manne , Widekindo , Otthone , Johanne , Gonrado , Luccarde , Alheide et
Elizabet filiis et filiabus nostris consensum adhibuimus , quod Heinricus 35
cerdo civis Fritslariensis dictus Steingoze apud amicum nostrum dominum
Widekindum de Holzheim militem illa bona in Holzheim , quorum nos
habemus medietatem, proprietatis titulo comparavit. Testes : Wigandus
de Heiligental, Heinricus , sacerdotes scriptores ; Conradus de Homberg,
Conradus Wastmodi, Ludewicus de Berken, Isfridus Rotleui, Eberhardus, 40
Fridericus.
1265 Jan. 1. — 1285 märz 23. 325
Actum et datnm Fritslarie in domo Gonradi Wastmodi predicti. In
hornm testimoninm ego Ottho snpradictns sub meo sigillo tradidi litteras
has patentes.
Anno domini millesimo. ec? Ixxx? quinto.
«*> Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche.). Siegel abgefallen.
440. 1285jaw. 1^).
Ego Conradns camifex filius qnondam Grede civis Wetflariensis 1285
communicata manu Hildegundis uxoris mee vendidi duo maldra tritici et ^*"' '
qninque maldra siliginis reddituum mensure Wetflariensis domino Waltero
10 canonico Wetflariensi, quondam ibidem plebano, pro xxxi marcis denario-
rum legalium pecunie numerate solvenda eidem canonico et usque in
civitatem Wetflariensem in domum suam presentanda de bonis quibus-
dam, que fuerunt olim monasterii in Aldenburg, apud villam Dudenhobe
sitis, que Emestus de Nuueren et Hildegundis uxor sua michi vendiderant.
15 In cujus facti testimonium tradidi sibi presens scriptum civitatis Wet-
flariensis sigilli munimine roboratum. Testes : Bemo, Wigandus Djiihero,
Hermannus Monetarius et Vdo, scabini Wetflarienses.
Datum anno domini m? cc? Ixxxiiii?, kalendis januarii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche.). Siegel zerbrochen.
20 441. Walther canonicus zu Wetzlar übergiebt sich und seine guter
dem deutschen hause bei Marburg. 1285 märz 23.
Ego Waltherus canonicus ecclesie Wetflariensis, quondam plebanus i285
ibidem, tenore presencium profiteor et publice recognosco, quod cum deli- ™*" ^^"
beracione matura , mentis mee bene compos, saluti anime mee consulere
25 volens ac incertam horam mortis certa rerum mearum disposicione preve-
nire cupiens, ad honorem dei omnipotentis et gloriose virginis matris ejus
Marie, in remedium ac salutem anime mee personam et res meas sive
bona omnia mobilia et inmobilia , que nunc possideo vel que in futurum
possidere potero, religiosis ac venerabilibus viris fratribus hospitalis
30 sancte Marie Theutonicorum apud Marpurg donavi integraliter et assig-
navi liberaliter omni eo jure et dominio possidenda, quo ipsa hactenus
possedi Tel poteram possidere. Transtuli quoque et transtulisse me re-
cognosco per presentes in dictos fratres quicquid juris in proprietate,
possessione ac dominio omnium bonorum meorum habui usque modo,
35 renuncians omni ordinacioni vel inmutacioni. quam circa dicta bona possem
facere in futurum ; hoc solo michi reservato et per modum protestacionis
1) Kam mit nr. 441 an den deutschen orden.
326 1285 mirz 29. — 1285 apr. 26.
michi salYO , quod sepedicti fratree omnia debita mea , si qua contraxi
vel contraxero, que per me soluta non fuerint, post mortem meam integra-
liter persolvent pro me , sicut pro confratre suo consuevenmt solvere et
tenentur. In cnjuB donationis mee testimoiiium presentem litteram con-
scribi feci et sigillo nniversitatis civiom de Wetflaria ac meo communiri 5
Tolni in evidenciam rei geBte. Et nos . . scabini, consules ac umyersitas
civium de Wetflaria ad preces domini Waltheri predicti sigillnm noBtmm
presenti cartule duximus appendendum. Testes hnjns facti sunt : Ger-
bertus quondam advocatns, Marquardns de Nmeren, Wigandns Diehtero,
Bcabini Wetflarienses, cum aliis quam plurimis fide dignis. lo
Actum anno domini m? cc? Ixxx? iüi?, x? kalendas aprilis.
Ana orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegelj 1) zerbrochen. 2) oval;
stehender geistlicher; umschr.: S-' WALTERL CANON- WETFLARIENSIS-
442. Konrad von Uohenrieth und seine söhne verkaufen dem deutschen
hause in Flörsheim ihre guter hei Voesghenheim. 1286 märz 29. i&
1285 NoB Conradus nobilis de Heenret ac universi filii ejus (ac heredes
™"^ ' constare cupimus) presentium inspectoribuB universis , quod nos justo
emptionis ac (yendicionis titulo vendidimus omnia) bona nostra immobilia,
agros et prata in terminis ville Voesghenheim (sita conmendatori et fra-
tribus) domus Theutonice in Flörsheim pro centum libris hallensium in 20
(parata pecunia numeratis pro] testamento Elizabet bone memorie colla-
teralis ac matris (nostre. Renunciamus eciam omni juri) ac universo,
quod nobis in dictis bonis competit seu competere (videtur et in posterum
yidebitur), simpliciter et de piano. In cujus rei testimonium Bigillum
(nostrum nos Conradus predictus) presentibus duximus apponendum. Nos 25
vero filii ac heredes prefati (Conradi patris nostri sigillo) contenti sumus
in testimonium premissorum.
Actum et datum anno (domini m. cc. Ixxxv., feria) quinta paschali.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Von der urk. ist ungefähr der dritte
theil hinten abgerissen; das fehlende (durch klammem bezeichnet) wurde ausnr. 30
550 (559) des Marburger copialbuches in Wien ergänzt. Siegel abgefallen.
443. Die eheleute Hartmann und Alheid von Mölln vermachen dem
deutschen hause in Marburg ihre guter zu Mölln und ihren hof zu
Oberhausen. 1285 apr, 26.
1285 Universis tenorem presentium intuentibuB innotescat, quod nos Hart- 35
^P'- ^^' mannusdeMulneetAlheydisuxor ejusdem unanimi consensu bona nostra
in Mulne sita quecumque preter molendinum, preterea curiam nostram in
Obemhusen cum omni jure suo et pertinentiis contulimus fratribus domus
\
t
1-
12S5 mai 2. — 1285 mal 31. 327
Thentonice in Marpnrg; forma hnjnsinodi interjecta, qnod omnes bonorum
dictorum proventns ad nos devenient temporibus vite nostre. Nobis yero
mortuis singnla predicta memoratis cedent fratribns libera et soluta. Hnjns
facti noBtri testes sunt et recognitionis : Fridericns et Ekehardns fratres
5 de Helfenberg , Mengotns Anrens ; Lodewicns , Henricns , Gonradus dicti
de Moniehnsen, WemheruB Vrilinch, Lodennicns junior, JohanneB Gozo-
niB , et quam plnrimi fide digni. In cujuB facti noBtri evidentiam presens
scriptum sigillo civium in Vrankenberg petiyimuB conmuniri.
Datum anno domini m? cc? Ixxxy?, vi? kalendaB maji.
10 Ans orig.-perg. in Marburg (dentscho.). Siegel abgefallen.
444. Bischof Emund von Kurland gewährt ablass (dien, welche die
Elisabethenkirche zu Marburg an genannten tagen besuchen oder zum
bau beisteuern. Wetzlar 1285 mai 2.
Emundus dei gratia CuroniensiB epiBCopuB ordinis Theutbonicorum .... ^ 285
15 Gupientes igitur, quod monaBterium Bancte Elyzabet in Marpurcb Mogun-
tinensis dyoccBis ordiniB fratrum domus Tbeuthonice congruis bonoribus
a Cristi fidelibus frequentetur . omnibuB vere penitentibuB et contritis,
qui in festivitatibuB principalibuB beate Marie virginiB , beate Elyzabet
patronorumque aliorum ejuBdem loci et in festivitatibuB dedicationis ipsiuB
20 monasterii et per octavaB earundem feBtivitatum ipsum locum reverenter
cauBa devotionis aeecBBerint oraturi , de omnipotentiB dei misericordia et
beatorum apoBtolorum ejus Petri et Pauli , necnon hÜB, qui ad fabricam
dicti monasterii manuB adjutrices porrexerint, quadraginta dies crimi-
nalium , annum venialium et karenam , si dyocesani ad id consensus ac-
25ceBBerit, in domino relaxamus. PresentibuB in loco predicto et, si per
questuarioB non emittitur, in perpetuum valituris.
Datum in Wetflaria, anno domini m? cc? octuagesimo quinto, in
yigilia aBcensionis ejusdem.
AuB orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel oval; sitzender bischof, in
30 der linken den stab, die_rechte zum segen erhoben; umschr.: S-'EMVNDI- DEI-
GRA ICVRONIEN.
445. Landgraf Heinrich von Hessen überlässt dem deutschen hause
in Marburg den platz der zwischen demselben und dem dorfe Wehrda
liegenden mühle, welchen der marschall Heinrich von ihm zu lehn
z^ hatte ^ gegen guter zu Friedensdorf^ Oberdilschhausen und Weiers-
hausen^ die er dem genannten Heinrich zu lehn giebt. 1285 mai 31 .
NoB HeynricuB dei gratia lantgraviuB , terre Hassie dominus , tenore 1285
presentium protestamur, quod ob amorem dei et gloriose virginis Marie ^^ ^^'
3S8 1285 mai 31.
acbeateElyzabet donavimns et damus conmendatori et conventai fratrum
domus Theathonice in Marpnrg loenm et aream cnjnsdam molendini siti
inter villam Werde et domum fratrum predictam, quam habuit Heynricus
marsehalcns a nobis jure feudi, ad cujus resignationem ipsis fratribus
dedimus eamdem aream jure ac justo titulo proprietatis quiete ac pacifice 5
perpetuo possidendam. In cujus recompensam conmendator et fratres
domus Theuthonice predicte Marpurg nobis dederunt bona subscripta jure
proprietatis perpetuo possidenda, videlicetinFridehelsdorfmansumanme
Keine , quem Gilibertus de Derenbach dedit filio suo ; item in superiori
Dylshvsen similiter unum mansum in fine ville, via qua itur Witerhusen ; lo
item in Wigershysen bona, que iidem fratres ibi habuerunt. Et hec eadem
bona prelibata ipsi Heynrico marschalco contulimus jure feudi perpetuo
possidenda. In cujus facti evidentiam, robur ac debitam firmitatem sepe-
fatis fratribus presens scriptum dedimus sigilli nostrimunimine roboratum.
Datum et actum anno domini m? cc? Ixxxv?, pridie kalendas junii. 15
Aus eng. -perg. in Marburg. (deutscho.). Reitersiegel des] landgrafen* be-
schädigt.
446. Elisabeth von Radenhausen vermacht dem deutschen hause bei
Marburg ihren theil der mühle'zu Radenhausen,
Ammeburg 1 285 mai 31 . 20
1285 Keputari potest vana quelibet donatio , nisi robur obtineat litterarum
stabili firmamento. Ego igitur Elizabeth quondam Wigandi de Rode-
husen militis filia presentium tenore publice protestor et omnibus notum
esse cupiO; quod unanimi consensu fratris mei Wigandi do et dedi partem
meam molendini Rodehusen siti cum omnimoda fructuum integritate ac 25
utilitate . . commendatori et fratribus domus Theutonice apud Marpurg
pro dono elemosine jugi tempore possidendam: ita tamen, ut iidem . . com-
mendator et fratres omnem fructum et utilitatem de eadem parte cedentem
michi annis singulis, quousque advixero, ministrabunt. Me siquidem de
medio sublata pars, que me in eodem molendino contingit, ad sepedictos. . 30
commendatorem et fratres in remissionem meorum peccaminum cum om-
nibus suis pertinenciis nuUo conti'adicente libere revertetur. Hujus rei
testes sunt : dominus Bertrammus de Ameneburg viceplebanus ; dominus
Adolfus de Norteken et . . Zabel , milites ; Gerhardus et Jacobus fratres
de Selbem , Johannes Schoneheldis , Engelo de Selbem et Hartmannus 35
Clette. Ne autem predictis . . commendatori et fratribus super donatione
dicte rei aliqua jsuboriri possit questio postmodum , presentem litteram
sigillis universitatis in Ameneburg et domini Bertrammi prefati in plenum
et sufficiens testimonium illis contuli communitam.
ttmi
1285 jun. 9. — 1285 jun. 10. 329
Datum et actum Ameneburg, anno domini m? cc? Ixxxy?, ii? kalen-
das junii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel: 1) abgefallen. 2) oval; ein
kreuz, darunter IHC ; umscbr. : . . . EBTBAMI*
5 447. Ritter Ludwig von Amsburg schenkt dem deutschen hause in
Griefstedi einen weinberg zu Hausen. 1 285 jun. 9.
In nomine sancte et individue trinitatis. Omnibus Cristi fidelibus salus 1285
et pax etema. Quoniam ea, que aguntur in tempore, simul labuntur cum
tempore, poni solent in noticiamhominum et scripture memoria perhennari.
10 Noverint igitur presentes et futuri, quod ego L. miles de Amsberc vineam
in Husen sitam libere et voluntarie dedi domui fratrum Theutonicorum
in Grifstete bono et unanimi consensu omnium heredum meorum; ita
tamen, quod predicti fratres michi et uxori mee, quamdiu nos yixerimus,
terciam partem vini in eadem yinea laborati dare debent et post discessum
i^nostrum absque omni donacionis specie perpetuo possidere.
Acta sunt hec anno domini m. cc. Ixxxv. , quinto idus junii. Affuerunt
preterea testes: dominus H. plebanus de Salza, AI. de Arinsberc et Th.
dictus Parix, viri ydonei et fideles.
Aus nr. 748 (762) des Marburger copialbuches in Wien, mit der überschr.:
20 Donacio vinee in Husen facta per dominum Ludewicum militem de Arinsberg.
448. Wiegand Dythero bürger zu Wetzlar und Gertrud seine ehe fr au
verschreiben dem deut-schen hause bei Marburg beim eintritt ihres
sohnes Heinrich in den orden das erbtheil desselben und weisen ihm
sechs malter hörn jährlich aus ihren gutem zu Dudenhof en an. \
25 ' Wetzlar 1285 jw». 10.
Ego Wigandus dictus Dythero civis Wetflariensis et Gerdrudis filia 1285
domine Isendrudis dicte Dytheren uxor mea universis presentes litteras ^^^' ^^*
inspecturis cupimus esse notum publice protes^^ntes , quod cum yenera-
biles et dilecti in Gristo . . commendator et fratres domus Teuthonice
30 apud Marpurg Heinricum filium nostrum karum clericum receperint ad
ordinem suum precipue propter deum, nos ipsis regraciari, prout tenemur,
merito, in quantum digne possumus, cupientes, sana deliberatione preha-
bita decrevimus fratres et domum Teuthonicam predictos nomine et ratione
dicti H. filii nostri legitime heredandos et hos communicata manu nostra,
35 consensu mutuo et voluntate libera hereditamus , heredes in hüs scriptis
constituimus et legitimos successores , volentes pariter et consentientes,
ut post mortem nostram, sive eundem filium nostrum vivere seu mori
ante contigerit, hereditatem seu etiam proprietatem nostram cum aliis
330 1285JUI1. 20.
pueris et heredibns nostris dividant eqoaliter nniversam et redpiant ex
parte ipsins H. filii nostri poiüonem hereditariam , qne ipsnm contmgere
proportionaliter posset merito et deberet , si in seculari habitu pennan-
sisset. Preterea dedimns et damns per presentes eisdem fratribns sex
maldra siliginis mensure Wetflariensis de bonis nostris in Dudenhobe ex 5
nnne in antea, qnamdiu yixerimns, annis singulis presentanda , que post
obitom nostrum restituent in integrom eadem nna cum aliis bonis nostris
et pueris, sicut predictum est , eque per omnia dividenda. In hujus facti
testimonium et robur tradimus ipsis fratribus presens scriptum civitatis
Wetflariensis sigilli robore communitum. Sani quoque et incolumes cor- lo
porum et mentium nostrarum bene compotes ordinavimus et fecimus hec
predicta. Testes hujus rei sunt: Oerbertus quondam advocatus , Bemo,
Gemandus Lye, Hermannus Monetarius, Heinricus de Dridorf, Wigandus
de Oozelishusen et Vdo, scabini Wetflarienses.
Actum et datum Wetflarie, anno domini millesimo ducentesimo octo- 1&
gesimo quinto, iüi? idus junii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen.
449. Die sladt Fritzlar beurkundet die erklärung ihres bürgers Wil-
helm, dass er auf die von Heinrich Munin priester zu Fritzlar dem
deutschen orden geschenkten guter kein recht habe. 2o
Fritzlar 1285 jun. 20.
1285 Nos Heinricus scultetus , scabini ac universitas civium Fritslarien-
jnn. 20. gj^m tenore presentium recognoscimus publice protestantes , quod con-
stitutus in presentia nostra Wilhelmus civis Fritslariensis, filius Conradi
de Hohenberg tunc in officio magistri civium Fritslariensium constituti, 25
publice et liberaliter suo ac . . uxoris sue nomine recognovit, quod in
bonis , que dominus Heinricus sacerdos Fritslariensis dictus Munin ordini
et fratribus hospitalis sancte Marie Theutonicorum dudum antea con-
tulerat, nichil penitus juris haberent, eo quod eorundem bonorum collatio
ad prefatum sacerdotem ex legittima divisione hereditatis patris et matris 30
ipsius sacerdotis cum coheredibus suis facta successione hereditaria per-
tinebant. In hujus igitur recognitionis testimonium presentem litteram
ad preces et instantiam supradicti Wilhelmi sigillo civitatis nostre feci-
mus communiri.
Datum et actum Fritslarie , anno domini m? cc? Ixxx? quinto, feria 35
quarta ante festum Johannis baptiste.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen.
i
\
& j
1285 jQn. 30. — 1285 sept. 15. 331
450. Ritter Otto Hund und die bauem von Niedergleichen entsagen
ihrem recht auf das gehölz bei Obergleichen. 1 285 jun. 30.
In nomine domini, amen. Innotescat presentibus et sciant posteri, ^285
qnod ego Otto miles dictus Ganis, mei heredes ac rustici de inferiori
5 Glychen universi renuntiavünns perpetuo omni juri , qnod habnimus in
rnbetis sitis in Glychen Buperiori, preter octo jagera, que nobis debent
cum yirga sedecim pedes habente vel obtinente, qna utuntur de Kirch-
berg mstici, mensnrari. In hujus facti evidentiam ad preces predictorum
rnsticomm dedi presens scriptum sigUIi mei munimine roboratam.
10 Datum anno domini m? cc? Ixxx? quinto, ii? kalendas julii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- Siegel abgefallen.
a
451 . Das kloster Weissenstein verkauft dem deutschen hause in Mar-
burg den hof Gombet, 1 285 sept. 1 5.
Nos Johannes prepositus, Cvnegvndis priorissa totusque conventus ^285
l5ganctimonialium in Wizzensteyn ac fratres ibidem tenore presentium
recognoscimuB et constare YolumusJuniverBiB tam presentibus quam fu-
tnris , quod nos matura et multiplici deliberatione prehabita , urgentibus
et necessario conpellentibus gravibus debitorum oneribns ecclesie nostre
et nt meliora prospiciamus et ea per hoc ordinemus j que non sit dubium
20 ecclesie nostre in perpetuum profutura, ac eciam ad evadendum incommo-
ditates et procurandum majorei» utilitates, quam hactenus in bonis curie
nostre Gvmpeht propter loci distantiam habuerimus, dictam curiam Ovm-
peht cum omnibus bonis eidem attinentibus in areis , molendinis , silvis,
pascuis , aquis , campis , domibus , juribus , obventionibus ac pleno jure
25 per omnia , quo eandem possedimus, religiosis viris . . fratri Conrado de
Manderen commendatori i) et fratribus ordinis sancte Marie Theutoni-
corum in Marpurg seu conventui ibidem vendidimus et vendidisse nos
recognoscimus pro centum quinquaginta quinque marcis argenti de com-
muni omnium et singularum ex nobis consensu legitimo et voluntate et in
sopredictos . . commendatorem et fratres in Marpurg seu conventum ibidem
transtulimus et transtulisse nos recognoscimus quicquid juris in proprio-
täte, possessione et dominio dictorum bonorum habuimus vel habere de-
buimus usque modo, renunciantes omni juri et occasioni juris , que nunc
pro tempore vel in futurum nobis in ipsis bonis posset conpetere vel de-
35beret, et breviter et precise omnibus, per que nunc vel in posterum dicta
Ycnditio revocari, impediri vel rescindi valeat quoquo modo. Ex hac
1) 1266 beurkundet bruder Konrad von Mandern , dass er bei seinem eintritt in den
deutseben orden seine guter zu Orke dem kloster Haina verkauft babe, und erwäbnt zugleicb
eine Sendung nacb Livland. Kopp Nacbricbt v. d. Herren zo Itter 185.
• 332 1285 sept. 19.
tarnen venditione nostra nnns mansus eidem curie attinens excipitnr,
quem vendidimus Deynhardo de Holtzheym civi Fritschalariensi jure
proprietario perpetuo possidendum. Preterea alium mansum eidem siini-
liter curie attmentem vendidimus Heinrico dicto Stapphe ad vite sue ter-
minum possidendum. Quo defuncto idem mansus cum aliis bonis predictis 5
curie antedicte attinentibus in possessionem et usus integros . . commen-
datoris et fratrum in Marpurg predictorum jure proprietario devolvetur.
Ne vero presens venditio in posterum possit per nos aut nostros succes-
sores aliquatenus infirmari et ipsis commendatori, fratribus seu conventui
in Marpurg possit ex venditione hujusmodi, quam per nos inducti etio
allecti de predictis bonis bona fide fecerunt, impedimentum aliquod sub-
oriri , presentem litteram eisdem dedimus et nos dedisse recognoscimus
sigillis nostri conventus, ecciesie Fritschelariensis et universitatis civium
ejusdem opidi ad robur perpetuum communitam , singule , quarum con-
sensus ad hoc accedere et requiri debuit, venditioni hujusmodi subscri- 15
bentes: Ego Alheydis de Waidenstein subscribo. Ego Petrissa de Tweme
subscribo. Nos Alheydis et Ysindrudis sorores camales de Gassele sub-
scribimus. Nos Syrath et . . soror mea de Sandradihusen subscribimus.
Ego quoque Ysindrudis de Dietmilde subscribo. Testes vero hujus ven-
ditionis sunt: Kemboldus decanus, Conradus Matz viceprepositus et20
custos, Heymeradus et Elgerus canonici ecciesie Fritschelariensis, Hein-
ricus sacerdos dictus scriptor et Wigandus de Helledal sacerdos ibidem :
Conradus de Vzlaht miles, Herwicus de Dietmilde, Conradus de Hohen-
berg et Wilhelmus filius suus magister civium, Conradus filius Engilberti
et Conradus filius suus, Lvdewicus de Byrken, Conradus Schindeleip et 25
Heinricus scultetus cum aliis civibus Fritschelariensibus quam pluribus
fide dignis.
Datum anno domini m?cc?lxxx?v?, xvii? kalendas octobris.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.}. Siegel: 1) abgefallen. 2) u. 3) stark
verletzt. Bereits unterm datum 1285 post decoUationem s. Johannis baptiste pro- 30
xima feria sexta (aug. 31) stellte das kloster eine ähnliche urk. über diesen verkauf
aus. Auch hier erscheint Eonrad von Mandem als comthur. Unter den zeugen noch :
Helewicus prepositus ecciesie hospitalis extra muros Fritslarienses. Abschr. sec.
XVIII wie vor.
432. Das kloster Weissenstein ersucht den comthur zu Marburg, ^b
genannte gläubiger des kloster s zu befriedigen. 1285 sept, 19.
1285 Viro religioso fratri Conrado dicto de Manderen commendatori domus
Bept. 19. xheutonice in Marporg . . prepositus, . . priorissa et conventus monasterii
in Wizensten orationes in Cristo. Noveritis nos in debitis obligatos apud
Wemherum deForo in quatuordecim marcis etdimidia. apudWemlierum40
1285 sept. 20. 333
de Gesmar in octo marcis et dimidia et eidem in qninqne talentis Caslen-
eis monete , cives in Casle ; item apnd Henricam de Notfeit civem Ges-
mariensem in decem et octo solidis gravis monete; in Fritslaria apnd
Ditmarnm Hellenbnrg in Septem talentis minus tamen sex solidis ; item
5 apnd Henricnm centnrionem in Besse in duabns marcis usualis argenti,
necnon apnd Johannem clericnm filinm Elbichonis in Fritslaria canoni-
cum Heligenstadensis ecclesie in quatuor talentis Fritslariensibus , que
persolvere in feste beati Michaelis proximo nunc tenemur. A quibus de-
bitis nos ereptos per vestram honestatem recognoscemus in hujusmodi
lonos expeditos. Prefatos igitur in premissis debitis tamquam nos tempore
jam dicto studeatis expedire. Super hiis sigillum nostre ecclesie presenti
scripto duximus appendendum.
Anno gratie millesimo cc? Ixxxv?, terdo decimo kalendas octobris.
Aus orig.|-perg. in Marburg (deutsche). Siegel abgefallen.
15 453. Der abt von st. Pantaleon zu Cöln^ vom papst bestellter schir-
mer der Privilegien des deutschen ordens in Deutschland^ beauftragt
den decan und den pleban zu Limburg und die decane zu Wetzlar^
Dietkirchen und Haiger ^ den grafen Otto von Nassau^ dessen söhn
Heinrich und deren genannte helfer durch excommunication zu zwingen^
20 dem deutschen hause in Mainz den zehnten zu Bieseberg und Zeuz-
heim nicht länger zu entziehen. IS 85 sept, 20.
. . Dei gracia abbas monasterii sancti Pantaleonis in Colonia ordinis ^285
sancti Benedicti, conservator privilegiorum religiosorum virorum . . pre- "*'^*'^^*
ceptoris et fratrum domus Theutonice beate Marie Jherosolimitane per
25Alemanmam a sede apostolica deputatus, dilectis in Cristo . . decano et
plebano ecclesie Lympurgensis ac . . in Wetflaria , . . in Diethkirgen,
. . in Hegeren cristianitatum decanis ac universis plebanis, capellariis et
fratribus capitulorum decanatuum eorundem ceterisque cristianitatum
decanis, plebanis, ecclesiarum rectoribus, capellariis, presbiteris et cleri-
30 eis Treuerensis et Maguntinensis civitatum et dyocesum, ad quos presen-
tes littere pervenerint, salutem in domino. Cum ex parte religiosorum
virorum . . conmendatoris et fratrum domus sancte Marie Theutonicorum
in Maguncia gravi conquestione propositum fuerit coram nobis, quod no-
biles viri dominus Otto comes de Nassouwe et Henricus ejus filius asso-
35 eiatis sibi quibusdam iniquitatis filiis, suis conplicibus in hac parte, vide-
licet Henrico de Wersdorp, Erleboldo, Henrico de Huchelinchem, Emesto
dicto Kolre, Conrado dicto Witzelinbechere , Ludewico de Waltmans-
husen , Conrado de Fredenchouen centurione , Henrico dicto de Horreo,
Codeberto de Vbach, Rorico dicto Muckel, Arnolde sculteto de Dridorf et
334 1285 sept. 20.
Henrico de Schelte, . . conmendatorem et fratres domns predicte in Mo-
guncia decimis eornm et fructibus decimamm in vilUs et parrochüs Bles-
berg et in Zuzehem ad ipsos pertinentibus et in quarum et quomm po»-
sessione vel quasi fuerunt, consistentibus in blado ad yalorem seu esti-
macionem trecentornm et decem maldrorum sUiginis et ducentonun mal- 5
dronim avene mensure Lympurgensis et dnobns equis sex marcas et am-
plius yalentibns ausu sacrilego spoliaveront et spoliari mandaverunt,
Yoluemnt et procnraverunt et spolinm sie conmissum ratum habueront
contra indulta privilegiorum ipsis et ordini suo a sede apostolica concesr-
Bonun necnon contra privilegia tocius religionis et ecolesiastice libertatis, lo
quos excessus prefati . . conmendator et fratres constanter affinnaverunt
esse veros et adeo esse et fuisse notorios et manifestes per facti et rei
evidendam in locis, ubi predicti excessus perpetrati sunt, et vicinis, quod
inficiacioni non est locus nee aliquo tergiversacionis pretextu poterant
occultari , et ideo ex parte eorundem . . conmendatoris et fratrum nobis 15
fuit humiliter supplicatnm , ut eis contra prefatos violentos , notorios et
manifestes injuriatores auctoritate apostolica, qua fungimur in hac parte,
defensionis presidio succurrere dignaremur : nos , qui de premissis ex-
cessibus veris , notoriis et manifestis, ut dicebatur, volebamus scire ple-
nius veritatem, ut illi, qui culpabiles et obnoxii invenirentur in premissis, 20
canonice secundum apostolicam traditam nobis formam punirentur, con-
misimus et mandavimus discretis viris . . decano et . . plebano ecclesie
Lympurgensis predictis sub hac forma, ut in hiis exequendis alter alterum
non expectaret, ut vocatis coram se predictis malefactoribus et expositis
eisdem excessibus predictis veris , manifestis et notoriis , ut dicebatur, 25
sub juramento eorum per responsiones et confessiones et per testes et alias
probaciones legitimas veritatem super higusmodi excessibus , si essent
veri, notorii et manifesti, diligenter inquirerent et eam inquisitam nobis sub
fideli sua custodia ducerent remittendam. Dictusque . . plebanus Lym-
purgensis, cum copia dicti . . decani College sui tunc haberi non posset, 30
prout idem plebanus nobis litteratorie rescripsit, cui in hoc fidem ad-
hibemuB, recepto mandato nostro hujusmodi citavit peremptorie predictos
. . comitem, Henricum ejus filium et eorum conplices predictos coram se
ad certum terminum ad deponendum et respondendum premissis excessi-
bus et ad videndum testes jurare, qui super hiis contra eos ex parte 35
eorundem . . conmendatoris et fratrum producerentur. Et eisdem male-
factoribus diucius expectatis et non conparentibus , parte dictorum . .
conmendatoris et fratrum conparente dicto termino et ad recepcionem
testium procedi potente, dictus plebanus in contumaciam dictorum male-
factorum in negocio sibi, ut dictum est, conmisso ad recepcionem testium 40
processit et testes, quos iidem . . conmendator et fratres produxerunt
1
1285 sept 20. 335
eonun eodem plebano super premissis, in fonna juris recepit et examina-
yit düigenter et eomndem testium deposiciones in scriptis redegit, citando
predictoB malefactores et eorum conplices peremptorie coram nobis ad
oertum terminum peremptorium ad videndum nobis fieri reportaoionem et
5 publicacionem probacionnm hujusmodi et ad procedendum ulterius in
dicto negocio secundum apostolicam traditam nobis formam, prout hec et
alia in actis et rescripcione dicti plebani auditoris plenius continentur.
Yemm quia predicti . ; comes , Henrieus ejus filius et eorum conplices
prenotati suf&cienter et diucins expectati dicta die et termino non con-
10 paruerunt coram nobis nee aliquis snfficiens responsalis pro eisdem, . .
procuratore dictomm conmendatoris et fratrum coram nobis dicta die et
termino conparente et instanter potente fieri publicacionem hujusmodi
probacionum et procedi ulterius contra predictos malefactores in negocio
memorato , nos eisdem . . comite et . . ejus filio ac omnibus eorum oon-
15 plicibus contumacibus reputatis, et quos reputamus contumaces, publica-
tis probacionibus super factis et excessibus antedictis, visis, inspectis et
diligenter examinatis privilegüs ipsis . . conmendatori et fratribus et or-
dini a sede apostolica concessis et indultis necnon processu et actis super
premissis habitis, consideratis eciam omnibus aliis, que nos movere
20potuerunt et debuerunt, pronunciamus et declaramus sentencialiter me-
moratos excessus superius contra dictos malefactores et eorum conplices
expressos veros, notorios et manifestos et contra eosdem malefactores
occasione predictorum excessuum auctoritate apostolica nobis in hac parte
conmissa fore procedendum ipsosque esse puniendos per censuram eccle*
25 siasticam, donec ablata restituant et predicti . . conmendator et fratres in
possessionem et quasi (percipiendi dictas decimas , de qua ejecti sunt et
fnemnt et quam dicti malefactores contra tenorem privilegiorum predicto-
rum violenter. invaserunt, reducantur et eam habeant et teneant in suis
conmoditatibus et utilitatibus pacifice et quiete, sicut eam tempore inva-
sosionis hujusmodi constabat habuisse, et deo precipue et . . conmendatori
et fratribus antedictis passis injuriam et ordini emendam honorabilem et
decentem exhibeant et alias satisfaciant conpetenter. Hinc est. quod vo-
bis predictis decanis, plebanis, ecclesiarum rectoribus, capellariis, vica-
riis, presbiteris et clericis singulis et universis in yirtute sancte obedien-
35 cie , quam debetis sedi apostolice , et sub pena suspensionis ab officio et
excommnnicacionis sentenciarum, quas in vos et quemlibet vestrum feri-
mus in hiis scriptis, si mandatum nostrum hujusmodi, immo verius apo-
stolicum diligenter et fideliter sine aliqua protractione , excusacione vel
contradictione, qui super hoc requisiti fueritis, non fueritis executi; firmi-
4oter precipiendo mandamus, ita quod in hiis exequendis unus vestrum
alium vel alios non expectet, quatinus dictos . . comitem, Henricnm ejus
336 1285 sept. 20.
filium et eornm conplices prenominatos publice et sollempniter in eecle-
siis vestris moneatis , ut predicta ablata ipsis conmendatori et fratribus
cum integritate restituant et restitui faciant et procurent ipsosque paeifice
et quiete de cetero percipere et eolligere dictas decimas permittant et deo
precipue ac . . conmendatori et fratribns antedictis passis injnriam et 5
ordini emendam honorabilem et decentem exhibeant et alias satisfaciant,
nt tenentar. Alioquin ipsos . . comitem, Henricnm ejus filium, Henricum
deWersdorp, Erleboldum, Henricum de Huchelinchem, Emestum dictum
Kolre, Conradum dictum Witzelinbechere , Ludewicum de Waltmans-
husen, Conradum de Vredenchouen, Henricum dictum de Orreo, Code-io
bertum de Vbach, Eoricum dictum Muckel, Amoldum scultetum de Dri-
dorf et Henricum de Schelte iprenominatos et alios eorum conplices in
hac parte, si qui fuerint, quos propter hoc, immo pro excessibus hujus-
modi, quos declarayimus veros, manifestes et notorios, ac offensa notoria
et manifesta extunc in hiis Iscriptis excommunicamus, excommunicatos 15
nominatim publice in vestris ecclesiis et capellis et alias, ubicunque loco-
rum super hoc ex parte dictorum conmendatoris et fratrum fueritis requi-
siti, publice et sollempniter astante populo nuncietis et precipiatis eosdem
usque ad satisfactionem condignam ab omnibus arcius evitari. Quam ex-
communicacionis sentenciam, si predicti yiolenti, notorii et manifesti20
injuriatores postmodum per quindenam animo sustinuerint indurato, nulla
satisfactione vel emenda honorabili et decenti prestita, extunc ecclesias,
parrochias et loca , in quibus dicti comes et ejus filius et malefactores
predicti et alii eorum conplices seu aliquis eorundem domicilia habent,
et in quibus locis ipsos vel aliquem eorum moram facere prandendo, 25
bibendo vel pemoctando contigerit, et quam diu ibidem steterint ac per
triduum' post eorum abinde recessum , quas et que exnunc ut extunc in
hiis scriptis ecclesiastico supponimus interdicto , interdictas et interdicta
publice et sollempniter nuncietis et precipiatis ipsum interdictum sub
penis predictis , quas in contrarium facientes ferimus in hiis scriptis, 30
cujuscunque' Status, ordinis vel condicionis existant, ab omnibus inviola-
biliter observari , ita quod absque mandato nostro speciali ibidem divina
nullatenus resumantur. Reddite litteras cum appensione sigillorum vestro-
rum in Signum execucionis facte, quod vobis et cuilibet vestrum sub penis
predictis precipimus et mandamus. Preterea vobis . . plebano Lympur-35
gensi predicto damus sub penis predictis presentibus in mandatis, quati-
nus omnes illos, qui in execucione presentis mandati nostri, immo verins
apostolici necglientes fuerint vel remissi et de quibus ex parte eorundem
conmendatoris et fratrum fueritis requisitus , per vos vel per alium sen
alios citetis peremptorie coram nobis ad certam diem vestro arbitrio mo-40
derandam contra dictos . . conmendatorem et fratres penam pro meritis
12S5 nov. 13. 337
recepturi vel ostensuri caasam racionabilem , qnare ad premissa exe-
quenda minime teneantar , diem citacionis et nomina citatonim ae quid
in premissis feceritis , nobis vestris patentibus litteris presentibus infixis
rescribentes.
5 Datum anno domini m? ec? Ixxx? quinto, in vigilia beati Mathei apo-
stoli, que fuit feria quinta post octavas nativitatis beate Marie virginis ab
expectacione ferie quarte proxime precedentis.
. . Dei gracia abbas monasterii Baneti Pantaleonis — deputatus ^]
dilectis in Cristo . . decano et . . plebano ecclesie Lympurgensis salutem
10 in domino. Mandamus vobis et cuilibet vestrum sub pena suspensionis et
excommunicaeionis senteneie late in hiis scriptis, quatinus vocatis per
vos vel per alios eoram vobis . . in Witflaria, in Diethkirgen et in Hege-
ren aliisque eristianitatum deeanis, eisdem vice et auctoritate nostra pre-
eipiatis, ut mandatum-nostrum^ immo verius apostolicum , eui presens
15 eedula est infixa, sub penis in ipso mandato expressis in omni sui forma
diligenter et fideliter exequantur per se et subditos suos singulos et uni-
versos. In hiis autem exequendis alter alterum non expectet. Keddite
litteras cum appensione sigillorum vestrorum in Signum execucionis.
Datum anno domini m? cc? Ixxx? quinto , in vigilia beati Mathei
20 apostoli.
Aus orig. -perg. (A) mit transfix in Idstein. Von den 10 angehängt gewesenen
siegeln sind 3 abgefallen und die übrigen sehr beschädigt. Eine zweite ausfer-
tigung vom selben tag (B, orig.-perg. in Idstein) übergeht im eingang die namen
der genannten geistlichen und der helfer des grafen sowie die Untersuchung der
25 Sache durch den pleban zu Limburg. Daran hängt als' transfix ein befehl der richter
des Mainzer Stuhles an die geistlichkeit der Mainzer diöcese, das obige gebot des
abtes von st. Pantaleon zu vollstrecken. Datum 1285 in die Francisci confessoris
(oct. 4). Gedr.: Gudenus Codex 3, 1163 (nach B mit kürzungen und ohne das
transfix).
30 454. 1285 wov. 13.
Ego Hermannus dietus de Molinheim eivis Wetflariensis et Hilla uxoi i285
mea communicata manu concessimus Emerichoni dicto de Kulshusen civi "®^* ^^•
Wetflariensi et Cristine uxori sue domum in foro frumenti, Oerhardi dicti
de Aldendorf et Conradi dicti Piscatoris Kufi domibus ibidem contiguam,
35 pro XXV solidis denariorum Coloniensium legalium , xiii videlicet solidis
in die saneti Johannis baptiste et marca una in festo beati Miehahelis, ac
duobus pullis eamisprivialibus nobis nomine census persolvendis annis
singulis. Pro quo censu iidem £. et uxor sua iiii solidos Golonienses et
iii pullos camispriviales de domo, que fuit olim Oerhardi dicti Gamkou-
40 feris, apud domum Heinrici dicti Schurwederis sita, item de area quadam
1) Wie oben.
Hess, ürknndenbuch. I. 22
338 1285 (1286?) dec. 25. — 1286 jan. 6.
retro domum Cristine olim dicte Schereren iiii solidos Colonienses et de
domo Heinriei dicti Holzschnheris sub thngnriis i solidum Coloniensem
nobis tytulo subpignoris obliganmt. In cujus facti testimonium nos pre-
sens scriptum petiTimus civitatis Wetflariensis sigilli munimine roborari.
Testes : Gerbertus quondam advocatus, Marquardus de Nuueren et Hein- 5
ricus de Catzenvort , scabini Wetflarienses ; item Bertoldus de Franken-
bach et Wilhelmus dictus Osse, cires ibidem.
Datum anno domini m?cc?lxxxy?, idus novembris.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche.) • Siegel abgefallen.
455. Bischof Eberhard von Münster gewährt allen^ welche die kirche lo
des deutschen hauses in Marburg an genannten tagen besuchen^ vierzig
tage ablass. Marburg 1285(1286?) dec. 25.
1285 Eberhardus dei gratia Monasteriensis episcopus religiosis et Christo
dec^ 25 ^'l®^*^® commendatori et fratribus domus Theutonice in Marpurg Mogun-
tinensis diocesis salutem Omnibus vere penitentibus et contritis in 15
sanctis solemnitatibus beate Elisabeth vestre patrone, videlicet in nata-
litatibus (!) et die, quo canonisata fuit, ac in festo dedieationis ecclesie
vestre ad vestram eeclesiam cum devotione confiuentibus quadra-
ginta dies de injuncta sibi penitentia misericorditer relaxamus
Datum infra eeclesiam istam, nativitate domini, anno ejusdem 1286. 20
Aus mangelhafter abschrift des XVIII. jahrh. in Marburg (deutscho.). Aus-
stellungsort und bestimmung der urk. lassen eher den Mainzischen, als den auch in
nr. 41 1 nicht gebrauchten Mttnsterischen Jahresanfang (ostem) voraussetzen.
456. Bertha von Naumburg verkauft dem deutschen hause in Mar-
burg einen leibeigenen von Möllrich, 1 286 jan. 6. 25
1286 Ne in oblivionem transeant ea, que aguntur, consuetum est ea
jan. 6. gcriptOj sigillis testiumquc munimine roborari. Inde est, quod nos Berta
de Nouo Castro recognoscimus , quod de consilio mariti nostri, domini
Gysonis videlicet de Cygenberg militis, ac unanimi consensu filiorum
nostrorum Widekindi et Bertoldi Herewicum de Meldriehe nostrum ser- 30
vum proprium . . commendatori domus Theutonice sancte Marie in Mar-
burg vendidimus simpliciter ac precise , renuntiantes omni juri , quod in
ipso habuimus vel habere videbamur, liberaliter in hiis scriptis. In horum
evidentiam dedimus presens scriptum domini G. predicti militis ac civium
Fritslariensium sigillorum munimine roboratum. Testes sunt: Conradus35
de Vslathe miles , Gozwinus de Osterhusen , Heinricus Vingerhut sculte-
tus, Conradus Engelberti et Conradus filius suus, Ludewicus deJBerken,
onr adus Schindeleib, Conradus Wasmudi et Wilhelmus de Hohenberg,
cives Fritslarienses.
Datum anno domini m?cc?lxxx? sexto., in epyphania domini. 40
1286febr. 25. 339
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.) . Beide Siegel abgefallen. Gedr.:
Gudenus Codex 4, 953. Durch zwei urk. gleichen datums verbürgte sich ritter Giso
von Ziegenberg einmal allein (A), dann gemeinsam mit seinem Stiefsohn Wittekind
(B) für die Zustimmung seines zweiten Stiefsohnes Berthold zu obigem verkaufe.
5 0rig.-perg. wie vor. Siegel abgefallen. Gedr. (B): Gudenus Codex 4, 954.
457. Die brüder Ludwig und Volperl von Borken verkaufen dem
deutschen hause in Marburg die mühle zu Heckenhausen und die
fischereien zu Arnsbach und Nordwig. Fritzlar 1286 febr. 25.
Ne in oblivionem transeant que aguntur, conswetum est ea scriptis, 1286
10 sigillis et testibus perennari. Nos igitur Ludewicns de Borken , Hade-
wigis uxor mea et Yolpertus clericns frater mens recognoscimas publice
per presentes, nos concorditer vendidisse cum consensu heredum nostro-
mm Conradi et Ditmari fratrum de Borken occasione debitomm con-
tractorum et certe ratione necessitatis ac inopie evidentis, que nos urgebant
i5notorie in presenti, molendinum nostrum in Heckenhusen ac duas nostras
piscaturas in Amespach et in Nordewich cum suis pertinenciis ex antiquo
ecclesie et fratribus sancte Marie domus Thoutonice de Marporg proprie-
tatis titulo, quo nos hactenus possedimus, perpetuis temporibus possi-
denda ; promittentes eos warentare juste ac debite, quandocunque fuerit
20oportnnum, de predictis molendino et piscaturis. Et ego Henricus de
Vrfe senior recognosco etiam per presentes, quod pro hujusmodi waren-
tatione fidejussi. Ceterum fidejussi cum Ludewico, Hadewigi et Volperto
prefatis pro Mechhilde filia Ludewici et Hadewigis eorundem, quod ven-
dicionem predictorum ratam et gratam habebit, cum in annis discretionis
25 fuerit constituta. In horum testimonium, imemoriam ac perpetuam firmi-
tatem nos Reinboldus decanus, nos Conradus Maz custos et viceprepositus
ecclesie Fritslariensis et nos cives opidi Fritslariensis ad preces prefa-
torum Ludewici , Hadewigis , Volperti et Henrici de Vrfe nostris sigillis
roboravimus presens scriptun^. Testes sunt : . . decanus, . . custos, Wide-
30 roldus , Ditmarus , canonici predicte Fritslariensis ecclesie ; Wemherus
de Bichenbach, Wigandus de Heiligental, sacerdotes; Henricus de Vrfe,
Conradus de Borken prenominati; Henricus sculthetus, Conradus de
Honberg , Wilhelmus ejus natus , Conradus Engelberti , Conradus ejus
filius, Conradus Skindelebus, cives opidi Fritslariensis prescripti, et quam
35 plures alii.
Acta sunt hec Fritslarie , anno domini millesimo cc? Ixxx? vi?, v?
kalendas marcii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.) • Siegel abgefallen. — Die in der
urk. erwähnte bUrgschaft für Mechtild übernahmen die aussteiler und HelnricU von
40 Urf der ältere nochmals in einer besonderen urk. gleichen datums. Orlg. -perg. in
Dannstadt. Auf der rückseite steht von hand des XIV. jahrh.: „Non scribantur",
was sich auf die eintragung in das grosse copialbuch bezieht. Siegel abgefallen.
22*
340 1286 marz 1. — 1286 märz 2.
458. Ritter Eckard von Felsberg verkauft dem deutschen hause in
Marburg guter zu Herboldshausen, 1286 märz 1 .
1286 Qnoniain ea, que fiunt in tempore, simul labnntur cum tempore,
™*" * consuetum est ea scriptis, sigillis et testibus peremnari. Noß igitur Eke-
hardus de Velsberg miles, Jutta uxormea, Hermannus, Fridericus et &
EkeharduB filii nostri, Elyzabeth et Hedewigis nostre filie recognoscimus
publice per presentes , nos omnia bona nostra in Herboldehusen in cam-
pis, Silvia, pratis et cum omnibus pertinentiis sancte Marie fratribus domus
Theutonice de Marburg proprietatis titulo concorditer vendidisse perpetuis
temporibus possidenda, promittentes ipsos warentare, quandocunque lo
fuerit oportunum. Testes sunt : Wemherus dictus Lugelin, Heidenricus
scultetus, Heinricus de Breidenlo, Cuno de Hercenrode ceterique consules
in Velsberg. In horum evidentiam et cautelam dedimus presens scriptum
nostri ac civium in Velsberg sigillorum munimine roboratum.
Datum anno domini m? cc? Ixxxyi?, kalendas martii. 15
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche. ]• Beide Siegel abgefallen.
459. Die briider Konrad und Ditmar von Borken verkaufen dem
deutschen hause in Marburg den wald bei Gelzenhatisen^)^ die mühte
zu Erregarf^) und die hälfte der mühle zu Eichen,
Fritzlar 1286 märz 2. 20
1286 Ne in oblivionem transeant que aguntur, consuetum est ea scriptis,
märz 2. gigüUg et testibus perhennari. Nos igitur Conradus de Borken et Dit-
marus canonicus ecclesie Fritslariensis frater meus recognoscimus publice
per presentes , nos concorditer vendidisse silvam nostram apud Gelcen-
husen, molendinum nostrum in Erregart et medietatem molendini nostri 25
in Eychen cum suis pertinentiis ex antiquo ecclesie et fratribus sancte
Marie domus Theutonice de Marburg proprietatis titulo, quo nos hactenus
poBsedimus, perpetuis temporibus possidenda ; promittentes eos waren-
tare juste ac debite, quandocumque fuerit oportunum, de predictis silva
et molendinis. In horum testimonium , memoriam ac perpetuam firmita- 30
tem nos Remboldus decanus, nos Conradus Mazo custos et viceprepositus
ecclesie Fritslariensis et nos cives oppidi Fritslariensis ad preces prefa-
torum Conradi et Ditmari fratrum nostris sigillis roboravimus presens
scriptum. Testes sunt: .. decanus, .. custos, Wideroldus, canonici
Fritslariensis ecclesie predicte; Wemherus de Richenbach, Wigandus35
de Helletal , sacerdotes ; Heinricus scultetus , Conradus de Hohenberg,
1) Jetzt der Gilserliof bei Borken. Landau Hessengau 176.
2) Lag bei Kerstenhausen. Ebendas. 177.
1286 märz 10(?). 341
Wilhelmus ejus natus, Conradus Engelberti, Cönradus filius saus , Con-
radus Sehindeleib, Wemherus de Treise, cives Fritslarienses ; Heinricus
Horaune civis in Hohenberg, et quam plures alii probi viri.
Acta sunt hee Fritslarie, anno domini m? cc? Ixxx? sexto, vi? nonas
5 martii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.]. Auf der rückseite steht von gleichz.
hand: . . . . Eyngerat. Siegel: 1) oval; stehender geistlicher, in der rechten zwei
Schlüssel, in der linken ein buch; umschr.: S' RENBOLDI- DEGANI- ECE-
FKIBLAREN- 2) rund; sitzende gestalt , in der linken einen stab, über welchem
10 ein kreuz, und in der rechten zwei Schlüssel oder ein kreuz; umschr.: S-' IVDICIS-
FRITSLARIENSIS- PPOSITI- 3) (stadt Fritzlar) zerbrochen.
460. Bischof Berihold von Würzburg getvährt allen^ welche die kirche
des deutschen hatises in Marburg und die an dem platze^ wo die hei-
lige Elisabeth starbt neuerbaute kapelle daselbst durch gaben und
15 besuch ehren^ vierzig tage ablass, 1286 märz 10(?).
Bertholdus dei gracia Herbipolensis ecclesie episcopus universis 1286
Cristi fidelibus salntem in omnium salutari. Ut juxta officii nostri de-
bitum animarum salnti et fructui vias , quas possumus , preparemus et
honorabile monasterium fratrum ordinis sancte Marie Theutonicorum in
20 Marpurg in honorem et laudem gloriose dei genitricis et virginis Marie et
gloriose sponse domini nostri Jhesu Cristi beate Elizabet fabricatum ad
boc, ut Cristus in frequenti et devota visitaeione sacri corporis prediete
sponse sue, quod ibidem requiescit, ac eciäm capella *) de novo in loco
obitus ejusdem sponse Cristi construeta dignis preconiorum et devocionum
25 laudibus frequententur , omnibus Cristi fidelibus , qui ad fabricas ipsas
suas fuerint elargiti elemosinas quique in die beate Elyzabet et trans-
lacionis ejusdem ac anniversario consecrationis earundem structurarum
cum devocione ad locum ipsum confluxerint propiciacionis graciam peti-
turi , de omnipotentis dei misericordia et beatorum apostolorum Petri et
30 Pauli meritis confisi vere penitentibus et confessis xl dies criminalium
relaxamus, dummodo dyocesani consensus ad hoc accedat.
Datum anno domini m?cc?lxxxvi?, xi? idus^) marcii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche.). Siegel abgefallen. Gleichlautende
urk. stellten im selben jähre aus : 1] Henricus Ratisbonensis ep. D. Herbipoli, idus
35 martii (märz 15). Abschr. sec. XVIII. 2) Henricus ep.Insule sancte Marie. Etquia
sigillo pontificali adhuc caremus, usi sumus sigillo venerabilis domini episcopi Tri-
dentini. D. iii? kal. apr. (märz 30). Orig.-perg. Siegel abgefallen. Femer gaben
in diesem jähre 40 tage ablass für fürderung des baues der Elisabethenkirche :
Biirchardus Lubecensis ep. (tagesdatum vermodert) und Conradus Verdensis ep.
40 D. iii? ydus jul. (jul. 13). Orig.-perg. wie vor. Siegel abgefallen.
1) Orig. capellam.
2) xi? im orig. irrig vielleicht statt vi? oder idus irrig statt kalendas.
342 1286 mai 4.
461. Ritter Friedrich Hobeherr burgmann zu Marburg einigt sich mit
dem deutschen hause daselbst über guter zu Seelheim,
Marburg 1 286 mai 4.
1286 Quomam hnmana deficit et labitur memoria , ea, que gernntar, ut
rata permaneant, amminiculo scriptararum et voce testium indigent per- 5
ennari. Hinc est, qnod ego Fridericus miles dictus ex Curia castrensis
in Marpnrg coram universis profiteor et publice recognoscö , quod cum
inter me ex una, . . conmendatorem et fratres domus Theutonice apud
Marpurg ex parte altera super bonis quibusdam questionis scrupulus ver-
teretur, amicorum meorum consilio accedente cum eisdem fratribus ami- lo
cabiliter conposui in hunc modum, quod ego bonis, que fueruntHart-
manni dicti Gere, sitis in Selheym, que arari et seminari procuravi, una
cum laboribus et fructibus inde proventuris necnon bonis ibidem sitis,
que fuerunt Wahsmudi, renunciavi et renuncio simpliciter in hiis scriptis.
Promisi eciam et promitto, quod ad locum et Judicium, in quo predictais
bona sunt sita , accedam in propria persona publice professurus . quod
quicumque eadem bona ex parte fratrum coluerit, ipsum nee verbis uec
factis nee conminacionibus molestabo. Item promitto, quod bona, que
conparavi apud homines ipsorum fratrum , sine contradictione restituam
eisdem vel eorum heredibus et ab eis pecuniam, quam pro bonis dederam, 20
recipiam nee de cetero aliqua bona apud homines sepedictis fratribus
attinentes emam , nisi prius in jure declarem et probem , me illa posse
juste et licite conparare. Item promitto, quod, si conmendatori et fra-
tribus predictis aliquod gravamen per incendium noctumum Tel aliud
dampnum quodcumque illatum fuerit, de quo me suspectum habuerint et 25
tamen probare nequiverint , ego cum duobus mee condicionis honestis et
in testimonium ydoneis declarabo cum juramento corporali, sine scitu et
consilio meo factum hujusmodi esse perpetratum. Preterea ego pro parte
mea Volpertum ex Curia militem juniorem] elegi in arbitrum, ipsi cou-
mendator et fratres Hermannum Uitulum militem elegerunt in arbitrum 3o
pro se, qui duo arbitri, si a dictis fratribus questio aliqua super violacione
hujus conposicionis fuerit michi mota, veritatem diligenter perscrutabun-
tur, et si me esse reum invenerint, ego de excessu ad plenum satisfaciam
infira mensem. Alioquin fidejussores mei subscripti, quos eisdem fratribus
super hujusmodi conposicione firmiter a me observanda statui, hospiciumds
Marpurg intrabunt, more fidejussorio tam diu solvendo, quousque viginti
marce denariorum legalium, que nomine pene sunt superposite, per me
dictis fratribus plenarie sint solute. Si vero arbitri nostri duo predicti
concordare non poterint, ex utraque parte tam mei quam fratrum Lude-
wicus Uitnlus miles pro mediatore seu superiore conmuniter est electus, 40
12S6mail7. 343
nt cnJQS arbitri dlctis ille steterit, illnd ratum habeatur. Sunt autem hü
fidejussores : Volpertus de Curia, Theodericus dictus Schutzesper, Adol-
fus ejusdem Theoderici filins, milites, et Volpertus jam dictiVolperti filius;
quoB inquam fidejussores ab omni gravamine, quod racione hnjus fide-
öjussionis sustinuerint ex parte mei, solutos promitto facere penitus et
indempnes. Si vero aliquis fidejussorum predictorum decesserit, alinm
eque bonum infra mensem substituam ; alioquin fidejussores superstites
tarn diu fidejussorie eomedent, donec fidejussorem alium substituam eque
bonum. Hec omnia et singula fide data sine omni dolo promitto firmiter
loobservare. Est autem facta et lecta hec ordinacio seu conposicio coram
illustri domino meo Heinrico langravio, terre Hassie domino, et ejus
eastrensibus necnon scabinis in Marpurg, quorum nomina sunt subscripta
in testimonium veritatis. Sunt autem hü in testimonium hujus facti, qui
una cum domino meo Heinrico langravio interfuerunt conposicioni, spe-
I5cificati: dominus Heinricus nobilis de Wildenberg, Fridericus deByggen,
Hermannus, Ludewicus et Volpertus fratres dicti VituU, Volpertus de
Curia, Theodericus dictus Schutzisper et Adolfus fiUus suus, miütes;
Heinricus fiüus domini langravii, Volpertus ex Curia, Conradils de Byg-
gen, Volpertus de Gladenbach, magister Conradus dericus domini lan-
20 gravii et Waltherus de Dyene scultetns in Marpurg ; item Ludewicus de
Fronhusen, Heinricus Angelus, Rudegerus et Heinricus Thelonearius,
scabini, cum ceteris pluribus fide dignis. Ut autem ego Fridericus omnia
premissa teneam firmiter et observem, presentem litteram sub sigUlo do-
mini mei Heinrici langravü predicti et sub sigUlo civitatis in Marpurg . .
25 conmendatori et fratribus sepedictis duxi porrigendam. Nos vero Hein-
ricus langravius , terre Hassye dominus , ad preces Friderici miUtis ex
Curia nostri castrensis necnon et religiosomm viromm . . conmendatoris et
fratrum domus Theutonice sigUlum nostrum pubUcum presentibus decre-
vimus appendendum. SimUiter et nos scabini civitatis in Marpurg ad
30 preces eorundem sigillum appendi fecimus civitatis.
Acta sunt hec in Marpurg, anno domini m?cc?lxxx?vi?, in crastino
inveneionis sancte crucis.
Ans orig.-peig. in Marburg (dentBcbo.). 'Beide Siegel beschädigt. Das der
Stadt Marburg ist im Stempel verschieden von dem seit 1262 vorkommenden Siegel
35 (vgl. nr. 183}. Gedr.: Entdeckt. Ungrund nr. 53; daraus Samml. v. Deduct. 7,501.
462. Das kloster Weissenstein beurkundet, dass seine schulden bis
auf 24 mark durch den comthur zu Marburg bezahlt worden seien.
Weissenstein 1 286 mai 1 7.
Nos Johannes prepositus et C. priorissa totusque conventus sancti- 1286
40 momaUam cenobü beate virginis in Wizensten omnibus hoc scriptum in- ^^^ ^^'
mal 22.
344 1286 mal 22.
tuentibns protestamur, quod frater Cunradus dictus de Mandere quondam
commendatOT Deutunice domus in Marburg debita nostra preterqaam
yiginti qaatuor marcas , qne tarn diu in suspenso tenentur , donec bona,
que per Henricum dictum Stappe et Degenhardum dictum de Holthem
ocupantur, valeant deocupari, rite et rationabiliter et bene ad nostram 5
Yoluntatem contulit persolvenda. In cujus rei testimoninm presens
scriptum sigillo ecclesie nostre dedimus roboratum.
Datum in Wizenstein, anno domini m?cc?lxxx?vi?, xvi? kalendas
junii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- Siegel abgefallen. 10
463. Graf Otto von Nassau und die comthure zu Coblenz und Mainz
wählen Schiedsrichter zur Beilegung ihrer Streitigkeiten,
1286mat22.
1286 Otto comes de Nassowe et Agnes collateralis sua, frater Mathias et
frater Luderus commendatores domorum Gonfluentine et Magnntine nee- 15
non et fratres earundem ordinis sancte Marie Theiithonicorum universis
presentium inspectoribus salutem'et subscriptorum cognoscere veritatem.
Presentibus recognoscimus et constare volumus universis, quod super
omni lite, questione seu controversia, que inter nos vertebantur hinc inde,
compromisimus fide corporali loco vallationis pene hinc inde prestita. nos 20
Otto comes et Agnes collateralis sua predicti in Hartradum dominum de
Merenberg , Theodericum de Lurenburg et Gerbertum quondam advoca-
tum Wetflariensem pro nobis et heredibus nostris legitimis , nos vero . .
commendatores et fratres predicti pro nobis et nostro nomine in fratrem
Mathiam commendatorem domus Theuthonice Gonfluentine, fratrem Ans- 25
helmum ibidem et in Walterum canonicum ecclesie Wetflariensis, quon-
dam plebanum, tamquam in arbitros, arbitratores seu amicabiles compo-
sitores , ita quod iidem arbitri , arbitratores seu amicabiles compositores
instructi de jure partium hinc inde per bonum pacis et amicicie dictas
Utes, questiones seu controversias de scitu partium, si poterunt, bona fide 30
terminabunt. Quod si, quod absit, fieri nequiverit, per rigorem juris dif-
finient ipsas, dum tamen in unam possint sententiam concordare. Si vero
concordare nequiverint, de conmuni consensu nostro hinc inde et volun-
tate reverendum patrem dominum Syfridum Goloniensem archiepiscopum
eligimus, elegimus et elegisse nos recognoscimus et in eundem ut in arbi- 35
trum , arbitratorem seu^amicabilem compositorem fide hinc inde a nobis
prestita loco vallationis'pene communiter extunc consentimus, acceptan-
tes, laudantes et firmiter promittentes , quod quicquid idem dominus
Syfridus archiepiscopus, si per attemptandam inter nos amicabilem com-
positionem de communi scitu nostro et voluntate negotium terminareio
1286jul. 20. 345
nequiverit , de rigore juris diffiniendum , arbitrandum seu statuendum
dnxerit, hoc a nobis hinc inde inviolabiliter observetur. Adjectum est
etiam in hujusmodi compromissis et voluntarie et coneorditer accep-
tatuni; quod prenominati dominus Syfridus Coloniensis archiepiscopus,
öHartradus dominus de Merenberg, Theodericus de Lurenburg ac alii arbi-
tri, arbitratores seu amicabiles eompositores predieti, priusquam aliquid
pronuncient, ordinent sive statuant inter nos, debeant futuram pro-
nunciationem suam, ordinationem seu arbitrium ampliori pena quam
fidei datione jam prestita vallare et sententiam , ordinationem seu ar-
lobitrium die feriato vel non feriato, partibus presentibus vel absentibus,
stando vel sedendo , juris ordine servato vel non servato , quando ipsis
plaeuerit , promulgare. Mutuo etiam hinc inde bona fide promisimus et
nos recognoscimus promisisse , quod absque omni doli commento et ne-
gligentia, omni studio quo possimus, exclusa simulatione qualibet, com-
15 muni precum et laborum studio reverendum patrem dominum Coloniensem
archiepiscopum predictum ad hoc pro viribus inducemus, quod hujusmodi
compif^missum sibi assumere et sub premissis dignetur conditionibus ter-
minare. Pari etiam voto et voluntate concordi promisimus , quod, si ali-
quem premissorum sex arbitrorum , arbitratorum seu amicabilium com-
20 positorum , videlicet Hartradum dominum de Merenberg , Theodericum
de Lurenburg j Gerbertum quondam advocatum Wetflariensem, fratrem
Mathiam commendatorem, fratrem Anshelmum vel Walterum canonicum
forte, quod absit, cedere vel decedere contigerit ante diffinitionem negotii,
arbitrii seu compromissi, alius in locum ejusdem eque idoneus subrogetur,
25 qui in omnibus et per omnia in premissis eandem et consimilem habeat
potestatem. In hujus compromissi nostri testimonium et robur nos Otto
comes de Nassowe et Agnes collateralis sua , frater Mathias et frater Lu-
derus commendatores supradicti sigilla nostra duximus presentibus ap-
pendenda.
30 Datum in vigilia ascensionis domini, anno illius m? cc? Ixxxvi?
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)> Die Siegel abgefallen.
464. Ritter Strebekotz von Grünberg verkauft dem deutschen hause
in Marburg guter zu Eisenwerke und Hermannshain. 1286 jti/. 20.
Cum ea, que fiunt in tempore, simul labantur cum tempore, expedit, 1286^
35 ut que aguntur, in scripta publica redigantur. Hinc est, quod ego Strebe-
kotus miles de Grunenberg notum facio omnibus hanc litteram inspec-
turis, quod una cum uxore mea habito consilio unanimique consensu
puerorum meorum omnia bona mea ad me jure hereditario pertinencia,
que habui in villis videlicet in Isenwirken et in Hermanneshain, vendidi
40 juste et racionabiliter dominis sive fratribus de domo Theutonica ecclesie
jul. 20.
sept. 1,
346 1286 sept. 1.
sancte Elizabeth de Marburg ad possidendum ipsa omni jure , quo ego
hucuBque ipsa possedi, omnes fructUB et profectus inde provementeB sine
contradictione qualibet in perpetuum acceptando. Unde ne vendicionem
haue postmodum alicujus inpediat calumpnia , presentem paginam scribi
feei sigillo meo et Bigillo universitatis in Grunenberg roboratam. Testes ^
Bunt : FolpertuB de Saxonia et Thedricus de Comice dictus et Thedricus
gener suus institor dictus, consules civitatis in Grunenberg, et Conradus
ibidem, et quam plures alii fide digni.
Datum anno domini m? cc? Ixxx? vi?, xiii? kalendas auguBti.
AuB orig.-perg. in Marburg (deutsche). Beide Siegel abgefallen. 1'*
465. Konrad Reye Bürger zu Wetzlar und Alheid seine frau ver-
machen dem deutschen hause bei Marburg beim eintritt ihrer söhne
Heino und Gerbert das erbtheil derselben. 1286 sept, 1 .
1286 In nomine domini, amen. Ego Cunradus dictus Reye civis Wet-
flariensis et Elheidis legitima uxor mea recognoscimus tenore pres^ncium 13
publice protestantes, quod cum venerabiles et dilecti in Cristo . . conmen>
dator et fratres domus Theuthonice apud Marburch dilectos filios nostros,
Heynonem et Gerbertum scilicet, ad ordinem suum reeeperint et preben-
das eis contulerint propter deum , nos grates eis, sicut decet , reddere et
in quantum possumus retribuere merito cupientes, sana deliberadone 2ii
prehabita decrevimus et per presentes irrevocabiliter decemimus . . eon-
mendatorem et fratres predictos nomine et racione filiorum nostronun
predictorum hereditandos legitime. Quos quidem heredes nostros in hiis
scriptis constituimus et legitimos successores omnium bonorum nostromm,
que nunc habemus et que in posterum habituri sumus , excepta dumtaxat 3S
curia nostra infra muros Wetflarienses sita, quam inhabitamus, quam
nostro arbitrio duximus reservandam , volentes et unanimiter consentien-
tes, ut . . conmendator et fratres antedicti onmium ac singulorum bonorum
nostrorum, exclusa tamen curia jam expressa, tamquam veri heredes
respiciant et tempore congruo recipiant portiones hereditarias ipsos racione 3<i
duorum filiorum nostrorum predictorum et cnjuslibet ipsorum merito con-
tingentes. Benundamus etiam et renunciasse nos recognoscimus in hiis
scriptis simpliciter et precise omni actioni seu juri vel juris occasioni,
quod vel que nobis vel cuilibet nomine nostro contra hujusmodi faeredita-
donem per nos tam legitime et rite factam conpetere videretur. In cujus 35
rei testimonium et robur dedimus eisdem fratribus presens scriptum civi-
tatis Wetflariensis sigilli munimine roboratum. Hujus facti testes sunt :
dominus Walterus quondam plebanus; Dymarus miles deCalsmunt; item
Gerbertus quondam advocatus, Heinricus de Dridorf, Marquardus de
j
1286 dec. 20. — 1287, 347
Nuneren , Wigandns dictus Dythere et Hennannns Monetarins , scabini
Wetflarienses. Et nos judices , scabini , consnles ceteriqne cives Wet-
flarienses recognoscimus, quod ad preces Conradi dicti Reyen et Elheidis
nxoris sne eoncivium nostrorum predictorum sigillum nostrum presentibns
5 est appensiim.
Actum et datum anno domini millesimo ducentesimo octuagesimo
sexto, kal. septembris.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.) . Siegel beschädigt.
466. Ritter Strebekoiz von Grünberg ^ sein Schwiegersohn und sein
10 söhn verkaufen dem deutschen hause in Marburg guter zu Eisen-
werkel und Hermannshain, 1 286 dec, 20.
Ne remm gestarum veritas cadat in oblivionem, cautum est, ut quic- 1286
quid temporaliter agitur, litterali memorie conmendetur. Hinc est, quod ^'
nos . . Strebekotiz miles de Grunenberg , Hugo noster gener, . . Strebe-
iskotiz noster filius ceterique nostri coheredes recognoscimus coram uni-
versis presens scriptum intuentibus seu ejus seriem audituris publice
profitendo , quod consilio sufficienti prehabito ac manu coadunata viris
religiosis et devotis domino . . conmendatori et fratribus domus Theu-
thonice in Martpurg universa bona nostra in Ysenwerkil et in Herman-
20nizhan sita cum omni jure, quo ad nos sunt devoluta, ac omni excepcione,
que fieri posset, exclusa dedimus ad emendum jure proprietatis perpetue
possidenda. Ego Eckehardus miles dictus Eophilen recognosco eciam
per presentes , quod . . Strebekotiz et sui coheredes mei consanguinei
predicti de meo et mei filii consensu prefata bona vendiderunt fratribus
25 prenotatis et quod omni juri, quod nobis in eisdem bonis conpetere vide-
batur , abrenunciavimus simpliciter et conplete ; hiis scabinis testibus in
Rulekirchen ad hoc specialiter vocatis : Rodolfo dicto Doiinan in Her-
mannizhan , Hermanno et Sifrido fratribus ibidem, Eckehardo et Thoma
in Fockenrode, Amoldo et Hermanno in Borchendorf, Henrico in Rule-
30 kirchen dicto Kunegizsten , et aliis quam pluribus fide dignis. Ad ma-
jorem eciam evidenciam premissorum ego Eckehardus Kophelen miles
predictus presentem litteram duxi proprii sigilli munimine conmuniri.
Datum anno domini m? cc? Ixxxvi?, in vigilia Thome apostoli.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.]. Siegel abgefallen.
3^467. Eberher und Eckard gebrüder von Straussfurt schenken dem
deutschen orden 1 2 acker landes zu Günstedt. 1 287.
Noyerint uniyersi tam presentes quam futuri presens scriptum in- 1287.
specturi , quod ego Eberherus de Stuzforte cum meo fratre Echardo de-
348 1287 (1288?) jan. 22.
dimus xii agros fratribus domus Theutonice sitos in Gunstete proprietatis
[titulo] perpetue possidere. Hujus rei testes sunt: Theodericus de Ge-
bese , Fridricus Saxo de Wiszense, Rudolfus de Tünzinhusen cum suo
fratie Conrado. Henricus Gerstenseffil et Henrich [de] Winrisleybin, Con-
radus sculthetus, Theodericus de Someringgen , Syffridus filius Gisele\. '^
Acta sunt hec anno domini m. cc. Ixxxvii.
Aus nr. 705 (718) des Marburger copialbuches in Wien.
468. Das regularstift Schiffenberg beurkundet^ dass zu seinem nutzen
Kunigunde ivitlwe des Heinrich Spedel ihre guter zu Niederasphe dem
deutschen hause in Marburg verkauft habe, ^"
Marburg 1287 (1288?) jan. 22 ^j,
1287 Nos Sifridus prepositus et totus conventus canonicorum regularium
(1288?) * -»r *-' ^
jan, 22. ordiuis sancti Augustini ecclesie in SchifFenburg Treuerensis dyocesis
universis presentis pagine inspectoribus constare volumus et publice re-
cognoscimus in hoc scripto, quod domina Cvnegvndis dicta SpedelenU
soror nostra, relicta quondam Henrici dicti Spedel , pro urgenti necessi-
tate ecclesie nostre relevanda et evidenti utilitate procuranda de communi
omnium nostrum et singulorum ex nobis consensu accedente, consilio
libero et voluntate, ut liberalitatem, quam nobis et ecclesie nostre dudum
ante ostenderat, fructuoso effectu , religiosis viris fratri G. de2ö
Dydenshusen conmendatori '^) , fratribus et domui ordinis sancte Marie
Theutonicorum domus in Marpurg vendidit, dedit et assignavit mero jure
proprietatis, possessionis et dominii , quibus ipsa ea ante habuerat, me-
dietatem bononim suorum , que habuit in villa Asphe inferiori , in agris,
pratis, terris, viis, aquis, pascuis, rubis, silvis et omnibus eorum attinen-2'5
tiis. juribus, proventibus et aliis obventionibus quibuscunque, quibus ipsa
dietam proprietatem ipsorum bonorum possedit. Cujus quidem medietatis
proprietatem nobis et ecclesie nostre eadem Cvnegvndis post obitum suum
habendam dederat, prout in Instrumente certo super hoc confecto apparet.
Item cum hoc vendidit eisdem usufructum . . . malem alterius medietatifl3o
bonorum in prefata villa sitorum, quam medietatem Fridemarus sacerdos
quondam filius ipsius Cvnegundis defunctus prefatis . . conmendatori.
fratribus et domui Maipurg dudum ante quoad proprietatem, possessionem
et dominium libere tradidetat, dederat sive assignaverat , usufructu eo-
1) Gopialbuch Giseli; vgl. aber nr. 499. 35
2) Ob in dieser zu Marburg ausgestellten urk. der in urk. .des klosters Schiffenberg
übliche Trierische Jahresanfang anzunehmen sei, ist zweifelhaft.
3) Bereits 1286 nov. 23 erscheint Ger lach als comthur zu Marburg in einer zu
Neuss ausgestellten Urkunde über die mitgift der Glevischen gemahlin landgraf Heinrichs I.
Ton Hessen. Wenck Hess. Landesgesch. Urkb. 2, 221. ^^
i
1287 (1288?) jan. 22. 349
rundem matri sue prefate Cvnegundi, quoad viveret, deputato, pro Septem
marcis denariorum Aquensium, qui tunc in usn pro ColoniensibuB currere
et nominari consneverant. Quam pecuniam nobis numeratam et solutam
esse confitemur nomine et vice prediete Cvnegundis et in utilitatem eecle-
5 sie nostre conversam de ipsius sororis nostre volnntate libera et consensu.
Et ut contraetus venditionis hujnsmodi bona fide et sine captione, dolo
aut impedimento in perpetnum robur debite firmitatis obtineat, predieta
Cvnegundis et nos una cum ipsa rennntiavimus , abdicavimns et more
solito effestueavimus a nobis omne jns , quod eadem in predictis bonis et
lOusufructu habuit et nos in futurum in eisdem bonis habere possemus,
illud .... libere et plane in . . conmendatorem , fratres et domum Mar-
purg perpetuo possidendum quoad proprietatem , possessionem et domi-
nium transferentes. Istius rei testes ad hoc rogati sunt isti : Ludewicus
et Henricus dicti de Curia fratres et Conradus Osperti, cives ac scabini in
löMarpurg; frater Petrus plebanus inMarpurg, fraterH. quondam plebanus
in Herberen et frater Henricns de Geysmaria sacerdotes et frater Hen-
ricus de Derinbach fratres ordinis sancte Marie Theutonicorum, et plures
alii fide digni. In istorum igitur testimonium presentem litteram snpra-
dictis . . conmendatori , fratribus et domui Marpurg dedimus et dedisse
20 nos recognoscimus sigillo ecclesie nostre sigillatam, singuli. quorum con-
sensus ad hoc accedere debuit, subscribentes hujusmodi venditioni. Ego
frater Johannes cellerarius subscribo ; ego frater . . Setsephant subscribo ;
nos quoque fratres Gotfridus, Wilhelmus, Conradus de Gvnse , Henricus
de Cranechsten et Ditmarus canonici dicte ecplesie in SchifFenburg regu-
25 lares subscribimus.
Actum et datum Marpurg. anno domini m? cc? Ixxx? vii?, xi? kalen-
das febrnarii.
Ego Cvnegundis dicta Spedelen relicta quondam Henrici dicti Spedel,
soror ecclesie canonicorum regularium in Schiffenburg, dico et recognosco,
30 omnia et singula superius premissa et narrata, prout dicta et acta esse
narrantur , esse vera et mecum et meo nomine per omnia, in quibns con-
sensus, factum et presentia mea exigitur aut exigeretur, de consnetudine,
jure vel de facto legitime esse facta. Et in testimonium actorum supra-
dictorum et etiam mei consensus. facti et ratihabitionis presentem litteram
35 rogavi sigillo dominorum meorum, videlicet Sifridi prepositi et conventus
in Schiffenburg conmuniri, presentibus canonicis ecclesie Schiffenburg
supra expressis, coram quibus hec mea ratihabitio fuit facta.
Datum anno et die predictis.
Aus dem durch moder stark beschädigten orig.-perg. mit siegelbruchstück in
40 Marburg (deutscho.) .
350 1287 Jan. 28.
469. Die brüder Eberhard und Johann von Haiger überlassen dem
deutschen hause bei Marburg genannte leibeigene und verbürgeti sich
für die lehnsherrliche Zustimmung Hartrads von Merenberg.
1287 Jan. 28.
1 287 No8 Elberharduß et Johannes fratres milites de Heygeren recongnosci- 5
mus per presentes et publice protestamur, quod ex conmuni consensu et
voluntate uxorum nostrarum legittimarum, Yrmingardis videlicet et Lene.
contulimus et dedimns religiosis viris fratribus domns Theutonice apnd
Mareburgh homines nostros subscriptos pacifice et pleno jure in perpetuum
poBsidendos, videlicet Rudolfum filium Engilberti et dnas sorores ejasdem lo
bechinas , scilicet Yrmindrudim et Alheydim, Hillam uxorem Heinrici de
Loppach, Hermannum de Niderenwalde , Hermannum de Huchilheim.
Yrrnindrudim de Leytgesteren , Hermannum fratrem Hylle supradicte
civem in Marcburg et Cünradum de Huchilheim civem in Ameneburg.
renunciantes simpliciter nomine nostro et heredum nostrorum omni juri, 1.5
quod in dictos homines nostros hactenus habebamus. Promittimus etiam
in hiis scriptis, quod dominum Hartradum nobilem virum de Merenberg.
a quo predictos homines jure feodario hactenus possedimus , talem habe-
bimus , quod huic donationi seu collationi nostre nomine suo ac herednm
Buorum consensum plenarium adhibebit, et hoc ad effectum infra unia8 2M
anni spatium perducemus. Super quibus infra annum, ut dictum est.
adinplendis ipsis fratribus dominum Graftonem et Boricum fratrem sunm
de Grifinstein fidejussores in solidum statuimus. Qui, si dictos homines
a domino de Merenberg infra annum unum non deoccuparerimus , una
nobiscum Wetflarie hospitium inti*abunt, tam diu fidejussorie conmesturisa
et inde non exituri , donec sepedictus dominus de Merinberg huic facto
nostro favorem adhibeat et consensum. In cujus rei robur antedictis
fratribus presentem cedulam sub sigillo domini C. de Grifinstein preme-
morati et mei Elberhardi ridelicet duximus porrigendam. Ego vero
Crafto de Grifinstein predictus ad preces E. et Jo. fratrum predictorum in 30
Signum hujus coUationis necnon in recongnitionem fidejussionis per me et
fratrem meum facte sigillum meum duxi presentibus appendendum. Ego
Roricus predictus , quia sigillum proprium non habeo , sigillo fratris mei
C. contentus sum et usus in hac parte.
Datum et actum anno domini m? cc? Ixxxvi?, quinto kalendas febmarii. 35
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel: 1) (zerbrochen, dreieckig;
drei mit den spitzen einander zugekehrte lindenblätter ; umschr. : SIGILLY . . £BE. .
ARDI- DE- HEIGRE. 2) abgefallen.
1287
febr. 16.
1287 febr. 16. — 1287 märz 10. 351
470. Hermann von Münchhausen bürger zu Wetzlar schenkt dem
deutschen hause bei Marburg guter zu Lampertshausen^ Wilmannes-
dorfund Marburg. 1287 febr. 16.
Que finnt apud homines , simul labuntur cum hominibus in nunam,
5 nisi litterarnm testimonio fulciantur. Hinc est , quod ego Hennannus
dictus de Muidehusen civis Wetflariensis et Hildegundis uxor mea omnibuB
tarn presentibos quam futurig presens scriptum visuris notum esse volu-
mus publice recognoscentes , nos omnia bona nostra in villa Lampratis-
husen Sita ac omnes agros nostros circa villam Wilmannesdorf et circa
lOopidum Marthpurg sitos cum omnibus suis pertinenciis honorandis ac
religiosis viris . . conmendatori et fratribus domus Theutonice apud pre-
dictum opidum Marthpurg in puram ac perpetuam matura deliberacione
prehabita porrexisse ac donasse elemosinam in perpetuum possidendos
pro animarum nostrarum remedio et salute ; hoc tamen adjecto , quod
I5iidem . . conmendator et fratres quinque maldra siliginis, quoad vixeri-
mus, nobis annis singulis de predictis bonis et agris ministrabunt. In cujus
nostre donacionis evidenciam ampliorem, quia sigillo proprio non utimur,
presens scriptum ipsis . . conmendatori et fratribus sub sigillo universi-
tatis civium Wetflariensium dnximus porrigendum. Testes hujus dona-
20 cionis sunt : Waltherus quondam plebanus, nunc canonicus Wetflariensis ;
Dyemarus miles; Gerbertus quondam advocatus, Berno, Wigandus D!h-
tero, scabini, et Wemherus gener Sänne civis cum aliis fide dignis.
Actum anno domini m. cc. lxxx.yi., xiiii. kalendas martii.
Aus nr. 125 (126) des Marburger copialbuches in Wien.
25 471. Der deutschmeister bestätigt die stißungen Hedwigs wittwe des
Wetzlarer scheffen Eckard für den altar des heiligen kreuzes in der
Elisabethenkirche zu Marburg und für die ewige lampe in der neuge-
bauten kapelle neben dieser kirche. 1287 märz 10.
Frater Conradus de Fvhtwangen ordinis sancte Marie Theutonicorum 1287
30 per Alemanniam preceptor. Cum Hedewigis relicta quondam Eckehardi ^ '* '
dicti institoris scabini Wetflariensis, soror nostra dilecta, pro remedio
anime sue et parentum suorum altare sancte crucis in ecclesia beate
Elyzabeth domus nostre in Marpurg bonis suis dotaverit et redditus cer-
tos, de quibus sacerdos in eodem altari serviturus sustentari possit, eidem
35altari deputaverit, dederit et jam libere resignaverit in hunc modum,
quod de cetero numerus fratrum sacerdotum in uno sacerdote excrescat,
qui in dicto altari in perpetuum officia celebret divinorum ; cumque eadem
Hedewigis ob reverentiam beate Elyzabeth marcam unam reddituum ad
352 1287 märz 15. — 1287 mal 6.
lampadem in capella nuper instaurata juxta jam dictam ecclesiam sita
semper arsuram dederit et jam libere resignaverit, nos dicte Hedewigis
sororis nostre voluntati pie per omnia obtemperare volentes , accedente
nichilominus consensu et voluntate unanimi fratris Gerlaei de Dydens-
hüsen commendatoris et allornm fratrum nostri ordinis in Marpurg, om-5
nem hujusmodi Ordinationen! suam ratam habentes et gratam presentibus
eonfinnamus, volentes et firmiter statuentes, ne aliqui dicte domns nostre
in Marpurg commendatores seu reliqui fratres hanc Ordinationen! a nobis
eonfirmatam et approbatan! mutare vel impedire audeant quoqno modo,
nobis quoque et successoribus nostris reservare volentes, ut si aliqui com-i"
mendatorum vel aliorum fratrum contra hanc ordinationem venire pre-
sumpserint, quicunqne nobis pro tempore in officio nostro successerit.
talem temerariam mutationem possit et debeat revocare. In cujus facti
testimonium et robur perpetuum presentem litteram cum appensione
sigilli nostri sepedicte Hedewigi sorori nostre duximus porrigendam. \i
Datum anno domini m? cc? Ixxx? vii?, vi? idus martii.
Aus orig.-perg. inMarburg (deutscho.). Siegel abgefallen. Gedr.: Entdeckt,
üngrund nr. 40; daraus: Samml. v. Deduct. 7, 487; Hennes 1, 268.
472. Bischof Konrad von Strassburg giebt allen^ welche die kirck
des deutschen hauses in Marburg und die an dem platze^ wo die heiligei^
Elisabeth starbt neu erbaute kapelle daselbst durch gaben und besuch
ehren^ vierzig tage ablass. Würzburg 1287 märz 15.
1287 Gunradus dei gracia Argentinensis ecclesie episcopus universis —
märz 15. i . «>
accedat >) .
Datum Herbipoli, anno domini m? cc? Ixxxvii?, idus marcii. 25
Beschädigtes orig.-perg. in Marburg (deutsche). Siegel abgefallen. — Gleich-
lautende indnlgenzen gaben am selben ort und tag : 1 ) Tobias Pragensis ep. 2) Fri-
dericus Curensis ep. 3) Henricus Merseburgensis ep. 4) Bruno Nuwenburgensis. ep.
5) W. Misnensis ep. 6) Mensis ep. (vermuthlich Cristianus Sambiensis ep.;.
Femer gaben gleichen ablass in anderer form im selben jähre: 7) Johannes Le-Sc'
thouiensis ep. ord. fratrum domus Theutonice. Ohne tag. 8) Burchardus Lubecensis
ep. D. in Lubeke , in die Vincentii martiris (jan. 22). 9) Frater Gunradus Tullanns
ep. ord. fratrum Minorum. D uthem , in die Perpetue ginum (märz 7 .
10) Wemhardus Patauiensis ep. D. Herbipoli v. id. martii (märz 11). Sämmtlich
orig.-perg. wie vor, zum theil stark beschädigt. Die Siegel abgefallen. ^^
473. König Rudolf gebietet seinem schultheissen zu Oppenheim^ den
hof des deutschen ordens in Flörsheim zu schützen. Mainz 1 287 waj 6.
1287 ßvdolfus dei gracia Romanorum rex semper augustus universis
™* * imperii Romani fidelibus presentes litteras inspecturis graciam suam et
1) Gleichlaatend mit nr. 460.
46
1287 mai 12. 353
omne bonnm. Licet inter ceteros , quos Romane dicionis tenet imperium,
religiosas personas favore benivolo prosequi teneamur, fratres tarnen do-
mu8 Teuthonice , qui sub victorioso crucis signaculo regi regum militant
indefesse , pre ceteris ampliori favoris dulcedine specialins prosequi nos
5 delectat. Unde curiam eorum Vlersheim cum suis pertinenciis in nostram
et imperii protectionem recipimus specialem , mandantes vobis universis
et singulis , ne quis dictos fratres in predicta (curia contra protectionis
nostre tenorem audeat molestare. Ut autem iidem fratres sub.alis nostre
protectionis felicius valeant respirare , sculteto nostro , qui pro tempore
10 apud Oppinheim fuerit, damus presentibus firmiter in mandatis, ut dictos
fratres in prefata curia nostro et imperii nomine manuteneat et defendat
et nullam eis sinat injuriam aut violenciam in dicta curia et suis pertinen-
ciis irrogari. In cujus rei testimonium presens scriptum majestatis nostre
sigillo jussimus communiri.
15 Datum Maguncie, ii. nonas maji, indictione xv., anno domini m? cc?
Ixxxvii?, regni vero nostri anno xüii?
Aus orig.'-perg. mit Biegelbruchstück in Marburg (deutsche.)«
474. Der hochmeister des deutschen ordens bestätigt die Stiftungen
Hedwigs wittwe des scheffen Eckard zu Wetzlar für den altar des
20 heiligen kreuzes in der Elisabethenkirche zu Marburg und für die
ewige lampe in der neugebauten kapelle daselbst, Marburg 1287 mai 1 2.
Frater Burchardus de Swanden magister hospitalis sancte Marie 1287
Theotonicörum Jerosolymitani universis presentem paginam inspecturis ™*^
salutem in omnium salvatore. Cum deo devota matrona domina Hede-
25 wigis relicta felicis memorie Eckardi institoris scabini Wetflariensis, soror
nostre religionis , preclaris ac digue memorie commendandis beneficiis,
quibus ordinem nostrum pio favore incessanter prosequitur , jam dudum
circa nos meruerit , ut ipsam patemo affectu specialis dilectionis in do-
mino brachiis astringamus, devocionis sue justis supplicacionibus inclinati
30 ordinacionem factam cum ipsa per fratrem Conradum de Vuchtwangen et
conventum in Martpurch super altari sancte crucis in eclesia beate Eliza-
beth domus memorate per ipsam certis reditibus dotato per sacerdotem
ordinis nostri extra statutum numerum sacerdotum dicte domus ad hoc
specialiter deputatum perpetuis temporibus officiando, prout in litteris
35 super eo confectis continetur, necnon et super lampade ardenti in capella
nova infirmarie perpetuo habenda, quam ob reverenciam beate Elizabeth
per unam marcam redituum jam dotavit, gratam et ratam habentes ap-
probamus ac ex certa sciencia confirmamus necnon ex superhabundanti
gracia presentis littere patrocinio innovamus , volentes et firmiter preci-
Hese. Urknndenhnch. I. 23
354 1287 mai 18. — 1287 [vor mal 25).
pientOB , predictam laudabilem ordinacionem , cui nostre auctoritatis con-
firmacionem et innovacionem addidimus, a commendatoribas ac fratribas
religionis nostre nniversis perpetnis temporibus inviolabiliter obsenrari.
In quorum omnium testimonium et i*obur firmitatis perpetnnm presentea
conscribi et sigilli nostri patrocinio mandavirnus conmomri. ^
Actum et datum Martparch, anno domini m? cc? Ixxxvii?, qnaito
idns maji.
Ans |orig. -perg. mit siegelbnichsttick in Marburg (deutscho.). Gedr.: Ent-
deckt. Ungrund nr. 36; daraus: Samml. v. Deduct. 7, 484; Hennes 1, 269 ur. 308.
475. Der hochmeister des deutschen ordern überweist die bisher dmi ^^
deutschen hause in Coblenz gehörige pfarrkirche zu Herbom dem neu
gegründeten deutschen hause in Wetzlar. Frankfurt 1287 mai 18.
1287 Frater Burchardus de Suandin magister hospitalis sancte Marie
mal 1 fi
^* Theutonicorum Jherosolimitanorum uniyersis tarn presentibns qnam fntaris
notumesse cupimus et tenore presencium protestamnr, qnod auctoritate of- is
fieii nobis conmissi ecclesiam porrochialem(!) in Herberen qnondam domui
Confluentine attinentem et incorporatam domui Wetflariensi de novo in-
ehoate in subsidium et sustentacionem fratrum nostri ordinis pro tempore
eonmorancium ibidem dedimus et per presentes conferimus perpetuo
possidendam. In cujus evidenciam et testimonium presens scriptum inde 20
confectum sigillo nostro duximus roborandum.
Datum Frankinfurd, anno domini m? cc? Ixxxvii?, kalendas junii xv?
Aus orig.-perg. mit Biegelbruchstück in Idstein (Dillenb. archiv). Gedr.:
Entdeckt. Ungrund nr. 35 ; daraus Samml. y. Deduct. 7, 483. Gudenns Codex 4,
95.5 (mit falscher jahrszahl 1286) ; daraus Hennes 1, 264 nr. 301. y. Ulmenstein 6e- 25
schichte yon Wetzlar 1, 631.
476. Das deutsche haus bei Marburg verpachtet dem müüer Guntram
die Mahlmühle zu Hausen vor Wetzlar auf sechzehn jähre.
1287 (vor wai 25).
1287 Nos . . commendator et fratres (universi) domus Teuthonice apud30
(vormai2 ) jj{ai.|j^j.g rccognoscimus tenore presentium publice protestantes , quod
Sana deliberatione prehabita concessimus et concedimus per presentes
Guntramo molendinario, Ide uxori sue et heredibus eorundem partem
nostram totam in molendino, quod dicitur Malmole, extra muros civitatis
Wetflariensis in Husen sito ad sedecim annos continuos , incipientes in 35
festo penthecostes proxime nunc yenturo ^) , pro xii maldris siliginis et
1) Mai 25.
1287 jnn. 2. 355
totidem maldris tritici mensnre Wetflariensis ; ita videlicet, qnod in Bin-
gnlis quataor temporum septimanis persolyant nobis et contribnant an-
nuatim tria maldra siliginis et tritici tria maldra nomine pensionis, item
in die beati Stephani prothomartyris dnas marcaB denariorum (legalinm)
5 et bonorum nomine censns de molendino predicto et dimidiam marcam
de dnabus domibns contignis (dicto molendino) attinentibns infra mnros
predictos sitis , quas eis concessimas Bimiliter possidendas ; hoc adjeeto
domoB hujnsmodi in edificiis necessariis procurabnnt et expe-
dient omnimode snis laboribns et expenBis, 8i(c sa)ne, qnod in statu adeo
lobonO; sicut nunc sunt et esse dinoscuntur, permaneant tempore .... et
consistant. Pro quibus scilicet edificiis necnon pro censn et pensione me-
moratis pleno et integraliter , sicut supradictum est; persolvendis partem
suam, quam habent in ipso molendino, omnimodam nobis ypothece
(titulo) underpant dicitur, obligarunt. In cujus facti testimonium
15 et robur . . . scribi fecimus presens scriptum, (quod civitatis] Wetflarien-
sis sigilli robore petivirnuB communiri. Testes deputati sunt :
Heinricus de Dridorf, Marquardus de Nuueren, Hermannus Mone-
tarius [Bcabin)i Wetflarienses. Et nos judices , scabini es
Wetflarienses dilectorum nobis in Cristo . . commendatoris et frar
20 trum (domus) Teuthonice supradicte duximus presentibus appen-
dendum.
Datum anno domini m?cc?lxxxvii?, vi
Aus dem von mausen sehr zerfressenen orig.-perg. in Marburg (deutsche). Die
eingeklammerten werte sind nur noch in einzelnen buchstabenfragmenten erkenn^
25 bar. Siegel abgefallen.
477. Graf Otto von Nassau und seine gemahlin Agnes ^ der deutsch-
meister und die brüder des deutschen ordens in Deutschland wählen
Schiedsrichter zur beilegung ihrer Streitigkeiten über die zehnten zu
Frickhofen^ Auenrode, Mühibach^ Heuchelheim, Oberzeuzheim, Thalr-
30 lieim und Oberhadamar^ Ober- und Niederhörbach , sowie über das
patronatsrecht der kapellen zu Driedorf, Emmerichenhain, Neukirch
und Marienberg und verzichten nach deren spruch erstere auf die
genannten zehnten, letztere auf die vier kapellen. Herborn 1 287jtiw. 2.
üniversis tam presentis quam fiituri evi presencium inspectoribus 1287
35 Otto comes de Nassauwe et Agnes sua coUateralis , frater Conradus de ^^'
Vutdewang preceptor et fratres ordinis sancte Marie Theuthonicorum per
Alimaniam salutem et subscriptam rei geste cognoscere veritatem. No-
veritis , quod nos super omni lite , questione seu controversia , quam vel
23*
356 1287 jun. 2.
quas habemuB adinvicem occasione decimaram subscriptaram , videlicet
decima totali ville Vridekobe et ville Auenrode , ville Mulebach et ville
Huchelheym , item decima totali ville superioris Zcuzheym et medietate
deeime ville Dalheym ac parte deeime in villa superiore Hademare, quas
deeimas nos preceptor et fratres ad parrochiam ordinis nostri in Biese- h
berich , nos vero Otto comes de Nassauwe et Agnes sua eoUateralis pre-
dicti ad nos asseruimus peiünere; item super decima totali villaram
superioris et inferioris Herbach , quam nos preceptor et fratres ad parro-
chiam nostram in opido Herberen, nos vero Otto comes et Agnes sua
eoUateralis ad Thedoricum militem et Rvcherum fratres dictos Scitzen ac lu
eorundem coheredes , nostros ministeriales et fassallos , ex nostra infeo-
datione pertinere dicimus ; item super jure patronatus seu presentandi
quatuor capellarum, videlicet capelle in Dridorf, Emmerichenhagene,
Noua Ecclesia et Monte sancte Marie , quod jus nos preceptor et fratres
nobis racione juris patronatus parrochie nostre prefate in Herberen, cujus 15
eedem capelle censentur filie . de jure competere dicimus , nobis Ottone
comite de Nassauwe et Angnete sua collaterali predictis , quod ad nos
idem jus patronatus pertineat, in contrarium asserente, post altercationes
et Utes diutinas compromisimus et compromittimus nos Otto comes de
Nassauwe et Agnes sua eoUateralis predicti pro nobis , nostris pueris et 2»
heredibus et singulariter et expresse nomine ministerialium nostrorum,
scUicet Theoderici militis et Rvcheri fratris sui dictorum Scitzen snperius
nominatorum et coheredum suorum et pro ipsis consensu et voluntate
eorundem ad hoc accedentibus in nobilem virum Hartradum de Meren-
berieh , Philippum de Galsmunt mUitem et Gerbertum dictum advocatum 25
civem Wetflariensem , nos vero preceptor et fratres supradicti pro nobis
et ordine nostro in discretum virum dominum Waltherum canonicum
Wetflariensem, quondam plebanum ibidem, Anshelmum et Lvderum com-
mendatorem domus in Franckenfort fratres nostri ordinis tamquam in
arbitros, arbitratores sive amicabUes compositores sub pena transgres-30
sionis fldei, quam corporaliter pro observando predictorum arbitrio sive
pronunciatione prestitimus hinc et inde, promittentes, quod quidquid dicti
arbitri , arbitratores sive amicabUes compositores dixerint , ordinaverint,
statuerint sive pronunciaverint in scriptis vel sine scriptis , die feriato vel
non feriato, stände vel sedendo, partibus presentibus vel absentibus, juris 35
ordine servato vel non servato, hoc per omnia inviolabiliter observabimus
bona fide. Et nos Hartradus de Merenberich, Philippus de Galsmunt
miles et Gerbertus advocatus civis Wetflariensis predicti pro domino
Ottone comite de Nassauwe et domina Agnete sua collaterali et eorum
pueris et heredibus .et nominatim pro Theoderico milite et Ruchero fratri-40
bus dictis Scitzen et eorum coheredibus arbitri , arbitratores sive amica-
1287 jun. 2. 357
biles compositores , prout superius premittitur , electi seu constituti , nos
vero Waltherus canonicus Wetflariensis, Anshelmus et Lvderus commen-
dator in Franckenfort fratres ordinis sancte Marie Theuthonicorum pre-
dieti pro preeeptore et fratribus supradictis arbitri , arbitratores sive ami-
5 cabiles compositores similiter electi et constituti, recepto in nos hujusmodi
arbitrio sive compromisso, arbitrando, componendo sive ordinando pro-
nunciamus, statuimus et ordinamns de consilio discretorom bona fide
perpetuo sub pena transgressionis fidei inviolabüiter observandum , quod
dominus comes de Nassauwe et sua collateralis supradicti , eomm pueri
10 et heredes, Theodericus miles et Rvcherus fratres dicti Scitzen et eomm
coheredes aut posteri nichil juris de cetero habere debent in decimis
superius nominatis , sed decime *) villarum Vridekobe , Auenrode , Mule-
bach , Huchelheym et superioris Zcutzeym , item medietas decime ville
Dalfaeym et pars decime ville superioris Hademare ad parrochiam Blese-
I5berich et Zcutz^eym decemimus, arbitramur et pronunciamus de cetero
in perpetuum pertinere ; decimam vero totalem in superiore et inferiore
Herbach ad parrochiam in Herberen decemimus , arbitramur , statuimus
et pronunciamus de cetero in perpetuum pertinere, sepedictis domino
Ottoni comiti de Nassauwe, domine Agnete sue collaterali et eomm pueris
20 et heredibus, Theodericho militi et Rvchero fratribus dictis Scitzen et
eomm coheredibus et posteris perpetuum super prefatis decimis silencium
inponentes. Ad cautelam quoque et ex habundanti dicimus, statuimus et
pronunciamus, quod predicti Theodericus et Rvchems fratres dicti Scitzen
pro se et coheredum suorum nomine resignabunt in manus domini Ottonis
25comitis de Nassauwe predicti, a quo se infeodatos esse dicebant de de-
cima in superiore et inferiore Herbach, quidquid juris se in eadem decima
habere credebant vel in eadem eis compeciit vel competere potuit, et
idem dominus comes illud jus pure et simpliciter dabit, assignabit et
conferet parrochie in Herberen libere et quiete perpetuo possidendum.
30 Item arbitrando sive componendo pronunciamus et statuimus. quod super
jure patronatus quatuor capellamm in forma compromissi superius ex-
pressarum preceptor et fratres predicti et qui pro tempore fuerint, domino
comiti predicto vel suis heredibus nuUam unquam movebunt de cetero
questionem. Quidquid eciam in hoc compromisso hinc inde a partibus
35non est expressum, quod tamen posset dissenciendi materiam ministrare.
super eo ipsis partibus perpetuum silencium imponimus nee unquam illud
volumus a partibus suscitari. Nos Otto comes de Nassauwe et Agnes
sua collateralis nostro et pueromm nostromm et aliomm heredum nomine,
1) So haben alle drei orig. irrig statt decimas, nnd ebenso steht im folgenden irrig
40 der nominativ statt medietatem und partem.
358 1287 Jan. 2.
Theodericas miles et Rvcherns fratres dicti Sdtzen nomine nostro et pro
nobis et nostris coheredibns compromisso sive arbitrio expresso Buperim
necnon compositioni; ordinationi sive pronunciationi supradictonun arbi-
trorum, arbitratorom sive amicabilium compositonun consentimas et bona
fide promittimaB noB omnia et singnla Bupradicta perpetuo inviolabiliter &
servataroB et remmoiamuB in hüs BcriptiB et noB rennnciasBe lecognosci-
mus omni jnri et exceptioni juris et facti, qnod vel qne nobis , pneris,
heredibus aut coheredibuB noBtriB in prefatiB decimiB vel contra presentis
arbitrii, compoBitioniB Bive pronunciationiB tenorem competebat, potnit
vel potent competere undecunque, dantcB fratri G. preceptori et fratribusio
BupradictiB preBentem litteram BigilÜB noBtro Bcilicet 0. comitis de Nas-
sauwe et AgnetiB noBtre collateralis, domini H. lantgrayii Hassie, Hard-
radi de Merenberich et civitatiB WetflarienBis ad robur perpetanm con-
Bignatam.
Actum Herberen, anno domini m?cc?lxxxvii?, üii? nonaB junii. Pre-is
BentibuB tcBtibuB BubBcriptiB : fratre Gerlaco commendatore de Marparg,
firatre Walthero de Northecke ordiniB Theuthonicorum, Johanne et Con-
rado de Derenbach militibus, Reinboldo de Dalheym milite, Johanne et
Henrico de Derenbach, Bageue ^) de Munzenbach, plebano de Velpacb,
Conrado milite de Hagen, Einnolfo filio GriBtiani et Einnolfo de Kas-2o
Bauwe, Frencwino cive in Herberen et Richero advocato, ac alüs plnri-
buB fide digniB.
Aus orig.-perg., und zwar aus einer (A) der beiden für den erden bestimmten,
gleichlantenden ansfertigangen (A. B) in Idstein, wo auch das orig. der gleichlan-
tenden, für den grafen yon Nassau bestimmten ausfertigang (C). Von den 5 siegeln 25
von A hängen nur noch das zweite, vierte und fttnfte an, letzteres ganz zerbrocbeo.
Das zweite, oval, zeigt eine stehende frau; umschr.: S*' AGNETIS- GOMITISSE-
DE* NASSOWE* Auf dem runden vierten ein reiter, in seinem schilde zwei aus
den oberen ecken desselben schräg herablaufende, sich kreuzende stäbe; umschr.-.
S«' HABT&ADI- NOBILIS* DE- MERENBEBG- An B, welches durch nässe be-30
schädigt ist, hängen noch sämmüiche 5 Siegel; das erste derselben, rund, zeigt
einen reiter, im schilde einen nach rechts aufgerichteten löwen fahrend; umschr.:
SIGLLVM. OTTONIS. COMITIS- DE- NASSOWE- Auch an C hängen noch
sämmtliche 5 Siegel, doch die beiden letzten (stadt Wetzlar und landgraf Heinrich;
beschädigt. Die 3 ersten, klein und rund, sind: 1) in rothem wachse brnstbildSS
Marias , in der linken das Jesuskind , in der rechten einen lilienstab ; umschr. :
. . . ECEPTORIS- ALLEMANNIE- 2) das bekannte Siegel des Marburger comtbiirs
in hellbraunem wachse. 3; lamm mit fahne; umschr.: S*' .. . CEP* DE* FRAKEN-
WBT- in hellbraunem wachse. Von A. B in Idstein auch ein transsumpt auf perg.,
d.d. 1404 in vigilia b. Margarete virg. (jul. 12), ausgestellt von das von der Cni'40
hen dechan, Hirman Milcheling senger und Eckard von Bicken custor uff dem stiffte
unser liebin frauwen zu Weczflar. Gedr.: Gudenus Codex 3, 1166 (unvollst.).
1) Die beiden anderen orig.: Ratgene.
1287 jQl. 4. — 1287 sept. 22. 339
478. 1287 >/. 4.
Ego Walthelmns Monetarius civis Fritslariensis cum consensu Mil- 1287
trudifl mee uxoris necnon Volcmari clerici et Henrici et Walthelmi laico-
rum meornm filiornm vendidi Theoderico, Gunperto et Johanni heredibus
5 quondam Wigandi de Eirchain uniüB talenti redditus siti apud Scilderdor^) .
Predictos vero redditns dabunt singnlis annis in yigilia beati Martini
episcopi : Wemheras, qni habet filiam Gueken, nnnm solidnm ; Henricus
Monin iü^ Bolidos ; filia magistri Johannis vinitoris ii solidos ; Gonradus
de Englis pistor ii solidos ; Johannes Buhe xviii denarios ; Gonradus de
10 Bubenhain ii solidos; Rudengerus ii solidos; Henricus Gige xxxiiii de-
narios ; Yolcmams juyenis xviii denarios ; Ludewicus de Burken xviii
denarios. Obligo etiam Theoderico, Gumperto et Johanni predictis meam
vineam sitam apud Longum Montem pro werandia facienda, doneo Walt-
helmus sacerdos, Gunradus clericus et Mela mei heredes renuncient pre-
löfatis redditibus viva voce seu litteris manifeste. Hujus venditionis ac
obligationis Gonradus de Glichen, magister Gonradus. Ricolphus, pagani,
Iwanus junior, Gerlacus campanarius perhibent testimonium veritatis.
In cujus facti evidentiam certiorem rogavi Gonradum de Homberg, Gon-
radum Scindeliph, Willelmum de Homberg, Henricum de Spangenberg
20 ceterosque scabinos Fritslarienses presens scriptum super hoc confectum
sigillo civitatis Fritslariensis roborare.
Actum et datum in dieOdelrici episcopi, anno domini m? cc? Ixxx? vii?
Ans orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen.
479. Erzbischof Heinrich van Mainz bestätigt die der Elisabethen-
25 kirche in Marburg ertheilten ablassbriefe. Aschaffenburg 1 287 sept. 22.
Frater Heinricus dei gracia sancte Maguntine sedis archiepiscopus, 1287
sacri imperü per Germaniam archicancellarius Omnes indul- *®^* ^^'
gencias monasterio sancte Elizabeth in Marpurg nostre dyocesis a vene-
rabilibus patribus archiepiscopis et episcopis rite et racionabiliter conces-
30 sas auctoritate nostra approbamus et presentis scripti munimine confir-
mamus.
Datum Asschaffemburg, x? kalendas octobris, anno domini millesimo
cc? Ixxxvii?
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen.
35 1) Das Schildertbor, eins der stadtthore von Fritzlar. Vgl. den grondriss von Fritzlar in
der ZeiUchr. f. hess. Gesch. n. Landesk. Nene Folge Snppl. 2.
360 1287 gept. 25. — 1287 oct. 12.
480. Das kloster Weissemtein bescheinigt dem deutschen hause zu
Marburg den empfang der kaufsumme für den veräusserten hofGombel
1287 sept,^5.
1287 Nos CvnegundiB priorissa totusque conventuB sanctimonialium in
sep • ö- Wizzenstein ac fratres ibidem tenore presentium recognoscimus et publice i
protestamur, qüod cum nos de communi consensu omniom nostrum cariam
nostram Gvmpeht pro certa Bnmma pecunie vendiderimus honorabilibus
viris . . commendatori et fratribus ordinis sanete Marie Thentomcoram in
Marpurg sen conventni ibidem, prent in instrumentis super hoc confectis
plenius continetnr, ipsi . . commendator etfratres eandem summampe-i^i
cunie, quam nobis ratione curie predicte in Gvmpeth tenebantur, plene.
totaliter seu integraliter persolverunt et nos dictam pecuniam integraliter
recepimus et recepisse nos fatemur et recognoscimus in hüs scriptie:
renunciantes omnino et precise omni actioni, que nobis competere posset
deinceps de facto vel de jure in predicta curia Gvmpeth vel in peeunia,!:
quam nobis iidem religiosi tenebantur ejusdem curie ratione. In cujus
recognitionis et renunciationis nostre testimonium sepenominatis . . com-
mendatori et fratribus in Marpurg presentem cedulam porrigendam duxi-
mus nostri conventus sigilli munimine roboratam.
Datum anno domini m? cc? Ixxx? vii?, vii? kalendas octobris. ^
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen.
481. Wiegand schultheiss zu Treysa verkauft dem deutschen harne
in Marburg guter zu Habertshausen. Treysa 1287 oct. 12.
1287 Nos Wigandus scultetus de Treyse et Gerdrudis ejusdem legittima
conjugata litteris presentibus recognoscimus publice profitendo, quod!^
unanimi consensu ac communicatis manibus bona nostra in Hadebrates-
husen sita cum appendiciis et pertinenciis universis vendidimus fratribus
sanete Marie domus Teutonice in Margpurg pro quadam summa denario-
rum nobis plenarie persoluta titulo proprietatis perpetue possidenda.
volentes et debentes ipsos fratres de jam dictis bonis rite et racionabiliter3i
warandare. In cujus vendicionis evidenciam ampliorem hanc litteram
ipsis tradidimus sigilli munimine civitatis in Treyse roboratam. Testes
vero j qui huic facto presentes astiterunt, sunt : Ludewicus , Ludewicus
dicti de Marpurg fratrueles, milites, Wigandus dictusFraiz dapifer ; Rudol-
phus de GoUe . Budolphus Fleigo , Heinricus filius Riperti , Ludewicus ^
Quanz et Conradus dictus de Ailsveld, scabini in Treyse.
Actum et datum in Treyse, anno domini m?cc? Ixxx vii?, quarto idus
octobris.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Siegel zerbrochen.
oct. 12.
1287 oct. 21. 361
482. Comthur und brüJer des deutschen hauses in Marburg beurkunr-
den, dass der kaufmmm Heinrich von Alsfeld mit einkünfien aus gu-
tem zu Heimertshausen sich und seinen angehörigen bei ihnen eine
gedächtnissfeier gestiftet habe, 1 287 ocL 21 .
5 Frater Ger. de Dydenshusen ceterique fratres domus Theutonice in 1287
Marpurg coram universis recognoscimus et presentibuB protestamur, quod ^^^'
Heinricus dictiis institor de Alsneld saluti anime sne et parentam suorum
Yolens consulere, de bouis suis in Heymershusen annnatim quatnor talenta
sibi solventibus taliter ordinavit , quod de eisdem bonis seu redditibus
lodue marce annis singulis in consolationem seu pitantiam fratrum nostro-
rnm et conventus in Marpurg convertentur pro elemosina in hune modum :
In annivereario parentum suorum, videUcet Johannis et Berthe, quod a
fratribus consueta sollempnitate eelebrabitur in octava Michahelis, dabi-
tur fratribus una marca. Postquam vero ipse H. et uxor sua Aba deces-
15 serint; dies anniversarius ipsorum obitus eelebrabitur, alia marca pro pi-
tantia fratribus derivante. In cujus rei Signum et evidentiam eidem H.
necnon uxori sue Abe predicte presentem cedulam sigillo nostro appenso
duximus porrigendam.
Datum anno domini m? cc? Ixxx? vii?, in die undecim milium virginum.
20 Aus orig.-perg. mit Siegel in Marburg (deutsche).
483. Das kloster Caldern überlässt dem deutschen hause in Marburg
guter zu Sarnau gegen besitzungen auf dem berg Caldern.
1287 oc/. 21.
Nos soror Elizabet abbatissa totusque conventus sanctimonialium in i287
25 Calderen ordinis Cisterciensis Moguntine diocesis universis Cristi fidelibus ^*^* 21.
has liiteras visuris salutem in vero salutari. Attestacione presencium
recognoscimus ac publice profitemur , quod nos quedam bona nostra in
Samowa sita, singulis annis Septem solidos et sex denarios ac mestam
pappaveris solvencia contulimus domino Gerlaco commendatori ac con-
30ventui in Marburg de domo Theutonica in conmutacionem pro domibus
suis, horreis ac receptaculis eorundem quibuscumque apud nos in monte
Calderen situatis et nunc conferimus in hiis scriptis titulo proprietatis
perpetuo possidenda ; eo addito, quod dicta receptacula sepe curie nostre
circumdata in nostros proprios usus quantocius convertemus. Quodsi
35 secus factum fuerit , eedem domus una cum bonis nostris supradictis in
Samowa ad ipsos liberaliter devolventur. Testes hujus rei sunt: frater
Hermannus de Ramerstorp, frater Geruo, frater Conradus Thuringus,
frater Conradus de Herberen, frater Richolwus de Wetflaria, frater Johan-
nes de Wetflaria, frater Amoldus de Warberg, sacerdotes; frater Gerla-
362 1287 noT. 9. — 1288.
cuB commendator de Didenshusen, frater Walterns de Nordeeken, frater
Henricus de Therinbach, frater Heoricas Cnlo, [frater Rudolfus marscal-
cus, frater Hartmannns de Mulheim , frater Willekinus , frater Henricus
Faber, frater YolcmarasCalo, frater HenrieuB magister eoquine. In hnjns
facti evidenciam presentem litteram tradimus. eisdem ^sigilli nostri mnni- s
mine roboratam.
Datum anno domini m? cc? Ixxxvii?, in die undecim milium yirginum.
Aus dem stark vermoderten orig. -perg. in Marburg (deutsche.) mit Zuziehung
von nr. 131 (132) des Marburger copialbuches in Wien. Siegel abgefallen.
484. Der domdechant^ der lesemeister der predigermönche und derio
schola$ter van st. Victor zu Mainz äussern sich über die Zulassung
unehelich geborener geistlichen zu kirchlichen ämtern mit rucksick
auf bruder Bruno. 1287 nov. 9.
1287 G. dei grada decanus ecclesie Maguntine, Johannes lector fratrum
"°^* • Predicatorum ibidem et magister Volcmarus scolasticus sancti Victoria ec- 1*
clesie Maguntine omnibus presencium inspectoribus salutem et cognoscere
veritatem. Kequisiti de illegitime natis seu presbiterorum filiis religionem
ingressis salvo saniori consilio respondemus , quod postquam intraverint
religionem, sine dispensacione aliqua possunt ad sacros ordines promo-
veri et exequi sacrorum ordinum officium sie promoti, ad honores vero, w
yidelicet beneficia curam animarum habenda yel majora non possunt
sine dispensacione sedis apostolice promoveri. Set si in hiis ministrave-
rint jam promoti et postea fuerint destituti sine dispensacione predieta,
propter hoc nuUo irregularitatis laqueo involvuntur, licet graviter peccent,
si scientes faciunt et sine bono obediende vel superioris mandato, qui'2&
cum (?) possint postea non regendo parrochias , sed exequendo divinum
officium in conventu divina officia cum soUempnitate qualibet celebrare.
Unde fratrem Brunonem ^) ab execucione sacerdotalis officü sine cura et
plebis regimine didmus nuUatenus excludendum. In cujus nostre decla-
racionis fidem sigilla nostra presentibus apposuimus in testimonium 3o
veritatis.
Datum anno domini m?cc?lxxx?vii?, dominica proxima ante festum
beati Martini.
Aus dem beschädigten orig. (?) -perg. in Marburg (deutscho.). Siegel hKogen
keine an, auch sind keine spuren sichtbar, dass sie angehängt waren. ^^
485. CasseliiSS.
1288. Nos Ludolfds dictus Grope, Wer. de Besse famuli Gonrado de Go-
denspergh elvi in Casle decimam nostram sitam in Bitte cum duobus
1) Wol der in nr. 526 genannte pleban zu Marbarg.
1288 Jan. 8. 363
mansis pro viginti octo jmarcis vendidimus. In hujus rei testimoninm
affuernnt scabini loco testiam civitatis Gäsle, videlicet Wer. de Foro,
Henricus Conradi filius, Sydensuans, Wer. de Geysmaria, Symon, Con-
radus Leonis, Conradns Bemonis. Meynwardas, Her. Conradi filius,
5Conradüs de Godenspergh, Gotfridus de Tonin. Fresentem paginam
appenso sigillo fecimus sa£Falciri.
Actum et datum Gasle, anno domini m?cc?lxxx? octavo.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- Siegel dreieckig; im schild ein drei-
fuBsiger henkeltopf (groppen) , darüber drei blumen ; umschr. : SIGILL
lö 486. Riller Dietrich von Tiefenbach und sein Schwiegersohn Daniel
von Elkerhamen verkaufen dem deutschen hause in Marburg guter zu
Leihgestem. 1 288 jan, 8.
Cum ea, que fiunt in tempore, simul labantur cum tempore, expedit, ^2^|
ut que aguntur, ad etemam rei geste memoriam in scripta publica redi-
I5gantur. Hincest, quod nos Theodericus miles de Dyffenbach , Benigna
uxor mea et Daniel de Elkerhusen gener noster recognoscimus presen-
tibus litteris et notum facimus universis, quod sana deliberatione nobiscum
prehabita , communicata manu , voluntate libera et consensu mutuo ven-
didimus rite ac rationabiliter, dedimus et damus per presentes irrevoca-
20 biliter dilectis in Cristo . . commendatori et fratribus domus Teuthonice
in Marburg bona nostra proprietaria universa tam in yilla quam extra
\illam Leitkesteren in campis, agris, pratis, paschuis, nemoribus, cultis
vel incultis , areis et rebus aliis quibuscunque sita cum omnibus juribus
et pertinentiis suis vere proprietatis fytulo possidenda , vendidimus in-
25 quam et dedimus pro Ixxx marcis denariorum Coloniensium legalium et
bonorum pecunie numerate , quas recognoscimus et confitemur nos a . .
commendatore et fratribus predictis recepisse totaliter, numeratas et tra^-
ditas nobis esse et contenti sumus; renundantes plane, simpliciter et
expresse pro nobis et heredibus nostris omni juri, quod in bonis habuimus
30 memoratis, et hoc totum in . . commendatorem et ipsos fratres transferi-
mus, facientes eos pariter et constituentes bonorum hujusmodi omnium
cum omni jure et dominio dominos veros et legittimos possessores. De
quibus bonis et juribus eorundem faciemus, facere promittimus et debe-
mus eisdem warandiam debitam in omnibus et eonsuetam et nichilominus
35 Benignam filiam Danielis supradicti , postquam ad annos diseretionis et
etatis legittime pervenerit, talem habebimus et ad hoc efScaciter indu-
cemus, quod bonis omnibus supradictis libere penitus et absolute renun-
ciabit et quod venditionem per nos rite factam ratificabit, ratam habebit
firmiter et tenebit. Super quo fidejussimus nos principaliter et fidejusse-
364 128S febr. 22.
runt nobiscum fidejussores nostri snper hoc constituti Hiltwinus deElker-
husen junior , Gonradus de Kinzenbach et Rycholfas frater ejus milites
ac Fridericus frater dicti Hiltwini. Qui si a dictis . . commendatore et
fratribus fuerint super hiis necessario requisiti , hospieium mtrabunt pa-
riter Wetflarie et nos una cum ipsis ad exolvendum ibidem tam diu more :
fidejussorio, donec de premissis omnibus et singulis eisdem fratribos
plenarie satisfiat; hoc etiam adjecto, ut, si forte, quod absit, fidejuBBorom
aliquis predictorum medio tempore in vita cesserit vel in morte, alias
loco sui eque bonus et idoneus fidejussor infra mensis unius spaciim
subrogetur. Alioquin fidejussores alii super hoc etiam forsitan inpetiti in-i
trabunt et exolyent, sicut predictum est, donec fidejussor hujusmodi sta-
tuatur. Ad hec autem omnia et singula premissa fideliter ac inviolabiliter
observanda dicti fidejussores nostri se una nobiscum sub fidei datione
firmiter obligarunt. In cujus facti testimonium et robur omnium premis-
soi-um dedimus sepedictis . . commendatori et fratribus presens scriptom <
Wetflarie et Gyzen civitatum necnon castellanorum de Galsmunt sigillo-
rum appensionibus ad preces nostras et instantiam sigillatum. Testes
sunt: Eberwinus advocatus, Dymarus, Phylippus, Brandanus et Gysel-
bertus dictus Kalb, milites : item Gerbertus quondam advocatus, Geman-
dus Lye, Heinricus de Dridorf, Marquardus de Nuueren, Wigandus^
Dythero et Hermannus Monetarius , scabini Wetflarienses. Et nos de
^etflaria et de Gyzen civitatum cives ac castellani in Galsmunt recogno-
scimus universi , quod ad petitionem Theoderici militis de DyflFenbach.
Benigne uxoris sue et Danielis supradictorum sigilla nostra presentibn«
sunt appensa. ''
Datum anno domini m? cc? Ixxxvii?, vi? idus mensis januarii.
Aus orig. - perg. in Marburg (deutBcho.) . Von den drei siegeln hangt nur nocb
das zweite zerbrochen an.
487. Herdan von Ruhlkirchen verkauft dem deutschen hause in Mar-
burg eine leibeigene und erlaubt ihm^ das an des ordens hof zu Sei-^
belsdorf anstossende gelände zu dem hofe zu ziehen. 1288 febr. 22.
1288 Ne rerum gestarum veritas cadat in oblivionem, cautum est, nt
quicquid temporaliter agitur, litterali memoria perhennetur. Eine est.
quod ego Herdanus de Bulekirchen necnon Elyzabeth mea collateraIi£
legitima recognoscimus coram omnibus presentem litteram visuris sen^
ejus seriem audituris publice profitendo, quod matura deliberacione pre-
habita ac manu coadunata dedimus viris religiosis et devotis fratribus
hospitalis beate Elyzabeth in Martpurg omne jus servitutis, quod habui-
mus in uxore Ditmari de Sibolizdorf et pueris ejus jam habitis sen ex
dei gracia adhuc habendis, ad emendum, abrenunciando nostro juri tots^-^
febr. 22.
12S8 apr. 27. 365
liter et conplete. Preterea aream sepi curie ipsorum in Sibolizdorf ad-
jacentem per sepem in dictam curiam trahent et eandem curiam circum-
quaque in longitndine mensurabilis virge amplifieare poterant , quando
dictis fratribus videbitur expedire , super quo facto nuUa decima per nos
5 yel nostros coheredes requiretur. Testes hujus rei sunt: Gyso de Quep-
pume nobilis; Fredericus Longus, Lodewicus Reynnoldi. seabini in Als-
ueld, Lodewicus Paza de Omesahe, et alii quam plures fide digni. Ad
majorem eciam evidenciam premissorum presens scriptum dedimus sigillo
Eckehardi militis dicti Kappelen nostri consanguinei , cum proprio ca-
lOreamus, conmunitum. Ego Eckehardus predictus recognosco sub meo
sigillo prefato fidejussisse pro debita et consueta warandia omnium pre-
missorum.
Datum anno domini m?cc?lxxxyiii?, in kathedra Petri.
Ans orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel stark verletzt.
15 488. Genannte Vollstrecker des testamentes der Kunigunde von Drie-
dorf überweisen den rest des nachlasses derselben den deutschen hänr-
sem zu Marburg und Frankfurt. Wetzlar 1 288 apr, 27.
Universis presentes litteras inspecturis Theodericus plebanus Wet- 128S
flariensis et Wigandus dictus Dythere civis et scabinus ibidem, executo-' *^^'
20 res testamenti seu ultimo voluntatis Gonegundis quondam dicte de Dridorf
bone memorie una cum . . decano ecclesie Wetflariensis deputati commu-
niter et electi, salutem et subscriptorum cognoscere veritatem. Noverint
universi, quod Gonegundis predicta in extremis posita testamentum seu
ultimam voluntatem suam condidit, ordinavit et disposuit coram nobis et
25 nos dicti testamenti seu ultimo voluntatis executores seu manufideles suos
fecit, ordinavit, constituit et elegit ac bona quedam, que pro sue necnon
Gonradi quondam dicti de Dridorf mariti sui et parentum suorum anima-
rum Salute contulit et legavit, nobis in animas nostras distribuenda,
ordinanda et disponenda, prout saluti animarum predictarum expedire
dosalubriter videremus, tradidit fideliter et commisit, prout in litteris super
hoc confectis, quas . . decanus predictus conservavit, plenissime contine-
tur. Gum itaque nos una cum . . decano jam dicto partem bonorum pre-
dictorum distribuerimus , ordinaverimus et disposuerimus concorditer,
prout Visum fuerat expedire, et idem decanus in distribuendo, ordinando
35 seu disponendo residuum negligens jam dudum fuerit et remissus , licet
nos parati ad hoc libenter omni tempore fuissemus. nos adtendentes,
quod mora inducit periculum diutuma , timentes etiam animabus , pro
quarum salute bona hujusmodi sunt legata, ac etiam nostris animabus et
conscientiis , si , quod absit , negligentes fuerimus in hiis diutius vel re-
366 I288mai28.
missi, lesionis et pene periculnm imminere, sana deliberatione prehabita
decrevimus et volumus, in quantum in nobis est et possomas, providere.
Et propter hoc tarn mobilia quam immobilia universa nobis, sicnt supn-
dictum est, tradita et commissa, que per nos et . . decannm sepedicton
nondum adhuc sunt ordinata vel disposita, dilectis in Gristo in Marburg)
et in Frankenfurd domibus Teuthonicis et fratribus earondem sane duxi-
mus conferenda et in hiis scriptis conferimus et assignamus in salntem
animarum predictarum dono elemosine perpetuo propter deum libere is
subsidium terre sancte , transferentes in domos et fratres predictos omne
jus et omnem juris vel facti actionem-, que nobis competebant in bonisi
predictis seu competere poterant quoquo modo, committentes nichilomi-
nus in animas et conseientias fratrum predictorum , ut ipsi fratres bona
prelibata exigant diligentius et requirant , exacta diligenter et requi&ita
optineant pleno jure et de hiis taliter agant, secundum quod deo yeliiit
reddere rationem. In cujus facti testimonium et robur dedimus eisdem
fratribus presens scriptum mei scilicet Th. plebani et universitatis cinnBi
Wetflariensium, quod apponi rogavimus. sigillorum munimine roboratnm.
Et nos judices, scabini, consules ceterique cives Wetflarienses recognosd-
mus, nos ad preces domini Th. plebani et Wigandi dicti Dytheren con-
civis et conscabini nostri sigillum nostrum presentibus appendisse. t
Actum et datum Wetflarie, anno domini m? cc? Ixxxviii?, y? kalendas
mensis maji.
AuB orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Beide Siegel abgefallen.
489. Genannte von Solms verkaufen dem deutschen hause bei Mar-
burg guter zu Odenhausen. Solms 1288 mm 28.
1288 Conradus de Solmese canonicus sancti Gereonis Goloniensis etEly-
™" ' zabet dicta de Wildenberg relicta quondam Beymboldi comitis de Solmese
necnon Reymboldus, Marquardus etGerhardus fratres, predicte Elyzabet
filii, recognoscimus tenore presentium publice protestantes, quod venera-
bilis domini nostri Amoldi Babenbergensis episcopi consensu et Tohntate;
accedente vendidimus et dedimus ac damus per presentes dilectis in
Cristo . . commendatori et fratribus domus Teuthonice apud Marbo^
bona nostra, quecumque habuimus apud villam Ydenhusen sita, cum Om-
nibus juribus et pertinentiis suis , quorum bonorum duas partes habere
dinoscuntur predicti fratres condivisas, mere proprietatis tytulo quieteac
pacifice perpetuo possidenda pro undecim marcis denariorum legalium tt
bonorum pecunie numerate, quas confitemur nos totaliter recepisse, na-
meratas et traditas nobis esse et contenti sumus ; presentibus fideliter
promittentes , quod alios omnes et singulos , cujuscumque sexus vel con-
1288 Jol. 14. 367
ditionis existant et quocumque nomine censeantar, quorum Interesse cre-
ditur, tales habebimus et ad hoc efficaciter indacemus, quod omni juri,
si qnod in bonis predictis competebat seu competere videbatur eis, renon-
tiabnnt libere et expresse et quod yenditionem predictam , sicut rite et
5 legitime facta est , ratificabunt , firmam et ratam habebunt in omnibus et
tenebunt. Fromittimus etiam . . commendatori et fratribus jam dictis de
bonis hujusmodi warandiam facere debitam et consuetam et super hiis
dedimus eis fidejussores, Conradum seilicet de Solmese supradictum
necnon Heinricum dictum Waltsmit et Gerhardum fratrem suum dictum
loBisscof cires Wetflarienses. Qui, si forte, quod absit, premissa neglexe-
rimus adinplere , ex parte commendatoris et fratrum predictorum moniti
super hiis et requisiti legitime intrabunt pariter hospicium Wetflariense
ad obstagiandum more fidejussorio, donec de premissis omnibus et sin-
gulis plenarie fuerit satisfactnm ; hoc adjecto, ut, si forte unus fidejusso-
I5rum predictorum medio tempore decesserit, aHus loco sui eque bonus et
idoneus infra quindene spatium statuatur. Alioquin alii superstites super
hoc etiam requisiti exolvent tam diu predicto more, quousque fidejussor
loco decedentis alius assumatur. In cujus rei testimonium et robur om-
nium premissorum dedimus presentes litteras sigillorum nostrorum muni-
2omine roboratas. Testes hujus facti sunt: Walterus quondam plebanus
Wetflariensis et Dymarus miles, Heinricus et Gerhardus fratres dicti
Waltsmide fidejussores supradicti.
Datum apud Solmese, anno domini m?cc?lxxx? octayo, v? kalendas
junii.
25 Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)* Siegel: 1) oval; brnstbild eines hei-
ligen mit Schild nnd^fahne, darunter ein kniender geistlicher; umschr.: . . CONRADI*
DE- SOLMZE- CAN- S- GEREON- COL* 2} oval; stehende gestalt mit einer kröne
auf dem haupte, in der linken ein buch, die rechte zum segen erhoben; neben ihrem
haupte ein sechsspeichiges, am rande gezacktes rad (Schaufelrad); vor ihr kniet eine
30 weibliche figur; umschr.: ...LIZABETH- RELICTE- COMITIS- RENBOLDI- D-
SOLISS . . 3) abgefallen. Gedr.: Gudenus Codex 4, 933 (auszug mit falschem datum).
490. Der abt von st Pantaleon zu Cöln^ vom papst mit dem schütze
der Privilegien des deutschen ordens in Deutschland beauftragt^ lässt
den decan Johann zu Wetzlar und andere genannte unter androhung
35 der excommunication auffordern^ die Überweisung des nachlasses der
Kunigunde von Wetzlar an die deutschen häuser in Marburg und
Frankfurt nicht länger zu hindern. 1288 jul. 1 4.
. . Dei paciencia abbas monasterii sancti Pantaleonis Goloniensis, 12SS
conservator privilegiorum religiosorum virorum . . preceptoris et fratrum ^^^' ^^'
40 ordinis Theutonicorum domus beate Marie Jerosolimitane per Alemaniam
368 128S jul. 14.
a sede apostolica deputatas , universis cristianitatam decanis , plebanis.
capellariis, ecclesiarum rectoribus, canonicis, vicariis, presbiteiis et cle-
ricis Treuerensis et Maguntinensis civitatum et dyocesum , ad quos pre-
sentes littere pervenerint, salutem in domino. Conquesti sunt nobis gra-
viter religiös! viri . . conmendatores et fratres in Marpurch et in Vranken- 5
vorth ordinis predicti, quod licet quondam CanegundiB de Witflaria relicta
quondam Conradi de Dridorf in extremis constituta certos executores sne
ultime Yoluntatis elegerit , videlicet discretos vires Johannem decanum et
Th. plebanum Witflarienses ac Wigandum dictum Dittheronem opidannm
Witflariensem , in eos transferens ordinacionem et potestatem ordinandi tj
super rebus et bonis suis universis mobilibus et immobilibus, prout secun-
dum deum anime ipsius Cunegundis saluti crederent expedire , dictiqne
plebanus et Wigandus requisito super hoc consilio et voluntate dicti de-
cani et cum eodem deliberacione prehabita diligenti quedam de rebus et
bonis dicte Cunegundis ob remedium et salutem anime ejusdem juxtau
potestatem predictam ab eadem Cunegundi super hoc ipsis commnniter
traditam predictis conmendatoribus et fratribus in subsidium terre sancte
in elemosinam decreverunt esse conferenda et donanda et ea ipsis et or-
dini eorum dederunt et contulerunt legitime juxta voluntatem ipsins de-
fnncte, predictus tamen decanus Witflariensis ordinacionem et disposi-^'
cionem ac coUacionem et donacionem hujusmodi ipsis conmendatoribus
et fratribus de bonis et rebus ipsius Cunegundis factam solus, quamquam
sentencia et voluntas ipsorum . . plebani et Wigandi tamquam planum
in hoc ipsi et voluntati ejusdem decani sit merito preferenda , impedit
minus juste , ordinacioni , disposicioni , coUacioni et donacioni predictis ^
indebite et contra justiciam contradicendo et impedimentum prestando.
quominuB ordinacio , disposicio , coUacio et donacio hujusmodi juxta vo-
luntatem defnncte debitum sorciantur effectum et dicti conmendatores et
fratres predictis rebus et bonis sie sibi et ordini in elemosinam coUatis et
possessione eorundem gaudeant pacifice et quiete in ipsorum conmenda-3<i
torum et fratrum dampnum non modicum , prejudicium et gravamen et
contra indulta privilegiorum suorum ipsis et ordini a sede apostolica
concessorum, quibus cavetur expresse, ne quis ipsos fratres et ordinem in
bonis et rebus (sibi in ultima voluntate relictis seu in elemosinam a fide-
libus coUatis audeat seu presumat aliquatenus perturbare et molestarer
seu impedimentum prestare. Super quibus iidem conmendatores et fratres
sibi et ordini petebant a nobis contra dictum decanum presidio defensionis
juxta Ipotestatem a sede apostolica nobis traditam subveniri. Hinc est.
quod vobis et cuilibet vestrum in virtute sancte obediencie et sub pena
suspensionis et excommunicacionis late sentencie in hiis scriptis in vos et 41*
quemlibet vestrum, si presens mandatum nostrum, immo verius apostoli-
1288 jul. 14. 369
cum diligenter et fideliter non fueritis execnti, districte precipiendo man-
damus, quatenus vos, qui super hoc requisiti fueritis, statim visis presen-
tibus ipsnm decanum Witflariensem publice moneatis, requiratis et
inducatis caritatiye, ut ab hujusmodi opposicione, contradictione et Impe-
5 dimento in prefatis bonis ipsis coi^mendatoribus et fratiibus in elemosinam,
ut dictum est , de bonis memorate Cune^ndis collatis desistat penitus et
conquiescat et contra donacionem et coUacionem predictam factam a ma-
jori parte de bonis predictis non veniat quoquo modo. Alioquin ipsum
decanum, quem propter hoc quindecim dierum monicione per tos facienda
lopremissa, ut desistat et mandatis nostris in hac parte obtemperet, si non
destiterit seu non obtemperaverit, extunc ut exnunc in hiis scriptis suspen-
dimus et excommunicamus , suspensum et excommunicatum publice et
soUempniter nuncietis , ubi et quando super hoc fueritis requisiti , et
arcius ab omnibus evitandum , nisi infra dictos quindecim dies vocata ad
15 hoc parte ad versa causam ostendat coram nobis racionabilem, quare nobis
in premissis obedire minime teneatur. Insuper Henricum de Holzheym
apud ecclesiam , ßichwinum de Lutzillinde , Henricum dictum Spule de
Grozenlinden , item Ludewicum , Conradum , Budolfum et Henricum de
Cruppach , item Hermannum de Steyndorp, , . dictum Kalore camificem
20 de Witflaria , Rüpertum , Mengelonem et Walterum de Nuenheym , item
Sifridum dictum Gnip, Hermannum quondam servum Bemonis, Bertoldum
gladiatorem dictum de Gatzenvurt, item . . dominam de Gehuffche, Hilt-
winum , Conradum Side , Ludewicum sellatorem et Conradum Fromelin
de Witflaria ac alios quoscunque detentores dictorum bonorum et qui se
25 de eisdem bonis et rebus ipsius quondam Cünegundis sie ipsis conmen-
datoribus et fratribus in elemosinam per prefatos . . plebanum et Wigan-
dum collatis et donatis contra voluntatem eorundem intromittunt, detinent
et occupant et ipsos in eisdem perturbant et molestant, moneatis publice,
prout super hoc fueritis requisiti, ut infra quindecim dies post monicionem
3oipsam ab hujusmodi occupacione, detencione, intromissione , perturba-
cione et molestacione desistant penitus , ita quod ipsi conmendatores et
fratres de dictis rebus et bonis suam possint omnino liberam facere volun-
tatem. Alioquin ipsos et eorum quemlibet , quos extunc propter hoc , si
non destiterint et mandatis nostris non obtemperaverint, in hiis scriptis
35 excommunicamus , excommunicatos publice, nominatim et soUempniter
nuncietis et arcius ab omnibus evitandos absque alterius mandati nostri
expectatione, ubi et quando super hoc fueritis requisiti, nisi similiter infra
dictos quindecim dies presente et vocata ad hoc parte adversa causam
ostendant coram nobis racionabilem , quare nobis in premissis obedire
40 minime teneantur. In hiis autem exequendis unus vestrum alium vel
Hess. UTknndenbucb I. 24
370 1288 jQl. 23. — 1288 aug. 13.
alios Eon expectet. Reddite litteras cum appensione sigillorum vestrorum
in Signum execucionis.
Datum anno domini m? cc? Ixxx? octavo, in crastino beate Margarete
Virginia.
Aus orig.-perg. in Marburg [deutsche.) , Siegel rund; brustbild eines abtes 5
mit buch und stab ; umschr, : S-' ABB'IS- SCI« Zwei weitere angehängt ge-
wesene Siegel sind abgefallen.
491 . Magister Gottfried canonicm von st. Johann zu Mainz zeigt dem
übt von st. Pantaleon zu Cöln an^ dass er dem decan Johann zu Wetzlar
das erlassene mandat bekannt gemacht habe. 1288 jul. 23. lo
1288 Honorabili viro domino . . abbati monasterii sancti Pantaleonis Co-
loniensis magister Godefridus canonicus ecelesie sancti Johannia Moguntine
quidquid potest reverencie et honoris. Reverencie vestre constare cupio
per presentes, quod mandatum vestrum, cui presentes sunt annexe, juxta
sui tenorem et formam domino Johanni decano Wetflariensi presentibus u
discretis viris . . decano et scolastico sancti Victoris extra muros Mogun-
tinos ac jHeinrico custode ecelesie Wetflariensis ac aliis quam pluribns
clericis ac aliis exposui monitione prehabita diligenti , anno domini m?
cc? Ixxx? octavo , in* die beati ApoUinaris martiris et pontificis. In cujus
rei evidenciam sigillum meum presentibus est appensum. 2u
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel oval ; darauf ein pelikan, der,
mit dem schnabel sich selbst in die brüst stossend, mit seinem blute seine 'Ijangen
füttert. Vermittelst des siegeis ist die Urkunde an nr. 490 befestigt«
492. Das deutsche haus in Marburg beurkundet einen spruch des
weltlichen gerichtes daselbst über den zins der dem orden geschenkten 25
guter zu Sinkershausen. Marburg 1288 aug. 13.i
1288 Nos frater Gerlacus de Dydenshusen commendator ceterique fratre^
*°^' • ordinis hospitalis sancte Marie Theutonicorum apud Marpurg ad univer-
sorum noticiam cupimus pervenire, quod cum Hilla beggina dicta Rinken,
filia Sifridi supra Fossatum civis Marpurgensis , quedam bona sua sita in 30
nlla Synkershusen, annuatim solventia sedecim solides denariorum Mar-
purgensium, duos anseres et duos pullos nobis seu domui nostre Marpurg
in puram elemosinam pro anime sue remedio contulisset nosque eadem
bona per aliquot annos in possessione nostra habuissemus pacifice et
quiete, Hyldemvdis vidua bonorum eorundem colona dictum censnmas
integraliter nobis reddere contradixit , sed in solutione duorum solidomm
rebellis quatuordecim tantum nobis solides ministravit. Super qua in-
juria cum dudum ipsamjnpetivissemus, tandem in forum judicii secularis
1288 sept. 24. — 1288 sept. 29. 371
deventum fuit in opido Marpurg, in quo Bcilicet judicio per juramentom
Hille predicte eadem Hyldemvdis publice convicta fuit , quod predictum
censum , videlicet sedecim solidos denariorum Marpurgensium , duos an-
seres et duos pullos nobis tenebitur annis singulis presentare.
^ Acta sunt autem hec anno domini m? cc? Ixxx? viü?, feria sexta
proxima ante assumpcionem gloriose Marie virginis, coram Erwino scul-
teto eidem judicio presidenti. Presentibus Hermanno Uitulo et Friderico
dicto Houeherre , militibus ; Ludewico de Fronbusen magistro civium,
Conrado dicto Wurstebendel et ßukelone, scabinis ; Gvmperto de Byden-
lokab et Heinrico fratre Hille sepedicte cum aliis quam pluribus Mar-
purgensis opidi civibus fide dignis. In cujus rei testimonium presentem
litteram fecimus confici et sigillo universitatis civium in Marpurg roga-
vimus communiri. Nos quoque scabini et universitas civium opidi Mar-
purg predicti ad preces religiosorum virorum commendatoris et fratrum
ishospitalis sancte Marie Theutonicorum predictorum et Hille supranomi-
nate sigillum nostrum presentibus appendendum duximus in testimonium
veiitatis. Datum Marpurg, anno et die predictis.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.) . Siegel beschädigt.
493. 1288 «ep<. 24.
20 Ego Ermetrudis uxor Lvdewici de Curia civis in Marpurg communi- 1288
SGDt 24
cata manu Alheydis et Hyldegundis filiarum mearum donavi curtim meam
sitam in Mvlne Mechtildi filie mee cum pleno jure , sicut ab eo tempore,
cujus non exstat memoria, ad me a meis est progenitoiibus devoluta; ita
videlicet, quod eamdem curtim michi ad mee vite tempora reservabo.
25 Defuncta vero M. predicta eadem cuiüs ad Alheydim et Hyldegundim
aut ad unam vel alteram earum, quecunque superstes fuerit, libere revol-
vetur. Testes: Lvdewicus mens maritus, Lvdewicus de Fronhvsen,
Ospertus et Conradus fratres filii Osperti , Heynricus Engel , Wigandus
Brvning, scabini de Marpurg. In cujus facti evidentiam presens scriptum
30 sigillo universitatis civium in Marpurg nos omnes predicte femine peti-
vimus communiri.
Datum et actum anno domini m? cc? Ixxxvüi?, viüü kalendas octobris.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel zerbrochen.
494. Johann^ Albert und Bernhard gebrnder grafen von Anhalt ver-
35 kaufen dem deutschen hause in Griefsiedt zwei mühlen, eine zu Giin-
stedt^ die andere zu Nausiss an der Helbe gelegen. 1288 sepL 29.
Johan, Albertus etBernike fratres dei gracia comites dicti de Anhalt 1288
Omnibus in perpetuum. Temporales actus confirmat litterarum auctoritas, *®^ '
24*
372 1288 sept. 29.
ne succedat oblivionis in rernm ordine difficultas. Noverit igitar tarn
presens etas quam succesBura posteritas , quod duo molendina , mmm in
Gonnestete, aliud sitnm in Nuweseze juxta aquam, qne dicitar deHelbe,
cum omni jure , utilitate , consuetudine , libertate et cum omni jadicio
causis sanguinis hiis annexis et cum Omnibus pertinentibus ad eadem in i
campis et in villis sitis , sicut ea possedimus usqne modo , yendidimog
fratribus domns Theutonice in Grifstete pro quatuordecim marcis argenti
nobis plenarie jam solutis jure proprietatis perpetuo possidenda, pro-
mittentes ipsos super molendinis jam premissis et bonis eisdem attinen-
tibus justidaliter warandare et ab omni impetitione salvos reddere penitosio
et indempnes. Ut autem hec rata et inviolabilia perhenniter permaneant
presentem litteram predictis dedimus fratribus sigillo senioris fratris
nostri Johannis prefati firmiter comunitam. Testes hujus sunt: Walthems
de Vrankenhusen , Vrischo Slichtinc , Theodericus de Attndorf , Vlricus
dictus BoC) HermannuB Knvt, milites, et Theodericus de Odersleiben. n
Datum et actum anno domini m? cc? Ixxxviii., üi. kalendas octobris.
Aus orig.-perg. in Marburg (deatscho.). Das an blauen zwirnsföden an-
hängende runde reitersiegel sehr beschädigt-, umschr.: SIGILLVM- lOHANNIS-
C LT.
%
495. 1288 sept. 29.
1288 Cqui ego Ludewicus de Fronhusen una cum fratribus Conrado vide-
sept. 29.
licet et Wigando, sororibus quoque meis Hedewigi et Lukardi divisionem
bonorum hostrorum omnium fecissemus^ cujus divisionis modus in instni-
mento super hoc confecto plenius est expressus i] , post hec fratre meo
Wigando predicto bone memorie viam universe camis ingresso bona nostrais
in Hassia , que nondum divisa fuerant , frater mens Gonradus et sorores
mee predicte non ex jure , sed ex gracia michi et heredibus Yneis jnre
contulerunt proprietatis. Ego vero renunciavi omnibus bonis sitis in
Fronhusen , in Lollor et in superiori Walgeren , resignans ea in manne
fratris mei C. et sororum predictarum, consensu Methildis uxoris mee 3»
legittime accedente. Testes : frater Heinricus de Dembach et frater God-
fridus de Wetflaria ; Ludewicus scabinus de Fronehusen , Ludewicus ex
Curia, Elwinus, scabini de Martburg; Heinricus Bachus, Wigandus dictus
Wammeseier , Budolfus et Dilemannus frater suus filii Hugonis , Lude-
wicus de Murlebach. Presentem litteram sigilli civitatis Martburg muDi-35
mine petivi roborari.
Actum et datum anno domini m? cc? Ixxx? yiii?, in die Mychahelis
archangeli.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- Siegel abgefallen.
1) Nr. 334. 40
1288 oct. 25. — 1288 dec. 26. 373
496. Heinrich und Gunzelo grafen von Beichlingen beendigen die
Streitigkeiten, welche sie und die gemeinden Griefsledt und Buchet mit
dem deutschen hause in Griefstedt wegen der Weideplätze an der Lossa
hatten, durch eine theilung dieser platze. 1288 oct. 25.
5 Henricus et Gunzelo dei gracia comites de Bichelingen omnibus in ^288
perpetunm. Temporales actus confirmat litterarum auctoritas, ne suc-
cedat oblivionis in rerum ordine difficultas. Noverit igitur tarn presens
etas quam fntara posteiitas , quod in Ute orta inter nos ac imiversitatem
villarum Grifstete et Bucheide ex una et fratres domus Theutonice in
1 0 Grifstete ex parte altera de pascuis sitis inter yillas predictas , que aqua
dicta die Lazs transfluendo dividit, talis est conposicio ordinata, quod nos
de consensu universitatum predictamm Tillarum fratribus jam dicte do-
mus de pascuis predictis duarum virgarum latitudinem de aggere suo
mensurandam dimisimus ad firmandum suos aggeres, qui temme vul-
I5gariter nuncupantur, jure perpetuo possidendam. In hiis vero partibus,
quibus hec predicta mensuracio pascuorum taliter, ut predictum est, me-
morata aqua inpediente haben non potest, extunc in parte altera ejusdem
aque nichilominus ipsi fratres earundem duarum virgarum latitudinem de
ipsis pascuis ad usus prefatos plenius retinebunt , tali condicione , quod
20 super pascuis sepefatis antedictarum villarum pecora libere possunt pasci.
üt autem conposicionis hujus ordinacio rata et inviolabilis perhenniter
permaneat , presentem litteram memoratis dedimus fratribus nostri sigilli
munimine roboratam. Hujus rei testes sunt: frater Gerlacus conmen-
dator in Marthpurg , frater Gotfridus conmendator in Grifstet, frater Fri-
25dericus, frater Kulo; Henricus de Collede, Albertus de Harraz, Conradus
de Collede, Fridericus de Hemeleibin, milites ; Guntherus de Loubingin,
Herdeynus de Beringen et Albertus de Grifstete, et quam plures alii fide
digni.
Datum et actum anno domini m. cc. Ixxxvüi. , viii. kalendasbiovembris.
30 Aus nr. 736 (750) des Marburger copialbuches in Wien.
497. Benigna tochter Konrads von Giflitz verkauft dem deutschen
hause in Marburg guter zu Uttershausen. 1288 dec. 26.
Utea, que fiunt temporibus modemorum, simul cum tempore non 1288
labantur , set posterorum memoriis perpetuis conmendentur , scriptis et
35te8tibus ea convenit perhennari. Propter quod ego Benigna filia Conradi
de GyfiFelce confiteor et recognosco publice per presentes, me vendidisse
religiosis viris . . conmendatori et fratribus domus Theutonice in Mar-
purg una cum consensu meorum puerorum ac Amoldi nunc mei mariti
quartam partem bonorum in Vtershusen sitorum , que inquam pars michi
dec. 26.
374 1289 jan. 6.
legitime cedebat, cum omnibus suis pertineneiis, videlicet silvis, campis,
aquis, paseuis, domibus, ecciesiarum juribus, pro quadraginta et quinque
talentis , que recepi a fratribus supradictis et persolvi pro Henrico quon-
dam meo marito bone memorie ad usuram , proprietatis titulo perpetue
possidendam. Cum autem mei pueri non pervenerunt legitimam ad^
etatem , ita quod predictis bonis renunciare valeant pleno jure, partem
bonorum meorum in Weldene et Holzheim et partem meam deeime in
GyflFelce . . conmendatori et fratribus predictis , Henrico sculteto , Wil-
helmo de Hohenberg, Conrado filio Eckehardi dicti Rufi et Conrado dicto
Hyppele pro pignore obligavi tamdiu, quousque mei pueri bonis omninoio
renuncient supradictis. Insuper promitto ipsis fratribus facere waran-
diam justam et veram , sicut ordo juris id exposcit. Ego eciam Benigna
Henricum scultetum , Wilhelmum de Hohenberg, Conradum filium Ecke-
hardi dicti Rufi et Conradum dictum Hyppele induxi precibus , quod pro
me in solidum fidejusserunt, donec predicta omnia conpleantur. Quo 15
facto mea bona in Weldene et Holzheim, pars eciam mea in Gyffelce cum
fidejussoribus supradictis sunt liberi et soluti. Ne igitur hoc factum aut
oblivio deleat aut inportunitas ingenii malignantis infringat , presentem
litteram sepedictis dominis . . conmendatori et fratribus dedi et me de-
disse confiteor et eamdem petivi cum munimine civium Fritslariensium 20
roborari. Nos eciam cives opidi Fritslariensis recognoscimus per pre-
sentes, quod ad preces Benigne filie Conradi de Gyfifelce nostrum sigillum
huic littere apposuimus in testimonium predictorum. Hujus rei testes
sunt: Hemeradus cantor, Conradus custos, Wemherus de Rychenbach,
canonici dicti loci ; Wigandus de Helletal presbiter ibidem ; Wolcmainis 25
Comes, Conradus dictus Syndeleip magistri civium ; Conradus Volpurgis,
Rimundus, Her. Godelibi, Conradus de Nuwenburg, cives Fritslariensis
opidi supradicti, et quam plures alii fide digni.
Datum et actum anno domini m? cc? Ixxx? ix?, in die beati Stephan!.
Aus dem theilweise vermoderten orig.-perg. in Marburg (deutscho.) mit zu- 30
Ziehung einer abschr. sec. XIV. Siegel abgefallen.
498. Landgraf Heinrich von Hessen beurkundet^ dass das haus^
welches er in dem gehöfte des deutschen ordens zu Merzhausen gebaut^
mit dem grund^ auf dem es stehe^ dem orden gehöre. 1289 jan. 6.
1289 ^^^ Henricus dei gracia lantgravius , terre Hassie dominus , tenore 35
jan. 6. presencium protestamur, quod domus sive mansio, quam pro nostro con-
modo fecimns in curia fratrum domus Theutonice in Meinharteshusen,
est fratrum et erit libere in perpetuum pleno jure et quod area sive fun-
dus, in qua prefata mansio edificata est, sicut et ipsa curia cum omnibus
Jan. 12.
1289 Jan. 12. 375
suis pertinenciis est et fnit mere propria possessio firatrnm predictornm,
ita qnod nuUi heredum nostrorum actio aliqua sive jus aliquod curia sive
mansione conpetit in eadem , dantes predictis fratribus has nostras pa-
tentes litteras sub nostro sigillo in testimonium h'ujus facti.
5 Actum anno domini m. cc. Ixxxix., viii. idus januarii.
Aus nr. 298 (303) des Marburger copialbuches in Wien, mit der überschr.:
Donacio castri in curia Meinbarczhusen edificati. Gedr. : Hist. u. rechtsbegr. Nach-
richt 35 nr. 43; daraus: Beurk. Nachricht 1, 19 nr. 24; Samml. v. Deduct 5, 220
u. 6, 157.
10 499. Albert Meize und Albert Rysenhain verkaufen den töchtern des
deutschordensbruders Reinhard eine weizengült zu Gümtedt^ welche
sie nach dem tode der käuferinnen dein deutschen hause in Griefstedt
liefern wollen. Günstedt 1289 ja w. 12.
Universis presens scriptum intuentibus tarn presentis etatis quam ^^^^^^
I5future posteritatis nos Albertus dictus Meize et Albertus dictus Rysenbain
notum esse volumus publice protestando, quod unum maldrum tritici
annue pensionis , quod trübe weize vulgariter nuncnpatur , dandum de
octo agris sitis in campo circa Gunstete ad dimidium mansum ecciesie
ejusdem ville pertinentibus religiosis dominabus Gerdrudi et Katherine
20 filiabus fratris Keinhardi de domo Theutonica pro quatuor marcis argenti
nobis plenarie jam solutis vendidimus sub hac forma, quod eandem anno-
nam singulis annis in festo sancti Mychahelis eisdem dominabus sue vite
temporibus Erfordie presentabimus nostris laboribus et expensis. Quodsi
altera earundem dominarum migraverit ab hoc seculo domino disponente,
25 superstes totam a nobis, ut jam dictum est, recipiet pensionem. Post obi-
tum vero ambarum predictarum dominarum fratribus domus Theutonice
in Grifstete memoratam annone pensionem annis singulis presentabimus
termino prenotato. De eorundem eciam fratrum manibus memoratos octo
agros jure hereditario debebimus ammodo possidere omnibusque heredi-
30 bus nostris predictam ordinacionem firmiter observantibus occasione qua-
libet procul mota. Si vero aliqua dominorum discordia predictorum octo
agrorum fruges ante terminum solucionis destruerentur vel perirent aeris
intemperie • seu turbine tempestatis, extunc nobis debitoribus debet fieri
gracia super solucione hujusmodi pensionis. Si vero egestate vel inopia
35 conpulsi de finibus nostris cedere nos contingeret, extunc fratres memorati
debebunt se de agris sepius dictis intromittere et per consequens ipsis do-
minabus in pensione memorata annis singulis providere. Nobis vero ad
fines nostros revertentibus seu heredibus nostris ipsos agros repetentibus
tenebuntur ipsi fratres restituere jure et titulo, quo ut ante. Si vero nostra
40 causa vel negligencia meante agros sepius dictos incultos contingeret per-
märz 2.
376 1289 märz 2.
«
manere , ita qnod ipsis dominabus vel fratribus post mortem eanmdem
memorata pensio non daretur, extunc omne dampnnm taliter a nobis pro-
yeuiens de ipsa hereditate nostra tenebitar restaurari. In cujus rei testi-
monium preseutem litteram sigillo domini Wemheri plebani in Gunstete.
qui huic ordinacioni presencialiter affuit , elegimus roborari. Hujus sunt 5
testes : Heuricus Puerorum , Guntherus ante Valuam , Echardus Saccus,
Syflfridus Gysele, et alii quam plures fide digni.
Datum et actum in curia plebani jam dicti , anno domini m. cc.
Ixxxix., ii. idus januarii.
Aus nr. 704 (717) des Marburger copialbuches in Wien. lo
500. Lambert propst des Marienstiftes zu Erfurt überlässt dem deut-
schen orden das patronatsrecht der Nicolaikirche an der Lehmanns-
brücke zu Erfurt gegen das der Lorenzkirche zu Fahnem,
Erfurt 1289 märz 2.
1289^ In nomine domini, amen. Nos Lampertus dei gratia prepositusiö
ecclesie sancte Marie Erfordensis recognoscimus et tenore presentium
Indde protestamur, quod cum aliquamdiu inter nos et religiosos vires
fratrem Burchardum de Svanden magistrum generalem hospitalis sancte
Marie Theutunicorum Jherosolimitanorum et fratres sui ordinis super
permutatione juris patronatus ecciesiarum sancti Nicolai infra muros Er-'i»
fordenses apud pontem Liemannisbrucken et sancti Laurentii in Vanre
repetitis vicibus tractaretur , attendentes predictorum magistri generalis
et fratrum devotionem et obsequium , quod domino ferventer impendere
non obmittunt, et maxime antedicti magistri precum instantia devicti,
hujusmodi permutationem procedere permisimus et permittimus in hiis2o
scriplis, jus patronatus parrochialis ecclesie sancti Nicolai, de qua pre-
dicitur, quod ad nos pertinebat , in prelibatos magistrum et fratres trans-
ferimus pleno jure , ita quod quemcumque sive clericum secularem sive
sui ordinis saeerdotem ydoneum ipsi fratres nobis duxerint presentandum,
investituram et curam animarum a nobis et nostris successoribus petere^n
debet , quem nos et nostri sucoessores omni remoto impedimento et diffi-
cultate tenebimur inrestire, salva nobis nostrisque successoribus condigna
animadversione in illum presentatum et omnibus , que in instrumento
publico de jure patronatus ecclesie in Vanre ab eisdem magistro et fra-
tribus nobis dato liquidius continentur. Ut autem hec permutatio utrim-35
que facta irrefragabiliter perpetim observetur , presentem litteram nostri
sigilli fiimavimus munimento. Testes hujus sunt: honorabiles viri An-
dreas montis sancti Petri et Lauirentius sancti Jacobi Seotorum abbates.
Hermannus de Glichen canonicus Maguntinus, Cunradus decanns et
12S9 märz 23. 377
Volmarus cantor ecelesie sancti Seneri dicti oppidi Erfordensis, Lutegerus
plebanus in Tuteleiben, et quam plures all! fide digni.
Acta sunt hec Erfordie , anno domini millesimo cc? Ixxxviiii?, Bexto
nonas marcii.
6 Aus dem doppelt vorhandenen orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel
rund: Maria mit dem kinde auf einem throne zwischen zwei thUrmen sitzendj
umschr. : S-' LAMFTI- D ' GLICHEN- PPOTI- ECCL'IE. S IE- ERFORDN.
Gedr.: Gudenus Codex 4, 961. — Unterm selben datum bestätigten diesen tausch :
Eckehardus decanus totumque capitulum ecclesie sancte Marie Erfordensis. Zwei
10 orig.-perg. wie vor. Siegel^ rund: zwei nebeneinander sitzende gestalten ; umschr.:
SIGILLVM- CAPITVLI. SCE- MARIE- IN- ERPHORDIA- Vgl. nr. 508.
501 . Genannte bischöfe geben denbesuchem und woUhätem der kirchen
und kapeilen des deutschen ordens in der Mainzer diöcese vierzig tage
ablass. Rom 1 SI89 märz 23.
15 Universis Cristi fidelibus presentes litteras inspecturis Phylippus ^^289
miseracione divinä Salemitarius ^) , Theoctistus Adriapolensis^), Johan-
nicius Mokicensis et Petrus Arborensis arcbiepiscopi , Johannes Lame-
censis , Aldebrandus Sutrinus , Leotherius Uerulanus , Bonifacius Paren-
tinus , Perronus Larineusis , Theobaldus Canensis , Orlandus Narniensis,
20 Waldebninus Auelloneusis . Henricus Tridentinus , Romanus Crohensis,
Conradus Tullensis, Phylippus Phesulanus, Marcellinus Turtibulensis,
Bai*tholomeus Gaietanus , Guillelmus Callensis , Synnibaldus Ymolensis
et Maurus Ameliensis , Franciscus Solumbriensis episcopi salutem in do-
mino. Sanctorum meritis indita gaudia fideles Cristi assequi minime
25 dubitamus, qui eorum patrocinia per condigne retribucionis obseqnia pro-
merentur illumque venerantur in ipsis. quorum gloria ipse est et retribucio
meritorum. Cupientes igitur singulas ecclesias vel capellas domus fratrum
ordinis sancte Marie Theotonicorum Jherosolimitanus(!) in Maguntinensi
diocesi sitas congruis honoi-ibus frequentari , omnibus vere penitentibus
30 et confessis , qui ad ipsas ecclesias vel capellas in festis subscriptis , vi-
delicet in annunciacione ac in natlvitate beate Marie virginis , in festis
beate Elyzabeth ac beate Katherine virginis, in festis dedicacionum atque
patronorum ecclesiarum et capellarum predictammacper octavas festorum
suprascriptorum omnium causa devocionis accesserint vel dum fratres
d5ejusdem domus solent secundum ordinis instituta Sacra communione
muniri , se in spiritu humilitatis presentaverint vel manus adjutrices por-
rexerint aut in extremis laborantes quidquam facultatum suamm lega-
1) Irrig statt Salernitanus. Garns Seiies episcoporam 919 nennt Martinus als eiz-
hischof von Salerno 1281—1297.
40 2) B richtig Adrian opoleiisis.
378 1289 6ept. 1.
verint ad easdem, no8 de dei omnipotentis misericordia etbeatorum Petri
et Pauli apostolorum ejus auctoritate confisi, dummodo has nostras indnl-
gencias loci diocesanus ratas habere sen confirmare decreveiit , singnli
singulas quadraginta diernm indulgenciaB de injunctis eis penitenciis
misericorditer in domino relaxamus. In cnjns rei testimonium presentem i
paginam sigillorum nostrorum munimine dnximas roborandam.
Datum Rome, anno domini millesimo ducentesimo octuagesimo nono,
deeimo kalendas aprilis, pontificatus domini Nicolai pape quaiü anno
secundo, indictione ii.
Aus gleichz. abschr. ^A) auf perg. »sub sigillis prioris fratram Predicatonim lö
necnon et gardiani fratrum Minorum in Marburg« [in Marburg (deutschoJ. Siegel
abgefallen. Daselbst noch eine zweite, sehr vermoderte gleichz. abschr. (B). — £r&-
bischof Gerhard von Mainz bestätigte diesen ablass durch transfix d. d. Aschaffen-
burch 1292 xiiii. kal. sept. (aug. 10). Abschr. -A} wie yor.|
502. \Graf Heinrich von Beichlingen verspricht^ durch sein wehrii
zwischen Leubingen und Scherndorf das deutsche haus zu Griefstedt
nicht zu schädigen, Beichlingen 1289 sept. 1.
1289 Wir grave Henrich von Bichelingen tun kunt allen den gotis geloi-
^®P*- • bigen, die disen brief gesen odir gehören, daz wir haben geheftet ein wer
uf der duczschen brudir eigen von Grifstete, daz da ist zwischen Loi-20
hingen unseme gerichte unde Schemdorf der vorgenanten brädere ge-
richte. Unde wände der hohe meister bruder Burekart von Swanden
unse bete dar an hat erhört, dar umme verbinde wir uns an disme gen-
wortigen brieve unde geloben vesticliche, daz wir daz vorgenante wer in
der wiz halden, daz den vorgenanten bruderen chein schade da von 25
gesche noch enkume an irme ackere noch an irme lande. Dar ubir ver-
binde wir uns euch unde globin en truwen , ist , daz chein schade den
vorgenanten bruderen von deme vorgesprochin were geschiet odir komet.
daz wir ez ane alle Widerrede abe tun unde abe brechin. Unde daz wir
daz wollen steticlichin haldin, des gebe wir diesen uflFen brif den vorge-30
nanten bruderen gevestent unde besigelt mit unseme ingesigele. Diser
Sache sint gezuge : her Vriderich von Hemeloibin unde her Albrecht von
Harraz, zwene rittere, unde her Günther von Loibingen unde her Schobil.
Dirre brif wart gegebin zu Bichelingen , nach der giburt unsere
herren über tusint jar unde zweihundirt unde achtzik unde nun jar, an 35
der kaienden septembris.
Aus nr. 757 (771) des Marburger copialbuches in Wien.
1289 oct, 16. 379
503. Das Albanskloster vor Mainz verpachtet seinen hof zu Röddenau
auf zehn jähre an das deutsche haus in Marburg. 1289 od, 16.
»
Nos Gonradus dei gratia abbas totusque conventus monasterii sancti 1289
Albani extra muros Moguntinos ordinis sancti Benedict! tenore presentinm
5 recognoscimns et presentibus protestamnr, qnod nos ex unanimi consensu
cnriam nostram in Rudenehe sitam ad abbatiam nostram spectantem cum
Omnibus decimis, censibus, hubis, jurisdicionibus et singulis suis proven-
tibns, qnocumqae nomine censeantur , religiosis yiris . . conmendatori et
fratribns hospitalis sancte Marie Thentonicorum Jerosolimitani domns in
i^Marpurg locayimus et locasse nos recognoscimns cum omni eo jure et
dominio percipienda et possidenda per decem annos continuos a festo
beati Martini nunc proximo in antea conputandos , quo ea percepimus et
possedimus usque modo, exceptis dumtaxat viginti Septem porcis, qui
nobis annis singulis in festo beati Mychahelisjuxta consuetudinem preha-
^^bitam per sententiam et juramentum hubariorum adjudicantur et per
nostros nuncios adducentur. Si qua etiam feuda sive homagia infra decem
annos prenotatos ex decessu nostrorum ministerialium vacare contigerit,
in hiis concedendis seu conferendis nobis jus nostrum et dominium re-
servamus. Item si ecclesiam ejusdem loci medio tempore vacare conti-
20gerit, cujus jus patronatus ratione curie memorate ad nos pertinere dino-
scitur, ipsi . . conmendator et fratres clericum honestum, quem elegerint,
nobis presentabunt, quem nos cum litteris nostris archydyacono loci pre-
sentabimus pro investitura recipienda. Dicti vero . . conmendator et
fratres quinquaginta marcas denariorum Aquensium legalium et bonorum
25 numerate pecunie nobis dederunt, quos nos recepisse et in usum et utili-
tatem nostri monasterii convertisse presentibus profitemur. Preterea . .
conmendator et fratres predicti per singulos annos decem predictos in
festo beati Martini undecim marcas denariorum Aquensium, tribus hallen-
sibus pro denario conputatis , nobis dabunt et assignabunt nomine pen-
30sionis suis laboribus pariter et expensis. Conpletis vero decem annis
antedictis . . conmendator et fratres predicti a solucione dicte pensionis
erunt absolut! nee quinquaginta marcas prescriptas a nobis repetent, quas
dederunt. Omnia quoque bona curie nosti'e predicte pleno jure cum Om-
nibus jurisdicionibus et suis proventibus ad nos seu nostros successores
35 deinceps libere revertentur. Si vero in aliquo predictorum negligentes
fuerint et remissi et infra mensem unum moniti mimme satisfecerint,
eorundem bonorum non erunt de cetero possessores. In quorum omnium
testimonium et perpetuam firmitatem presentem cartam conscribi et sigillis
presentibus dominorum judicum sancte Moguntine sedis , nostris, fratris
40 Conrad! de Fuhtwangen preceptoris fratrum hospitalis sancte Marie Theu-
oct. 16.
380 1289 oct. 30. — 12S9 nov. 7.
tonicorum, et . . conmendatoris sepedicti domus in Marpurg fecimus con-
muniri. Et dos judices sancte Moguntine sedis ab utraque parte rogati
sigillnm nostmm presentibus dnximas apponendum.
Acta sunt bec anno domini m? cc? Ixxxix?, in die b^ati Galli con-
fessoris. 5
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Von den ö siegeln hängt nur noch
ein Stück des letzten an.
504. Konrad und Hermann gebrüder von Wallenstein übergeben dem
detttschen hause in Marburg fünf hüben zu Harle. 1 S89 oct. 30.
1289 In nomine domini, amen. Noverint uniTersi presencium inspectores, lo
quod ego Gonradus de Waidenstein miles nna cum consensu Elyzbeth [!]
uxoris mee ac omnium herednm meorum qninqne mansos in Harlon sitos
cum Omnibus suis pertinenciis Hermanö fratri meo pro parte hereditatis
sue liberaliter assignayi. Nos vero Gonradns et Hermannus fratres pre-
dicti una cum consensu heredum nostrorum prefatos quinque mansos . . 15
conmendatori et conventai domus Theutonice in Marthpurg proprietatis
titulo contulimus perpetuis temporibus possidendum. Preterea ego Gon-
radus miles supradictus promitto . . conmendatori et conventui predictis
justam et veram facere warandiam, quandocumque fnero requisitus.
Testes sunt: Theodericus de Elbene et Hermannus de Wolfershusen, j«
milites : Jobannes de Harlon, Henricus de Breidinlo, Kupertus frater suns
et Dithmarus Juvenis, cives in Velsberg. In hujus facti evidenciam meum
ac Ekehardi de Velsberg militis ac civitatis in Velsberg sigilla presentibus
sunt appensa.
Datum anno domini m. cc. Ixxxix., üi. kalendas novembris. 25
Aus nr. 371 (377) des Marburger copialbuches in Wien.
505. Die äbtissin Bertha von Essen überlässt dem custos der Mino-
riien in Hessen und dem comthur zu Marburg die beselzung der erle-
digten pfarre zu Fronhausen. Essen 1289 iwv. 7.
1 289 Berta dei gratia abbatissa ecclesie secularis Asindensis honorabüibus so
viris et religiosis fratribus Heydenrico custodi fratrum Minorum per terram
Hassje et Gonrado de Manderen commendatori fratrum hospitalis sancte
Marie de domoTbeutonicaMarpurgensi salutem in domino. Gnm (ecclesia
parrochialis sen >] ad collationem seu presentationem nostram
pertinens vacet ad (tempus per) mortem quondam magistri Thome pas-35
nov. 7.
1) Jedenfalls Fionhasen, wo das stift Esseu das patTonatsrecht besass. Landau
Beschr. d. Knrf. Hessen 3d5.
]290jan. 12. 381
toris ibidem nosque personaruiii patriepre(dicteTestreno)ticiam (minus)
plenam habeamus , üt eam alicni secnra conscientia conferre ande[amus,
de; vestre sinceritatiB Providentia confidentiam obtinentes precipnam,
plenam vobis per presentes damns et concedimus auetoritatem dietam
5 ecclesiam presbitero honesto etidoneo conferendi ipsumque (ad ean)dem
vice et nomine nostro presentandi et in hiis et circa hec faciendi, Becundnm
quod Tobis expedire visnm fuerit et sicut deum ac animas restras diligatis.
In cujus rei testimonium sigillum nostrum presentibus duximus appo-
nendum.
10 Datum Asinde, anno domini m? cc? Ixxx? ix?, feria secunda proxima
post festum omnium sanctorum.
Ans dem von mausen zerfressenen orig.-perg. in Marburg (deutsche.) • Siegel
abgefallen. Von den eingeklammerten stellen sind nur noch einzelne buchstaben-
fragmente erkennbar.
15 506. Ritter Wittekind von Holzheim verkauft dem deutschen hause in
Marburg die fischerei in der Schwalm bei Gombet. 1290 jan. 12.
In nomine donüni, amen. Noverint universi et singuli presentes et 1290
posteri presentium inspectores, quod nos Widekindus de Holtzeym miles,
Bertha ejus uxor et Hermannus filius eorundem vendidimus voluntarie et
20 liberaliter unanimi nostro ac omnium- coheredum nostrorum accedente
consensu piscariam sive aquam nostram , quam habuimus Gumppetthe in
aqua, que vocatur Svalmene , venerabilibus viris . . commendatori et fra-
tribus domus Theuthonice in Martpurg cum omni utilitate et jure possi-
dendam in perpetuum liberaliter, pacifice et quiete, renundantes similiter
25 voluntarie et liberaliter omni juri, proprietati et utilitati, quam habuimus
in piscaria et aqua superius memorata , obligantes nichilominus nos in
solidum. quod faciemus de predicta piscaria et aqua . . commendatori et
fratribus predictis warandiam debitam et consuetam. Hujus rei testes
sunt : Conradus .dictus Mayz custos, Lodewicus de Orphe. Wemherus de
30 Rychenbach , Gotfridus et Bertoldus fratres filii Godelebi , canonici ec-
clesie Fritslariensis ; Bemhardus et Henricus fratres, Albertus de Treyse
et Conradus Rufus ac Wigandus de Helletal , vicarii ecclesie ejusdem ;
Volcmarus Comes , Willehelmus de Hoenberg et Henricus sculthetus,
layci , cives Fritslarienses. Et in predictorum omnium evidens testimo-
35ninm ego Widekindus miles predictus sigillavi hanc litteram meo sigillo
nosque Bertba et Hermannus filius ejus predicti similiter in evidens testi-
monium omnium predictorum sigillo prepositure ecclesie Fritslariensis
proeuravimus hanc litteram sigillari.
Datum anno domini m? cc? Ixxxx?, pridie idus januarii.
382 1290 jan -25. — 1290 märz 2.
Aas orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel: 1) dreieckig; im schild eine
einfache querbinde ; umschr. : S-' WIDEKINDI- DE- HOL ... IM- 2) abgefallen. —
Bereits unterm datum 1290 quarto idus jan. Jan. 10) hatten Otto de Yalckenberg
miles et Meytheldis ejus uxor, filia Widekindi de Holtzeym militis zu dem verkauf
ihre Zustimmung gegeben. Orig.-perg. wie vor. Siegel abgefallen. ^
507. Wiegand von Weimar vei^kauft dem deutschen hause bei Mar-
burg eine wiese zu Ronhausen. 1290 jan. 25.
1290 Noverint universi preseticium inspectores, quod ego Wigandns de
j*n- . Wymere matura et multiplici deliberacione prehabita, urgentibus et ne-
cesßario conpellentibus gravibus oneribus debitorum vendidi religiosisi«
viris . . conmendatori et fratribus domus Teuthonice apnt Marpnrg pratam
meum in Koinhusen pro Septem talentis denarionim Marpurgensium, ipsis
fratribns et domui sue dictum pratum qniete et paeifice proprietatis titalo
in perpetuum possidendum , Stephanie nxoris mee legitime , Hermanni
filii mei clerici et aliomm puerorum ac coheredum meorum omnium con- is
sensu voluntario liberaliter accedente et ipsis mecum renunciantibus sim-
pliciter et precise omni juri , proprietati et utilitati , qnod in dicto prato
habebant nunc vel habere poterant in futnro. Promisi quoque predicto . .
conmendatori et fratribus de predicto prato facere warandiam debitam et
consuetam, quocienscnnque et ubicnnque fuerit oportunum. Acta snntso
hec presentibus testibus subnotatis. qui vendicioni , cum fieret, affuerunt.
videlicet Ludewico de Vronhusen \ Henrico ex Curia , Ludewico filio sao,
Eckehardo dicto Koil , et aliis plurimis fide dignis. In evidenciam eciam
pleniorem ego una cum uxore mea Stephania et pueris meis rogavi pre-
sentem litteram sepedictis fratribus traditam sigillo civitatis civium in 23
Marpurg, quia proprium sigillum non habui, sigillari. Et nos scabini et
cives in Marpurg predicti recognoscimus nostrum sigillum presentibus
apposuisse ad preces predictorum Wigandi et heredum suorum in testi-
monium omnium premissorum.
Datum anno domini m? cc? xc?. viii? kalendas februarii. i^«»
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Siegel abgefallen*
508. Der hochmeisler und der deutschmeüter überlassen dem propst
des Marienstiftes zu Erfurt die Lorenzkirche zu Fahnem und erhalten
dafür die Nicolaikirche zu Erfurt. Erfurt 1290 märz 2.
1290 In nomine domini, amen. Nos frater Burchardus de Svanden ma- ac
gister hospitalis sancte Marie domus Theutonice Jherosolimitani et frater
ConraduB preceptor Allemanie ordinis et domus ejusdem recognoscimus
et presentibus protestamur , qued cum olim apud honorabilem dominom
Lampertum prepositum ecclesie sancte Marie Erfordensis et fratres nostri
märz 2.
1290märz2. 383
ordinis super permutacione ecclesie sancti Nicolai in Erfordia et eeclesie
sanctiLaurencii inVanre adinvicem facienda aliqnamdia tractatum faisset
et nos venerabilium dominorum decani et capituli ejusdem ecclesie sancte
Marie super hujusmodi permutacione, prout decuit, expeteremus assen-
5 sum , ipsi moti circa fratres nostri ordinis visceribus pietatis suum nobis
tribuerunt assensum , quemadmodum est subscriptum : Ecclesiam sancti
Laurencii in Vanre , cujus ad nos et fratres nostri ordinis jus patronatus
hactenus p^rtinuit inconcusse , legittima donacione donamus per modum
permutacionis predicto domino Lamperto preposito ecclesie sancte Marie
10 ejusque successoribus universis , qui pro tempore fuerint prepositi in eo-
clesia memorata, cum omnibus juribus , agris, villis, pratis, pascuis,
silvis ceterisque pertinenciis ad eamdem, nichil penitus defalcantes, trans-
ferentes presentibus nostris litteris omne jus , possessionem et dominium,
quod in ipsa ecclesia nobis et nostris fratribus hactenus competebat , in
15 predictum prepositum et ejus in posterum successores. In permutacione
quoque hujusmodi recepimus ab eodem domino preposito jus patronatus
ecclesie sancti Nicolai in Erfordia apud Liemannisbrucken , ad quam,
dum vacare contigerit, quicumque per nos presentatus fuerit, sive sit
frater nostri ordinis sive clericus secularis , curam animarum ac investi-
20 turam ipsius ecclesie accipiet a domino preposito ecclesie sancte Marie
et ejus mandata exequetur licita et honesta , observans nichilominus sta-
tiones et processiones ecclesie sancte Marie debitas, sicut ceteri capellarii
opidi Erfordensis ; in quem decanus ipsius ecclesie , prout habet ex con-
suetudine , animadvertere potent , si negligens fieret vel remissus ^ non
25 obstantibus aliquibus privilegiis seu litteris undecumque impetratis seu
postmodum impetrandis. Ut autem hec omnia robur obtineant perpetue
firmitatis, presentes litteras dedimns sub nostris sigillis venerabilibus
dominis decano et capitulo ecclesie supradicte, volentes , ut eedem littere
nosti'e sint super facto hujusmodi publicum instrumentum. Testes hujus
30 sunt : honorabiles ^äri Andreas montis sancti Petri et Laurencius sancti
Jacobi Scotorum ecclesiarum abbates , Hermannus de Glichen canonicus
Maguntinus, Gonradus decanus et Yolmarus cantor ecclesie sancti Seueri
dicti opidi Erfordensis, frater Heinricus de Hochheim provincialis Thurin-
gie, frater Gonradus de Mandem commendator in Marburg, frater Siboto
35j)lebanusveteri8 civitatis in Mulhusen, frater Gothefridus commendator in
Grifstete , Luthegerus plebanus in Thuteleybin , et quam plures alii fide
digni ad hoc vocati pariter et rogati.
Acta sunt hec Erfordie , anno domini millesimo ducentesimo nono-
gesimo, sexto nonas marcii.
40 Aus orig.-perg. im domarchive zu Erfurt. Auf der rückseite steht von einer
band des XV. jahrh. : Scripta est et registrata. Von beiden an roth und gelben
384 1290 man 11. — 1290 apr. 11.
seidenfSden angehängt gewesenen siegeln ist nur noch ein stttckcheo des Ewelten
in rothem wachse vorhanden. Vgl. nr. 500. Die yerschiedenheit des Jahres bei
gleichheit des tages und der zeugen ist auffällig.
509. Die brüder Johann und Dietrich von Wehren verkaufen dem
deutschen hause in Marburg zwölf morgen landes bei Langenvenne. ^
i290mflfrz11.
1290 No8 Johannes miles et Thidericus famulus fratres dicti de Weren
nniversis presens scriptum yisaris et audituris cnpimus esse notnm , qnod
cum pleno consensu nostre genitrieis Bertradis et Gysle nostre sororis
et aliorum nostroram herednm legitimorum voluntate religiosiß viris do- lo
mino fratri Gonrado de Mandere commendatori et universisdominis fratri-
bus hospitalis domns Theutonicomm in Mareporch pro qaataordecim
mards Aqnensinm denariomm vendidimus duodecim jngera sita in campis
Langenrenne cum omni ntilitate justo tytulo proprietatis perpetuo pos-
sidenda. Geterum nos eisdem dominis fratribus predictorum agronunio
warandiam debitam et faabundantem coram quibuslibet impendere pro-
mittimus in hiis scriptis. Et quia sigilla propria non habemnfl , in om-
nium premissomm memoriam et robur perpetuum presentem litteram
sigillomm domini Thiderici militis de Eluene atque burgensium in Go-
densberg mnnimine dedimns roboratam. Testes hujus sunt: domini vi-su
delicet prefatus Thidericus de Eluene , Widekyndus dictns Wackermnle,
Gonradus de Vslach, Hermannus de Wlfifershusen , milites; Gonradus
filius domini Thiderici de Eluene militis sepedicti , Gerlacus de Grifede.
famuli ; peterea Meynwordus sculthetus , Gumpeitus Mynkel , Waltherus
et Hencemannus dicti Wizeguckel, Henricus Vredeburgis, Gonradus 20
Borchardi; Gonradus de Holthusen, consules in Godensberg, et alii plures
fide digni.
Datum anno domini m? cc? Ixxxx? , quinto idus marcii.
Aus dem beschädigten orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel: 1} drei-
eckig; linke hälfte eines hirschgeweihes , dessen vier enden in lilien auslaufen; S<>
umschr.: S' THEODERICI- DE- ELBENE- 2) rund; zwei thürme, durch eine pforte
verbunden, über welcher ein kreuz steht ; umschr.: S'CIVIVM.IN-GVDE.. BERG-
510. Das deutsche haus in Marburg theilt mit Konrad dem söhne
Konrads und der Walpurgis zu Fritzlar die hinterlassenschaft seiner
verstorbenen eitern. 1290 apr. 11. 33
1290 In nomine domini, amen. Nos frater G. de Manderen conmendator
*^'' • ceterique fratres hospitalis sancte Marie Theuthonicorum Jerosolimitani
domus in Marpurg ad noticiam universorum , quos presens scriptum vi-
dere contigerit , cupimns pervenire , quod bone memorie quondam Con-
- 1290 apr. 11. 385
radus filius Engelbert! et Wolpurgis uxor ejus legitima cives opidi Fritfl-
lariensis nomine Engelberti filii sui, quem in nostrum confratrem reeepi-
mus pure et simpliciter propter deüm , nos seu domum nostram Marpurg
predictam omnium bonorum suorum mobilium et inmobilium BucceBSores
5 constituerunt legitimos et heredes , ita quod post obitum eorum cum Con-
rado eorundem filio , cujus eciam consensus ad hoc plenus et voluntarius
accessit , equam omnium bonorum suorum divisionem facere deberemus,
prout in instrumento super hoc tunc confecto et sigillis ecclesie et civium
Fritslariensium roborato nobisque in testimonium rei geste coUato plenius
lOcontinetur, quod eciam instrumentum ad majorem evidenciam de verbo
ad yerbum presenti littere duximus inscribendum. Cujus inquam instru-
menti tenor sequitur in hec verba : ^)
NoB igitur conmendator et fratres predicti Conrado filio Engelberti
et Volpurge ejus uxore benefactoribus nostris prenotatis viam universe
i^camis ad vocacionem divinam ingressis cum Conrado ipsorum filio bona
ad ipsum et nos hereditarie devoluta divisimus et que nobis ex diyisione
ascripta fuerunt, a suis separavimus et distinximus in hunc modum : Sex
mansos mere proprioB nobis seu domui nostre Marpurg retinuimus, quorum
mansorum duo sunt siti prope villam Weldene, unus in inferiori Vor-
20 schuze , unus in Meldriche , unus in superiori Cenre et unus situs est in
Gunpetthe, et vineam sitam prope lapideum pontem aput Fritslariam
titulo proprietatis cum omnibus suis pertinenciis , utilitatibus sive juribus
quibuscumque cum libero consensu et bona voluntate supradicti Conradi
quiete et pacifice in perpetnum possidenda. Conrado vero sepedicto reli-
25quimus bona subscripta: videlicet in superiori Meldrico tresmansoBj item
mal drum siliginis et avene reddituum in Manderen, item unum agrum in
campo Fritslariensi , item terciam partem silve , que dicitur Steigerbach.
Item bona feudalia subscripta eidem Conrado reliquimus : in Meldrico vide-
licet inferiori unum mansum, item in Cenre inferiori unum mansum, item
30 in minori Englis tres mansos, item in Kirberc duos mansos. Insuper Con-
rado reliquimus «epedicto pensionem denariorum subscriptam : in molen-
dino dicto Harlon undecim solidos, item in Waberen sex solidos, qui dicun-
tur voget gut, item in Melderico inferiori decem solides, qui dicuntur voget
gut , item in superiori Melderico novem solides , in moneta Fritslariensi
3*'> decem et Septem solidos cum dimidio feudales, item in Albershusen quatuor
solides, item in Dilebeshusen novem denarios. Preterea Conrado jam
sepe dicto omnia bona mobilia patris sui reliquimus sibi et suis heredibus
a nostra impeticione penitus soluta et libera similiter in perpetuum
pacifice possidenda. Accedente consilio maturo clericorum , militum et
40 aliorum proborum viroruin . coram quibus predicta bonorum divisio fuit
1 ) Folgt iiT. 333.
Hess. Urknndenbuoh. I. 25
386 1290apr. 13.
facta , dedimus nichilominus predicto Gonrado decem marcas Hassonici
argenti et unam carratam vini ad subsidium soincionis debitornm , qae
contraxerat suus pater. Neque ipse nos in nostris bonis predictis neque
nos eum in suis impediemus deinceps ullo modo , sed noB ipsnm et ipse
nos in omnibus, quibus potent, promovebit. Testes predictomm omnium j
sunt : honorabiles viri dominus Lyppoldus prepositus Northunensis, Reyih
boldus decanus, Hemeradus cantor, Conradus dictus Mayz cnstos, Gode-
fridus et Bertholdus fratres filii Godelibi, Werahenis de Rychenbach,
Lodewicus de Orphe, canonici ecclesie Fritslariensis ; Conradus de Wal-
densten, Theodericus de Elbene, Eckehardus de Visperg ^) , Hermannusi«
de Wolfelrshusen (! ) , Conradus de Vslayth, Theodericus de Wagenbach
et Amoldus de Paderbume, milites; Gozwinus de Osterhusen famnlos;
Conradus Scindelyp, Ludewicus de Berken, Ditmariis de Wolfhagen,
cives Fritslarienses , et quam plures aHi fide digni. Et ut hec omniaet
singula premissa perseverent et maneant ab omnibus inconvulsa, egoi)
predictus Conradus cum dominis conmendatore et fratribus prefatis et
ipsi mecum sigillis ecclesie et civium Fritslariensium , que scilicet dno
sigilla instrumento huic littere inscripto appensa fuerant , et sigillis do-
minorum Lyppoldi prepositi Northunensis et Beynboldi decani Fritsla-
riensis petivimus et procuravimus hanc litteram sigillari. Nos qaoqne^
canonici Fritslariensis ecclesie et universitas civium ejusdem opidi, Lyp-
poldus prepositus Northunensis et decanus ecclesie Fritslariensis predicti
ad instanciam religiosorum virorum . . conmendatoris et fratrum in Mar-
purg necnon Conradi civis Fritslariensis predictomm sigilla nostra pr^
sentibus appendenda duximus in testimonium veritatis. --
Datum et actum anno domini m?cc?lxxxx?^ tercio idus aprilis.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)* Von den vier siegeln hängt nur Docb
das dritte (Renboldus decanus) an.
5'H. Das deutsche haus in Marburg verpachtet dem kloster Calden
guter zu Brungershau^en. 1290 apr. 13. *
1290 Noverint universi presentium inspectores , quod nos frater C. con-
^^^' ' mendator domus Theuthonice in Marburg nostri conventus äccedente
consensu bona nostra sita Brungershusen, que nobisAngelus de Martbnrg
una cum uxore sua Mechthildi donatione seu legatione libera , pura ac
voluntaria ac irrevocabiliter facta inter vivos tradidit ac legavit in sub-^^
sidium anime sue ac suoruin remedium peccatorum , locavimus ac sub
annuo censu concessimus abbatisse ac conventui sanctimonialium in Kai-
deren ordinis Cysterciensis jure hereditario perpetuo possidenda. Quam
locationem jam dicta abbatissa una cum conventu suo voluntarie suscepit,
1) Irrig im orig. statt Vilsperg (Felsberg).
1290 jün. 29. 887
landavit ac accepit obligando se ad hoc, ut omni anno de jam dictis bonis
nobiß ac fratribus nostre domns solvat circa festum sancti Michaelis iiii
maldra siliginis et diraidinm et tria maldra avene cum dimidio Marbur-
gensis mensure cessaute omni impedimento hostilitatis , sterilitatiB sen
5 tempestatis sive alio quocunque casu vel eventu, quo interveniente pos-
semus a solntione jam dicte pensionis vel annone casnaliter impediri.
Promisit etiam jam dicta abbatissa Ben promittit una cum conventu suo,
quod nobis jam dictam annonam sine diminutione integraliter qualibet
suis laboribus et exspensis ad domum nostram in Marburg annis singulis
lodeducendo presentabit. Testes hujus locationis ac celebrate pactionis
sunt: Volpertus Vitulus, Volpertus Kolbo, milites; magister Conradus
plebanus in Gozuelden et plebanus in Winden ; Ludewicus de Vronhu-
sen, Rilclo, Henricus Angelus , / Henricus et Eckehardus Theolonarii,
Wigandus dictus Schinebein , Ludewicus Fuley , et alii quam plures fide
15 digni. Ad majorem evidentiam premissorum jam dicta abbatissa ac eives
in Marburg suis sigillis presentem kartam roborarunt.
Datum et actum anno domini m? cc? xc?, y? post octavam pasche.
Ans orig.-perg. in Marbarg (deutscho.). Siegel: 1) abgefallen. 2) oval; ste-
hende äbtissin mit buch und Stab; umschr.: SIGILLVM- ABB ATISSE* ...ALDEREN-
20 512. Konrad von lldenborn bürger zu Fritzlar verkauft dem deutschen
hause in Marburg eine behamung in der Münstergasse zu Fritzlar.
1290>n. 29.
Noverint universi tam posteri quam presentes, quod ego Conradus t290
de Vdenbomen civis Fritslariensis accedente consensu Alheidis mee ^°"'
25 uxoris necnon omnium heredum meorum vendidi . . commendatori et fra-
tribus domaB Thentoniee in Marporg meam domnm lapideam nna'enm
lignea annexa et totali curia in Monstergassen sitam proprietatis titulo
perpetuo possidendam, obligans me ad faciendum dictis fratribus waran-
diam prefate domus, prout fieri est consuetum. De qua tarnen domo
30 iidem fratres omnia jura facient canonicis ecclesie Fritslariensis et civi-
bus dicti loci , que hactenus fieri consueverunt. Nos vero Ditmarus de
Wlfhain. Henricus de Ritthe, Bertoldus de Motze, Johannes Wrede,
Henricus de Spangenberg, Conradus Bodonis filius, Henricus Kacceman,
Gibeno cerdo, Henricus de Vilsberg, Ditmarus Moinsceith, Henricus de
35 Holtzeham, Conradus Cesar, Henricus Crumfoiz, Volpertus Scindeliph,
scabini oppidi Fritslariensis, recongnoscimus per presentes, quod dictus
Conradus de Vdenbomen cum suis heredibus renunciaTit diete domui
publice coram nobis. Hujus rei testes sunt: dominus Conradus Maz
oustos , Qodefridus Godelibi . Bertoldus ipsius frater , canonici ecclesie .
25*
388 1290 jDl. 31. — 1290 ang. 6.
Fritslariensis . et plures alii fide digni. In quorum omninm evidentiam
certiorem procuravi sigillo honorabilium virorum . . decani et eapitiili
ecclesie Fritslariensis et sigillo civinmFritslariensiampresentem [litteramj
roborari.
Actum et datum anno domini millesimo cc? nonagesimo, üi. kalen-i
das jnlii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel: 1) rund; sitzender heiliger,
in der rechten zwei Schlüssel; umschr. unlesbar. RUcksiegel rund; köpf; nmschr.:
CAPVT....PAVLI.
513. Die brüder Hermann und Werner von Gudenburg entsagen i»
ihren rechten auf drei hüben zu Gleichen^ welche Hermann van Fek-
berg dem deutschen hause in Marburg verkauft hat. 1290 jul. 3t.
1290 Nos Hermannus et Wemherus fratres dicti de Godenburg presentibus
^" • • publice profitemur, quod libere et absolute renunciamus omni juri, quod
habemus vel habere possemus in tribus mansis in Glichen sitis, quos tresu
mansos Hermannus de Vilsberg vendidit fratri Cönrado de Manderen
commendatori ac universis fratribus domus Theutonice in Marpnrg . do-
nantes unanimi consensu una cum Hermanno de Vilsberg predicto pre-
fatos tres mansos in Glichen sitos memoratis fratribus domus Theutonice
in Marpurg proprietatis titulo perpetuo possidendos. Hujns renunciatioDis.^'
et donationis testes sunt : dominus Gonradus custos, Ludewicus de Vrphe.
Conradus de Stekelenberg, Wemherus de Rusteberg, Johannes de Misna.
canonici ecclesie Fritslariensis ; Widekindus Wackermule miles ; Ditma-
rus de Wlfhain, Henricus de Bitthe, magister Gonradus, Henricns
scultetus, Wilhelmus de Hoinberg, magister Johannes, et plures alii fide^
digui. In quorum omnium evidentiam certiorem nos Hermannus et Wem-
herus fratres predicti, quia propriis sigillis caremus, rogavimus honorao-
dos viros dominum Volcuinum Fritslariensis et dominum Luppoldum Nor-
thunensis ecclesiarum prepositos suis sigillis presentem litteram roborare.
Actum et datum pridie kalendas augusti, anno domini m?cc?xc? ^
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Beide Siegel abgefallen.
514. Hermann von Felsberg verkauft dem deutschen hause in Mar-
burg drei hüben zu Gleichen, 1S90 aug, 6.
1290 Noverint universi presentium inspectores, quod ego Hermannus de
ang. 6. Yilsberg Eckehardi militis filius accedente consensu mee uxoris ac om-5'
uium heredum meorum vendidi . . conmendatori et fratribus domus Theu-
tonice in Marpurg tres mansos in Glichen sitos cum omnibus suis perti-
. nentiis, curia, domibus, horreis, areis, silvis, pratis, pascuis etaliiB
' .
1290 ang. 8. — 1290 aug. 11 (1293 aag. 13?).
389
quibnscnnque perpetne proprietatis titiilo possidendos , obligans me ad
tollendam omne inpedimentam ratione dictoram bonorum , quod de jure
toUendum fnerit, et facere warandiam debitam et consuetam. Hujus
venditionis et reuunciatioms testes sunt : Bertoldus Meissenbnch, Wem-
5heru8 Loygelin ; Jobannes de Harlon, Ripertus et Henricus de ^redenlo,
Heindenricus scultetus, Ditmarus Juuenis, et plures alii fide digni. In
cujus evidentiam certiorem, quia ego Hermannus predictus proprio sigillo
careo, procuravi Eckehardi mei patris militis et civium inVilsberg sigillis
presentem litteram roborari. *
10 Actum et datum in die Sixti episcopi^ anno domini m? cc? nonogesimo.
Aus orig. -perg. in Marburg (deutscho.)- Beide Siegel abgefallen.
515. Killer Konrad von WaUenslein verkauft dem deuischen hause
in Marburg eine hübe zu Mittelvenne. 1S90 aug. 8.
Noverint universi, ad quos pervenerit prcBcns scriptum , quod ego 1290
15 Conradus de Waldensten miles cum consensu domini Hermanni de Wlfers- *"** ^'
husen militis mei fratris, accedente etiam consensu mee uxoris et omnium
heredum meorum vendidi . . conmendatori et fratribus domus Theutonice
in Marpurg unum mansum in mediocriVenne situm cum omni jure domus,
curie, horreorum, arearum^ pratorum, silvainim, pascuorum et omnium,
20 que ad me pertinebant, perpetue proprietatis titulo possidendum, obligans
me ad prestandum . . conmendatori et fratribus predictis racione dicto-
ram bonorum warandiam debitam et consuetam. Hujus venditionis testes
sunt: dominus Conradus custos ecclesie Fritslariensis , Hermannus de
Wlfershusen miles, Helwicus de Cronbach, Hencemannus Wisegukel de
25 Godensberg , magister Johannes Fritslariensis , et plures alii fide digni.
In quoram omnium evidentiam certiorem ego Conradus de Waldensten
predictus meo sigillo presentem litteram roboravi.
Actum et datum in die Ciriacimartiris, anno domini m? cc? nonogesimo.
Aus orig.- perg. in Marburg [deutscho. ) . Siegel abgefallen.
30 516. Gerhard und Ditmar gebriider von Hesele verkaufen dem deui-
schen hause bei Marburg ihren anlheil der milhle zu llesele.
iWO aug. 11 (1293 aug. 13?)^).
«
Noverint universi presencium inspectores, quod ego Gerhardus et 1290
Dytmarus fratres dicti de Heselehe matura et multiplici deliberacione *"f293
35prehabita, urgentibus et necessario conpellentibus gravibus oneribus de- »ug- 13?)
1) Jahres- und tagesdatum des orig. lassen sich mit Sicherheit nicht trennen. Die urk.
ist von der selben hand geschrieben wie nr. 517; beide sind gewiss am gleichen tage ent-
standen.
390 1290 aog. 11 (1293 ang. 13?).
bitonim yendidimus religiosifl viris . . conmendatori et fratribns domos
Teathonice aput Marpurg partes nostras molendini in Heselehe com om-
nibuB pertinenciis, videlicet aquis, campis, pratis, pascais, areüi et aliis
juribus quibascumque rpm fratribus et predkte domui Marpurg quiete et
padfiee proprietatis titulo in perpetuum possidendas, Hildegundis matri« 5
nostre, i^ysabeth uxoris mee, mei scilicet Gerhardi, et Bertradis uxorifl
mee, mei scilicet Dytmari, necnon puerorum nostroram et aliorom cohe-
reduüi omnium consensn voluntario liberaliter aecedente et ipsis nobiscnm
renunciantibus omni juri, proprietati et utilitati, qaod vel quas habebant
vel habere poterant in molendino jam predicto. Promisimos eciam supra- lo
dictis . . conmendatori et 'fratribns de nostra vendicione predicta facere
warandiam debitam et consnetam. In cujus rei testimonium sepedictis
fratribus presentem litteram dedimus et eandem petivimus sigilli civitatis
civium in Ameneburg 'munimine roborari. Nos quoque scabini et cives
in Ameneburg predicti recognoscimus per presentes^ quod ad preces pre- 15
dictorum fratrum Gerhardi et Dytmari ac heredum suorum nostrum sigil-
lum presentibus apposuimus in testimonium veritatis. Testes sunt: Wide-
roldus plebanus in Selbem , Conradus miles de Bykene , Ludewicus de
Vronhusen civis in Marpurg, Hezicho comes in Selbem, Wigandus Bat-
thenueldere, Henricus in Curia, Henricus pistor. Gerhardus dictus20
Hobetshedel, et quam plures alii fide digni.
Datum anno domini m? cc? xc? iii? idus augusti.
Aus orig.-perg. mit Siegel in Marburg (deutscho.)-
517. Friedrich von Alsfeld Bürger zu Amöneburg erläsBl dem detU-
sehen hause bei Marburg den zins von dem Ziegelhaus zu Gelnhausen 25
und den gutem zu Haberlshausen. 1 290 aug, H . (1 293 aug. 13?)^).
1290 Noverint universi presencium inspectores, quod ego Fridericus dictus
'(1293 ^^ Alsuelt civis in Ameneburg etMetthildis uxor mea legitima absolvimus
aug. 13?). et nos absolvisse recognoscimus religiosos vires .. conmendatorem et
fratres domus Teuthonice aput Marpurg a pensione annua , quam nobis 30
racione domus in Gelnhusen, que Chigelhus vulgariter est vocata, et ortis
ibidem sitis solvere tenebantur. Item a pensione bonorum in Hadebrats-
husen sitorum eosdem fratres absolvimus in hiis scriptis, renunciantes
simpliciter et precise omni actioni, questioni et utilitati, que-nobis contra
dictos fratres occasione predicte domus et ortis quibuscumque in Geln- 35
husyn sitis ac eciam ipsorum bonorum in Hadebratshusen sitorum con-
petere videretur , nee uUo umquam tempore facto vel verbo , arte vel
ingenio in contrarium veniemus. In cujus rei testimonium sepedictis con-
i) Jahres- und tagesdatum des oiig. lassen sich i^le bei nr. 516 nicht sicher scheiden.
1290 8ept. 11. 39 >^
mendatori et fratribus presentem litteram dedimns et eandem petivimus
sigilli civitatis eivium in Ameneburg uinnimine roborari. Nos quoque
cives in Ameneburg predicti sigillam nostrum presentibus apposuimus in
testimojiium veritatis. Testes sunt: Gerlacas miles de Borbach^ Gerhar-
5 dus plebanns in Ameneburg, Jacobns de Selbem, Henricus et Ludewicus
fratres dicti de Selbem, et quam plures alii fide digni.
Datum et actum anno domini m? cc? xc? iii? idus augusti.
Aus orig.-perg. mit Siegel in Marburg (deutscho.).
518. Konrad söhn des verstorbenen Fritzlarer biirgers Konrad Wal-
lopurgis iiberlässl dem deutschen hause in Marburg drei hüben zu
Kleinenglis gegen einen Weinberg bei der steinernen brücke zu Fritzlar,
1290 sept. 11.
Noverint universi , ad quos pervenerit presens scriptum, quodego 1290
Conradus filius quondam Conradi Volpurgis civis Fritslariensis pie me- ^®p*' ^ *
15 morie accedente consensu Gislen mee uxoris ac omnium heredum meorum
dedi fratri Conrado de Manderen conmendatori necnon universis fratribus
domus Theutx)nice in Marpurg et in dictos fratres transtuli tres meos
mansos in minori Englis sitos perpetuo possidendos ; quos tres mansos a
Henrico dicto Zwefleis, Henrico de Vrphe seniori et a Henrico de Vrphe
20 juniori quondam in feodo possidebam ; qui Henricus Zwefleis, Henricus
de Vrphe senior et junior ad meum et amicorum meorum rogatum renun-
ciantes suo juri appropriaverunt et proprietatis titulo dederunt prefatis
fratribus de Marpurg tres mansos superius memoratos, promittentes sepe-
fatos fratres domus Theutonice warantizare dictis bonis, prout fuerit
25debitum et consuetum. In quorum trium mansorum restaurum fraterCon-
rada9 de Manderen conmendator ceterique fratres domus Theutonice in
Marpurg michi Conrado Volpurgis et meis heredibus dederunt vineam
apud lapidßum pontem sitam proprietatis titulo perpetuo possidendam.
Hujus rei testes sunt : honorabiles viri dominus Volquinus ecclesie Frits-
30 lariensis prepositus , Conradus custos dicte ecclesie ; Henricus de Vi*phe
senior et Henricus de Vrphe junior; Conradus de Hoinberg, Wilhelmus
filius, Volcmarus Comes, Conradus de Glichen, Conradus Scindeliph,
magister Com*adus, Hermannus Molendinarius, magister Johannes, cives
Fritslarienses, et plures alii fide digni. In quorum omnium evidentiam
35 certiorem ego Conradus Volpurgis predictus sigillis conmendatoris domus
Theutonice in Marpurg et eivium Fritslariensium procuravi presentem
litteram roborari.
Actum et datum anno domini m?cc?lxxxx?, iii? idus septembris.
Aus dem durch feuchtigkeit stark beschädigten orig. - perg. in Marburg
40 Cdeutscho.)- Beide Siegel abgefallen.
392 1290 dec. 16. — 1291 jan. 3.
519. Graf Gottfried von Ziegenhain genehmigt als lehnsherr die
Schenkung des heuzehnten zu Seibelsdorf durch Herden von Ruht-
kirchen an das deutsche haus in Marburg. 1290 dec. 16.
1290 Nos Gotfridns comes de Cygenhan et Mehthildis domini H. langrayii
°°" * filia coUateralis nostra reeognoscimus et tenore presencium publice pro- 5
testamur, quod accedente voluntate et consensu noströ conmiini Her^Leniis
de Rulenkirchen et sui heredes decimam feni , quam de nobis in feodo
habuisse dinoscuntur, ad Syboldestorf pertinentem donaverunt seu con-
tulerunt in puram elemosinam beate Elyzabeth et fratribus domus Teuto-
nice in Marpurg jure proprietatis in perpetuum possidendam. Nos vero lo
hujusmodi donacionem ratam habentes et gratam presentibus confirma-
mus. Insuper quicquid nobis in dicta decima juris conpetebat, ob reve-
renciam beate Elyzabeth fratribus domus Theutonice in Marpurg predictis
contulimus et libere resignavimus per presentes. In cujus rei testimonium
sigillum nostrum presentibus duximus appendendum ad preces fratrumi5
domus Theutonice et Herdeni heredumque ejusdem predictorum.
Datum anno domini m?cc? nonagesimo, xvii? kalendas januarii.
Ausorig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen. Gedr.: Gudenus
Codex 4, 978 mit dem falschen datum 1297 kl. jan.
520. Hermann Baschard verkauft dem deutschen hause in Marburg 20
guter zu Weimar. 1291 jan. 3.
1291 In nomine domini, amen. Notum sit omnibus tam presentibus quam
Jan. 3. futuris, quod ego Hermannus Baschardus accedente consensu uxoris mee.
Craftonis soceri mei et puerorum suorum utriusque sexus, accedente
etiam consensu plenario Harthmanni de Loyberbach militis et uxoris 25
ejusdem vendidi bona mea universa sita in Wymere cum omnibus suis
pertinentiis, videlicet pratis. pascuis, aquis, nemoribus, honorandis viris
dominis domus hospitalis in Marpurg libere et quiete perpetuis tempo-
ribus possidenda. Nos vero Crafto cum pueris meis et Harthmannus de
Loyberbach una cum uxore mea predicta predictis bonis renunciamusso
libere et solute. Testes hujus venditionis et renunciationis sunt: dominus
Gebehardus decanus in Kesterburg, Volpertus de Vyrminne miles, Hen-
ricus de Munichehusen magister civium in Frankenberg, Lvdewicus frater
ejusdem , Johannes de Helphenberg , Lvdewicus de Munichehusen juve-
nis, Sybertus, Johannes Gozonis filius, Jacobus frater ipsius, Ludewicus 35
de Cellario, Henricus filius Herthwici, Ludewicus de Lesen et Dythmarus
Beseleri , scabini et cives in Frankenberg. In cujus rei evidentiam et
perpetuam firmitatem presentem litteram dedimus dominis predicte domus
1291 Jan. 9. 393
hospitalis in Marpnrg sigillo sepedicte civitatis Frankenberg necnon de-
cani in Kesterburg predicti fideliter communitam.
Anno domini m? cc? nonagesimo primo, iii? nonas januarii.
AuB orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- Beide Siegel abgefallen.
5 521. IMüer Ilartrad von Reichenbach verkauft dem deutschen harne
hei Marburg guter zu Niederhesse. 1291 jan. 9.
Koverint aniversi presencium inspectores^ quod ego Hartradus miles 1291
dictns de Richenbacb conmunicata manu et consensn communi Hedewigis ^*^'
uxoris mee, domini Wemheri fratris mei canonici ecciesie Fritschelarien-
losis, Wernheri dicti de ßichenbach fratruelis mei, Wernheri et Hartradi
filiorum meorum ac aliomm puerorum necnon et omnium heredum meo-
mm vendidi quatuor mansos sitos in Bessehe inferiori cum universis et
singulis jnribüs suis et pertinenciis omni eo jure, quo ego et antecessores
mei ipsos longo tempore possedisse dinoscimur, religiosis viris . . con-
15 mendatori et fratribus hospitalis sancte Marie Theutonicorum Jerosolimi-
tani apnd Marpurg pro triginta et Septem marcis argenti usualis jure pro-
prietario in perpetuum possidendos. Profiteor eciam et presentibus re-
cognosco dictam pecnniam michi esse presentatam et integraliter persolu-
tam. Promisi insuper et promisisse me protestor . . conmendatori et fra-
20 tribuB predictis de antedictis quatuor mansis warandiam debitam facere
et consuetam. Item profiteor et presentibus recognosco, quod ego et He-
dewigis uxor mea predicta manu conmunicata renunciavimus loco et
nomine omnium puerorum nostrorum mansis predictis. Si vero aliqui
puerorum aut heredum nostrorum in posterum huic vendicioni contra-
25dicerent, ego et Hedewigis uxor mea sepedicta hanc contradictionem
cajssabimus et deponemus. Ad majorem quoque cautelam fidejussores
subscriptos in solidum obligavimus, quod pueri nostri in minoribus annis
adhuc constituti, dum ad annos maturos pervenerint, huic vendicioni non
30 contradicant , sed ipsam ratam habentes simpliciter renuncient .dictis
bonis. Sunt autem hü fidejussores : Hermannus, Fridericus et Eckehar-
dus fratres camales dicti de Velsberg et Wemherus de Kichenbach laicus
prenominatus. Nos vero Hermannus, Fridericus et Eckehardus de Vels-
berg fratres et Wemherus de ßichenbach predicti fidejussisse nos re-
35 cognoscimus de ratihabicione et renunciacione , ut premissum est , cum
oportunum fnerit , a pueris facienda. Hujus facti testes sunt assumpti :
dominus Keimboldus decanus, Heymradus cantor, Conradus dictus Matz
custos. Hermannus de Bessehe, Gotfridus et Bertoldus fratres filii Gode-
libi, canonici ecciesie Fritschelariensis, et Conradus filius Volpurgis civis
40 Fritschelariensis cum aliis quam pluribus fide dignis. In cujus rei testi-
391 mi Jan. 9.
moniam presens Bcriptum sigUlis ecclesie Fritschelariensis, Wemh^ji de
Bichenbach fratris mei canonici ecclesie Fritschelariensis supradicti et
meo roboratum . . conmendatori et fratribus sepedictis ego Hartrados
daxi porrigendnm. Nos vero . . decanus et capitulum ecclesie Fritsche-
lariensis sigillum ecclesie nostre predicte, ego quoqne Wemherus de 5
Bichenbach canonicus predictns ad preces Hartradi militis sepedicti de
Bichenbach, qui et sunm sigillum apposnit, sigillum menm dnxi presen-
tibns apponendum.
Datum et actum anno domini m? cc? nonagesimo primo , v. idos
januarü. lo
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Von den drei siegeln ist nur noch
das dritte erhalten: dreieckig; im Schilde zwei von rechts nach links sckräg herab-
laufende balken ; umschr.: S' HABTBADL DE- BI. . . NBAGH-
522. Heinrich Zweifleisch ^ Heinrich der ältere und Heinrich der
jüngere von Urf überlassen dem deutschen hause in Marburg drein
hüben in Kleinenglis^ welche Konrad Walpur gis bürger zu Fritzlar
von ihnen zu lehn hatte. 1291 jan, 9.
1291 Kos Heinricus dictus Zweifleis , Heinricus de Vrphe senior et Hein-
Jan. 9. j^^^g de Vrphe junior scire cupimus universos, ad quos pervenerit presens
scriptum , quod tres mansos in minori Englis sitos , quos quondam Gon- 30
radus Yolpurgis civis Fritschelariensis a nobis in feodo habuit, ad roga-
tum dicti Conradi, suorum heredum ac amicorum cum consensu communi
omnium heredum nostrorum, rennnciantes Juri no8tro, appropriavimus et
proprietatis jure dedimus . . commendatori et fratribus domus Theutonice
in Marpurg perpetuo possidendos, volentes . . commendatorem et fratre8 25
predictos warantizare dictis tribus mansis , prout justum fuerit et con-
suetum. Hujus rei testes sunt : honorabiles viri dominus Volcwinns pre-
positus ecclesie Fritschelariensis, Conradus dictus Matz custos ejusdem
ecclesie ; Conradus de Hohinberg, Conradus dictus Schindeleip, Volcma-
rus dictus Comes, Wilhelmus de Hohemberg, Hermannus MoIendinariuB. 30
magister Johannes, et quam plures alii fide digni. In hujus facti eviden-
tiam ampliorem ego Heinricus de Vrphe senior presens scriptum duxi
sigilli mei munimine roborandum. Nos vero Heinricus de Vrphe junior
et Heinricus Zweiflechs predicti, quia sigilla propria non habemus, Hein-
rici de Vrphe senioris sigillo in hoc negocio usi sumus. 35
Datum et actum anno domini m? cc? nonagesimo primo , v. idus
januarii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel wie an nr. 388.
1291 Jan. 9. ~ 1291 Jan. 16. 3(9S
523. Ritler Hermann von Wolfershausen verkauft dem deutschen
hause bei Marburg eine hübe zu Miltelvenne, 1291 jan. 9.
Noverint universi presencium inspectores, quod ego Hermaonus I29i
miles dictus de Wolfershuaen et Gerdmdis nxor mea manu conmunicata ^'^"'
5 et consenBu unanimi pueroram aostronun omnium et heredum vendidimus
unum mansnm sitom in vill^. dicta Vennehe mediocri religiosis viris . .
conmendatori et fratribus hospitalis sancte Marie Theutonicorum Iroso-
limitani domnis apud Marthpurg pro quindecim marcis usualis argenti jure
proprietario perpetuo possidendum. Promisimus insuper et presencium
lotenore nos promisisse recognoscimus de predicto manso . . conmendatori
et fratribus predictis warandiam debitam facere et conBuetam. Proiitemur
eciam et recognoscimus eandem peeuniam nobis esse presentatam' et in-
tegraliter persolntam. Hujus vendicionis nostre rite facte testes sunt
assumpti: Heymeradus cantor, Conradus dictus Macz custos, canonici
15 ecclesie Friczsiariensis ; Heimannus plebanus in Meczehe, item Johannes
plebanus in Oudensberg; Th. de Eiben, Witkindus dictus Wackermul,
Conradus de Vslacht et Johannes de Wirhene, milites ; Conradus de Lin-
singen seultetus in Gvdensberg et Gerlacus de Griffeide cum aliis quam
pluribus jSde dignis ; iteiii Waltherus et Henricus fratres dicti Wiseguckel
20 cives in Gvdensberg, sub quorum testimonio hec sunt facta. Quia vero
ego Hermaimus de Wolfishusin (!) antedictus sigillum proprium non
habeo, sigillis civitatis in G^densberg et domini Theoderici de Eiben
predicti; quos ad hoc induxi meis precibus, sum contentus. Nos vero uni-
versitas civium in G&densberg et Th. de Eiben prenominati ad preces
25 Hermanni de Wolfishusen militis sepedicti sigilla nostra presenti Scripte
duximus apponenda.
Actum anno domini m. cc. nonagesimo primo, v. idus januarii.
Aus nr. 385 (392) des Marburger copialbuches in Wien.
524. Dietrich und Heinrich gebrüder grafen von Hohnstein genehr-
30 migen den verkauf von gutem zu Kindelbrück , welche Gottfried von
Ehrich von ihnen zu lehn hatte ^ an das deutsche haus in Griefstedt,
Hohnstein 1291 jan. 16.
Nos Theodericus et Henricus fratres comites de Hohenstein universis 1291
presentis littere inspecturis subscriptam rei geste [noticiam et salutem. •^*"* ^^*
35 Presentibus recognoscimus et constare volumus publice confitentes, quod
nos vendicionem cujusdam curie et agrorum eidem curie attinencium site
in yilla Eindelbruckin factam per Gotfridum de Erich viris religiosis
conmendatori et fratribus domus in Grifstete ordinis sancte Marie Theu-
tonicorum, quam quidem curiam et quos agros idem Gotfridps de Erich
396 1291 Jan. 19.
hactenuB a nobis obtinebat in feodo , ratam habemns et gratam , in pre-
dictos conmendatorem et fratres Grifstete jas proprietatis et pleni domi-
num qnod in eisdem habnimus, libere presentibns transferentes. In quo-
mm testimoniam presentem litteram ipsis dedünas et dedisse recognosci-
mns ad supradicti Gotfridi preces et instanciam sigillo mei Theoderici^
comitis supradicti de Hobenstein munimine consignatam. Et «go Hen-
riens comes de Hobenstein snpradictns ejnsdem Tbeoderici frater si^llo
ipsius fratris mei snm contentus.
Datum Hobenstein, anno domini m. cc.lxxxxi. , xvii. kalendas
februarii. lo
Aus nr. 723 (737) des Marburger copialbuches in Wien.
525. Erzbischof Gerhard von Mainz giebl den wollhälem und he-
Suchern der Elisabelhenkircfie und der neuen kapeile des deutschen
hauses bei Marburg vierzig tage ablass. 1291 jan, 19.
1291 Gerbardus dei gracia sanete Maguntine sedis arcbiepiscopus , sacriis
-'*"* • imperii per Geimaniam arcbicancellarius , universis Cristi fidelibns pre-
sentes litteras inspecturis salntem in eo, qui est omnium vera salus. Ut
juxta officü nostri debitum animarum saluti et fruötui vias, quas possumus,
preparemus et honorabile monasterium fratrum ordinis bospitalis sanete
Marie Teutbonicorum apud Marpurg in bonorem et laudem dei genitricisso
et virginis Marie et gloriose sponse Cristi beate Elyzabet fabricatnm ad
boc , nt Cristus in frequenti et devota visitacione sacri corporis prefate
sponse sue , quod ibidem requiescit , bac eciam capella de novo in loco
obitus ejusdem sponse Cristi constructa dignis preconiorum et devocionum
laudibns frequentetur , omnibus Cristi fidelibus, qui ad monasterium et 25
capellam supradictas suas fuerint elargiti elemosinas, quique in die obi-
tus beate Elyzabet et translacionis ejusdem ac anniversario consecracionis
ecclesie et capelle earundem et per octavas festorum supradictomm cum
devocione ad locum ipsum confluxerint propidacionis graciam petitnri,
de omnipotentis dei misericordia , beatoinim apostolorum Petri et Pauli so
meritis coniisi vere penitentibus et confessis xl dies criminalium relaxa-
mus. Insuper omnes indulgencias monasterio sanete Elyzabet et capelle
predictis in Marpurg nostre dyocesis a venerabilibus patiibus archie-
piscopis et episcopis rite et racionabiliter concessas auctoritate nostra ap-
probamus et presentis scripti munimine confirmamus. 35
Datum anno domini m? cc? nonagesimo primo, xiiii? kalendas februarii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen. Von einer Uhn-
lichen urk. erzbischof Boemunds von Trier (1289—1299) ist ungefähr der dritte theil
hinten abgerissen und vom datum nur noch lesbar: „Marpurg, anno domini m?cc?
...." Orig.-perg. wie vor. Siegel abgefallen. 4ft
1291m&nE29. 397
526. Das deutsche haus in Marburg verspricht der hegine Aha auf
lebenszeit den ertrag der ihm von ihr geschenkten guter zu Weimar
zu liefern. 1291 märz 29.
NoB frater Gonradus de Manderen conmendator ceterique fratres 1291
5 hospitalis sancte Marie Theiitonicorum Jerosolimitani domns in Marparg
coram universis publice recognoscimus et presentibus protestamar. quod
cum Aba beggina iilia quondam Gerlaci dicti Grusen civis in Marpurg
bona quedam in Wimere , que empta fuerunt a Graftone dicto Budinc,
conparaverit pro viginti Septem talentis denariorum Marpurgensium et
lonobis seu domui nostre Marpurg predicte ea in remedium anime sue et
parentum suorum contulerit, nos ejusdem beneficiis grato affectu occur-
rere volentes, promisimus et in hiis scriptis promisisse recognoscimus,
quod omnes proventus seu fructus eorundem bonorum eidem Abe inte-
graliter ministrabimus ad terminum sue vite. Gedunt autem de predictis
i5bonis preter fructus agrorum annuatim duo anseres, duo puUi et unus
puUus camiprivialis , una metreta olei et sex denarii in pane , que spe-
cialiter expressa cum singulis et universis eorundem bonorum redditibus
eidem, ut dictum est, integraliter porrigemus. Postquam vero ipsa de-
cesserit, dicta bona cum suis proventibus domui nostre cedent jure pro-
20prio in perpetuum possidenda; ita tamen, quod dicti fructus seu redditus
in fratrum consolacionem seu pitanciam expendentur, qui inquam fratres
predicte Abe et parentum suorum, videlicet Gerlaci et Mehthildis, anni-
versarium cum soUempnitate consueta vigiliarum et missarum in perpe-
tuum celebrabunt. Testes hujus facti sunt assumpti : frater Gonradus de
25 Manderen predictus ; frater Bruno plebanus in Marpurg ^) , frater Johan-
nes de Wetflaria , sacerdotes ; frater Ecklo de Fronhusen viceconmenda^
tor, A^ter Sifridus hospitalarius et frater Goblo traperarius cum aliis
fratribus quam plurimis fide dignis. In cujus facti memoriam et robnr
eidem Abe presentem cedulam cum appensione nostri sigilli duximus
30 porrigendam.
Datum anno domini m? cc? nonagesimo primo . quarto kalendas
aprilis.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen.
527. Reinhard von Altenburg entsagt seinen ansprachen auf die von
3b seinem Schwiegervater Wittekind von Holzheim dem deutschen hause
bei Marburg verkaufte fischerei zu Gombet. 1291 märz 29.
Noverint universi presencium inspectores, quod ego Reinhardus de ^^^^
min 29.
1) Vgl. nr. 484.
398 1291 «pr. 10.
Aldenburg una cnm uxore mea Gerdrude legitima preeise remmciamus
et renunciavimus omni juri. quod nobis in aqua Gumpethe, quam Wide-
kindus miles de Holzhem pater mee uxoris vendidit venerabilibus fratri-
buB domus Theuthonice aput Marpurg ^) , jam in presenti seu in futnro
conpetere videretur de obitu vel ex resignacione militis supradicti. In 5
cujus rei testimonium predictis fratribus dedi presentem litteram mei vi-
delicet Reynbardi sigilli munimine roboratam.
Datum anno domini m? cc? Ixxxx? i?, iiii? kalendas aprilis.
Ans dem zerrissenen orig.-perg. in Marburg (deutsche.). Siegel abgefallen.
528. Hermann von Felsberg verkauft dem deutscf^n hause bei Mar- \o
bürg guter zu Oberbesse. 1291 apr. 10.
1291 Ad futuram rei memoriam omnibus tam presentibus quam fntnris
»P'- i*^- haue litteram visuris eupio esse notum, quod ego Hermannus de Vellis-
perg cum bono consensu et libero Cvnegundis uxoris mee necmon Eckardi
et Hermanni filiorum meorum bona volnntate ad hoc aceedente viris ho- 15
norabilibus . . commendatori et fratribus domus Theutonice apud Mar-
purg vendidi bona mea singula et universa in snperiori Besse Sita et
bona, que dicuntur Zosavngreberint, preter decimam ejusdem loci , qne
diciturZosaunger, omni jure proprietatis, quo possedi, pro triginta mar-
eis usualis argenti et una marca terre Hassie et duobus maldrte avene ^o
justo titulo proprietatis quiete ac padfice in perpetuum possidenda. Ke
igitur predicta vendicio ab ullo in posterum infringi possit vel infirmari.
me predictis fratribus una cum Eckardo milite patre meo necnon Fride-
rico et Eckardo fratribus meis ad veram warandiam bonorum predictorum
per presentes obligamus. Testes hujus facti sunt: dominus Wemerus dev^
Richinbach et dominus Hermannus de Besse canonici ecclesie Fritsla-
riensis; Eckardus miles de Yellisperg ejus^) pater, Fridericus et Eckar-
dus fratres ipsius, Wemerus dictus Logelin, Johannes dictus Harlon,
Heydericus scultetus, et alii quam plures fide digni. In cujus rei ariden-
ciam, robur ac debitam firmitatem prefatis commendatori et fratribus^
presens scriptum sigillo meo dedi roboratum necnon domini Wemeri de
Richinbach canonici ecclesie Fritslariensis et Eckardi militis patris mei,
que ad preces meas sunt appensa. Kos vero Wemerus de Richinbach et
Eckardus miles de Yellisperg ad preces ipsius Hermanni nostra sigilla
appendisse recognoscimus per presentes. 35
Actum anno domini cc? nonagesimo primo, quai*to idus aprilis.
Superscripcionem , videlicet „dedi roboratum" presentibus approba-
mus ^) .
1) Nr. 506.
2) 80 im orig. statt mens. 4,,
3) Diese worte des vorhergehenden textes sind nämlich im orig. nachtraglieh eingeflickt.
1291 apr. tO. 399
AuBorig.-perg. in Marburg fdentBcho.). Siegel: 1) oval; Maria mit dem kinde
im bruBtbilde, darunter ein^m altar Icniendein^eistlicher ; umschr.: S-' W'NHl-
D' RICHNBACII- CAN- ECCE- FRITSLARIEN- 2} und 3) mir noch brucbstücke;
dreieckig; im Schilde drei querbinden, darfiber ein von links nach rechts schräg
herablanfender balken.
529. Die brüder Hermann und Ludwig Matz entsagen ihren rechten
auf die guter zu Kerstenhausen^ welche das deutsche haus bei Marburg
von Berthold von Wildungen und Wilhelm von Homberg gekauft hat.
1291 apr, 10.
to Ad futuram rei memoriam nos Hermannus et LüdewicuB fratres dicti 1291
Mayz universis hanc litteram inspecturis cnpimus esse notum , qiiod nos '^''
de communi omnium et singuloL nostroL heredum conseBSn, vide-
licet uxoris mee Adelhedis , mei Hermanni jam predicti , puerorumque
meorum Wemheri^ Conrad! , Lndewici necnon cognatornm nostrorum,
i^scilicetHennanni, Lndewici et Johannis dicti Mayz, simplidter et precise
rennnciamns et rennnciayimus omni jnri seu occasioni jnris , qne nnnc
pro tempore vel in fntnrum nobis in bonis , qne honorabiles viri . . con-
mendator et fratres domns Tenthonice apnt Marpurg emerunt erga Ber-
tholdnm de Wildungen filium Theoderici dicti Geci in villa Kyrstenhusen
20 et Wilhelmnm de Hoynberc , nbicnmqne ^) , transferentes in ipsos fratres
et nos transtnlisse recognoscimus quicqnid juris in proprietate , feodo,
possessione et dominio dictorum bonorum habuimus vel habere debuimus
usque modo ; sie sane , nt ipsi fratres eadem bona titulo vere proprietatis
in perpetuum possideant libere et quiete. Promittimus insnper predictis
2^ fratribus pro Johanne nostro congnato , qui tempore renunciacionis fuit
absens, warandiam facere debitam, ubicumqne seu quandocumque fueri-
mus reqnisiti. In cnjus rei testimonium sepedictis fratribus presentem
litteram dedimus et eandem petivimus sigilli honorandi yiri domini Gon-
radi custodis Fritslariensis ecclesie munimine roborari. Nos quoque Con-
^0 radns cnstos jam predictus recognoscimus per presentes , qnod ad preces
predictorum, videlicet Hermanni et Ludewici ac heredum suorum, nostrum
sigillum presentibus apposuimus in testimonium predictorum. Testes
sunt : donynns L. prepositus ecclesie Fritslariensis ^j . dominus Conradus
dictus Mayz cnstos ecclesie , Hermannus et Eckehardus fratres de Veils-
35 perg, et quam plures alii fide digni.
Datum anno domini m? cc? Ixxxx? primo, iüi? idus aprilis.
Ans orig.-perg. in Marburg (deütscho.). Siegel abgefallen.
1) Hier fehlt im orig. oompetebat oder ein gleichhedentender ausdnick.
2) So deutlich im orig., obgleich tn dieser zeit Yolkwin als propst zu Fritzlar erscheint.
400 1291 apr. 19.
530. Dei' Pfarrer Dietrich zu Weilburg schenkt dem deutschen harne
hei Marburg seine guter zu Kinzenhachy Niedercleen^ Holzhausen bei
Cleen^ Wallendorf ^ Naunheim und Mertinshausen .
Wetzlar 1291 apr. 19.
1291 In nomine domini, amen. Ne res geste cadant in oblivionem, solents
aor 19
a litteris et testibas reeipere firmitatem. Hinc est, quod ego Theoderiens
plebanus in Wyleburg Treuerensis dyoceBis notum esse cupio et eonstare
universis audituris has litteras sen yisnris, quodsana deliberatione preha-
bita, mentis bene conpos et corporis dedi, contuli et assignavi , do in hi\s
scriptis, confero irrevocabiliter et assigno viris religiosis in Cristo dilectisio
. . conmendatori et fratribus domns Teuthonice apud Marburg Magnntine
dyocesis bona mea tarn mobilia quam inmobilia universa in quibusconque
rebus consistentia donatione inter vivos vere proprietatis tytulo possidenda et
habenda ex nunc in antea cum omni jure et dominio, quod habui hactenns
in eisdem, ob meam et parentum meorum animarum remedium et salutem 15
dono elemosine perpetuo propter deum. De quibus bonis cessi, cedo et me
cessisse sinpliciter confiteor , eademque bona cum omnibus juribuB et
pertinentiis suis resignavi libere et resigno in manus et potestatem con-
mendatoris etfratrumpredictorum, faciens eos etconstituensverosdominos
bonorum hujusmodi omnium et legitimos possessores, transferens qaoquezo
in ipsos conmendatorem et fratres omne jus et omne dominium , quod in
ipsis bonis michi quomodolibet conpetebat ; sie sane , ut ipsi bona eadem
tytulo superius expresso possideant et obtineant libere in perpetuum pleno
jure et eis gaudeant et fruantur pacifice et quiete. Inmobilia quidem bona
mea sita sunt in Kinzenbach , in inferiori Cle , in Holzhusen apud Cle et2S
in Walderdorf; item in Nuenheim due vinee et ager unus terre arabilis
ibidem ; in Mertinishusen pratum , quod vocatur Brule. De bonis autem
meis mobilibus sunt penitus expediti. In cujus facti testimonium et robur
tradidi eisdem . . conmendatori et fratribus presens scriptum exinde oon-
fectum sigillis ecclesie in Aldenburg Premonstratensis ordinis , eivium et ^^
. . plebani Wetflariensium , que apponi instanter rogavi , et meo sigillo
proprio sigillatum ; renuntians plane, simpliciter et expresse in hoc scripto
omni juris remedio canonici vel civilis , per quod predicta donatio mea
inpediri seu revocari , rescindi vel inmutari posset in parte ftliqua vel in
toto , aut quod dictis . . conmendatori et fratribus contrariari vel obesse ^
michique suffragari vel prodesse valeat aliqualiter in posterum in hac
parte. Hujus rei testes sunt: discreti et honesti viri Walterus quondam
plebanus, Theodericus nunc existens plebanus Wetflariensis et Anshelmus
vicariuB in ecclesiaWetflariensi, sacerdotes; item Godefridus dominus de
Merenberg junior, Dymarus de Calismunt et Buze de Elewenstat, milites; 4v
1291 mal 14. iOI
item Wygandus Dytthere, Heynemannus Gerberti et Conradus de Drydorf,
scabini Wetflarienses, vocati ad hoc in testimonium et rogati. Nos soror
Gerdrudis filia beate Elyzabet magistra, frater H. prior et conventus
ecclesie in Aldenburg predicte, scabini etconsulesWetflariensesacTheo-
5 dericus plebanus ibidem reeognoscimus , quod ad preces Theoderici ple-
bani de Wyleburg supradicti sigilla nostra presentibus sunt appensa.
Actum Wetflarie et datum anno domini m? cc? nonagesimo primo,
xiii? kalendas maji.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Von den vier siegeln sind nur noch
10 die zwei letzten wol erhalten. Beide oval ; das erste zeigt eine lilie mit der umschr.:
S-'PLEBANI*WILEB'-; auf dem zweiten Christus am kreuz, daneben zwei trauernde
gestalten und daninterein kniender geistlicher; umschr.: S*' THEOD'ICI* PLEB'I-
ECCE. WETFLAMEN.
531 . Ritter Hermann von Wolfershamen verkauft dem deutschen hause
15 bei Marburg eine halbe hübe zu Bergheim bei Gombet, 1 291 mai 1 4.
In nomine domini, amen. Notum sit omnibus tam presentibus quam 1291
futuris, quod ego Hermannus de Wolffershnsen miles accedente consensu
uxoris mee Gerdrudis ac omnium heredum meorum, matura et multi-
plici deliberacione prehabita vendidi honorandis viris . . conmendatori et
20 fratribus domus Teuthonice aput Marpurg dimidium mansum in Berchem
i:>rope Gumpethe situm pro Septem talentis Fritslariensibus cum omnibus
suis pertinenciis, videlicet pratis, pascuis, campis, nemoribus, jure here-
ditario perpetuis temporibus possidendum ; • renuncians omni juri seu oc-
casioni juris, que michi nunc pro tempore vel in futurum ac meis heredi-
25 bus posset in ipso manso conpetere seu deberet. Et predictam pecuniam
ab eisdem . . conmendatore et fratribus michi solutam esse et me eandem
personaliter recepisse recognosco litteras per presentes. In cujus fei
testimonium sepedictis fratribus presentem litteram dedi Theoderici de
Elbene militis , quia proprio sigillo careo , sigilli munimine roboratam.
30 Preterea ego Theodericus de Elbene miles jam predictus recognosco per
presentes, quod ad preces ipsius Hermanni militis jam predicti ac heredum
suorum meum sigillum presentibus apposui in testimonium predictorum.
Hujus rei testes sunt : dominus Hemeradus cantor , Conradus dietus Maiz
custos, Wemherus de Rychenbach, canonici Fritslarienses ; Johannes
35 plebanus in Gudensberc ; Theodericus de Elbene , Widekyndus Wacher-
mul , Conradus de Huslat , milites : Henricus de Wizenhusen , Conradus
de Lynshungen, et quam plures alii fide digni.
Datum anno domini m? cc? xc?i?, secundo idus maji.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen.
Hess. Urkundenbnch. I. 26
402 t291 maf 15.
332. Volkmar Grebe und Konrad Walpur gis Bürger zu FriUlar ver-
kaufen dem deutschen hause hei Marburg eine hübe zu Mandem.
1291 mat 15.
1291 Ad faturam rei memoriam , nos Volcmarua Comes et Conradns Vol-
purgis cives Fritslarienses coram universis recognoscimus et presentibus »
publice protestamnr , quod matura et mnltiplici deliberacione prehabita
cum consensu onmium herednm nostrorum yendidimus honorandis viris
. . conmendatori et fratribus domus Teuthonice aput Marpurg et nos yen-
didisse recognoscimus quendam mansum in Manderen situm pro octo
marcis usualis argenli cum omnibus suis pertinenciis , yidelicet pratis, lo
pascuiS} campis, areis, aquis , nemoribus, jure hereditario perpetuis tem-
poribus possidendum ; renunciantes omni juri seu occasioni juris , que
nunc pro tempore yel in futurum nobis in ipso manso ac nostris heredi-
bus posset conpetere seu deberet. Et predictam pecuniam ab eisdem con-
mendatore et fratribus nobis solutam esse ac nos eandem personaliter i^
recepisse recognoscimus per presentes. In cujus rei testimonium sepe-
dictis . . conmendatori et fratribus presentem litteram dedimus et eandem
petiyimus sigilli ciyitatis ciyium in Fritslaria munimine roborari. Preterea
nos scabini et ciyes in Fritslaria uniyersi recognoscimus per presentes.
quod ad preces predictorum, yidelicet Volcmari et Conradi nostiorami:i
ciyium nostrum sigillum presentibus apposuimus in testimonium yeritatU.
Hujus rei testes sunt: Gonradus dictus Syndeleip, magister Gonradus
medicus , Rymundus , Henricus de Holzhem , Hermannus Molendinarii,
Henricus de Rytthe , Syfridus, de Nouo Gastro , Albertus de Waldecken.
ciyes Fritslarienses , et quam plures alii fide digni. ^
Datum anno domini m? cc? xci?, idus maji.
Aus orig.-perg. in Marburg (dentBcho.). Auf der rückseite steht yon hand
des XIV. Jahrb.: Emptio a Volgmaio dicto Grebe. Siegel abgefallen.
533. Heinrich der ältere und Heinnch der jüngere von Urf verkaufen
dem deutschen hause bei Marburg vier hüben in Kleinenglis. ^'
1291 mal 15.
1291 Ad futuram rei memoriam, nos Henricus senior et Henricus junior
dicti de Hurephe coram uniyersis recognoscimus et presentibus publice
protestamur , quod nos matura et multiplici deliberacione prehabita enm
consensu uxorum nostrarum, mee Henrici senioris dicte Ghunegund, mee^
quoque Henrici junioris dicte Juttha, ac omnium aliorum heredum nostro-
rum yendidimus honorandis yiris . . conmendatori et fratribus domos
Teuthonice aput Marpurg et nos yendidisse recognoscimus quatuor mansos
in minori Enghelis sitos pro triginta octo marcis usualis argenti cum oiO'
mal 15.
1291 jan. 18. 403
nibus suis pertinenciis, videlicet pratis, campis, aquis. pascnis, nemoribus
ac Omnibus aUis jure hereditario perpetuis temporibus possidendos ; re-
nunciantes omni jnri seu occasioni juris , que nunc pro tempore vel in
futurum nobis ac nostris heredibus posset conpetere seu deberet. Et pre-
^ dictam pecuniam ab eisdem . . conmendatore et fratribus nobis solutam
esse et nos eandem personaliter recepisse recognoscimus per presentes.
In cujus rei testimonium sepedictis . . conmendatori et fratribus presentem
litteram dedimus ambo uno sigillo contenti , mei scilieet Henrici senioris
sigilli munimine roboratam. Et tamen nichilominus eandem petivimus
^^sigilli Wemheri de Sweinsber militis robore roborari. Preterea ego
Wemherus jam predictus recognosco per presentes, quod ad preces pre-
dictorum Henrici [et] Henrici meum sigillum presentibns apposui in testi-
monium veritatis. Testes sunt : dominus Volcwinus prepositus Fritslarien-
sis. Hemeradus cantor, Conradus dictus Maiz custos, Wemherus de
1^ Rychenbach, canonici ibidem ; Henricns plebanus de Engelis ; Wemherus
de Sweinsberc, Conradus de Holephe, Theodericns de Elbene, Hermannus
de Wolfershusen , Widekindus Wachermul , milites , et quam plures alii
fide digni.
Datum anno domini m? cc? xc? primo, idus maji.
^^ Ego edam Conradus senior de Hurephe miles ad rogatum ipsomm
Henrici et Henrici meum sigillum apposui in testimonium predictomm.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Von den drei siegeln hängt noch ein
stUck des ersten und das zweite an; beide dreieckig; im felde zwei von einander
abgewandte adlerköpfe; umschr. des zweiten : SIGILLVM- CONRADI- DE- ÜRFE-
^^ 534. Hermann von Löwenstein überweist beim eintritte seines bruders
Heinrich in den deutschen orden dem deutschen hause bei Marburg
guter zu Borken und drei viertel kam jährlich zu Herboldshaiisen.
1291 jun. 18.
In nomine domini, amen. Ego Hermannus de Lewensten filius Her- , ^^^\'
jiin. lo.
somanni de Byshofshusen una cum fratribus meis, videlicet Wemhero,
Bertholdo , Alberto et aliis coheredibus universis coram omnibus recog-
noscimus et presentibuB publice protestamur , quod cum religiosi viri . .
conmendator et fratres domus Teuthonice aput Marpurg Henricnm fratrem
nostrum in ipsorum confratrem receperint pnie et simpliciter propterdeum,
35 nos grato affectu eorum benivolencie occurrere volentes, ipsis . . conmenda-
tori et fratribus contulimus bona nostra inBurchene sita cum omnibus suis
pertinenciis, scilieet pratis, pascuis, areis, campis, aquis, silvis, ecclesiarum
juribus, pro parte sue hereditatis predieti Henrici fratris nostri jure here-
ditario perpetniB temporibus libere possidenda. Insuper tria quartalia
40 siliginis predictis fratribus de bonis nostris in Herboldehusen sitis jure
26»
404 1291 JQD. 20.
predicto ministi'abimus annuatim. Et horum omninm warandiam facere
promisimus , ubicumque seu quocienscumque fuerimus requisiti. Renun-
ciamns eciam et renanciavirnns in hiis scriptis omni juri sen occasioni
juris , que nobis nunc pro tempore vel in futurum in ipsis bonis poBset
Gonpetere seu deberet. Et ne predicta ordinacio sive donacio in posterum 5
possit per nos aut nostros successores aliquatinus infirmari , sepediclis . .
conmendatori et fratribus presentem litteram dedimus uno sigillo con-
tenti, Hermanni fratris nostri sigilli munimine roboratam. Petivirnus
quoque eandem cum Wemheri de Westerburc et Wemheri de Sweinsberc
militum sigillorum muniminibus roborari. Preterea nos Wemherus etio
Wemherus milites jam predicti recognoscimus per presentes , quod ad
preces congnatorum nostrorum predictorum Hermanni , Bertholdi , Wem-
heri, Alberti nostra sigilla presentibus apposuimus in testimonium veri-
tatis. Hnjus facti testes sunt: Wemherus de Westerburc, Wemhems de
Sweinsberc, milites; Henricus Fridach, Henricus de Engelis, Johannes 1 5
Widerewe et filius suus Johannes , Bmno de Kyrstenhusen , Hartmannus
Spillenere, et quam plures alii fide digni.
Datum anno domini m? cc? Ixxxxi?, xiiii. kalendas julii.
AuB orig.-perg. in Marburg (deutsche. J* Von den drei siegeln hängt noch das
dreieckige dritte beschädigt an ; darauf ein rechtsum aufgerichteter gekrönter lOwe; 20
umschr. : SIGILLÜM- HERM . . . L DE- LEWE . . . EN-
jun. 20.
535. Das deutsche haus bei Marburg verspricht dem Werner auf
lebenszeit den ertrag der von ihm geschenkten guter zu Allna und elf
Schillinge jährlich aus gutem zu Möllenbach. 1291 jun. 20.
1291^ Nos frater Gonradus de Manderen conmendator ceterique fratres25
domus Teuthonice aput Marpurg ad universomm noticiam cupimus de-
venire, quod cum Wemhems in do . . porte nostre ob anime sue remedium
nobis et domui nostre in Alnahe conparaverit quedam bona, nos beneficiis
suis occurrere volentes , promisimus et promittimus in hiis scriptis , quod
omnes et singulos redditus de predictis bonis provenientes eidem Wem- 3o
hero ministrabimus , quamdiu vixerit, annuatim. Insuper predicto Wem-
hero undecem solides de bonis in Mulebach sitis tenemur annis singulis
presentare. Postquam autem diem clauserit extremum, dictomm bonomm
redditus ad nos et domum nostram in anime sue remedium libere devol-
ventur ; ita tamen , quod de bonis in Alnahe fratribus in quolibet suo an- 35
niversario pittantia ministretur. Et ne hoc factum ab aliquo nostro sue-
cessore valeat irritari , sepedicto Wemhero presentem litteram dedimus
nostri sigilli robore stabilitam. Hujus rei testes sunt : frater Rycholfus
1291 Jul. 13. — 1291 ang. 23. 405
prior, Conradus de Herberyn, sacerdotes; Eckehardus de Vronhusen,
Gobelo traperarius, Syfiidns Goiz, et quam plnres alii fide digni.
Datam aimo domini m? cc? xci9, xii. kalendas jnlii.
Aus dem beschädigten orig.-perg. mit siegelbrnchstfick in Marburg (deutsche.).
5 Siegel verletzt.
536. Graf Friedrich der ältere von Beichlingen iiberlässt dem deut-
schen hause in Griefstedt eine- hübe zu Günstedt gegen eine andere zu
Frömmstedt. 1291 jul. 13.
Nos Fridricns dei gracia comes de Bichelingen senior recognoscimns 1291
lotenore presenciuin lueide protestantes, quod mansum sitnm in Gunestete, ^" '
quem Henricus de Deinstete jure feodali possedit , eomnutayimus nostro
nomine nostrorumque saccessomm fratri Gotfrido de Komre conmendar-
ton ceterisque fratribus domns Thentonice in Grifstete in hnnc modum,
quod idem conmendator ceterique fratres predicti pro eodem manso alinm
15 mansum situm in Frimingestete presentabnnt , quem eidem Henrico de
Deinstete predicto nomine prioris mansi jure contulimus feodali. Hujns
tractatus testes sunt : Conradus de GoUede , Hermannns de Kaspenberc,
Fridricns de Hemeleybin , milites , et plures alii fide digni. In hujus rei
evidenciam pleniorem dedimus ipsis fratribus presentem litteram con-
20 scriptam sigillo nostro presenti firmiter solidatam.
Datum et actum anno domini m. cc. Ixxxxi., in die Margarete.
Aus nr. 703 (716) des Marburger copialbuches in Wien.
537. ErMschof Gerhard von Mainz bestätigt den tausch zwischen
dem detUschen orden und dem Marienstift zu Erfurt hinsichtlich der
25 Lorenzkirche zu Fahnern und der Nicolaikirche zu Erfurt.
Neuhaus 1291 aug. 23*).
Gerbardus dei gracia sancte Maguntine sedis arcbiepiscopus . sacri I29i
imperii per Germaniam archicancellarius , universis presentes litteras in- *"^' ^^'
specturis tam presentibus quam futuris salutem et sinceram in domino
30 caritatem. Cum a nobis petitur, quod jnstum est et honestum . tam vigor
equitatis quam ordo exigit racionis , nt id per nostram sollicitudinem ad
debitum perducatur effectum. Eapropter cum dilecti in Gristo religiosi
viri frater Burchardus de Swanden olim generalis magister hospitalis
sancte Marie Theutonicomm et fratres ejusdem ordinis ecclesiam sancti
35 Laurencii in Vanre , cujus jus patronatus pertinuit adeosdem, et Lam-
pertus prepositus ecclesie sancte Marie Erfordensis ecclesiam sancti Ni-
\
1) Vgl. nr. 500 u. 508.
nov. 11.
406 1291 nOT. 11.
colai infra mnros Erfordenses snper pontem Liebmannesbrakke , cujus
jus patronatas ad ipsnm pertinuit, accedente capituli sui consensn ex
racionabilibus cansis ad invicem permntarint , pront in litteris saper eo
confeciis plenios continetor, nos tarn dictornm fratmm qnam . . prepositi
devotis supplicacionibus inclinati , qnod per ipBos in hac parte provide i
factum existit, ratum habemns et firmnm, illnd auctoritate presencinm
confirmamus et presentis scripti patrocinio communimns nostro , archi-
diaconi loci; qni pro tempore fnerit, et cnjnslibet alterins in omnibug
jure Balvo.
Datnm apad Nouam Domum , x? kalendas septembris , anno domini i»
millesimo ducentesimo nonogesimo primo , pontificatas vero nostri anno
tercio.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.) mit siegelbruchBtttok an roth und gelheo
seidenfäden.
538. Benigna wittwe Heinrichs von Treysa verkauft dem deutschen i;
hause in Marburg den vierten theil eines gutes zu Holzheim.
1291 nov. 11.
] 291 Noverint universi et singnli presentinm inspectores, qnod ego Benigna
reliota bone memorie Henrici de Treyse liberaliter et Tolnntarie vendidi
honorandis viris . . commendatori et fratribns domuB Tenthonioe in Marc- ^
porg meam qnartam partem, quam habni in allodio sito in Holtzeym,
quod fuit olim Hartmodi dicti Svinoge mei avi , cum omniboB et singnlis
Buis pertinentiis tam in villa quam extra villam , aqniB , pratis , lignis,
pascuis et aliis jnribus qnibascumqae pro decem et novem talentis et
decem BolidiB denariorum Fritslarie uBnalium ipsis et predicte sne domni t-
inMarcpurg qniete et pacifice proprietatistitaloinperpetuumpoBsidendam,
Ryperti mei filü et Elyzabeth mee filie ac aliorum herednm meorum oon-
BenBu Yoluntario liberaliter accedente et ipBiB renunciantibuB mecnm
liberaliter et yolontarie omni jnri , proprietati et ntilitati , qnod vel qnas
habebant vel habere poterant in predicta mea qnarta parte allodii memo-:«
rati. Et promisi nichilominuB, quod faciam snpradictiB . . commendatori
et fratribuB de qnarta parte sepedicta warandiam debitam et conBaetam.
Hujus rei tcBtcB sunt : honorandi viri dominnB YolquinuB prepoBitns ecclesie
FritslariensiB, dominus Hemeradus cantor, dominus Conradus dictns Mayz
custOB , Lodewious de Orpbe , Conradus de Stekelenberg , Dytmams de "^
Borken et Helwicus de Rusteberg canonici ecclesie Fritslariensis et do-
minus Conradns Rufus yicarins ejusdem ecclesie ac magister Theoderiens
rector scolarium ibidem , et quam plures alii fide dingni. In evidentiam
quoque plenam omnium premissorum ego una cum pueris meis predictis
sigillis honorabilium virorum dominomm V. prepositi, H. cantoriB et C.4v
1291 nov. 22. — 1292 Jan. 4. 407
custodis predictornm tei^tiam procuravi hanc Iitteram sigillari. Nos qao-
que Yolquinas prepositas , Hemeradus cantor et Conradas cnstoB testes
predicti ad petitionem Benigne et pneroram ejus predictornm nostris
sigillis sigillari feeimns presens scriptum.
5 Datnm anno domini m? cc? nonagesimo primo, tercio idus novembris.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Beide Siegel abgefallen.
539. Das kloster Caldern beurkundet, dass es dem deutschen hause
bei Marburg jährlich 4V2 tmUter kom und 3V2 maller hafer aus gutem
zu Brungershausen zu liefern habe. 1291 nov. 22.
10 Ego Metthildis divina miseracione abbatissa lotasque conventus I29i
sanctunonialium in Chalderen teuere presencium recognoscimns et con- "^^' ^^
Stare cupimns universis tam presentibus quam futuris, quod tenemur
religiosis viris . . conmendatori et fratribus domus Teuthonice aput Mar-
purg quatuor maldra et dimidium siUginis, tria quoque et dimidiom avene
15 annis singulis jure perpetuo ministrare, et hoc racione quorundam bonorum
in Brungershusen sitorum, que Angelus manens in curia, que vulgi dicitur
Vronhop, et Metthildis uxor sua legitima ipsis fratribus nomine elemosine
manu pariH contulerunt in animarnm suarum remedium et salütem. In
cujus rei iestimonium predictis . . conmendatori et fratribus presentem
20 Iitteram dedimus nostri sigilli robore stabilitam.
Datum anno domini m? cc? xc? primo , in die beate Cecilie virginis
et martiris.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- Siegel abgefallen. Gedr.: Entdeckter
Ungnmd nr. 32; daraus Samml. v. Deduot. 7, 481 (mit folschem datum).
25 540. Ritter Eckard van Felsberg verkauß dem- detUschen harne bei
Marburg zwei hüben zu Niederbesse. 1 292 jan. 4.
In nomine domini, amen. Noverint universi et singuli presentes et t292
posteri presentium inspectores , quod ego Eckehardus de Velsperg miles ^*"- **•
vendidi liberaliter et voluntarie honorabilibus viris . . commendatori et
30 fratribus domus Teuthonice prope Marcpurg duos meos mansos sitos in
inferiori Besse , quos habui ab Henrico comite dicte ville Besse , pro vi-
ginti marcis argenti Hassonici ipsis et predicte eorum domui cum omnibus
et singulis suis pertinentiis sive juribus tam in villa quam extra villam,
in aquis , lignis , pratis , pascuis et aliis juribus quibuscumque titulo pro-
a5prietatis pacifice et quiete in perpetuum possidendos, Jutthe mee uxoris,
Hermanni, Frederici et Eckehardi fiUorum meorum et Hedewigis mee filie
ac aliorum heredum meorum omnium consensu unanimi , concordi et vo-
luntarie liberaliter accedente , ipsis mecum et me cum eis renunciantibus
408 1292 Jan. 21.
ex animo et ex corde omni jnri , utilitati ac proprietati , que habebamne
vel habere poteramas in duobns mansis snperiuB memoratis. Promi»
etiam eisdem . . commendatori et fratribns domns prediete , quod facUm
eis de snpradictis duobns mansis , quandocnmqne et nbienmqne debnero.
warandiam debitam et consuetam. Testes hujus rei sunt: honorandi viii i
dominus Hemeradus cantor, dominus Gonradus dictus Mayz eustos et do-
minus Wemherns de Rychenbach canonici ecclesie Fritslariensis, matter
Conradus et Gonradus dictus Scyndeleyp dves Fritslarienses, Herebertofi
de Wychdorf, Wemherus dictus Lugelin, Dytmarus de Lare, Johannes
de Harloyn et Emestus dictus Mereweter, et quam pluros alii fide digni. i»
Et quia careo sigillo proprio, ego Eckehardus miles predictns nosqne
Juttha, Hermannus, Fridericus, Eckehardus etHedewigis predicti heredes
in Signum et evidens testimonium omnium premissorum procnraviinas
haue litteram sigUlari sigUlis honorabilium viroram dominomm cantoris,
custodis et Wemheri de Rychenbach testium predictorum. Nos quoqnei^
Hemeradus cantor, Conradus dictus Mayz eustos et Wemherus de Bychen-
bach canonici ecclesie Fritslariensis testes predicti ad preces domiiü
Eckehardi de Velsperg militis et heredum suorum predictorum nostris
sigillis presens scriptum dedimus sigillatum.
Datum anno domini m? cc? nonagesimo secundo, pridie nonas januarii. 3^
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel: 1) oval (beschädigt); heiliger
mit einem Bchlüssel und vor ihm eine kniende gestalt; umschr. : S' H£IM£RADI-
GANTORIS • . .^. . . 2) oval ; bischof , eine ihm zur seite kniende gestalt segnend;
umschr.: S' CORADI- MAZ- CVSTODIS- FRITSLAR'
541 . Konrad von Gershausen verkauft dem deutschen hause hei Mar-^
bürg guter zu Betziesdorf^ Mölln und Weiderichshamen. 1 292 jan, 21 .
1292 Noverint universi presencium inspectores , quod ego Gonradus die-
jan. -Äi. ^g ^^ (Jerhartichusön una cum fratribns meis, videlicet Henrico ple-
bano in Yromoldeskyrchen et Hartmanno, simul et semel, matura et
multiplici deliberacione prehabita, urgentibus et necessario conpellen-3c
tibus gravibus oneribns debitorum vendidimus religiosis viris . . con-
mendatori et fratribus domus Teuthonice aput Marpurg universa bona
nostra in Bechichendorf sita cum omnibus pertinenciis . scilicet aqnis,
pratis , pascuis , campis , silvis et aliis juribus quibuscumque proprietatis
titulo pacifice possidenda. Insuper ego Gonradus jam dictus yendidi.i5
eisdem . . conmendatori et fratribus predictis quartam partem bononun
meorum in Mulne sitorum, que inquam pars michi legitime cedebat ; item
omnia bona mea in Witirchusen cum omnibus et singulis suis pertinenciis
tam in villis quam extra villas. videlicet aquis , campis , pascuis , pratis,
silvis et aliis quibuscumque juribus , preter quinque solides denarionun^o
in ipsa yilla Wityrchusen derivantes, pro quadraginta et quinque talentis
1292 «pr. 23. 409
nsnaliam ipsis fratribns et predicte domui sue in Marpnrg qniete et pacifice
proprietatis titulo in perpetanm possidenda , nxoris mee legitime Jutte,
Henrici filii mei et Alhedis filie mee , Henrici qnoqne plebani in Vromol-
deskirchen et Hartmanni fratrum meorum predictoram necnon alionim
5'heredüm meornm omninm consensu volnntario liberaliter accedente et
ipsis rennnciantibns mecnm simpliciter et precise omni juri, proprietati et
utilitati , qnod vel qnas habebant Ben habere poterant in ipsis bonis pre-
narratis omnibas et diversis. Promisi qnoqne, qnod faciam supradictis . .
conmendatori et fratribns de ipsis bonis warandiam debitam et eonsuetam.
10 Et tamen niehilominus fidejnssores perfecte warandie, videlieet Henricnm
plebannm et Hartmannnm fratres meos jam prefatos ae eciam Volpertum
de VronlinBen ipsis fratribns in solidnm obligavi. Insnper si qnispiam
loco et nomine dominomm ecelesie Wetflariensis ipsos fratres racione
predictomm bonomm impecierit sen vexaverit minns juste, extunc eosdem
15 fratres ab hignsmodi impetieione sive vexacione facere teneor, si a me
reqnisierint , sine omni contradictione liberos et indempnes , sient eciam
fide data promisi in manns Volperti de Virminden militis et mnltis aliis
presentibns fide dignis.
. ^ Acta snnt hec mediantibus testibns snbnotatis , qui vendicioni , cnm
20 fieret, affnemnt, videlieet 6ebehardo preposito in Frankenberg, Gonrado
conmendatore in Wisentfeit; Henrico dicto Hachen, Godebertq de Dydens-
hnsen militibns ; Eckehardo de Helphenberc , Dytmaro dicto Beselere
scolteto in Frankenberg, Henrico magistro civinm ibidem, Lndewico de
Munichnsen seniore , Lndewico eciam de Mnnichnsen jnniore , Henrico
25 dicto Nigro scabinis, et qnam plnrimis aliis fide dignis. In evidenciam
qnoqne plenam ommnm premissornm ego Conradus de Gerhartichnsen
nna cnm nxore mea, pneris meis ac eciam fratribns meis sepedictis sigillo
civitatis in Frankenberg procnravihanc litteram fratribns traditamsigillari.
Preterea nos scabini et ceteri cives in Frankenberg nniversi recognoscimns
30 per presentes, qnod ad preces ipsins Gonradi de Gerhartichnsen, fratmm
snomm et aliornm herednm snorum nostrnm sigillnm presentibns appo-
suimns in testimoninm veritatis.
Datnm anno domini m? cc? xc? secnndo, xii. kalendas febmarii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche.). Siegel abgefallen.
35 542. RiUer Heinrich von Urf verkauft dem deutschen hause bei Mar-
burg guter zu Kleinenglis. 1 29S apr. 23.
Noverint nniversi et singnli presentinm inspectores , qnod ego Hen- 1292
ricus de Orphe miles cum libero consensu domine Jntthe mee nxoris, *P'" ^^
Lodewici mei fratris, pneromm meornm et omninm et singulorum herednm
410 1292 mal 12.
meornm vendidi liberaliter omnia et singnla mea bona , qne adhoc habni
in minori Engligis tarn in villa quam extra villam, in areis, ortis , pratis.
aqnis , lignis , pasenis et aliis jnribofi quibnscnmqne , bonorabilibus viris
. . commendatori et fratribus domuB Tentbonice prope Marepurg pro
Septem talentis et decem solidis denariornm Fritslarie nsualinm ipsis et 5
predicte domni ipsorum jnre proprietatis et titnlo paeifice et qidete in
perpetuum possidenda , mea nxore , meo fratre, meis pneris ac aliis mds
beredibns rennnciantibns omni jnri et utilitati , qne babebant vel habere
poterant in bonis superins memoratis. Et faciam eisdem . . commendatori
et fratribus ac domui ipsorum de predictis bonis warandiam debitam etlö
consuetam. Hujus rei testes sunt : Lodewicus frater mens canonicus ec-
clesie Fritslariensis, Wemherus de Swenesberg miles et Hetzel de minori
Engligis , et quam plures alii fide digni. Et in hujus rei eyidentiam et
testimonium plenum sigillo Lodewici fratris mei , Wemheri de Swenes-
berg militis predictorum et meo sigillo dedi hanc litteram sigillatam. i5
Nos quoque Lodewicus et Wemherus testes predicti huic scripto apponi
fecimus nostra sigUla in evidentiam et testimonium omnium predictorum.
Datum anno domini m? cc? nonagesimo secundo, nono kalendas maji.
Aus orig. -perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen.
343. Elisabeth wittwe ritter Siegfrieds van Linne verkauß dem deui-^-
sehen hause bei Marburg ihre guter zu EUershausen. 1 292 mai 1 2.
1 202 Noverint universi presencium inspectores, quod ego Elyzabeth relicta
mal 12. quondam bone memorie Sifridi militis de Lynne liberaliter et volmitarie
vendidi religiosis viris . . conmendatori et fratribus domus Teuthonice
aput Marpurg bona mea in Aldershusen sita cum omnibus et singulis snis ^
pertinenciis tam in villa quam extra villam, videlicet aquis, pratis, lignis,
pascuis et aliis juribus quibuscumque , pro viginti talentis denariornm
Marpurg usualium , ipsis et predicte sue domui in Marpurg quiete et pa-
eifice proprietatis titulo in perpetuum possidenda, Conradi et Grerlaci
filiorum meorum ac eciam uxoris Conradi filii mei et puerorum saoram ^
necnon aliorum heredum meorum consensu voluntario liberaliter accedente
et ipsis mecum renundantibus omni juri seu occasioni juris , que michi
nunc pro tempore vel in futurum ac eciam heredibus meis posset conpe-
tere seu deberet. Et michi predictam pecuniiim plenariam esse solntam
recognosco publice per presentes. Preterea promisi una cum filiis meis ^5
prenarratis , sepedictis . . conmendatori et fratribus de ipsis bonis facere
warandiam debitam et consuetam.
Acta sunt hec presentibus testibus subnotatis, videlicet domino Gebe-
bardo preposito in Frankenberg, Dytmaro dicto Beselere scolteto ibidem.
1292 Jan. 1. — 1292 Jan. 10. 411
Henrico dioto de MnnichuBen magistro civium , Ludewico seniore , Lude-
wico juniore dictis de Mnniehnsen , Henrico dicto Nigro scabinis , et aliis
quam plurimis fide dignis. In evidenciam quoque plenam ego Elyzabeth
cum filiis meis procuravi hanc litteram fratribus traditam sigillo civitatis
5 civium in Frankenberg sigillari. Et nos scabini ceterique cives in Franken-
berg universi recognoscimns per presentes, quod ad preces ipsius domine
Elyzabeth et puerorum suorum nostrum sigillum presentibus apposuimus
in testimonium veritatiB.
Datum anno domini m? ce? xc? secundo, quarto idus maji.
10 Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen.
544. Das detUsche haus bei Marburg verspricht der begine Hedwig
von Radenhausen auf lebenszeit gewisse jährliche einkünfte aus gütern
zu Seelheim und nach ihrem tode die feier ihres Jahresgedächtnisses.
1 292 jun. 1 .
15 Frater Gonradus de Mander^i conmendator ceterique fratres domus 1292
Teuthonice aput Marpurg eoram universis recognoscimus et presentibuB ^^^' ^'
publice protestamur , quod nos Hedewigi beggine de Badehusen tenemur
viginti et Septem solides Marpnrgenses in feste beati Martini, sex quoque
aucas et Septem pullos in feste beati Michahelis , item sex albos panes,
20videlicet cbuneos, in feste natalis domini de bonis nostris in Selbem,
quamdiu vixerit, annis singulis ministrare; tali adjecta condicione, quod
postquam predicta Hedewigis decesserit ab hac vita, extunc totalis pensio
memorata fratribus nostris in anniversario ejusdem Hedewigis et mariti
sui bone memorie pro pictancia jugiter presentetur. Quem scilicet anni-
25 versarium nos deinceps cum vigiliis et missis celebrabimus tamquam pro
singularibus et precipuis benefactoribus nostri ordinis et amicis. Ad fir-
miorem autem hujus rei evidenciam sepedicte Hedewigi presentem litteram
dedimus sigilli nostri munimine roboratam. Testes sunt: frater Rychol-
phus, Conradus de Herberyn, sacerdotes ; frater Henricus de Derenbach,
30 Hartmannus de Mulne , Eckehardus de Vronbusen , et quam plures alii
fide digni.
Datum anno domini m? cc? xcii?, kalendis junii.
Aus orig. - perg. in Marburg (deutscho.) . Siegel abgefallen.
545. Benigna von Treysa verkauft dem deutschen harne bei Marburg
35 ihren antheil der guter zu Wellen. 1 292 jun. 1 0.
Noverint universi et singuli presentium inspectores^ quod ego Benigna 1292
de Treyze libero consensu Ryperti mei filii et Elyzabeth mee filie ac ^^^' ^^'
aliorum heredum meorum propter necessitatem debitorum meorum, quibus
412 1292 8ept. 4.
teneor obligata , et alia'necessaria mee vite liberaliter accedente vendidi
. . comnendatoii et fratribns domns Teuthonice apud Marcpurg partem
bonorum meorum , quam habni in bonis sitis in Weldene , cum ommbns
suis pertinentiis, domibus, horreis, areis, pratis, pascuis, aquis, sÜTis ac
aliis quibuscumque juribus ipsis proprietatis titulo paeifice et quiete in »
perpetuum possidendam , renuneians corde , ore et manu eum predidis
meis heredibus mee parti, quam babui in bonis predictis. Obligo quoqne
me . . conmendatori et fratribus domus prediete ad faciendum warandiam
debitam et consuetam de bonis superius memoratis. Hujus rei testes
sunt : honorabiles viri domini Hemeradus cantor , Gonradus dictus Mayz le
custos , canonici ecclesie Fritslariensis ; Henricus de Wicenhusen , Ber-
toldus de Motze, Henricus de Rytthe, Rymundus, Volpertus Scyndeleyp.
cives Fritslarienses , et quam plures alii fide digni. Et in evidens testi-
monium omnium predictorum sigillis honorabilium virorum doniinoram
Yolquini prepositi, Hemeradi cantoris et Conradi dicti Mayz cn8todi8i^
ecclesie Fritslariensis prediete procura vi hanc litteram sigillari. Nos
quoque . . prepositus, . . cantor et custos predicti ad petitionem Benigne,
puerorum ejus et heredum predictorum nostris sigillis dedimus hanc
litteram sigillatam in plenum testimonium omnium predictorum.
Datum anno domini m? cc? nonagesimp secundo, quarto idus junii. 20
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Daselbst auch noch eine zweite etwa«
kürzere orig.-aüsfertigung. Siegel zerbrochen.
546. Ermengard witlwe des ritters Werner von Besse verkauft dem
deutschen hause bei Marburg grundslücke bei Oberbesse und am Fels-
berger hain bei der Sulzelache. 1292 sepL 4. 25
1292 In nomine domini, amen. Noverint universi presentinm inspectoree,
*®^*" • quod ego Ermengardis relicta quondam Wemheri de Besse militis acce-
dente consensu et bona voluntate omnium heredum meorum , Hermanni
videlicet canonici ecclesie Fritslariensis, Wemheri, Wilhelmi, Eckehardi,
Alheidis et Cunegundis, vendidi conmendatori ac fratribus domusThento-3»
nice apud Marpurg montem dictum Winberg cum agris et prato uno annexis,
que excolit Theodericus Vtergassen , et unam aream , quam sub se habet
Gerlacus textor, que predicta omnia sita sunt in villa et campis Overen Besse,
item unum pratum meum majus cum minori prato annexo situm apud in-
daginem Vilsberg prope Sulzelache*) proprietatis titulo perpetuo poßsi-3*
denda, renuneians predictis bonis ore et manu una cum heredibus meis pre-
notatis. Nos vero Hermannus et Wemherus fratres predicti fidejubemas
pro fratre nostro Eckehardo , ut quando pervenerit ad legitimam etatem.
1) VieUeicht dieLache, feld an der Schwalm zwischen Altenburg und Barle.
1292Bept. 21. 413
quod renunciare potent, ut tunc renunciet dictis bonis. Nos vero Ermen-
gardis, Hermannas^Wemherus Wilhelmns etEckehardus predicti tollemus
omne inpedimentam occasione dictorum bonorum, quod de jure tollendum
fuerit, et prefatos fratres domus Theutonice warantizabimus prefatis bonis,
5 prout jnstum fuerit et consuetum. Hujus venditionis testes sunt : honora-
biles viri Conradus eustos , Ludewicus de Vrphe , Wemherus de Eicben-
bach, Hermannus de Hardenberg, canonici ecclesieFritsIariensis, magister
Johannes, et plures alii fide digni. Preterea nos Ermengardis, Hermannus
et Wemherus fratres prefati presentibus protestamur, quod sepedicti
lofratres domus Theutonice nos pagaverunt xiii libris seu talentis et decem
solidis denariomm Fritslarie usualium , pro qua pecunia dictis fratribus
vendidimus dicta bona. In quorum omnium evidentiam et testimonii cau-
telam nos Wemherus de Richenbach, Hemiannus de Besse canonici
ecciesie Fritslariensis et Wemhems de Besse laicus ad rogatum et preces
15 Ermengardis sepefate nostri Hermanni et Wemheri matris sigillis nostris
roboravimus istud scriptum.
Actum et datum pridie nonas septembris, anno domini millesimo
ducentesimo nonogesimo secundo.
Aus dem zerriBsenen orig.-perg. in Marburg (deatscho.) . Von den drei siegeln
20 hängen noch die beiden ersten zerbrochen an.
547. Ritter Werner von Löwenstein genannt von Schweimberg ver-
kauft dem deutschen harne bei Marburg seinen hof zu Gombet mit den
zugehörungen zu Bergheim. 1292 sept. 21.
Noverint universi et singuli presentium inspectores, quod ego Wem- j2i>2
25 hems de Swenesberg miles matura et multiplici deliberatione prehabita
vendidi religiosis viris . . commendatori et fratribus domus Teuthonice
apud Marcpurg curiam meam sitam in Gumpetthe cum omnibus suis atti-
nentiis, scilicet in Bercheym, et aliis juribus quibuscunque, aquis, pratis,
pascuis, campis, silvis, ipsis fratribus et predicte domui in Marcpurg
3oquiete et pacifice proprietatis titulo in perpetuum possidendam, matris
mee Gysle, uxoris mee legitime Adelhedis et fratris mei Henrici camalis
necnon puerorum meomm ac aliomm omnium heredum meomm consensu
voluntario liberaliter accedente et ipsis mecum renunciantibus liberaliter
et yoluntarie omni juri , pxoprietati et utilitati , quod vel quas habebant
35 seu habere poterant in ipsa curia et in ejus attinentiis antedictis. Promisi
quoque , quod faciam supradictis . . commendatori et fratribus ac domui
ipsomm de prefata curia et de bonis attinentibus warandiam debitam et
consuetam. Nichilominus Henricum fratrem meum predictum fidejus-
Sorem vere warandie supradictis . . commendatori et fratribus in solidum
sept. 21,
oct. 30.
41,i 1292 oct. 30.
obligavi. In predictorum quoque omninm evidentiam firmiorem dedi se-
pedictis . . commendatori et fratribus hane litteram mei, Wemheri militis
de Westerbarg et Hermanni de Romerode sigillomin muniminibus robo-
ratam. Nos quoque Wemherus miles de Westerburg et Hermaimus de
Romerode recongnoseimus per presentes, quod ad preees Wemheri de^
Swenesberg militis nostri fratnielis et heredum suorum nostra sigilla pre-
sentibus litteris apposuimus in testimonium evldens omnium premissorom.
Hujus rei testes sunt : Wemherus de Westerburg , Sybodo de Ytthere,
milites ; Hermannus de Romerade, Johannes de Neylach, Albertus eomes,
Henrieus de Englegis, Otto dietus Mule, et quam plures aUi fide digni. lo
Datum anno domini m? cc? nonagesimo seeundo, undecimo kalendas
octobris.
Aus orig.'perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen.
548. Der grebe Konrad von Besse verkauft dem deutschen hause bei
Marburg zwei hüben in Oberbesse. 129S oct. 30. u
1292 In nomine domini, amen. Noverint universi et singali preseatiiun
inspectores , quod ego Gonradus de Besse comes cum unanimi , libero et
Yoluntario consensu Hedewigis mee uxoris legittime, Elyzabeth, Gyne.
Cunegundis et Syradis filiarum meamm ac aliomm heredum meorum
vendidi liberaliter et Yoluntaiie honorabilibus viris . . commendatori etSü
fratribus domns Theutonice prope Marcpurg pro quatuordecim marcis
argenti duos meos mansos sitos in superiori villa Besse cum omnibus suis
pertinentiis et juribus, videlicet pratis, pascuis, lignis, aquis, ortis, areis
et aliis quibuscunque tam in villa quam extra villam ipsis proprietatis
titulo pacifice et quiete in perpetuum possidendos. Renunciavi etiam uda^^
cum mea uxore et pueris meis predictis et ipsi una mecum omni proprie-
tati, utilitati sive juri, quod habuimus vel adhuc habere possemus in
bonis superius memoratis, liberaliter renunciavemnt. Promitto insuper,
quod faciam predictis . . commendatori et fratribus de predictis duobos
mansis et de eomm pertinentiis quibuscunque warandiam debitam et eon-^
suetam. Hujus rei testes sunt: Gumpertus dietus Mynkel sculthetos.
Henzemannus et Walthems fratres camales, Gunthardus de Venne, Gon-
radus Steynbregere , Henrieus Vredeburgis et Gonradus filius Bnrchardi,
cives in Godensberg, ac Albertus filius Eberhardi quondam scultheti. Et
ut predicta omnia et singula sepedictis . . commendatori et fratribus in-s^
violabiliter observentur, procuravi hanc litteram sigillo civium in Godens-
berg sigillari. Nos quoque Gumpertus dietus Mynkel sculthetus etHeinze-
mannus et Walthems , Gunthardus de Venne , Gonradus Steynbregere.
Henrieus Vredeburgis et Gonradus filius Burchardi , cives et testes pre-
1292 oct. 30. — 1292 oct. 31. 41 5
dicti, ad preceB instantes Conrad! comitis de Besse et Hedewigis sne
nxoris predictoram sigillo civium in Godensberg fecimns hanc litteram
sigillatam..
Datum anno domini m? cc? nonagesimo secundo, tercio kalendas
5 novembris.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel zerbrochen.
549. Ermengard wittwe des ritters Werner von Besse entsagt ihren
rechten auf 2wei von dem greben Konrad von Besse dem deutschen
hause bei Marburg verkaufte hüben zu Oberbesse. 1292 oct, 30.
10 In nomine domini, amen. Noverint universi et singuli presentium 1292
inspectores, quod ego Ermegardis relicta bone memorie Wemheri de ^*" ^^'
Besse militis , nos quoque Hermannus eanonicus ecclesie Fritslariensis,
Wemherus, Willehelmus et Eckehardus filii, Grerdrudis, Cunegundis et
Adelhedis filie [ipsius recongnoscimus et protestamur publice litteras per
I5presentes, quod nos liberaliter et voluntarie ob reverentiam ordinis et ve-
nerationem sanete Marie matris domini semper virginis in salutem ani-
marum 'uostrarum dedimus . . eommendatori et firatribus domus Thento-
nice prope Marcpurg omne jus, proprietatem et utilitatem, quod et quas
habuimus et habemus et habere possemus in duobus mansis sitis in su-
20 periori Besse , quos Conradus de Besse com«B vendidit eisdem . . eom-
mendatori et fratribus, et renunciavimus juri , proprietati et utilitati pre-
dictis nostrorum coheredum consensu liberaliter accedente. Hujus rei
testes sunt : dominus Hemeradus eantor, dominus Conradus dictns Mayz
custos, Gotfridus et Bertoldus filü Godelebi, dominus Wemherus de
25Rychenbaeh, canonici; Bemhardus et Henricus fratres , vicarii ecclesie
Fritslariensis, et quam plures alii fide digni. Et in evidens testimonium
omnium premissorum nos Conradus custos et Wemherus de Rychenbach
testes predicti nosque Hermannus et Wemherus fratres, filü domine Er-
mengardis predicte, nostris sigülis dedimus hanc litteram sigillatam.
30 Datum anno domini m? cc? nonagesimo secundo , tercio kalendas
novembris.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- Von den vier siegeln hängt nur noch
das erste an: oyal; heiliger mit sohlttssel und buch; umschr. : S** CVNRADI*
CVSTODIS. IN- FRISLAR-*
35 550. Die eheleute Eckard Wolfrude und Alheid verkaufen dem deut-
schen hause bei Marburg die hälfte ihrer guter zu Kirchseelheim,
1292 oct. 31.
Noverint universi presencium inspectores, quod ego Eckehardus 1292
dictus Wolfrude, Alhedis uxor mea legitima manu conmunicata , acce- ^ '
418 1292dec. 21.
Fritslariensis, dominuB Wideroldus, dominiiB Bertoldus canonici et domi-
nus Bernhardos ejnsdem ecclesie yicarioB , Gonradns de Borken et Con-
radns^dictuB Scyndeleyp civis Fritslariensis , et qnam plnres alii fide
digni. NoB quoque Volquinns prepositas, Hemeradns cantor testes et
Conradas custos fidejusBor et testis predicti ad instantes preces Hermanni 5
et Lodewici fratrum predlctoram nostris sigillis sigUlari fecimus presens
scriptum in evidens testimonium omnium premissorum« Nos verö Her-
mannus et Lodewicus ifratres sepedicti sub predictis sigillis dedimus
hanc litteram in evidentiam omnium predictorum.
Datum anno domüd m? cc? nonagesimo secundo , xii? kalendas lo
januarii.
Aus orig.'perg. in Marburg (deutsche.)* Von den drei siegeln hängen nur
noch die beiden ersten an.
553. Friedrich von Kalsmunt verkauft dem deutschen hause bei Mar-
bürg sein recht auf guter zu Gross- und Kleinseelheim, Rossbetg und 15
Elmshausen. 129Sldec. 21.
1292 Noverint universi presencium inspectores, quod ego Fridericus dictus
dec. 21. ^Q Chalsmvnt vendidi, dedi et resignavi religiosis viris . . commendatori
et fratribus hospitalis sancte Marie Theutonicorum Jerosolimitani domus
apud Marpurg pro certa pecunie summa quicqnid juris seu actionis michi^o
conpetebat Tel conpetere poterat in advocacia , jurisdicione et posses-
sione bT)norum onmium in villis Seiheim et Seiheim, Bosseberg et Almu-
dehusen cum omnibus suis juribus et obventionibus in pascuis , pratis,
nemoribus, aquis et aliis pertinentiis quibuscumque. Benunciayi quoque
et renunciasse simpliciter et precise me recognosco bonis istis omnibus et 25
singulis, transferens ea ad dominium et possessionem . . commendatoris
et fratrum predictorum omni eo jure , quo pater mens et ego eadem bona
dinoscimur hactenus possedisse. Testes hujus mee resignationis sunt as-
sumpti : Hermannus dictus Ealp, Gvntramus advocatus, Gonradus filius
Andree, Gonradus de Biggene^ milites ; Lodewicus dictus de Fronhusen 30
magister civium, Heinricus Angeli, Wigandus Bruningi, scabini, et Lode-
wicus filius Lodewici de Fronhusen, cives in Marpurg, et quam plures alü
fide digni. In cujus facti evidentiam sepedictis . . commendatori et frar
tribus presens scriptum duxi porrigendum ysigillo universitatis civium
Marpurgensium communitum. Et nos universitas civium predictorum 35
recognoscimus , quod ad preces Friderici de Ghalsmunt predicti sigillnm
nostrum huic scripto decrevimus appendendum.
Actum et datum anno domini m?cc? nonagesimo secundo, in die
beati Thome apostoli.
Aus orig. -perg. in Marburg (deutsche.) . Siegel zerbrochen. 40
1293 febr. 14. -- 1293 febr. 16. 419
554. GerUich von Biedenfeld verkauft dem deutschen hause in Mar-
burg den leibeigenen Gumpert von AUendorf. 1 293 febr, 1 4.
Noverint universi presentinm inspectores, videlicet quod ego Gerla- 1293
CHS de Bidenvelt deliberato animo et Tinammi consensn omnium heredtun
5 meorum fratri Ekebardo de Menharsthnsen ceterisqne suis confratribus
ordinis Tentonici hospitalis in Marburcb vendidi atque dedi Gumpertum
de Aldendorf eo jure, quo michi attinebat, scilicet proprietatis titulo, ad
lucrandum et perdendum in eo cunctisque temporibus vite ipsorum sine
contradictione qualibet quiete et pacifice possidendum. renuncians nichi-
lolominus vero verbo omni juri in ipso hactenus quod habebam.
Acta sunt hec presentibus testibus subnotatis, videlicet Dithmaro
Beselero Bcultheto in Frankenberg, Heinrico magistro civium, Ludewico
juniore de Munechusen, Johanne Gozone, Johanne de Helfenberg, Hein-
rico de Benthrefe, ac pluribus aliis fide dignis. In quorum testimonium
1 5 et röboris firmitatem sigUlum opidi FrankenbergensiB presentibus est ap-
pensum.l
Actum et datum anno domini m? cc?xc?iii?, xvi? kalendas marcii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel beschädigt.
555. Das deutsche haus in Flörsheim verspricht dem ritler Peter
20 Luley von Alzey auf lebenszeit 26 matter kam jährlich.
Alzey 1293 /e6r. 16.
NoB frater Cunradus dictus Luempo commendator fratrum militie 1293
domus Theutonice in Viersheim ^) ceterique confratres ibidem tenore pre-
sentinm profitemur, quod cum strennuo milite Petro dicto Luley de Alceia
25 super universis discordiis nostris inter nos et ipsum decurrentibus fuimus
et sumus concorditer expediti taliter, quod ab assumptione beate virginis
nunc instante ad annum , tunc primo incepturi, predicto Petro militi ad
dies vite sue quovis anno inter duo festa beate virginis , assumptionem
videlicet et nativitatem , xxvi maldra siliginis in domo nostra Wormacie
30 assignabimus , ita quod ea ibidem inveniet et recipi faciet quovis anno,
cum ultra assumptionem supervixerit antedictam. Verum si citra et ante
assumptionem predictam obierit et premortuus fuerit, extunc amplius
nullos redditus suis heredibus assignabimus, sed bona nostra in Heppen-
heim Sita tunc amplius reddituum expertia ad nos liberaliter revolventur.
35Adjectum estetiam, quod cum nos predictos redditus tradiderimus, ut
prelibatum est, absoluti profecto erimus illo anno, et ipse defectum suum
alium, si quem pertulerit, a filiis seu a suis heredibus postulabit. Testes
i\ Frater Conradns Lnmpo erscheint bereits am 28. jnni 129^2 als comthnr zu Flörs-
heim. Baar Hess. Urkunden 2, 46Ö.
27*
febr. 16.
420 1293 m'ärz 1.
antem prediete deeisionis inter nos ordinate saperfuenuit : dominas Fb.
dapifei;, Wemherus Winthero, Sybodo Monxhom tanc scnltetos in Alceia
et Wemherus de Wienheim filius domine Vde , arbitri nostri in predicta
decisione, necnon Petras L&Mdus et Alhardus Longns de Beckelnheim,
arbitri Petri predicti , Willicho Rufiis et Rudewinns de Viersheim , mili- 5
tes ; insaper confrater noster Philippus de Bolandia, frater Gyselbertas,
frater C. dictus Wildefaer, et alii fide digni. In cnjus ordinationis Ordi-
nate memoriam rogavimns et obtinuimus presentes litteras sigillis pra-
dentinm dominorum Ph. dapiferi et Wemheri Wintheronis predictomm
pendulis consignari. Nos Ph. dapifer et Wemherns Winthero predicti ob lo
preces partium sigilla nostra presentibus appendimos in testimonium pre-
missorum.
Datum AlceiO; anno domini m?cc?xciii?, Juliane virginis.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel: 1] dreieckig (stark beachS-
digt); im felde eine geige. 2) abgefallen. 1^
556. Landgraf Albrecht von Thüringen überläset dem deutschen hause
in Griefstedi vier acker landes bei WiUstedt, welche es van dem bisher
damit belehnten Heinrich von Wölkau erkauft hat.
Weissensee 1293 märz 1.
1293 Testamentum suum non bene disposuit, qui terrenis tantum testatur 20
heredibus, quod non faeit Cristum sue substancie coheredem. Hinc est,
quod nos Albertus dei gracia Thuringie lantgravius et Saxonie comes pa-
latmus ad noticiam tam presencium quam fnturorum cupimus pervenire,
quod cum fratres domus Theutonice in Grifstete quatuor agros sitos in
pago ville Willestete erga Henricum de Wilikowe , qui dictos agros a 25
nobis tenebat in feodo^ pro octo marcis usualis argenti conparassent justo
empcionis et vendicionis titulo mediante , nos facta resignacione volnn-
taria predictomm agrorum ad manus nostras per Henricum de Wilikowe
prenotatum pure propter deum sepedictos agros cum onmi fructu et uti-
litate et jure , quod nobis conpetere videbatur in eisdem , predictis fra- 30
tribus in proprium damus et conferimus perpetuo possidendos , noientes
ipsos in hiis agris per nos et nostros successores impediri aliqualiter Tel
turbari. Ut autem nostra donacio robur optineat perpetue firmitatis, hanc
litteram desuper conscriptam sigilli nostri inpressione jussimus conmn-
niri. Hujus rei testes sunt: Henricus de Gruningen, Heidenricus de 35
Gruzzen, milites; Mathias nostre curie prothonotarius et Burchardns
Monetarius in Wiszinse.
Datum et actum Wiszinse, anno domini m. cc. Ixxxxüi., in dominica
qua cantatur oculi mei.
Aus nr. 774 (788) des Marburger copialbuches in Wien. 40
1293 m&rz 1. 4SI
557. Ermengard wittwe des ritters Werner von Besse verkauft dem
deutschen hause bei Marburg ihre guter zu Ober- und Niederbesse.
1293 märz 1.
In nomine domini, amen. Noverint universi et singuli presentinm 1293
5 inspectores , quod ego Ermegardis relicta bone memorie Wemheri de ™'" ^
Besse quondam militis liberaliter et yolnntarie vendidi honorandis yiris
. . eommendatori et fratribus domos Thentonice prope Marcpnrg omnia
et singnla mea bona sita in ntraque villa Besse, que fuemnt michi data
et assignata in dotem , pro quadraginta et daabos marois communis ar-
10 genti Hassonici ipsis cum omni jure et utilitate tam in villis quam extra
yillas, aquis, lignis, pratis, pasenis, ortis, edificiis, areis et aliis juribns
quibuscumque proprietatis tytnio in perpetnnm possidenda paeifice et
qniete, Hermanni, Wemheri, Willehelmi et Eckehardi filiomm meorom,
Gerdmdis, Adelhedis et Cunegondis filiamm meamm ac omniam aliomm
15 herednm meomm oonsensu yolontario et concordi liberaliter accedente et
ipsis rennnciantibns mecom omni juri et utUitati sen proprietati, qnod vel
quas habebant vel habere poterant in bonis snperins memoratis. Faciam
etiam eisdem fratribus de predictis bonis warandiam debitam et consue-
tam. Hujus rei testes sunt : honorandi viri dominus Yolcquinus preposi-
20 tus ecciesie Fritslariensis, dominus Hemeradus cantor, dominus Gonradus
custos , dominus Wemherus de Byehenbach et dominus Bertoldus Gode-
lebi , canonici ejusdem ecciesie ; dominus Thammo miles , Wemherus
frater mens , et quam plures alii fide digni. Et in evidens testimonium
omnium premissorum sigillis honorabilinm virorum dominomm Volquiid
25 prepositi, Hemeradi cantoris, Gonradi custodis, Wemheri de Byehenbach,
Bertoldi et Thammonis militis testium predictomm et Wemheri mei
filii dedi hanc litteram sigillatam. Nos quoque Volquinus prepositus,
Hemeradus cantor, Gonradus custos, Wemhems de Byehenbach, Bertol-
dus Godelebi, Thammo miles et Wemhems predicti ad petitionem domine
30 Ermegardis predicte et heredum ejus nostris sigillis roborari fecimus
presens scriptum in evidentiam omnium predictomm.
Datum anno domini m? cc? nonagesimo tercio, kalendas marcii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel: 1) — 4) bereits früher be-
schrieben. 5} oval; brustbild eines heiligen, darunter eine kniende gestalt; umschr.:
35 S.' BERTOLDI. CAN- FRISLARIEN- 6) oval ; Maria nait dem kinde im brustbijd,
darunter ein betender geistlicher; nmschr. : S' HERMANI* D' BESSE* CANOI-
FRITSL*' 7] abgefallen. 8) dreieckig; im felde drei parallele punctirte querbal-
ken; umschr.: SIGILLYM- WER..ERL DE* VELSPERG*
422 1293 märz 3. — 1293 man 6.
558. Graf Heinrich von Kirchberg überlässt dem deutschen hause zu
Griefstedt guter zu KindeWrück gegen andere zu Söfnmem.
1293 märz 3.
1 293 Ad vitandum fatnra litigia, qne cnpiditas remm mater liciam generat
™"* • incessanter , consilio sane providencie est inductnin , ut ea , que rite ac 5
racionabiliter ordinantar , scripturaram testimonio perhennentur. Qna-
propter nos Henricus dei gracia comes de Kerchberch recognoscimug et
tenore presencium publice protestamnr, quod cum venerabilibus fratribus
hospitalis sancte Marie Theutonicorum Jerosolimitarum (!) in Grifstete
concambium inivirnus et ipsi una nobiscum imernnt, ita videlicet, quodio
ipsis fratribus duos mansos preter quartale sitos in villa Eindelbrncken
et tres curias ibidem dedimus pro duobus mansis sitis in villa Sumeringen
perpetue possidendo et quiete , nullum nobis jus in prefatis bonis reser-
vantes , sed ipsos fratres gaudere volumus omni jure , quod nos et pro-
genitores nostri in dictis bonis actenus dinosdmur habuisse, ita quod a 15
nobis nee ab heredibus nostris in prefatis bonis ipsis liberaliter et provide
dimissis nullum inpedimentum in posterum debeant sustinere. In hnjns
quoque rei certitudinem pleniorem presentem cartam conscriptam dedi-
mus [nostri] sigilli munimine firmiter roboratam.
Acta sunt hec anno domini m. cc. Ixxxxüi.; feria tercia post domini-2d
cam qua cantatur oculi.
Aus nr. 719 (732) des Marborger copialbuches in Wien. Gedr.: Gudenns
Codex 4,|971.
559. Heinrich, Friedrich und Berthold gebrüder von Helmbrechtsdorf
und ihre mutier Sophie verkaufen dem deutschen hause in Griefsledlv^
eine hübe daselbst 1293 märz 6.
1293 Nos Henricus et Fridricuö et Bertoldus fratres dicti de Holeinbrech-
™*" ' tisdorf una cum matre nostra dicta Sophia per tenorem presencium publice
profitemur mansum nostrum situm in Grifstete honorabilibus dominis fra-
tribus domus Grifstete rite et racionabiliter nostro unanimi et liberosü
accedente consensu pro quindecim marcis examinati argenti vendidisse,
ita quod de omni jure super eodem manso habito abrenunciamus. Item
si aliqui faerint ejusdem mansi infestatores, unquam, quod absit, aliqnid
juris sibi super eodem manso usurpantes , si hoc inquam infra terminum
unius anni forte casu contigerit, predictos dominos ab omni inminenti35
periculo, secundum quod dictant jura civilia, exsolvere pollicemur. In
cujus rei evidenciam presentem litteram exinde confectam sigillo hono-
rabilis domini nostri H. dei gracia comitis in Bichelingin dedimus conmu-
nitam.
1293 apr. 2. — 1293 apr. 7. 423
Actum coram hiis testibus : Alberto milite dicto de Harraz, Gonrado
milite dicto de CoUede , Herdeyno milite dicto de Beringen et Fredrico
de Frondorf, qni^hnjas rei, 8i opus fuerit, testimonium perhibebunt.
Datum anno domini m. cc. Ixxxxiii., proxima sexta feria ante letare.
5 Aus nr. 735 (749) des Marburger copialbuches in Wien.
560. 1293 apr. 2.
Nos soror Gerdrudis abbatissa totusque conventus sanotunonialium 1293
Fontis sancte Marie Cysterciensis ordinis Maguntine dyocesis obtento *^''^'
domini nostri . . abbatis in Amisburg consensu vendidimus Conrado
10 Monetario et Markeloni filio Marquardi de Nuueren civibus Wetflarien-
sibus terciam partem omnium bonorum nostrorum tam in villa quam extra
villam Nuueren sitorum, que fuerunt olim Ludewici dicti Grawe. In cujus
rei testimonium dedimus presentes litteras nostri et civitatis Wetflariensis
sigilli munimine sigillatas. Testes : Marquardus de Nuueren, Wigandus
i5Ditthere, Heynemannus Gerberti , Hermannus dictus Selege , Conradus
Grawe, Hartradus Blyde, Conradus de Gatzenfurt, Hartradus de Herlis-
heim, scabini Wetflarienses.
Actum et datum anno domini m? cc? Ixxxx? tercio, üii? nonas aprilis.
Aus orig. -perg, in Marburg (deutscho.) . Beide Siegel abgefaUen.
20 561 . Konrad von Katzenfurih bürger zu Wetzlar überlässt dem deut-
sehen hause hei Marburg einkünfte zu Bartdorf und Kalzenfurth gegen
solche zu Dorlar und Atzbach. 1293 apr. 7.
Ego Conradus de Catzenfurt civis Wetflariensis presenti Scripte pu- 1293
blice recognosco , quod rinterposito seu interveniente concambio dedi et *^'' *
25dimisi, do in hiis scriptis et dimitto dilectis in Gristo . . conmendatori et
fratribus domus Teuthonice apud Marburg bona infrascripta libere et
absolute cum omni jure et dominio , quod habui in eisdem : videlicet
marcam redituum, duos anseres, totidem pullos et duos pullos camispri-
yiales, item duos solides Golonienses, duos anseres, totidem pulloset
30 duos pullos camispriviales in Bartdorf, item quatuor solides cum dimidio
Goloniensium denariorum, libram cere, (duos anseres, totidem pullos et
duos pullos camispriviales in Catzenfbrt. £ converso predicti conmenda-
tor et fratres dederunt michi et dimiserunt dimidiam marcam redituum,
duos anseres , duos pullos et duos pullos camispriviales in Dorlor , item
35 in Adispach decem solides Golonienses et x denarios Golonienses redi-
tuum, libram cere et duos solides Golonienses, que quidembona cesserant
eis ex parte fratris Eberhardi germani mei, et hiis contentus sum. In
cujus rei testimonium et robur sigillum domini . . archipresbiteri et ple-
bani Wetflariensis rogavi et obtinui presentibus apponi.
424 1293 api. 18.
Datum anno domini m? ec? nonageflimo tercio, vii? idns aprilis.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)* Siegel zerlnrochen.
562. Heinrich von Rodersen verkauft dem deutschen hause bei Mar-
burg zwei hüben in Kirchriüe , und Ludolf Groppe verzichtet auf die
von Ermengard von Besse dem genannten hause verkauften guter zu 5
Felsberg^ Besse und Ritte. 1 293 apr. i 8.
1293 Noverint universi inspectores presentium litterarum, quod ego Hen-
^^^' ' ricus dictus de Boderikessen accedente consensu et bona voluntate Luchar-
dis mee uxoris , heredum meorum omnium necnon ErmengardiB relicte
quondam ^domini Wemheri de Besse et dicte Ermengardis omninm liere- lö
dum, domini Hermanni videlicet canonici ecciesie Fritslariensis, Lndolphi
dicti Gropen, Gertrudis sue uxoris, Wernheri de Besse laici, Wilhelmi
Scolaris, Eckehardi, Alheidis et Gunegnndis, vendidi duos mansos, qui
quondam fuerant domini Wemheri de Besse predicti, in Kirciytthe sitos
cum Omnibus suis pertinentiis, domibus videlicet, horreis, areis, silvis, 15
pratis, aquis, pascuis ac aliis pertinentiis, quocunque nomine censeantnr,
. . conmendatori et fratribus domus Theutonice apud Marpurg proprietatis
titulo perpetuis temporibus possidendos. Preterea ego Henricus predictus
cum Omnibus heredibus et coheredibus meis suprascriptis plane ore et
manu renuncio bonis superius memoratis, obligans me . . conmendatori 20
et fratribus memoratis una cum coheredibus supradictis ad faciendam
veram warandiam prefatorum bonorum venditorum , prout justum fuerit
et consuetum. Hujus venditionis testes sunt: dominus Wemherus de
Bichenbach canonicus ecciesie Fritslariensis , Henricus filius Conrad!
Heydenrici, Wemherus de Geismaria, Conradus de Gotensberg, eives de 25
Gasle ; Conradus Bodonis filius, Albertus de Atrio, magister Johannes
notarius civium Fritslariensium, et plures alii fide digni. Item ego Lndol-
phus dictus Grope cum uxore mea predicta plane renuncio omnibus bonis
in Yisberg (1), in Besse et in Bitthe sitis quibuscunque, que bona domina
mea Ermengardis cum consensu aliorum heredum suorum vendidit . . 30
conmendatori et fratribus dicte domus jure proprietatis perpetuo possi-
denda. In cujus venditionis et renunciationis dictorum bonorum eviden-
tiam certiorem nos Wemherus de Bichenbach, Hermannus de Besse ca-
nonici ecciesie Fritslariensis, Henricus de Boderikessen, Ludolphus dictus
Grope et Wemheras de Besse nostris sigillis super dicta venditione con- 35
fectam presentem litteram duximus roborandam.
Datum xiiii. kalendas maji, [anno domini millesimo ducentesimo
nonogesimo tertio.
Ans orig. -perg. in Marburg (deutsche.) . Die fünf Siegel beschSdigt. 1) drei-
eckig; liegender doppelter hansanker; umschr. : S*' L DE« BOD£BIXEN- 40
1293 apr. 23. ^ 1293 api. 28. 425
4) dreieckig; dreifttssiger henkeltopf (groppen), darüber drei blumen; umschr.:
ODENBVE
563. Anno von Schlotheim überlässi dem deutschen hause in Grief-
stedt eine hübe und zwei höfe zu Hausen^ welche Ludwig von Hatten
5 und Hermann von Genselache von ihm zu lehn hatten.
Tennstedt 1293 apr. 23.
Ne ea, que geruntur in actibus temporalibus. vergant in predpicinm 1293
oblivionis, oportunum est ipsa litterarum testimonio confirmari. Prolixitas ^^^'
etenim temporum facta honünnm obnubilat et infuscat. Hinc est , quod
10 ego Anno dictas de Slatheim tenore presencium recognosco ac publice
protestor. quod una cum consensu uxoris mee Mechtildis ac omnium he-
redum meorum venerabilibus fratribus hospitalis sancte Marie Theutoni-
corum in Grifstete dedi mee proprietatis unum mansum in villa, que
Husen nuncupatur, et duas curias ; quem mansum et quas curias Lude-
I5wicus dictus de Husen et Hermannus dictus de Genselache a me feodali
jure possederunt. omni jure feodali et 'nostra proprietate predictis fratri-
bus abrenunciando in bonis supradictis. Ut hoc ratum servetur a poste-
ritate mea, presentem paginam sepediotis fratribus dedi sigilli mei mu-
nimine oonsignatam.
20 Datum Tenstete. anno domini m. cc. xciii., in die beati GeorgU
martiris.
Aus nr. 744 (75&) des Marburger copialbuches in Wien.
564. Konrad von Gudensberg bürger zu Cassel verkauft dem deutschen
orden drei hüben in Ritte. 1293 apr. 28.
25 Noverint universi presentium inspectores, quod ego Gonradus dictus 1293
de Ghodensperg civis in Cassele cum consensu et libera voluntate mee *p'' ^®*
uxoris legitime Elizabet necnon omnium meorum justorum heredum ven-
didi commendatori ac fratribus domus Teutonice tres mansos sitos in villa
Bitte cum eorum omnibus attinentiis justo jure proprietario perpetuis
sotemporibus possidendos. Hujus rei testes sunt: Hermannus de Thonin,
Gonradus Brunonis, Meynwardus de ßamershusen, Hermannus filius
Conradi, Sifridus dictus Sidenswanz et ceteri scabini in Cassele ; SiMdus
filius ßeynardi, Wemherus de Geysmaria, Heynricus filius Gonradi, Lo-
dewicus Sidenswanz, burgenses ibidem. Nos itaque scabini predicti,
35 quia hujusmodi venditio coram nobis facta existit, ad instantiam precum
partis utriusqne sigillum nostre civitatis ad evidentiam et cautelam pre-
missorum presentibus duximus apponendum.
Datum anno domini m? cc? xc? tercio, feria tercia proxima ante festum
beate Walburgis virginis.
40 Ans orig.-perg. in Marburg (deutsche). Siegel zerbrochen.
426 1293 juD. 5. — 1293 Jod. 12.
565. Ritter Werner söhn ritter Werners von Bischhausen verkauft
dem deutschen hause hei Marburg guter zu Gombet und Herbolds-
hausen. 1 293 jun. 5.
1293 Noverint universi presentium inspectores, quod ego Wemherus miles
qnondam filiuB Wernheri militis de Byschoueshusen matnra et moltiplici 5
deliberatione prehabita vendidi religiosis viris . . conmendatori et fratri-
bns domns Thentonice apud Marpurg bona mea in Gvmpeth et in Her-
boldehnsen sita, qne ego et Hermannns de Lewenstein pariter habemns,
eom omnibns et singulis pertinencÜB , videlicet campis , siMs , pascms,
pratis et aliis jnribos qnibnBenmqne , pro tredeeim marcis argenti miehi i(»
plenarie persolutis ipsis fratribuB et predicte domui Marporg qniete et
pacifiee proprietatis titulo in perpetnum possidenda , Hennanni cognati
mei supradicti et aliornm fratmm Bnornm seu herednm, Yrmengardis
nxoris mee legitime , matris mee neenon aliornm heredum meoram om-
nium consensn volnntario liberaliter accedente et ipsis mecnm rennneian-i)
tibns onmi juri, proprietati et ntUitati, qnod vel qnas habebant vel habere
poterant in ipsis bonis. Promisi qnoqne predictis fratribns de ipsis bonis
facere warandiam debitam et consuetam. Hiyns rei testes snnt : Bern-
hardus CeleVarius de Fritslaria sacerdos, Wemhems miles de Swensberg,
Sybodo de Ithere, Lodewicns dietns Matz, Otto dietns MyI, Terkiz, Hein-20
ricus de Engelgiz , Albertus comes, et quam plures alii fide digni. Ad
firmiorem etiam rei evidentiam supradictis fratribns presentem litterain
dedi mei sigilli munimine roboratam et nichilominus eandem petivi Wern-
heri militis de Swensberg et Hermanni de Bumerode cognati mei sepe-
dicti *) sigillomm munimine roborari. Nos quoque Wemhems miles de 25
Swensberg jet Hermannns jam predicti nostra sigilla presentibus appo-
suimus in testimonium veritatis.
Datum anno domini m? cc? xc? tertio, in die Bonifaeii.
Aus orig. -perg. in Marburg (deutscho.). Die drei Siegel abgefallen.
566. Der hochm eisler des deutschen ordern gestattet dem Vorsteher^
der neuer dir^s zu Wetzlar gegründeten ansiedlung des ordern^ tion
den einkünften derselben die schulden des ritters Dimar zu zahlen und
dessen letzten willen zu vollstrecken, auch den bau der begonnenen
kapelle zu Wetzlar zu vollenden. Marburg 1293 jun. 12.
1293 Nos frater Conradus de Fuhtwangen magister hospitalis sancte Marie ^^
Theutonicomm Jerosolimitani eoram universis recognoseimns et protesta-
1) Hermann TOn Romrod ist dieselbe person , welche vorher Hermann von Löwensteio
genannt wird. Vgl. ZeitBchrift f. heas. Gesch. n. Landesk. Nene Folge 2, 60.
1293 Jnl. 7. 427
mar publice per presentes, qnod accedente mataro fratrnm noBtrorum
consilio fratri Gotfndo, qnem novelle plantacioni Wetflarie instanrate
prefecünuB, solyendi testamentom et debita domini Dyemari militis bone
memorie nostri benefactoris ') et cappellam de novo ibidem inchoatam
5 construendi et perficiendi de boniB eidem domni cedentibas ad consilium
domini Waltheri quondam ibidem plebani noBtri Bpecialis anctoritatem
nostram dedimus et comniBimns in hÜB scriptis, inhibentes diBtrictiuS; ne
qua fiat vendicio, permatacio, diBtractio vel alia qnaliBcumqne alienacio
bonorum eidem domui Wetflarie assignatorum vel aBsignandorum Bine
10 consilio et conBenBu domini Waltheri predicti et nostra auctoritate spe-
ciale Yolumus eciam, ut perfecta structura predicte cappelle pro divino
officio habendo sacerdos frater ordinis, cum idem dominus Waltherus
requisiverit , instituatur ibidem. Testamento vero et debitis persolutis,
cappella quoque consummata, si quid supra necessitatem fratrum ibidem
15 pro tempore existencium residui fuerit, ad usus domus Marpurg volumus
ministrari. In cujus rei evidenciam sigillum nostrum presenti scripto
duximuB appendendum.
Datum Marpurg, anno domini m? cc? xc? üi?, pridie idus junii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)* Siegel abgefallen.
20 567. Das Augttstinerklosler zu Erfurt einigt sich mit dem deutschen
orden daselbst wegen des geschehenen abbruches der Annenkapelle bei
der Nicolaikirche zu Erfurt. Erfurt 1293 jul 7.
In nomine domini, amen. Nos frater Henricus de Guttem prior [frar- 1293
trum Heremitarum] 2) et conventus ejusdem professionis ordinis sancti
25 Augustini in Erfordia recognoscimus et tenore presencium publice pro-
testamur, quod causa, que inter religiöses viros proyincialem domus
sancte Marie Theutunicorum per Thuringiam et sue professionis fratres
in Erfordia ex parte una et nos et nostrum capitulum ex parte altera ver-
tebatur pro quadam cappella in honore sancte Anne dedicata, que siqui-
30 dem cappella cum cimiterlo , in quo sita fuerat , ad parrochiam sancti
Nicolai pertinet et pertinuit ab antiquo , quam quippe cappellam nos et
nostri fratres destruximus dissolventes, ex consensu partis utriusque con-
posita est concordia amicabili in hunc modum , quod nos restituimus pro
firmitate concordie parrochie sancti Nycolai predicte unam campanam,
35 unum librum missalem et preparamenta sacerdotalia, que ad dictam cap-
pellam sive ecclesiam pertinebant ; et pro habundandori firmamento con-
cordie inpeticioni pro lignis . lapidibus et lateribus , quas de dicta cap-
1) Offenbar der in nr. 288. 360. 399 als wolthäter des ordens erscheinende bnrgmann
zn Kalsmunt.
40 2) Diese aus versehen weggebliebenen werte stehen richtig im eingang des transsnmptes.
428 1293 jul. 9.
pella accepimns, dictns provineialiB et fratres sni penitns quantam in eis
renuncciant , prout iii litteriB eonim inde eonfecÜB plenioB eontinetiir.
Anniiimus eciam voluntate unanimi et oonsensn, nt fratres ordinis domns
Theatanice sacerdotes Bupradicti possint in soUempnitatibnB sui ordinis
et ecclesie sancti Nicolai predicte in cimiterio sancte Anne , in quo dicta »
cappella sita fherat; predicare absqne inpedimento qnolibet rerbnm dei.
Promittimns insnper pro nobis et nostris BnecesBoribns Btipnlacione publica
bona fide amiciciam et prenotatam conoordiam altematim irrefragabiliter
observare. Hnjus rei et concordie testes sunt : dominna Syffridas prepo-
sitaB in Schillen, dominuB Bertoldus prior in Flawe et dominnB Meynhar-i'^
das conmendator in Egra fratres ordinis Theutunicoram, frater HenricoB
de Hemersleybin prior et frater Gonradus de Wyssenfeld domus in Gotha
ordinis sancti Angastini, magister Gotscalcns Pamas canonicos ecclesie
sancti Seaeri Erfordensis, Gerwicas de MoUestorf, et quam plnres alü
fide digni. In hajas concordie habandanciorem certitudinem et firmitatem i^
presentem litteram sigillo nostro nna cam sigillo proviocialis ordinis
Theatunicorum antedicti dedimas roboratam.
Erfordie, anno domini m? ducentesimo nonagesimo terdo, nonas jnlü.
Aug transsumpt auf perg. in Marburg (dentscho.), anageBtellt auf bitten deä
deutschen hauses in Erfurt 1333 iiii idns septembris (sept. 10) von Henricus de We-^
birstete decanus ecclesie sancti Seueri Erfordensis. Siegel oyal ; sitzender biBcbof ;
umschr. : S- HETRICI. DECANI- ECC . . . SCI- SEVERI- ERFORD'
568. Hermann von Felsberg verkauft dem deutschen hause bei Mar-
burg guter zu Langenvenne. 1 293 jul. 9.
1293 In nomine domini, amen. Ego Hermannas filias Eckehardi militiss:
^^ ' * dicti de Yilsberg ad notitiam tam presentiam quam futaroram cupio per-
venire, qaod accedente consensa et bona volantate Canegundis mee nxo-
ris, commanicata manu, accedente etiam consensu Eckehardi et Her-
manni meorum heredam vendidi . . commendatori et fratribus domns
Theutonice apud Marparg omnia mea bona in Longo Yenne sita cum om-^
nibas jaribus dictorum bonorum, videlicet domibns, horreis, areis, silvis.
nemoribus, aquis, pratis, pascuis et aliis suis pertinentiis qnibuscunque.
quocunque nomine censeantur, proprietatis titulo perpetuo possidenda.
ita quod mensuratum mansum solvant pro duodecim marcis argenti gene-
ralis , renuncians dictis bonis cum meis heredibus snpradictis , dans in 3;
manus . . commendatoris et fratrum prefate domus apud Marpurg dicta
bona libere et solute, obligans [me cum uxore predicta litteras per pre-
sentes ad faciendum . . commendatori et fratribus prefatis warandiam
dictorum bonorum loco et tempore oportuno, prout justum fuerit et con-
suetum. Nos vero Eckehardus pater dicti Hermanni, Fredericus et £cke-4o
]293o€t. 15. 429
hardas fratrea ipsins Hennanni fidejabemns et obligamus nos cum dicto
H^rmanno pro debita warandia facienda et quod heredes prefati Her^
maimi, qm adhne non renanoiavenrnt, renunciabimt dictis bonis^ quando-
cunque possunt renunciare libere snis bonis , et ne aliqui occnpent vel
5 inpetant bona supradicta. Hujns rei testeg sunt : Lugelinas , Bertoldus
et Hermannas dicti Meysenbuch, castrenses ; Johannes de Harlon, Biper-
tus de Bretenlo, Volpertus Worbom, Heydenricas famulus Herberti,
Henricus de Cruthusen, cives in Yilsberg, et plures alii fide digni. Ego
etiam Hermannus predictus recongnosoo, dominum . . commendatorem
10 me de totali ista pecunia pagavisse. In quorum omnium evidentiam cer-
tiorem ego de Yilsberg sepedictus meo sigillo una cum sigillo civium in
Yilsberg procuravi presentem litteram super dicta venditione confectam
sigillari. Nos vero scabini in Yilsberg ad preces sepefati Hermanni no-
strum sigillum apposuimus isti carte.
15 Actum et datum vii. idus julii, anno domini millesimo ducentesimo
nonogesimo tertio.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Siegel: 1) dreieckig: gehörnter
heim, an den hörnern mit lindenblättem geschmückt, ganz gleich dem helme land-
graf Heinrichs I. auf dessen reitersiegel , darunter eine fUnfblätterige blume;
20umschr.: SIGILLYM- CIVITATIS- DE- WILSBEG(!)- 2) dreieckig; drei parallele
schraffirte querbalken, von denen der unterste, mit der spitze des Schildes zusam-
menfallend, als dreieck erscheint, darüber ein yon links nach rechts schräg herab-
laufender balken ; umschr.: S-' HERMANNI- DE- WELSSPEKG-
569. Walther gewesener pfarrer zu Wetzlar bestimmt einkünfle zu
25 Wetzlar und Lützellinden zur beschaffung von schuhen für die armen
und überträgt die ausführung dem caplan und comthur des deutschen
hauses zu Wetzlar. 1293 ocL 15.
In nomine domini, amen. Ego Walterus quondam plebanus Wetfla- 1293
riensis omnibus presens scriptum intuentibus in perpetuum cupio esse
ponotum, quod Sana deliberacione prehabita, [conpos mentis et corporis
dedi , contuli et assignavi , do in hiis scriptis , confero irrevocabiliter et
assigno trium marcarum redditus, que cedunt michi de domo, que vocatur
Stella, in foro ferri Wetflarie sita sive de bonis equivalentibus per Con-
radum Monetarium civem Wetflariensem aut heredes suos in restaurum
35seu reconpensationem trium marcarum predictarum michi alias extra
muros icivitatis predicte assignandis certissime , item decem maldra sili-
ginis annui reditus mensure Wetfiariensis de curia Wemheri Lucardis in
Lvzillinden, que vulgariter dicitur Yryhob, in usus pauperum omnimode
convertenda ; volens et ordinans, ut de predictis tribus marcis et decem
4omaldris ailiginis redituum conparentur et emantur calcei pro tanto,
oct. 15.
430 1293oet. 18.
quanto de hiis potenmt conparari ; ita videlicet, quod in die animarnin sanc-
tamm singulis annis dentar pauperi cnilibet duo calcei dono elemostne
perpetüo propter denm. Hnjns antem donaeionis execntores eligo et con-
stitno per preBentes dilectoB in Cristo capellannm sive sacerdotem et . .
conmendatorem sen vicem ejus gerentem, qui faerint pro tempore in 5
caria sive domo TeutlionicaWetflarienBi, quonun fidei et consdentie oon-
mitto bona fide , nt divine karitatis intnitu premisBa fideliter exeqnantar
et procurent fieri cum effectu, prout salnti anime mee viderint expedire
et sicnt coram deo reddere de hiis in die debeant novissimo rationem.
Si yero, quod absit, negligentes in hiis fuerint vel remissi, volo extunc et lo
ordino, quod in penam hujusmodi negligentie honorabiles yiri . . decanns
et capitulum ecclesie Wetflariensis necnon judices , scabini et consoles
ibidem plenam habeant potestatem exigendi, requirendi et toUendi penitas
reditus memoratos, ita quod medietas redituum hujusmodi in usus et oma-
tum ecclesie predicte, reliqua vero medietas in usus pauperum infirmorum 15
hospitalis apud Wetflariam convertatur difficultate et contradictione qoali-
bet non obstante ; et hoc tociens, quociens in hiis fuerint negligentes. In
cujus rei testimonium* et robur conscribi feci presentes litteras ecclesiamm
Wetflariensis et Aldenburgensis sigillorum munimine, que apponi rogavi,
et meo sigillo proprio sigillatas. Nos . . decanus et capitulum ecclesie Wet- 2o
flariensis, magistra et conventus ecclesie in Aldenburg recognoscimus, nos
ad preces domini Walteri quondam plebani supradicti ecclesiamm nostra-
rum sigillapresentibus appendisse litteris in robur et testimonium veritatis.
Datum anno domini m? cc? Ixxxx? tercio, idus octobris.
AoB urig.-perg. (A) in Marburg (deutscho.)- Die Biegel zerbrochen. Ein 25
zweites orig.-perg. (B) in Wetzlar (Stadtarchiv I A 38]. Gedr.; Gadenus Codex
5, 96 (nach B).
570. Abi Heinrich von Hersfeld überlässt dem deutschen hause zu
Griefstedt eine hübe daselbst^ welche Heinrich von Helmbrechlsdorf von
ihm zu lehn trug, Erfurt 1293 od, 18. 30
•
1293 Henricus dei gracia Hersfeldensis ecclesie abbas notum esse cupimus
universis Cristi fidelibus et constare, quod nos ob divinam remuneracionem
et ob honorem beate et gloriose virginis Marie unum mansum situm in
Grifstete, quem Henricus de Helinbrechtestorf a nobis possedit, contulimus
conmendatori et fratribus domus in 6rifstete Theuthonice cum omnibus 35
ejus pertinenciis jure hereditario in perpetuum possidendum pacifice et
quiete ; ita tamen , quod dicti fratres unum talentum cere nobis in feste
sancti Martini anno quolibet inde solvant.
Datum Erfordie, anno domini m. cc. xciii., xv. kalendas novembris.
Hujus rei testes sunt: Bertoldus prepositus in Memeleibin, Th. camel^rius 40
oct. 18.
\
\
N
V
v
1293 oct. 18. — 1293 oct. 29. 431
noBter , Eberhardas de Mylrode miles et Th. de Wimaria hospes noster,
civis Erfordensis.
Aus nr. 730 (744) des Marborger copialbuches in Wien.
^ 571. Abi Heinrich von Hersfeld überlässt dem deutschen harne in
Griefstedt 2wei hüben ^ eine zu Griefsiedt und eine zu Hausen^ welche
Hermann von Genselache und Jutta von Hausen von ihm zu lehn trugen.
Erfurt 1293 oct. 18.
HenricüB dei gracia Hersfeldensis ecclesie abbas notum esse cupimns ^^^^
lOuniversisCristi fidelibus et constare, quod nos ob divinam remuneracionem "'''
et ob honorem beate et gloriose semper virginis Marie dnos mansos com
Buis pertineneiis , quorum unus in villa Grifstete et alter in Husen est
Situs , quos Hermannus de Genselache et honorabilis domina yidua Jutta
dieta de Husen ae sui filii a nobis possederunt, contulimus conmendatori
15 et fratribus domus Theutonice in Grifstete jure hereditario in perpetuum
possidendos paeifice et quiete; ita tarnen , quod dicti fratres unum ta-
lentum cere nobis in feste saneti Martini anno quolibet inde solvant.
Datum Erfordie, anno domini m. cc. Ixxxxiii., xv. kalendas no-
vembris. ^)
20 Ans nr. 755 (769) des Marburger copialbuches in Wien.
572. Das deutsche haus bei Marburg verspricht dem pfarrer Konrad
zu Wolfshausen geioisse einkünfle daselbst auf Ubenszeit und nach
seinem tode die feier seines Jahresgedächtnisses. 1293 oct. 29.
Nos frater Conradus de Manderen commendator ceterique fratres ^^^^
25 hospitalis sancte Marie Theutonieomm Jerosolimitani domus apud Mar-
purg tenore presentium recognoscimus et publice profitemur , quod nos
domino Conrado sacerdoti , nostro familiari , plebano in Wolfeshusen de
bonis nostris ibidem sitis , que quondam fuerunt Conradi de Domo Lapi-
dea civis Marpurgensis , dare et ministrare promisimus annis singulis,
30 quamdiu vixerit , tria maldra siliginis mensure Marpurgensis. Ipse vero
unum maldrum de hiis tribus predictis jam resignavit et ad consolationem
fratrum nostri conventus deputavit , ita quod in ultimo sabbato ante ad-
ventum domini officium de gloriosa virgine Maria mediantibus organis
soUempniter celebretur. Postquam vero idem Conradus decesseritl, anni-
35 yersarius suus celebrabitur cum soUempnitate consueta , in quo videlicet
anniversario idem maldrum siliginis in sue anime memoriam expendetur.
Duo quoque maldra residua post mortem suam ad usus fratrum similiter
1) Folgen die selben zeugen wie in nr. 570.
432 1293 HOT. 5. — 1293 dec 21.
omyeitentor. In cujus rei testimomiim eidem preseiis scriptom em
ngflU nostri appensione dnximns porrigendiim.
Datom amio domini m? oe? xc? tercio, in cimstino i^KWtolonim St-
manis et Jnde.
Ans orig.-peii^. in Karbnig dentaeho. . Sieg«! abgeCülen. S
573. Wiegand Stubenac canonicum zu Frilzlor umd pfarrer zu Ben^
tref erldssi dem deutschen hause in Marburg einen iheü der summe,
für welche er demselben die pfarrguter zu Bentref terpachtet hatte.
1 293 nov. 3.
1293 Ego Wigandns dictns Stnbenac canonicns eociesie FritBchelariensis iv
et plebaans in Bentref tenore presentinm recognosoo , qnod com par-
rodnalis ecclesie mee in Bentref predicte omnes redditns pro eerta pen-
sione religioeis viris . . eonmendatori et finatribns domns Thentoniee in
Marpnrg ad Yite mee tempora locayerim, nt in instnnnento snper hoc &cto
plenins edoeetor, et com annnatim dnodedm tdenta denarioram Mar-u
pQ]lg;en8inm michi ponigere teneantnr, ego nndedm tdentis contentns
ero et com nno tdento residno ipsis fratribna propinabo. In cnjns rei
testimoninm eisdem fratribns presens scriptum ponigendnm duxi sigiilli
mei robore communitum.
Actum anno domini m? ec? xc? terdo, in crastino animarom. ys
Ans orig.-perg. ia Harburg deataeho.;. Siegel oral; brostbüder iweier hei-
Hgen , YOB denen der eine einen biBcho&stab , der andre einen schlSssel trigt , dar-
nnterbnutbfld eines betenden; nmackr.. S- WIGAKDI- CANONICI« FBITSLAR-
ECCE.
37 i. Graf Friedrich von Rabenswald schenkt dem deutschen hausen
in Griefstedt eine hübe zu Buche! . Wiche 1293 dec. 21.
1293 Testamentum suum nou bene disponit , qni terrems tantum testatar
^ ' heredibus, quod non fatur Cristum sue substancie ooheredem. Hine est,
quod nos Fridricus dei gracia oomes dictus de Barenswalt tenore preeen-
dum recognosdmus pubfioe protestando , quod wiMicnm quendam sitom 3«^
in TÜla, que ▼oeatar Budielde, quem a nobis Ekkeardus dictus de Kane-
werfen et suus frater Henricus in feodo possederunt , reagnatom nobis
ex parte ipsorum fiatmm predictonim propter malum statum terre per
Friderieum dictum de Aroldeahusen et Brunonem dictum Vnruwe , facta
▼ero resignadone aviris sepedictisTenerabiMbus firatribus hospitalis sancte 35
Marie Theutradcorom fimtrum in Grifistete dedimus pro[Hietatem in pre-
diclo manso ipso perpetuo possidendo . omni jure feodario et proprietajio
abrenundando in manso sepedicto , nolentes ipsos predictos fratres per
1294. — 1294inilrz27. 433
■
nos et nostros successores nullatenus vel aliqualiter impediri. In cujus
rei testimonium ac certitudinem presentem litteram dedimus predictis
fratribns nostri sigilli munimine roboratam.
Datum Wie, anno domini m. cc. xciii., in die beati Thome apostoli.
5 Testibus presentibus prenotatis, videlicet fratre Gonrado de Aroldes-
husen et Brunone Vnruwe.
Aus nr. 732 (74»)) des Marburger copialbuches in Wien. Gedr.: Gudenus Codex
974. 4,
575. Die söhne des Johann Blendigans verkaufen dem deutschen
^ö hause in Reichenbach guter zu Niederweissenbach. 1294.
Notum Sit Omnibus presentem paginam inspecturis , quod nos fratres ^^^^•
filii Johannis Blendigansi , Nycolaus plebanus de Vredelant videlicet et
Bertoldus , una cum consensu matris nostre et fratiiim nostrorum vendi-
dimus bona nostra , que habuimus in inferiori villa Wizinbach , fratribus
lödomus Tevtonice in Rychenbach integraliter omni jure proprietario in
perpetuum libere possidenda. Hujus emtionis testes sunt : dominus Jo-
hannes Winze plebanus in Liebtino we , Hartradus miles de Rychenbach,
Gerlacus de Kapella , Siffridus Bavrus , Conradus de Rethrode et Hen-
ricus filius suus , Ditmarus magister civium,^et alii fide digni. Et ut hec
20 finna et rata habeantur, presentem litteram munimine sigilli domini pre-
positi de Germarrode et sigilli plebani de Lichtinowe necnon sigilli Har-
tradi militis de Rychinbacb duximus roborandam. Preterea fidejubemus
et promitthnus pro matre nostra et pro fratribus nostris ac omnibus here-
dibus nostris, fratribus prenotatis de bonis venditis facere warandiam.
2'> Datum anno domini millesimo. dcc? Ixxxxiüi?
Aus dem durch feuchtigkeit sehr beschädigten orig.-perg. in Marburg (deutscho.) .
Siegel abgefallen.
576. Hartmann^ Werner und Konrad gebrüder von Gershausen ver-
kaufen dem deutschen hause bei Marburg ihre guter zu Sondheim und
30 Unshausen, 1294 märz 27.
Noverint universi et singuli, ad quos presentes littere pervenerint, J294^
quod nos Hartmannus miles, Wemherus et Gunradus fratres dicti de
Gerrettichusin de bona voluntate et consensu uxorum nostrarum ac aliornm
heredum nostrorum bona nostra in villa Sunthem sita, decem et octo solidos
35denariomm monete Hassie legalium annuatim solvencia cum omnibus
suis attinenciis ac alia bona nostra in Vnshnsin situata, de quibus colonus
eorundem bonorum octo solidos predictorum denariorum hactenus reddere
consuevit pensionis nomine annuatim , cum omni integritate, proprietate,
Hesa. Urknndenbaoh. I. 28
434 1294 apr. 27.
fructu seu juribus , quibus utrobique in dictis bonis, videlicet Sänthem et
Vnshusin. usi sumuB hucusque, vendidisse pro duodecim libris denariorum
Hassie legalium, et per presentes bonorum ipsorum proprietatem seu pos-
sessionem resignamus ac supraportamus ad utilitatem commendatoris ac
fratrum domns Teuthonioe apud Marburch jure perpetuo feliciter possi- ^
denda, promittentes nichilominus omni dolo prorsus remoto fratribus ante-
dictis facere warandiam , quandoeunque necessitas exegerit et requisiti
fuerimus super eo. In cujus rei certitudinem ac evidentiam pleniorem
presentes litteras sigillo proborum vironim consulum ac universitatis
opidanorum in Battenburch rogavimus consignari, advocato ad hoc testi-^^*
monio scilicet Gerlaci dicti de Redichusin , Herraanni filii ejusdem , Cun-
radi dicti de Wefinbach, ac fide dignorum plurium aliorum.
Actum et datum anno domini millesimo ducentesimo nonagesimo
quarto, sexto kalendas aprilis.
Aus orig.-perg. in Marburg (dentscho.). Auf der rückseite steht von hand des 1^
XIV. jahrh.: Emptio reddituum in Suntlieim et bonorum in Vnshusin a ft^tribus de
Gerhareghnsin. Siegel abgefallen.
577. Johann von Homberg verkauft dem deulschen harne bei Marburg
guter zu Gombet und Bergheim, 1294 apr. 27.
1294 In nomine domini, amen. Noverint universi tam posteri quam pre- 20
*^^' ^' sentes , quod ego Johannes dictus de Hoenberg de consensu et consilio
domini mei Widekyndi militis dicti Wackermule vendidi commendatori
et fratribus domus Theutonice apud Marpurg omnia mea bona in Gviu -
phede et in Bercheim sita cum omnibus suis juribus , aquis, pascuis, sil-
vis. pratis, agris cultis sive incultis, novalibus et aliis pertinenciis quibns- ^'*
cumque pro triginta marcis et una usualis argenti proprietatis titulo
perpetuis temporibus possidenda, obligans me prefatis fratribus apnd
Marpurg ad faciendum warandiam dictorum bonorum loco et tempore,
quandocumque et quocienscumque fiierit oportunum^ renuncians universis
prefatis bouis libere et solute. Hujus yenditionis et renunciationis bonorum 30
omnium antedictorum testes sunt: dominus I(eynhardus plebanus in
Hoenberg) nobilis Otto deValkenberg et prefatus miles Widekindus dictus
Wackermule ; preterea Henricus de Hebeide, Wigandus Vozsagel, Thile-
mannus de Gerwineshagen , Sifridus MonetariuS; Bertoldus Bohemus,
Henricus prope Montem, Thetmarus Comes, Wigandus Gellerarius ceteri-35
que scabini oppidi Hoenberg, et plures alii fide digni. Geterum quia ego
prefatus Johannes sigillo careo, in robur et testimonium perpetuum sigillis
ndelicet domini mei Widekindi Wackeimulen et civium in Hoenberg pro-
curavi presentem litteram roborari.
Actum et datum v. kalendas migi, anno domini m? co? xciiii? 40
Aus orig. -perg. in Marburg (deutsoho.J- Beide Siegel abgefallen.
Jon. 7
. 1294 Jan. 7. -^ 1294 Jan. 19. 435
578. Graf GoUfried von Ziegenhain überlässl dem deutschen hause
bei Marburg guter zu Schreufa auf bitten des bisher mit denselbe^i be-
lehnten ritlers Ludwig Kalb. 1S94 jun. 7.
No8 Gotfridus comes de Cygenhan recognoßcimus et tenore presen- 1294
5 cium publice profitemur , quod prehabita matura deliberacione , cum con-
Bensii et voluntate nnanimi domine Mehthildis eollateralis nostre bona
nostra in Sehronfe sita cum omnibus Buis pertinenciis , hominibuB ^dde-
licet, areis, Bilvis, campis, pratis, aquis et aliis suis juribus quibuscunque.
que inquam bona Lodewicus miles dictus Uitulus nobis specialiter dilectus
10 a nobis in feodo habuisse dinoscitur, religiosis viris . . commendatori et
fratribus hospitalis sancte Marie TheutonicorumJerosolimitani domusapud
Marpurg propter deum et ad preces Lodewici militis predicti appropria-
vimus et jure proprietario in perpetuum possidenda porreximus et por-
rexisse seu donasse nos recognoscimus in hiis scriptis. In cujus nostre
1 5 donacionis testimonium . . commendatori et fratribus predictis presentem
litteram porrigendam duximus nostri sigilli munimine roboratam.
Datum anno domini m? cc? xc? iiii?, vii? idus junii.
Ans orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel beschädigt. Gedr.: Wenck
Hess. Landesgesch. 2, 237.
20 379. Graf Reimbold von Solms entsagt zu gunsten des deutschen
hauses bei Marburg seinen ansprachen auf guter zu Odenhausen und
Blasbach. Wetzlar 1 294 jun. 1 9.
Ego Reymboldus comes de Solmese presenti scripto publice recog- 1294
nosco, quod sana deliberatione prebabita renunciavi et in biis scriptis
25 renuncio plane, sinpliciter et expresse omni actioni, que michi conpetebat
seu conpetere videbatur quoquo modo super bonis quibuscunque apud
Vdenhusen et in Blaspacb sitis ubicunque , que sunt et esse dinoscuntur
commendatoris et fratrum domus Teutbonice apud Marpurg. Promitto
eciam et promisi bona fide, quod nunquam predictos fratres in bonis pre-
30 dictis yerbis vel factis inpediam seu inpetam ullo modo, et si forte , quod
absit, ab aliquibus vel ab aliquo fratrum meorum super hiis fuerint inpe-
titi, ab inpetitione tali reddam et faciam eosdem fratres liberos penitus et
immunes. In cujus rei testimonium et fidem sigillum meum duxi presen-
tibus appendendum. Testes sunt : Conradus de Solmese patinius mens,
35 Walterus quondam plebanus Wetflariensis, et quam plures alii fide digni.
Actum et datum Wetflarie, anno domini m? cc? Ixxxxiiii?, sabbato ante
festum sancti Johannis baptiste.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Das runde reitersiegel sehr beschä-
digt; umschr.: S BOLDI- RCfl-
28»
jun. 19.
436 1294 Jan. 21.
580. Das Idoster Gellingen übergiebt dem deutschen hause in Grief-
siedl eine hübe zu Hatisen. Gellingen 1 294 jun. 21 .
1294 ]^e ea, que geruntur in actibas condicionatiS; a labili mente hominiu]]
""'* ' elabantur, oportunum est ipsa litteris et testibas confirmari. Hincest.
quod no8 Rukerus prepositus, Th. decanus totusque oonventas dominomiD &
ecclesie sancti Wicperti Ib Gelingen tenore presencium recognosdinns
publice protestando , quod unum mansum sitam in Husen , qaem relicta
Jutta ^] ac heredes ejus a nobis jure hereditario possederunt , contnlimus
* honorabilibus fratribus domus Theutonice in Grifstete cum omni jnre.
quo relicta predicta Jutta ac heredes ejusdem a nobis utebantnr et po8- 1'
sidere eundem mansum videbantur, in perpetuum possidendam ; ita
tarnen , quod predicti fratres unum forensem brazii et dimidium fertonem
in festo Walpurgis et quatuor solides denariorum monete Wiszenseensis
in die Andree annis singulis inde solvant , nolentes fratres memoratos a
nostri^ successoribus inpediri. In cujus rei certitudinem presentem pa^-'
nam dedimus sepedictis fratribus nostromm sigillorum munimine oon-
munitam.
Datum Gelingen, anno domini m. cc. xc. iiii., in die Albani martiri>
xi. kalendas julii.
Aus nr. 749 (763) des Marburger copialbuches in Wien. -
581. Das deutsche haus zu Griefsledt verspricht von einer ihm fiber-
lassenen hübe zu Hausen dem kloster Gellingen jährlich gewisse ab-
gaben. Griefsledt 1294 jwn. 21.
1294 Nos frater Gotfridus conmendator ceterique fratres domus Theutonice
in Grifstete tenore presencium recognoscimus ac publice protestamnr. •
quod unum mansum situm in villa Husen, quem relicta Jutta ac sui heredes
a domino preposito Rukero et toto conventu de Gelingen possederunt
jure hereditario, quem mansum cum omni jure pio(!) predicta relicta ac sui
heredes possidere videbantur, dictus dominus prepositus Rukerus ac totus
conventus dictus ecclesie sancti Wiperti in Gelingen nostre domoi ac-'^
fratribus nostris predictis contulerunt in perpetuum possidendum: ita
tarnen , quod in festo Walpurgis unum forensem brasii et fertonem dimi-
dium ^j ac in festo Andree apostoli quatuor solides denariorum Wizen-
seensium annis singulis preposito persolvamus et conventui memorato. Et
in hujus rei certitudinem sigillum nostrum apposuimus ad presentes.
11 Hier wie in der folgenden nrk. wol die in nr. 571 gentnnte JatU von Hanften
2) Die Worte lauten in einer unter der vorläge stehenden, mit dieter ^eichzeitigeo
deut.vciten Übersetzung: Eynen martscheffll malczes unde eyn halbin Tiidnng.
jun. 21.
1294 jun. 27. — 1294 jul. 8. 437
Datnm Grif stete, anno domini m? ce? xc? quarto, in die Albani mar-
tiris xi. kalendaB julii.
Aus abschr. des XIV. jahrh. auf pap. in Marburg (deutscho.).
582. Heinrich und Osperi von Münchhamen bürger zu Frankenberg
b verkaufen dem deutschen hause bei Marburg fünf matter vogthafer
jährlich zu Kirchhain und Niederwald. 1294 jun, 27.
No8 Heinricus dictus de Mynichusen et Hospertas filius mens cives 1 294
in Frankenberg tenore preseneium recognoseimus et publice profitemur, ^""'
quod Sana deliberacione prehabita, unanimi consensu rite et raeionabiliter
1 0 vendidimns religiosis viris . . commendatori et fratribus domus Theuto-
nice apnd Marpurg redditus quinque maldrorum avene dictos vulgariter
foudhavere, quos habuimus in villis Gbircban et Niderwald, omni eo jure
et dominio , quo ipsos usque modo dinoseimur possedisse seu possidere
poteramus, pro octo marcis denariorum Aquensium pecunie numerate.
15 Ego quoque Hospertus jam predictus promisi fide data et promisisse me
recognosco eisdem fratribus de dictis redditibus warandiam debitam fa-
cere et consuetam. Hujus vendieionis nostre testes sunt assumpti : Lode-
wicus et Lodewicus de Mynichusen , Heinricus dictus Niger , scabini ;
Volpertus dictus Engetze et Jacobus dictus Goz cives in Frankenberg
20 cum aliis quam pluribus fide dignis. In cujus rei testimonium et robur
. . commendatori et fratribus sepedictis presentem litteram porrigendam
duximus sigillo universitatis civium in Frankenberg communitam. Nos
quoque universitas civium predicta recognoseimus , nos ad preces Hein-
rici et Hospeiü nostrorum concivium predictorum sigillum nostrum pre-
25 sentibus appendisse.
Datum anno domini m? cc? xc? quarto , v? kalendas julii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Siegel abgefallen.
583. Pfalzgraf Otto herzog von Baiern dotirt den Elisabethenallar
in der kirche des deutschen ordern zu Marburg mit hundert mark^
30 wofür ein besonderer priester gehalten werden soll,
Straubing 1294 jw/. 8.
Nos Otto dei gratia palatinus comes Reni, dux Bawarie , presentibus 1 294
profitemur, quod cum jam diu aspirata nostre devotionis intencio, que ad ^^^' ^'
reliquias sancte Elyzabeth in laudem creatoris altissimi nostris et karis-
.35 simorum fratrum nostrorum intentis precordiis devocius excitat mentem
nostram , ut puta qui de ipsius sumus sacro sanguine propagati , queque
etiam nostris temporibus inter hujus illecebris mundi angustias suis laude
dignis meritis obtinuit choris celestibus sociari , in memoriam progeni-
438 1294Jal. 25.
toram nostronim et ob »alntein yrrorum nostre genalogie, qnoniin nomina
volnmus registrari, altare Bancte Elizabeth in moDa9terio Marbarcb cnn
centum marcis argenti Rat. *) ponderis de consenga predietornm fratrniQ
nostrorum Lvdwici et Stephan! , que quidem centum marce in certos
eonvertentar redditns , dotavimus isto modo , ut comendator ibidem . qni
pro tempore faerit , et fratres Thevtonici ejnsdem domus ultra nnmemi
sacerdotum debitum et consuetum unum habeant speeialiter ordiniB sacer-
dotem, qui singulis diebus in ipBO altari monasterii celebret officiam
divinorum. Maxime concurrente die anniversarii ipsius sancte Elyzabetli
idem sacerdos cum choro divinum officium exequatur. Et qnia predictas:
centum marcas ad presens non habuimns in parato, de oventionibnii
mute nostre in Bnrchvsa certoB redditus sexaginta librarum -Rat. monete
prenotato monasterio et fratribuB cum moderamine BucccBsive deputavimus
exBolvendaB , ut comendator de Geynchoven nomine predietornm fratrani
et domus usque ad concurrentem quantitatem centum marcamm antedic-i
tarum recipiat certis temporibuB subnotatis : in quolibet festo beati Mieba-
heÜB triginta libras et totidem in festo beati Georii subsequenter . donee
sepefate centum marce fuerint integi*aliter persolute. Preterea quiagri-
tiam gratie addicere nos delectat, de nostra munificencia nomine oblacio-
numviginti Septem denarios Marburgenses singulis diebus habebitsacerdof^
ordinis prenotatus. Quarum oblacionum summam redactam in unu minteo-
dimus breviter expedire , nos ad hoc presentibus obligantes , ita quod ad
consilium memorati conmendatoris de Geynchofen, quem ob hoc illic bre-
viter transmittemus, eadem summa , que nomine predictamm oblacionnm
cedit 7 in pios debet usus distribui et inpendi. In cujus rei testimoninni:
presentem litteram ipsis sigilli nostri robore dedimus conmunitam.
Datum et actum anno domini m? cc? nonagesimo quarto , in die bea-
torum Kiliani et sociorum ejus martirum, in Strubing.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Siegel abgefallen.
584. Gerlach von Biedenfeld verkauft dem deutschen hause in i/ör-^
bürg den leibeigenen Hartmann von Allendorf. 1294 jul. 25.
1294 Ne quod inter presentes agitur, oblivionis macula detergatur, cautum
jul. 25. gg|.^ ^|. gßriptis ac idoneis testibus deducatur ad noticiam futurorum. No-
verint igitur universi presencium inspectores, quod ego Gerlacns de Biden-
velt deliberato animo et de conmuni consensu omnium heredum meorm'^
Harthmannum de Aldendorf filium Ruthardi seu sororium Vaheleri michi
veraciter attinentem cum omnibus pueris suis ac omni jure, utilitate, Kber-
1) Mit abküizungszeichen, wo! fürRatisbonensis.
1394 Bopt. 1. — 1294 oct. 16. 439
täte , cottduetudine pariter et honore , sicut ipsum habui usque modo,
fratribus hospitalensibuB domus in Marburch pro quadam Bomma pecunie
legittitne vendidi et venditnm in manus fratris Ehehardi de Meynharst-
hasen resignavi, qui hujusmodi resignacionem nomine fratrum predio-
5 torum dinoBcitar BüBcepisse.
Acta sunt heo presentibas teBtibuB Bubnotatis , videlicet Conrado de
Munechusen et Ludewico filio suo, Johanne Gozone, Herbordo viceplebano
in Boppendorf , Heinrico de Benthrefe ac Dithmaro fratre buo , Volperto
de BrttnechuBen , ao plaribuB aliis fide dignis. In quorum testimonium et
luroboris firmitatem sigillum menm preBentibus eBt appensum.
Datum anno domini m? cc? xciiii?, in die Jacobi apostoli.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- Siegel abgefaUen.
585. Elisabeth tvittwe Hermann Molners hürgers zu Fritzlar verkauft
dem deutschen hause hei Marburg ein matter getreide jährlich zu Besse.
15 1294 sept. i.
Noverint universi, quod ego Elizabeth relicta quondam Hermanni 1294
Molendinarii oivis Fritslariensis accedente conseuBu domini Thelemanni
sacerdotiB et Hermanni meorum heredum vendidi fratri Conrado de Man-
deren commendatori ac universiB fratribus domus Theutonice apud Mar-
2üpurg redditus unius moltri annone, siliginis et avene Videlicet, quodmichi
singulis annis de bonis dictoi'um fratrum in Besse sitis solvebatur , per-
pettto possidendoB , renuncians dictis redditibus cum meis heredibus su-
prascriptis. Hujus venditionis testes sunt: dominus abbas de Capeila,
dominus Wemherus de Richenbach canonicus Fritslariensis, Widekindus
25 Wackermule milcB et magister Johannes. In quorum omnium evidentiam
nos Conradus Scindeliph , Ditmarus de Wolfhagen , Conradus Bodonis,
Henricus Papa , Rimundus , Hermannus Godelibl ceterique scabini Frits-
larienses ad preces Elizabeth predicte et suorum heredum prefatorum
sigillo civium Fritslariensium roboravimus istam cartam.
30 Datum kalendas septembris, anno domini m? cc? xc? iiii?
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel rund; zwischen zwei thürmen
stehender bischof; umschr.: SIGILLVM- OIVIÜM- FRICESLARIENSIV'-
SSö. Landgraf Heinrich von Hessen überlässt dem grafen Werner
von Lauterberg und dem deutsclien harne in Marburg vier hüben zu
35 Albshausen gegen guter zu Rudolfshausen und Rothwesten.
Marburg 1294 oct. 16.
Nos Henricus dei gratia lantgravius , teri'e Hassie dominus , Mech- 1294
thildis nostta conthoralis, Johannes noster filius tenore presentium reco- ^^ ' '
440 1294 oct. 22. — 1294 noT. 22.
gnoBcimas , quod domino Wernhero comiti de Lutterberch et domni Ten-
thonice in Marpnrch qaatnor mansos in Alueshusen cum omni jnre , quo
nos ipBOS possedimus, principaliter propter deam et ob honorem beatigsime
dei genitrieiB Marie et in concambium enrie, que dicitnr Amechtobis, in
Bodolaeshusen *] et Rotwarssen et omnium bonorum ad predictos perti- :
nentiom dedimus proprietatiB titnlo perpetao possidendos. Qnod antem
hec noBtra donatio rata et firma permaneat, presentem litteram super hoc
confectam nostro Bigillo dedimuB firmiter commnnitam.
Datum Marpurch, anno domini m. cc. xc. iiii., in die beati Galli.
Aus abschr. des XVIII. jahrh. in Marburg (deutscko.). i*'
587. Das deutsche haus bei Marburg versprichl der Mechtild^ schweskr
bruder Heinrich Schmied* s^ für ihre Schenkungen an den orden ein-
künjle von gutem zu Kirchhain und Niederwald, 1294 oct. 2i.
1294 Nos frater Conradus de Mandem conmendator ceterique fratres
ort 22 ■?
"Momus Theutonice aput Marthpurg coram universis recognoscimus etii
preBentibuB publice protestamur , quod cum Mechtildie soror fratris Hen-
rici Fabri nobie et domui nostre presentaverit quandam summam pecume
ad conparandum bona propter anime Bue remedium et salutem, nos bene-
ficÜB suis benivole occurrere volentes promisimus et promittimus in hiis
Bcriptis, quod eidem Mechtildi tenemur et de'bemus duo maldra siliginl«!.'!
pro quinque maldris avene sibi in Kirchain et in Niderwalde de bonis
nostris derivantibus, decem quoque solidos denariorum Marthpurgensiom
de bonis. que quondam fuerunt Gozwini bone memorie famuli nostri.
quamdiu vixerit , annis singulis ministrare. Postquam autem diem clan-
serit extremum , extunc in anniversario dicte Mechtildis et Henrici mariti::
sui defuncti pictancia de predictis redditibus nobis et conventui nünistni-
bitur annuatim, quem eciam anniversarium nos celebrabimus cum vigilüß
et missis, sicut pro aliis benefactoribus nostri ordinis et amicis. In cujus
rei testimonium sepedicte Mechtildi presentem litteram dedimus nosti
sigilli munimine roboratam. 3>
Anno domini m. cc. xc. iiii., xi. kalendas novembris.
Aus nr. 830 (844) des Marburger copialbuches in Wien.
588. Dietrich Kule iiberlässt dem deutschen hause in Marburg eine
halbe hübe zu Stausebach, 12^94 nov. S2.
1294 Ego Theodericus dictus Kule et Cisa mea uxor omnibus hanc litteram 35
^^^' ' audituris seu inspecturis volumus esse notum , quot inter fratres Ten-
i) per Amth of in BudolfBhaq9en (wü$tun^ nordl. v, Casscl bei SiuipieisliMseii).
1294 im. 24. — 1295 Jui. 21. 441
tunicos sive hosspitale in Marcborg ex tma et nos ex parte altera dudnm
habebatar diBsencio deu litigium pro dimidio mansu sive huba sita in
Stnszenbaig, qnousqae de interlocucione noBtromm amicorum et fide-
dignonim hinc inde facta hujus litigii sive dissencionis conposido amica-
ö bilis eBt inter nos ordinata. BesignamaB igitur seu liberum vel liberam
conmnnicatis manibuB dimittimüs predictam dimidium mansum sive di-
midiam hubam fratribuB TeutuniciB Ben hosBpitali in Marcborg jam dictis
situm seu sitam in villa recitata cum omni jure et atinenciis perpetuo
possidendum. Testis hujus facti est nobilis Henricus de Bumerode mar-
10 schaIcuB illuBtris principis H. langravii et terre Hassie domini. Ut igitur
ista firma et inconfulsa deinceps permaneant, hanc litteram dedimus
sigillo prefatiH. marschalci de Bumerode, cum proprium non habeamus,
munimine roboratam.
Datum anno domini m? cc? nonagesimo iiii. , decemo kalendas de-
15 cenbris.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.) unter beibehaltung der Schreibfehler.
Siegel abgefallen.
589. Harlmud »rfe Collen^ Sophie und Siegfried von Kirtorf verzichten
zu gunsten des deutschen hauses in Marburg auf die hälfte des hofes
20 zu Stausebach. Treysa 1294 nov. 24.
Noyerint presentes et posteri, quod nos Hartmudus dictus de Golle, 1294
8ophya et Siffridus filius ejus dicti de Kirthorph renunciavimus medietati "°^"
curie nostre site in Stusinbach et per presentes renunciamus omni actioni,
que nobis conpetit contra dominos domus hospitalis in Martburg seu con-
25p6tere posset. In hujus testimonium presens scriptum ipsis dedimus
sigillo uniyersitatis in Treyse conmunitum , scabinis astantibus , videlicet
Bodolpho Fleugone, Mengoto dicto Lacman, Johanne dicto Elbyn, et
quam pluribus fide dignis.
Datum Treyse, anno domini m? cc? xciiii?, kalendas decembris viii.
30 Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche.). Siegel rund; adler mit nach rechts
blickendem ziegenkopf ; umschr. : S-' BVRGENSIVM- IN- TRESE.
590. Das deutsche haus bei Marburg beurkundet^ dass Friedrich Hau-
stein ihm einkünfle zu Radenhausen^ Brücke Ahausen^ Mardorf^ Amö-
neburg und Münchhausen vermacht habe, 1295 jan, 21.
35 Nos frater Conradus dictus de Manderen conmendator ceterique. 1295
firatres domus Theutonice apud Margburg universis presens scriptum J*"- ^^*
intnentibus notum esse volumus, quod cum Fridericus dictus Bansten
nobis et domai nostre duorum talentorum redditus conparaverit , immo
442 1295jan. 22.
verins emerit in Radehnsen , in Brake et in Ahusen ac in Mardorf et de
domo ttna in Amelbnrg cedencia, item cnm idem Fridericns decem Bolidos
et planstram feni , tres pullos , duos anseres ac sex denariatas albi panis
in MunechuBen similiter nobis donaverit ac legaverit eimpliciter propter
deam , nos beneficiie suis condigna retribucione annnere cnpientes , pro- 5
misimuB ac promittimns in hiis scriptis , quod Fridericns jam dictns una
cnm matre sna jam dictos redditns ad vite sue stipendia percipiat libere
ac qniete. Postqnam autem diem clanserint extremnm, dicta bona sen
redditns eorundem ad nos et ad domnm nostram in animamm snarnm
remedinm libere devolvantur. Insnper jam dictnm Fridericam protectioni lo
ac defensioni nostre gandere permittimus, prent nobis expedire videbitar
et jnri consonnm fuerit ac nostram condecet honestatem. Testes hujas
legati ac donacionis snnt : Volpertns miles dictns Uitalns , Lndewicns de
Fronhnsen , Rndo , Henricns Theolonarins , magister Wigandns. Ut hec
rata ac firma permaneant, presentem cartam mnnimine sigilli nostre do-iö
mus ac ciyium in Marcburg volnmns conmnniri.
Datum anno domini m? cc? xcv?, ipso die beate AgnetiuB virginis ac
martiris.
Ans orig.-perg. in Marbarg (deutscho.). Beide Siegel abgefallen. Gedr.: Ent-
deckter Ungrund nr. (^9 ; daraus Samml. v. Deduct. 7, 520. 20
591. Das Petersstift zu Fritzlar üherlässt dem deutschen hause in
Marburg und dessen brüdern in Möllrich eine hofreite zu Möllrich
gegen einen geldzins zu Fritzlar. 1295 jan. 22.
1295 Nos . . decanus et capitnlum eclesie Fritslariensis Maguntinensis
^*"* ' dyocesis ad universorum notitiam tenore presencium cupimus pervenire, 25
quod nos religiosis viris conmendatori et fratribus hospitalis sancte Marie
Teuthunicoram Jerosolimitani domus in Marpurg etconfiratribus eorundem
in Melderich permutavimus aream nostram sitam in Melderich , conjunc-
tam seu conterminam pomerio fratram in Melderich predictoram. pro tre-
decim solidis denarioram legalium Fritslariensis monete ecclesie nostre 30
juxta formam subscriptam in perpetuum solvendornm, ita quod dicti
fratres jure proprietario aream predictam pleno jure in perpetuum possi-
debunt et ipsa utentur pro sue beneplacito voluntatis. In cujus aree
restaurum et reconpensam sepedicti fratres tredecim solides , ut dictnm
est, denariorum Fritslariensium redituum annualium infra muros opidi35
Fritslariensis ecclesie nostre seu nobis deputaverant, resignaverunt et in
perpetaum pleno jure possidendos liberaliter contulerunt. Horam autem
tredecim solidoram Septem cedunt de domo , quam inhabitat dictus Crnch
camifex et uxor sna dicta Gruzeren, sex vero solidi cedunt de domo,
qnam inhabitat Theodericus dictus Meister civis opidi supradicti. Testes 40
Jan. 23.
1295 Jan. 23. 443
hnjus rei sunt: dominus . . decanus dictus de Mirlowe- dominus Conradus
dictus Maz cnstos, dominus Emeradus cantor, canonici ecclesie Frits-
lariensis , dominus Bemardus Gelerarius , et quam plures alii üde digni.
In cujus permutationis nostre testimoninm religiosis viris conmendatori et
5 fratribus sepedictis presentem litteram porrigendam duximus sigillo nostre
ecclesie roboratam.
Datum anno domini m? cc? nonagesimo v?, xi. kalendas februarii.
AuB orig.-perg. in Marburg (debtscho.)- Siegel abgefallen.
592. Das deutsche haus hei Marburg und riUer Heinrich von Honir-
10 berg einigen sich über die novalien bei Gombel und Bergheim.
1 295 jrtn. 23.
In nomine domini , amen. Noverint universi tam posteri quam pre- 1 295
sentes y quod nos frater Conradus de Manderen conmendator universique
fratres domus Tbeutonice apud Marpurg parte ex una et Henricus de
idHoenberg miles parte ex altera super litibus , causis et actionibus. que
inter nos super communitate villarum Gumphete et Bercheym hinc et inde
vertebantur, consilio nostrorum amicorum inter nos amice concordavimus
in hunc modum : videlicet quod omnia novalia dictarum villarum , que
Harth et Lynden vulgariter dicuntur , que novalia ibidem jam sunt et
20 adhuc fieri possunt, ad precavendas futuras discordias inter nos redditus,
denarios j annonam et quecunque fieri possunt de dictis novalibus perpe-
tuis temporibus inter nos equaliter dividemus, ita quod nos . . conmen-
dator et fratres apud Marpurg medietatem omnium illorum, que provenire
possunt de dictis novalibus , recipiemus et ego Henricus de Hoenberg et
25 mei heredöB fdiam medietatem recipiemus ; ita etiam , quod prefata no-
valia commnnicata manu locabimus et destituemus insimul exponendo.
In qnomm omnium evidentiam certiorem sigUlis nostris necnon sigillis
honorabilium virorum dominorum . . decani et capituli ecclesie Frits-
lariensis et civium ibidem sigillari procuravimus istud scriptum. Et nos . .
30 decanus et capitulum Fritslariensis ecclesie sigillo nostre ecclesie , et nos
Conradus Scyndeliph , Ditmarus Wlbagere , Volcmarus Comes , Sifridus
de Nuwenbnrg , Conradus Bodonis , Iwanus , Henricus Papa , Wilhelmus
de Hoenberg ceterique scabini sigillo civium Fritslariensium ad preces
conmendatoris de Marpurg et domini Henrici de Hoenberg sigillavimus
35 istam cartam.
Actum et datum x? kalendas februarii; anno domini m? cc? xc? quinto.
Aas orig.-perg. in Marburg (dentscho). Die Siegel abgefallen.
febr. 21.
444 1295 febr. 2 1 . ~ 1295 marz 18.
593. Graf Gottfried von Ziegenhain schenkt dem deutschen hause bei
Marburg den Albert von Reddehau^sen. 1 295 febr. 21 .
1 295 Nos Gotfridus comes de Cygenhan tenore presentium recognoscimus
et publice profitemur , quod de consensu et voluntate domine Mehthildis
collateralis nostre ac aliorum heredum nostrorum Albertum filinm Ide de 5
Reidenhusen titulo servitutis nobis ac nostris progenitoribus attinentem
religiosis viris . . commendatori et fratribus domus Theutonice apud Mar-
pnrg cum omni jure , condicione ac Servitute , qua nobis hucusque fherat
obligatus. ob reverenciam gloriose virginis Marie et beatissime Elyzabetb
rato et irrevocabili dono inter vivos donavimus et donasse nos recogno- lo
scimus per presentes. In cujus donationis testimonium sigillum nostrum
presenti cedule duximus apponendum cum testimonio testium subscrip-
torum : Budegeri videlicet plebani in Treise, Alberti viceplebani in Scho-
nestad sacerdotum , . . dicti Fraz militis , Gonradi sculteti dicti Höre et
Gonradi (dicti de Gerlachesban , ac aliorum plurimorum fide dignoroni. )d
Datum anno domini m? cc? xc? v?, feria secunda post dominicam
invocavit.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel rund; adler mit ausgeepannten
flügeln und rechtsum gewandtem ziegenkopfe ; auf der brüst des adlers ein quer
getheilter schild, in dessen oberem theile ein stem steht; umschr.: S-* COMITIS- 2u
GODEFRIDI- DE. CIGENHAIN.
V
594. Dietrich und Heinrich grafen von Hohnstein schenken dem detU-
sehen hause in Griefstedt eine wiese bei Scherndorf und Wenigeih
sommern. Sondershausen 1295 marz 18.
1295 Testamentum suum non bene disponit, qui terrenis tantüm testatans
™*^^ ^* heredibus, quod non facitGristum sue substancie coheredem. Hinc est, quod
nos Th. et Henricus dei gracia comites de Hohenstein tenore presencium
recognoscimus ac publice protestamur, quod pratum quoddam situm jnxta
villam Scberdorf et Paruum Somerde ad manus nostras per Fridricum et
Gonradum fratres dictos de Aroldeshusen resignatum una cum consensu 30
omnium heredum nostrorum contulimus honorabilibus fratribus domus
Theutonice in Grifstete ob reverenciam dei et beate genitricis ejus jure
proprietario in perpetuum possidendum. Omne jus proprietatis , quod in
predicto prato habere videbamur , abrenunciamus penitus per presentes,
nolentes eciam frati*es predictos in predicta donacione ab aliquo sncces- 35
sorum nostrorum modo aliquo inpediri. Et in hujus rei certitudinem pre-
sentem paginam fratribus sepedictis dedimus nostri sigilli munimine ro-
boratam. Hujus rei testes sunt: Gonradus dictus de Gomre et Albertus
dictuB Glawe, milites ac nostri castellani in Sundershusen.
1295 m&rz 21. — 1295 apr. 4-9. 445
Datum Sandershusen, anno domini m. cc. xcv., in crastino Gerdrudis
virginis. Presentibus perpetae valitaris.
Aus nr. 763 (777) des Marburger copialbuches in Wien, mit der überschr.:
Appropriacio prati juxta villam Scherdorf facta per dominos Theodericnm et Hen-
5 ricum comites de Honstein.
595. Kunigunde wiüwe des schmieds Marsilius schenkt dem deutschen
harne in Marburg ihre guter zu Werket^ eine ho freite vor Fritzlar
und ein haus in der Hundsgasse daselbst. 1295 märz 21.
Notum Sit universiß presens scriptum intuentibus, quod ego Kvne- J295
10 gundifi relicta Marsilii fabri do et confevo ex libero arbitrio et bona volun-
tate et quondam maritus meus antedictus dedit et contulit fratribus ho-
Bpitalis sanete Marie Thevtunicorum Jerosolimitani omnia bona mea sita
in Werkele necnon aream sitam ante civitatem Fritslariensem , de qua
habeo annuatim tres 8olido8 Fritslariensium denariorum ^) in die beati
15 Martini ; item quidquid juris habeo in domo sita in vico, qui dicitur Hunt-
gaze , in qua moratur C. de Brunekvsen , de qua cedunt michi vii Bolidi
annuatim et tres denarii pro puUo, cujus pecunie dimidietas datur in festo
pasce, altera vero in festo sancti Michahelis. De qua pecunia do et solvo
aliis xxix denarios et de area priori xviii denarios. Ac insuper do et
20 lego jam dictis fratribus hospitalis sanete Marie domus in Margburc omnia
bona mobilia ac inmobilia , que habeo in presenti vel habuero in futuro,
quocunque titulo ad me pervenerint ; ea tamen adjecta conditione , ut , si
ad inopiam yergi me contingerit, distrahere et vendere ea possim ad mee
libitum Yoluntatis. Ad evidentiam et robur plenius predictorum presentem
25cartam contuli fratiibus domus jam dicte in Margburg sigillo prepositi,
decani ac custodis Fritslariensis ecclesie conmunitam.
Datum anno domini millesimo cc? xev?, in die beati Benedicti.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Von den drei siegeln hängt nur noch
das zweite, das des decans Renbold, beschädigt an.
30 596. Der hochmeister des deutschen ordern beurkundet^ dass bruder
Anselm dem deutschen hause in Marburg 100 mark zum ankaufvon
gutem übermesen habe , deren ertrag dem geber auf lebenszeil zufal-
len^ nach seinem tode aber zum unterhalt eines weiteren priesters die-
nen solle. 1295 apr, 4 — 9.
35 Nos frater Conradus de Yovchtwangen ordinis hospitalis sanete 1295
Marie fratrum Theutonicorum Jerosolimitani recongnoscimus , nos audi- ^^^'
1) Orig. durchweg do na Ti 11 d.
446 1295 4pr. 4-9.
visse a commendatore fratre Conrado de Manderen et fratribua domus
jam dicti ordinis in Martburg, quod frater Anselmufl jam dicto commen-
datori et fratribuB contnlit , donavit seu legavit preseutialiter donatione
inter vivos centnm marcas denariorum ; tali'conditione a<\jecta, utbona
hereditaria emere debeant cum pecania jam predieta , qaorum fnictas 5
ipse jam dictiis Anselmus ac uxor sua, quamdiu vixerint, percipientac
reeipient, predictis fratribus eos eis pomgentibus ac amministrantibns
omni impedimento eessante, prout superius est predictum. Predictis an-
tem Anselmo et axore sua de hoc medio decedentibus de jam dictis redi-
tibus commendator et fratres de nno sacerdote *} plus, quam antea habere lo
consueverant, sustentabunt, tradendo coi*pus jam dicti Anselmi ac nxoris
Bue in monasterio sancte Elizabet ecclesiastice sepulture. Ad evidentiam
et robur predictorum presentem cartam damus eisdem sigillo noBtro con-
munitam.
Datum anno domini m? cc? xcv?, infra octavam pasce. ^^
Aus orig.-perg. mit siegelbruchBtück in Marburg (deutsche).
597. Bischof Chrislian von Samland erlaubt den priesterbriidem des
deutschen hauses in Marburg^ den hörem ihrei* predigten vierzig tage
ablass zu gewähren. Marburg 1295 apr. 4 — 9.
1295 Frater Ciistianus dei gracia Sambiensis episcopus dileetis oibi in^^^
*^^' ~ ' Cristo priori et fratribus sacerdotibus ordinis hospitalis sancte Marie fra-
trum Theuthonicomm Jerosolimitani domus in Margburg salutem in do-
mino. Cum inter cetera, que ad salutem pertinent animarum, maxime sit
necessarium pabolum verbi dei , quia sicut corpus materiali , sie anima
spirituali cibo nutritur . . . p . . te sp . . s salutari ; volentes ergo, ut ^^
cultus domus et fratrum vestrorum et fidelium cristianorum in
predicto pabulo salutis congi'ue augeatur et Gristi fideles necnon et con-
* fratres vestri tanquam trahat et qui audit dicat „veni"^, ferven-
ciores et promptiores solito concurrant ad audiendum incum-
bit vel contingerit ewangelizare verbum dei, tibi ac fratribus sacerdotibus 30
ordinis jamdicti domus in Margburg, ut uberiorem fructum ef&cere valea-
tis animarum, concedimus, ut omnibus Cristi vere penitentibus et confes-
siS) qui a vobis audierint verbum dei, in singulis vestris sermonibus qua-
draginta dies de injunctis penitendis sibi valeatis relaxare presencium
testimonio litterarum. 35
Datum in Margburg, anno domini m? cc? xcv?, infra octavam pasce.
Ans dem sehr verblassten orig.-perg. in Marburg (deutscbo.). Siegel abgefal-
len. Gedr.: Altpreuss. Monatsschrift 12,575.
1) So im orig. statt au um sacerdotem.
1295 apr, 16. ^ 1395 apr. 19. 447
598. Graf Friedrich von Rothenburg überlässl dem deutsclien hause
in Griefstedl eine hübe zu Fröfnmstedl^ welche der bisherige lehnslrä-
ger rilier Heinrich von Frömmstedt ihm aufgesagt hat,
Frankenhmisen 1295 apr, 16.
5 Testamentiim suum non bene disposuit, qui ten-enis tantnm testatur 1295
heredibus, quod non facit Cristum sue substancie coheredem. Hinc est, *p'-^®-
quod no8 Fridericas dei gracia comes de Rotenburk omnibns presens
scriptum visuris notum esse cupimns etconstare, quod ob reverenciam
dei et beate genitricis ejus quendam mansum situm circa villam Fromge-
10 stete ad manus nostras resignatum perHenricum militem dictum de >illa
eadem ac suos coheredes contalimus honorabilibus viris fratribus domus
Theutonice in Grifstete jure proprietario in perpetuum possidendum una
cum consensu omnium heredum nostrorum, quos jure hereditario mansus
predictus contingere posset in futuro, promittentes eisdem fratribus vero
1 5 per presentes ac nos obligantes , quod vera wamndia erimus coram Om-
nibus et contra omnes ipsum mansum infestantes et si opus fuerit domino
disponente, post decessum nostrum nostri coheredes facient predictis fra-
tribus warandiam supradictam. In cujus rei certitudinem presentem de-
dimus sepedictis fratribus litteram nostri sigilli munimine roboratam.
20 Datum Vrankenhusen , anno domini m. cc. Ixxxxv.^ xvi. kalendas
maji. Testes sunt: Fridericus miles de Vromingestete, Ludewious dictus
Ruspeler et Olricus Rispeier et Wernherus dictus Snowe , ac alii quam
plures fide digni.
Aus nr. 718 (731) des Marburger copialbuches in Wien.
25 599. Landgraf Albrecht von Thüringen schenkt dem deutschen hause
in Griefstedt eine ihm von dem bisherigefi lehnsträger Albert von Gors-
leben resignirte hübe bei Gannewurf Wartburg 1295 apr. 19.
Nos Albeiius dei gracia Thuringie lantgravius et Saxonie comes pa- 1295
latinus recognoscimus et tarn presentis quam futuri evi Cristi fidelibus *^^* ^^'
30 cupimus esse notum, quod bona deliberaciono prebabita ob honorem dei
et sue matris Marie virginis gloriose unum mansum situm in pago ville
Kanewerfen. quem Albertus de Gourisleibin a nobis actenus in feodo
tenuit et ad manus nostras voluntarie resignavit. fratribus domus Theu-
tonice in Grifstete ex certa consciencia proprium erogamus perpetuo pos-
35 sidendum, nichil nobis vel nostris successoribus in hoc juris penitus reser-
vantes. Super quo presentem litteram dedimus nostri sigilli robore con-
munitam.
Actum et datum Wartberc, anno domini m. cc. Ixxxxy., xiii. kalendas
maji.
448 1295 Jon. 14.
Huju8 rei testes sunt: Henriciis advocatus de Wida, Syffridus dictas
Wilde, Berthous de Varila, Henricus de Hophegarten, Wilhelmns noster
notarius, et quam plures alii fide digni.
Aus nr. 725 (739) des Marburger copialbuches in Wien.
600. Bischof Otto von Paderborn veruriheiü auf die klage des deui- 5
sehen hauses in Marburg Konrad von Amelunxen dominikaner zu
Warburg zur auszahlung eines vei^mächtnisses des in den deutschen
orden getretenen ritlers Raban von Papenheim.
Einhaus bei Paderborn 1 295 jun. 1 4.
1295 In nomine domini, amen. Orta jam dndnm inter commendatorem ^^
''""* ' domus fratrum Teutonicorum in Marepurg et fratres ejusdem domns ex
])arte nna et fratrem Gonradum de Amelungessen ordinis fratrnm Predi-
catorum domus in Wartberg ex parte altera materia questionis saper qua-
dam pecunia, quam dicebant dietus commendator et fratres eis debitam
seu legatam ex testamento extremi jndieii seu nltime volontatis testatoris ^^
Ranenonis railitis de Papenhem bone memorie. qui de susceptione ordinis
eorum votum fecerat et niehilominns dictam pecnniam, videlicet eentnm
marcamm snmmam. secum deduci mandaverat ad. eorum domum, prout
firmiter asserebant, in infirmitate, de qua tandem deeessit, voluntate di-
vinitus inspirata non mutata. Quam siquidem pecunie quantitatem cnm 2u
eorpore defuneti dum eommendator jam diete domus a fiutre Conrado
jam dicto de Amelungessen Predicatorum ordinis, cum diceretur exsecu-
tor seu fidei commissarius cum quibusdam aliis militibus ultime volun-
tatis jam dicti militis defuneti constitutus , peteret sepius ac instanter,
ipse eam sibi minus rationabiliter denegavit. Ex quo facto jam dietus 25
commendator memoratum fratrem Gonradum fidei commissarium au-
spectum habens , a nobis 0. dei gracia Paderbomensis ecclesie episcopo
jam dictum legatum cum corpore defuneti, allegans nos esse juxta saneto-
i*um canonum sanctiones in nostra dyocesi provisorem ac preordinatorem
in cunctis, cepit cum instantia postulare, nostrum in hoc officium humiliter 3o
implorando , denuncians nichilominus nobis , quod yoluntas ^] jam dicti
defuneti in nostra dyocesi contra statuta dei incompleta maneret, quibus
hominum statuta non debent prevalere. Gum igitur hiyusmodi denuncia-
tionis inquisicionem non potuerimus aure surda sub dissimulacione trans-
ire, precipue cum ad nostrum spectet officium tamquam dyocesanum 35
providere, ne defunctoinim voluntates remaneant incomplete vel diucias
in suspenso , cum ad locum accedere , ubi res acta fuit , commode non
possemus, partes ac nichilominus omnes, qui sua crediderant interesse,
1) Orlg. volunUtis.
1295Jun. 14. 449
citavirnas de fama primitus diligenter inquirendo. Qua inventa, dat]3
pecionibus receptisqne testibus et eonun dictia tandem publicatis et vnl-
garizatis , datis insuper induciis ad obiciendnm in dicta vel personas
eorumdem et omnibus rite et rationabiliter ex more peractis pensatisque
5 nichilominus omnibuB , que movere vel instruere possunt animum judi-
cantis , communicatoqiie consilio sapientum et dei nomine invocato pre-
dictum legatum , videlicet summam centum marcarum argenti , cum de
hac famam publieam et probationes invenerimus evidentes^ predicto com-
mendatori et fratribus sue domus per nostram difSnitivam sentenciam
10 adjudicamus et adjudicatam ^) esse ostendimus justicia exigente, absei-
ventes nichilominus eum et fratres ejus ab omni impecione cujuslibet
eum vel eos in 2) hoc facto presumentibus vel volentibus infestare, con-
dempnantes eciam jam dictos milites fidei commissarios hujns extreme
voluntatis ad solucionem predicti legati prefato commendatori et fratribus
15 sue domus sine omni dilatione et contradictione faciendam^ causam autem
defuncti corporis ex rationabilibus causis nostro speciali judicio alias
diffiniendo reservantes.
Data et lata fuit hec sentencia anno domini millesimo ducentesimo
nonagesimo quinto, feria tercia ante festum beati Viti, in loco que dicitur
20 Sola Domus apud Pader(bom). Presentibus Hermanno de Sunninghosen
decano, . . . . **) thesaurio(!) majoris, Bertoldo de Asseburg preposito,
Adolfo decano, Henrico thesaürario sancti Petri, ....•*) gardiano, fra-
tre Arnoldo de Gesike , Conrad© priore sancti Pauli et Bodone preposito
sancti Odelrici ecclesiarum Paderbornensium, et aliis quam pluribus fide
25 dignis. Ad evidentiam et robur omnium premissorum nostrum sigillum
cum aliorum prelatorum predictorum sigillis presenti pagine duximus
apponendum. '
Aus orig.-perg. in Marburg (deutBcho.). Von den neun siegeln ist das vierte
und neunte abgefallen; die übrigen sind meist sehr beschädigt: 1) oval; sitzender
30biscbof mit buch und Stab; umschr. zerstört; rticksiegel rund; adler mit ausge-
spannten flügeln; umschr. : . . . RETVM* OTTONIS* 2) oval ; geistlicher mit palm-
zweig; umschr.: S' HERMANNI- DECANI- . . CL'E- PAD'BVRN. . . 3) rund;
brustbild eines bischofs mit buch und fahne(?); umschr. abgebrochen. 5) oval; sehr
beschädigt; kniender geistlicher, darüber eine nicht mehr erkennbare gestalt.
35 6) rund ; eine blume oder ein rad ; umschr.: S*' LFI* SAGE . . 7] rund ; kelch,
aus welchem drei ähren wachsen, links und rechts einvogel; umschr.: ..V....!-
EAVSTE . . (?) PBRI« 8) oval ; vogel mit krummem, sehr breitem Schnabel ; umschr.:
CO...DI. DE-IBVR..
1) Orlg. adjndicatoin.
40 2) Orig. qui in.
3) Der raom für den namea ist nicht ausgefüllt.
4] Der räum für den uamen ist nicht ausgefällt.
Hess. Urica ndenbneh. 1. . 29
450 1295 jal.. 6. -- 1295 jal. 12. '
I
601. Scbeffen und h'Srger zu Herbom versprechen dem deuischeä
hause hei Marburg, eine ewige lampe in der kirche %u Herbom zii
stißen zum abtrag der den Ordensbrüdern Heinrich und TUmann
widerfahrenen beleidigung. 1 295 jtd. 6.
1295 No8 scabini et cives in Herbem oniversi tenore preseaeinia publice l
^ ' ' profitemur, quod bonafide promiflimus et nos promifliflse reeogaoBcimcg
et tenemiir pro emenda et satisfactione religiosis viris . . oonmendatori et
firatribuB domos Thentonice aput Marthpurg; racione iesionis et offense
domiao Henrico qaondam plebano in Herberin et Dylemanno celerario
ibidem, confratribus suis, illate facienda per nos lampadem ante altarei
beate virginis Marie in ecelesia nostra Herberin ardentem perpetno et
continue conparare et ad hanc certos et determinatoB redditas aaaig^aare,
lampade altariB beati Petri apostoU in ecelesia predicta remanente nichi-
lominuB in perpetunm et lucente. Sed Interim qnod memoratos redditas
non assignavirnuB , promisimuB et promittimns medio tempore antedictami^
lampadem Bervare et procnrare de redditibuB civitatiB nostre, nt continue
sine intenrallo ardeat et frequenter , eligentes in nos hoc in penam^ ut.
fii forte, qnod absit, in dicta Batisfactione vel emenda neglientes inventi
fderimus ant remissi, extunc memorati fratres querelam, quam pro lesione
et offensa Baperins expresBis contra nos suBcitaverant^ poterunt, si volne-^
rint, denno suseitare et de nobis conqueri, velat ante. Insuper predictis
fratribns fidejusBores, videlicet Frenquinnm et Conradam dictum Lum-
man concives nostros Btatuimus ad firmiorem cautelam omnium premisso-
rum. In cujus rei testimonium et robur sigillum civitatis nostre Herberin
predicte duximus presentibus appendendum. ti
Datum janno domini m. cc. xc. y., in octava beatorum Petri et Pauli
apostolorum.
Aus nr^492 (500) des Marburger copialbuches in Wien.
602. Ospert söhn Heinriclis von Münchhausen bürgers zu Franken-
berg verkauft dem deutschen hause in Marburg seine rechte auf einen i«
hof zu Kirchhain. 1 295 ju/. 1 2.
1295 Notum Bit universis presens scriptum intuentibus, quod ego Hosper-
jui. 12. |.^jg gjj^g Henrici dicti de Munechusen civis residentis in V^kemberg
ex libero couBensu et voluntate et consilio patris mei jam dicti o^, tra-
didi et vendidi jure proprio in perpetuum religiosis viris commend;tori eta?
fratribus hospitalis sancte Marie Theutonicorum Jerosolimitani ddntis in
Marburg pro se ac fratribus sui ordinis ementibus et recipientibis ad
habendum, tenendum, possidendum et quidquid ei suisque fratribni pla-
cuerit faciendum curiam meam ac bona mea sita in Kyrchayn , qu^rum
1^05 Jtil. 12. 451
bononiai ja« h^reditariom ad um speotabii ae perti&ebat pltao j«re, pro-
prietas vero ad jam dictos conmendatorem et fratres pertinebat; dans
eis mte£;raliter oBmia, qae oiichi in jam dicta eiiria ceftseront vel cedere
potuernnt ; transferdM in jam dietos fratrofl omne jus et actloneB , qae
^ 5 michi ex eadem caria conpetebant vel in ea habai vel eonpetere potae-
rtint ac possent in fatnmm, emn onnibos et singnlis agtis, ptatifl, pascais
et nemoribas eidem carte attinentibas, qai vel que infhi confines ejusdem
rille Kyreheyn vel extra sita soat vel eontinentar, vel alioB, si qm forent,
dun aeoemibas qooqae et egregsibas sois in vias pablicas vel pdvatas et
10 com omnibas et singalis^ qüe habui supta vel infra seu in^, integraliter
omn jure omni et actione , nsa sea reqnigitione michi ex eis pro eisve
rebus ant qoalibet eatnm modo aliqao pertinente, precio Ixxii marcarom
denariorum legaliam, quod precium ego Hosperta» de Munechasen con-
fesBus Bom et contentafl me a jam dictis fratribas habaisse et recepisse,
15 ac si integre datum ac solntnm ac numeratam faisset, exceptioni non dati
et non solnti et non namerati predi et omni alii aaxilio omnino renun-
eiane com aaxilio incompetentis ciroamventionis altra dimidiam jasti
precii ; donans eis ex certa scientia irrevocabiliter inter vivos, qaod res
nunc Ben jam dieta bona plus valent precio aat in fstaram valerent :
20promittenB jam dictam rem venditam seu bona habere licere, dolnm ma-
lum abesse, jam dictis firatribus predlota bona accipiendi sma aactoritate
et deinceps retinendi licentiam omnimodam : promittens pro me aat meis
heredibas commendatori domas in Marburg jam dicti ordinis pro se^ant
suis fratribas stipalanti ac recipienti litem vel controversiam de cetero de
25 dictis rebus vel aliqaa earam parte nallo tempore inferre nee inferenti
consentire , sed ipsas res et qaamlibet earam ei Buisqne fratribas tarn in
proprietate qaam in possessione defendere ac gaarandiam facere de jam
dictis bonis et ab omni persona ac aniversitate liberare et expedire.
Qaam siqaidem venditionem et omnia et singala saprascripta promitto
30 pro me ac meis coheredibas stipulando perpetao firma, grata ac rata
habere , tenere , observare et adimplere nee contra facere vel venire per
me vel per aliam aliqua ratione, caasa vel ingenio, de jure vel de facto,
testibus ad hoc vocatis et rogatis, ut contractui testimonium perhiberent.
Et sunt hü testes : Yolpertus miles de Vierminnen , Fridericus miles de
35 Swarcemberg et Ekehardus miles de Helfemberch ; Ludewicus de Mune-
chusen senior et junior, Volpertus Ottonis, Johannes et Jacobus filii 6o-
zonis, Henricus Clinkhardus, Wigandus et Siffridus filii Prylingi, Johan-
nes de Helfemberg et Henricus dictus Niger, cives in Vrankemberg.
Ad robur et firmitatem premissorum presentem cartam tradidi com-
40 mendatori dicte domus ac fratribus sigilli civitatis in Vrankemberg robo-
ratam.
29*
452 1295 JQl. 12. — 1295 Jtl. 25.
Datum et actum amio domiiii m?oc?xc? v?, in vigilia beate Margarete
Virginia.
Aus dem sehr beschSdigten orig.-perg. in ICarbmg (dentscho.) mit suziehung
von nr. 179 (182) des Marburger copialbuches in Wien. Siegel abgefallen.
603. Ospert von Münchhausen verpachtet dem deutschen hanse in i
Marburg den zehnten zu Kirchhain, 1 295 jul. 1 2.
1295 Notnm fieri cupio universis presentium inspectoribus , quod ego Os-
JdI. 12. p^]^g dictuB de Munechusen decimam meam sitam in Kyrcheyn locari
et concessi commendatori et fratribus hospitalis sancte Marie Jerosolimi-
tani Theutonicorum domus in Marburg pro annua pensione solveiuhio
michi, prout ipsis et quantnm ipsis placuerit annuatim, donans eis fructas
ejnsdem, quod eos suos facere possunt et uti pro libito voluntatis ; tali
etiam eonditione adjecta, quod teneor et ad hoc firmiter me Obligo et pro-
mitto resignare eandem decimam , quociens vel quandocunqae a jam
dictis A^tribus fiiero requisitus vel ab eis a me vel eorum nomine faeriti»
postulatum. Testes hujus rei sunt: Ekehardns miles de Helfemberg,
Ludewicus de Munechusen senior et junior, Henricus dictns Niger, Johan-
nes et Jacobus filii Gozonis, cives in Yrankemberg, et alii quam plures
fide digni. Ad robur et firmitatem presentem cartam tradidi jam dictis
fratribus sigillo civium in Vrankemberg roboratam. 20
Datum et actum anno domini m?cc?xcy?, in vigilia beate Margarete
Virginia.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutBcho.). Siegel abgefallen.
604. Das deutsche haus bei Marburg genehmigt die Überweisung von
zwei mark jährlicher renle an die Stadt Wetzlar für die ihm von der- 25
selben gewährten be freiungen. 1 295 jul. 25.
1295 Nos frater Johannes dictus de Nezzilryt commendator ^) et nniversi
joi. 25. ffj^^eg domus Teuthonice apud Marpurg recognoscimus et confitemur in
hiis scriptis , quod sana deliberatione maturoque consilio prehabitLs con-
sensimus et per presentes consentimus concorditer ratum habere volentes ^
et gratum, quod honestus vir dominus Walterus quondam plebanus Wet-
flariensis noster pecialis amicus propter bonum pacis et concordie inter
nos et cives Wetflarienses perpetuo solidande dedit, contulit et assignavit
libere pro nobis et nostro nomine predictis civibus duarum marcarum
redditus, unam videlicet marcam de domo, quam Ludewicus dictus Smit-35
dichin in vico Wetfergazzen inhabitat , item de domo puerorum Heinrici
1) Johannes de Nezzelrieth Ticecommendator in Marpurc transsnmirt ohne datam eine
urk. V. 1293.
1295 dec. 2S. — 1296 jan. 22. 453
de Holzheim dimidiam et de domo . . reliete qnondam Berengeri de
Wylemnnstere dimidiam in die sancti Martini annis singnlis solvendas et
in usus civitatis predicte necessarios convertendas propter libertatem et
gratiam ab ipsis civibus nobis faetam , prout in litteris eorum patentibus
5 nobis super hoc traditis continetur. In cujus facti testimonium et robur
presentes litteras sigillo nostro eisdem civibus porreximus sigillatas.
Hujus rei testes sunt : dominus Walterus supradictus , frater Heinricus
quondam in Herberen et frater Bruno quondam in Marpurg plebani,
frater »Syfridus dictus de Lynne, frater Eckelo de Vronehusen, frater
10 Gobelo de Wetflaria confratres nostri^ et quamplures alii fide digni.
Actum et datum anno domini m? cc? nonagesimo quinto, viii? kalen-
das augusti.
Aus orig.-perg. mit wol erhaltenem Siegel in Wetzlar (Stadtarchiv lA 56).
605. Hermann von Löwemtein genannt von Romrod übergiebt dem
15 deutschen hause bei Marburg seine guter in Herboldshausen.
1295 dec. 28.
In nomine domini, amen. Noverint universiac singuli presentium 1295
inspectores , quod ego Hermannus dictus de Bumerode cum libero con-
sensu meo ac omnium meorum heredum contuli bona mea sita in Herbol-
20 dehusen , super que morabitur villicus mens dictus Fenus , cum jure,
quod habui in talibus bonis vel habere. potui, honoi{abil]ibus viris com-
mendatori et fratribus domus Theuthonice prope Marpurg jure proprieta-
tis et titulo pacifice et quiete in perpetuum possidrmda , mea uxore ac
meis fratribus ac omnibus meis heredibus renuntiantibus omni juri et
25 utilitati, que habebant vel habere poterant in bonis superius memoratis.
Insuper concedimus villico antedicto, ut in talibus bonis residens maneat
istum annum, sed in aliis annis fratres de Marpurg secundum libitum
voluntatis eorum destituent ac locabunt. Testes hujus rei sunt: Conra-
dus dictus deHolzheym, Albertus mens sculhetus(!), et alii viri fide digni.
30 In hujus rei testimonium plenum feci presentem cartam meo sigillo
roborari.
Datum anno domini m? cc? xc? sexto, in die Innocentum.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche.). Siegel abgefallen.
606. Arnold Wolf von Gudenburg schenkt dem deutschen hause bei
35 Marburg leibeigene zu Itzenhausen. 1296 jan. 22.
Ego Amoldus de] Gudenburg senior dictus Wolf coram universis 1296
recognosco publice per presentes , quod do et dedi irrevocabiliter dona- ^*"* *
cione inter vivos bona deliberacione prehabita, ob honorem gloriose vir-
454 1296J4I1.27.
ginis Marie et beate Elisabeth hominea meoB, videHeet Gerlaewn et Hil-
degandim oxorem snam in YzeBkusen residentes onm paeris eommkiiB,
item Volpertam fratrem Gterlaoi predieti religiosis riris . . eonmeBdftM
et fratribus domas Temäioniee aput ICai^nrg in pnram et petpetnam el^
morinam oonai eo jure, quo nuchi dinoseebamtor legitime atttnere ; reniu- )
eians simplieiter et preeise omni jnri seu ooeasioni juris , qnod t^^I qoe
michi et meit sncoeifioribuB poBset oonpetere sei deberet. Et «e dictui
donadonem qmspiam suoeessomm meomni valoat inpedire, predietis fra-
tribns preseatem litteram dedi et eandem petivi sigillo civitatis ä?i!iiD in
Bydenkiq) firmiter robtrari. Nos eciam soabini et eivea in ^denkapu
predieti reeognoscimnt in hiis scriptia, qnod ad preoea memoralä Anioldi
nobilis nostrum sigillnm presentibns apposnimns in testimoniom Yeritatia.
HujuB donaeionis testes snnt: dominus Petras viceplebanns in Bydenkap,
Conradus de Linne scoltetns ibidem, Gunthems de Nunnehusen, Dytm-
ms de Wisentbaeb , SyMdas de Gindemabe , Heidenricas frater snoi, li
Gyso, Bcabini, et quam plares alii fide digni.
Datum anno domini m? co? xc? sexto, in die Vinceneii martiris.
Ans dem stellenweise verblassteu orig.-perg. in Marbnrg (deutsQho.J- Siegel
mnd ; drei thtlrme hinter einer mauer, darunter ein naoh rechts springender löwe;
nmsehr. : SIGILLVM- BYRGENS EDfiNCAFfl- ^
607. Gräßn Agnes von Nassau weist dem deutschen hause bei Mar-
burg emkünfte von häusem zu Herhom an zum ersatz für ein anderei,
niedergerissenes haus dasettst , von welchem der erden zi/»s bezogen,
1296>». 87*).
1296 Nos Agnes comitissa de Nassowe coram universis recognoscimns et^^
Jan. 27. pregentibus pablice protestamur, quod dedimus et assignavimus religiosis
viris . . conmendatori et fratribus domus Teuthonice aput Marpurg qiiin-
que solides reddituum denariorum Goloniensium minus tribus denariis.
tribus hallensibus pro denario conputatis, de domo Henrici carnifids
dicti Eois perpetue cedentes; item quatuor solidos diete monete de domo'^
contigua ^) domui, que koifhus vulgariter nuncupatur, quam domum qne-
dam dicta Engelze inhabitat , ipsos , scilicet quatuor solides , cum aliis
quinque quiete et pacifice sine omni contradictione in perpetnum possi-
dendos , omnium puerorum nostrorum ad hoc consensu libero accedente:
et hoc pro c^su novem solidorum, qui census memoratis fratribus i^^
domo, quam domina Emddis inhabitat, cedere dinoscebatur, quam eciam
domum nos de consensu . . conmendatoris et Aratrum destruximus pre-
1) VieUeicht ist Triertscher Jahiesanfang anzunehmen ; alsdann fallt die nrk. auf 1297
fe.br. 1.
2) Orig. contignam. ^^
febr. 26.
1296 febt. 26. — 1296 rnirs 29. 455
dictonuii. Unde ne qniqpiam saceeBSonun nostromm sepedietOB fratres in
censn superinB assignato valeat inpedire, ipsis presentem litleram d^dn
mus nostri sigilli manimine finoiler roboratam. Testes snnt : frater 6y-
selbertns qnondam plebanus in Bydenkap, YsMdus gener Frenquini,
5 ArnoldiiB dictus Treiffere, Henricns de Sbelte, Ysfridus filins eellerarii in
Dyllenberg, et qnam plnres alii fide digni.
Datum et actum anno domini m? oc? xc? sexto, feria sexta ante puri-*
fieacionem beate virginis.
Anfl orig.-perg. mit siege! in Idstein [Dillenb. archiy).
10 608. Papst Bonifaz VIIL beauftragt den abt von st. Martin zu Trier ^
die klage des deutschen hauses zu Marburg gegen den laien Emerich
zu untersiM^hen. Rom 1296 febr. 26.
Bonifatias episcopns servns servorum dei dilecto filio . . abbati mo- 1 296
nasterii sancti Martini Trenerensis saintem et apostolieam benedictionem.
1 5 Gonquesti sunt nobis . . eommendator et fratres dcMnus hospitalis sancte
Marie Theotonicorum Jerosolimitani in Marburg , quod Eymerieus Udcus
familiaris nolnlis viri Hartradi de Merinbei^ Trenerensis dioeesis super
quadam summa pecunie et rebus aliis ad domnm ipsam speetantibus in-
juriatur eidem. Ideoque discretioni tue per apostolica scripta manda-
20 mus , quatinus partibus convocatis audias causam et appellatione remota
debito fine decidas, faciens quod decreveris per censuram eoclesiasticam
firmiter obseryari. Testes autem, qui fuerint nominati, si se gratia, odio
vel timore subtraxerint, censura simili appellatione eessante eompellas
veritati testimoniumperhibere; proviso, ne aliquis auctoritate presentium
25 extra suam civitatem et diocesim ad Judicium evocetur nee procedatur in
aliquo contra cum.
Datum Rome apud sanctum Petrum, y. kalendas martii, pontificatus
nostri anno seenndo.
Aus dem stark verletzten orig. -perg. in Marburg (deutscho.). In der rechten
30 ecke des umgelegten unteren randes, an welchem die bleibulle an hanfschnur hängt,
steht: M. d' (?) Adr., und am oberen rande der rUckseite: Jacobus de Neapoli.
609. Das deutsche haus bei Marburg beurkundet ^ dass Engelo am
Frohnhof zu Marburg seine guter zu BeUnhausen bei Gladenbach
an Hermann Selig bürger zu Wetzlar verkauft habe.
35 1296 mar^; 29.
Nos frater Jo. dictus de Nezzilryt eommendator et uniyersi fratres 1296
domus Teuthonice apud Marpurg recognoscimus et confitemur in hüs "*" ^^'
scriptiS; quod Engelo dictus apud Vronehobe in Marpurg noster et ordinis
456 1296 apr. 1. ^ 12% «pr. 21.
nostri totas requisitis et oonsentientibus nobis partem soam omnimodam
bonorum immobilium in Bedelinhusen apud Gladenbach, qaomm partem
reliquam obtinet Hermannas dictus Felix civis Wetflariensifi, que solTunt
annis singnlis duodecim solidos Marpnrgensis monete , planstnim feni.
dimidinm maldrum caseorum, duos anseres, duos pullos cum anseribiigJ
puUum camisprivialem et sex denariatas albi panis in nativitate domini.
prefato Hermanno et Hildegundi sue conjugi juste proprietatis tytalo pro
sex marcis denariorum legalium et bonorum pecunie numerate vendidit
et donavit cum omni jure et dominio, quod habuit in eisdem. In cujus
rei testimonium et robur sigillum nostrum duximus presentibus appen- H'
dendum.
Datum anno domini m? cc? nonagesimo sexto, iiii? kalendas aprilis.
AuB orig.-perg. in Marburg (Generalrep., Bedelinhusen). Das Siegel ist von
dem seit 1265 (nr. 219) vorkommenden im Stempel verschieden.
610. Kleinseelheim ii9 6 apr. i. i5
1296 Nos Folpertus ex Curia dictus Hobeherre et Albradis nostra coUecta-
&pr. 1. j^g concedimus quosdam agros ad nostram advocaciam spectantes. per
nos aliquamdiu ocupatos Hille dicte Buerchen (?) ac pueris suis promi-
scui sexus jure hereditario, sicnt eos hactenus possederunt. perpetno
possidendos. -
Acta sunt hec in curia minori Selbem, in dominica quasi modo geniti.
anno domini m? cc? xc? vi? Testes : frater Henricus de Deyrenbach, frater
Eckebardus de Fronhusen et Hartmannus dictus Clette. Dantes eisdem
preterea presentem litteram nostro sigillo roboratam. Datum anno et die
ut supra. ^
Aus dem theil weise verblassten orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel
abgefallen.
611. Friedrich von Kalsmiint verkauft dem deutschen hause bei Mar-
burg einkünfte zu Eilo^ Gross- und Kleinseellieim. 1296 apr. 21.
1296 Noverint universi presencium inspectores, quod ego Fridericus dictuss^i
*P''^^* de Kalsmunt matura deliberacione prehabita, urgentibus et necessario
conpellentibus gravibus oneribus debitorum vendidi religiosis viris . .
conmendatori et fratribus domus Teuthonice aput Marpurg universos et
singulos redditus meos micbi de curia dicti Spedeles et de curia Methil-
dis in Eylo, item omnes redditus michi in ambobus Selbem videlicet m^
die Bonifacii et in festo beati Maiüni cedentes, quocunque nomine ces-
fieantur, vendidi inquam dictos redditus memoratis fratribus pro novem
marcis denariorum legalium et bonorum michi eciam plenarie persolntis
proprietatis titulo in perpetuum possidendos , omnium heredum meorum
1296jun. 14. 457
ad hoc consensu voluntario accedente ; renuncians simpliciter et precise
omni juri, quod michi in dictis redditibus posset nunc vel in posterom
conpetere sen deberet ; promittens quoque snpradictis fratribus de pre-
dicta yendidone facere warandiam debitam et consuetam, ubicunqne
5 fderit oportunum.
Acta sunt hec presentibus testibus Bubnotatis , qui vendicioni , cum
fieret, aflfuerunt, scilicet Ludewico de Vronhusen, Henrico dicto Angelo,
Bukelone, Ludewico de Curia, Hartungo filio Bruningi, scabinis in Mar-
purg, et quam plurimis aliis fide dignis. In evidenciam eciam firmiorem
loego Fridericus sepe dictis] fratribus presentem litteram dedi et eandem
petivi sigilli civitatis civium in Marpurg munimine roborari. Nos quoque
scabini et cives in Marpurg predicti recognoscimus adpreces jam dicti
Friderici nostrum sigillum presentibus apposuisse in testimonium omnium
premissorum.
15 Datum anno domini m? cc? xc? sexto, undecimo kalendas maji.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen. Gedr.: Entdeckt.
Ungrund nr. 49 ; daraus Samml. v. Deduct. 7, 496.
612. Der anwalt des stiftes Hersfeld beantragt bei den richtern des
Mainzer Stuhles^ dem deutschen harne in Marburg das streitige patro-
20natsrecht zu Kindeibruck abzusprechen, worauf termin zu weiterer
Verhandlung auf den 29. juni angesetzt wird, 1 296 jun. 1 4.
Goram vobis dominis judicibus sancte Maguntine sedis dicit et pro- 1296
ponit in jure procurator abbatis et conventus ecclesie Hersfeldensis pro- ^^^'
curatorio nomine ipsius ecclesie contra commendatorem et fratres domus
25 Theutonice in Marpurg, quod cum jus patronatus ecclesie parrochialis in
Eindelbrucken ad dictam ecclesiam Hersfeldensem pertineat et ipsi abbas
et conventus ejusdem ecclesie Hersfeldensis sint veri patroni ecclesie in
Kindeibrucken predicte, prefati tarnen commendator et fratres domus
Theutonice in Marpurg jus patronatus supradicte ecclesie in Kindel-
30 brücken sibi usurpant injuste, asserentes, cum non sint, se esse patronos
ecclesie predicte in predictorum abbatis et conventus ecclesie Hersfelden-
sis prejudicium non modicum et gravamen. Unde petit procurator ante-
dictorum abbatis et conventus nomine quo supra, jus patronatus dicte
ecclesie abbati et conventui >predictis sententialiter adjudicari ac sepe-
35 dictos commendatorem et fratres sibi nomine dicte ecclesie Hersfeldensis
per voB condempnari et censura qua convenit compelli, ut a predicta in-
juriosa usurpatione et assertione sine impedimento desistant et dictam
ecclesiam Hersfeldensem jure suo quoad jus patronatus predictum gau-
458 1296Jttii. 22.
deore pennittant pacifioe et qiiiete. Hee dicit et petit cum dftmpius «
Interesse, que estimat ad viginti marcas denariomm Coloniensiiimy iahe
jure addeodi, ndnaendi, mutandi, oorrigendi et cetera. Petit etiam a-
pensas fiw^s in Ute et protestator faeiendaa. Non astringit se ad pro-
bandum omnia et singula premissa , sed ad ea tantnm , qae sibi prosnsl
et snfficiaat ad intentionem suam fundandam. Protestatar etiam , qucd
si commendator et fratres predicti aliquam causam rationaUlem ostendeit
possunt, quare predicta facere Quoime teneantur, quod [paratus] est sb
actione desistere supradicta.
Uuie libello respondebitur feria sexta ante festum beati Ydahid, ai
fuit presentatos anno domini m. cc. xc. vi.^ xvüi. kalendas julii.
Aus absehr. Greins in Marburg (kloster FVaneBsee). Orig. in Weimar.
613. Der anwalt des Stiftes Hersfeld bestreitet vor den richternia
Mainzer Stuhles in dem processe mit dem deutschen orden die befu^
niss des comthurs Peter von Mainz ^ das deutsche haus zu Griefski:
gerichtlich zu vertreten^ worauf termin zu weiterer Verhandlung öt-
den 1 1 . juli angesetzt wird. 1 296 jun. 22.
1296 Judices sancte Moguntine sedis. Datum per copiam.
In nomine domini, amen. Inpngnando procuratorium sire
mandatum exhibitum coram vobis dominis judicibus sancte Mc^^
guntine sedis per magistrum Petrum commendatorem iam
Theutonice Moguntine dicit et proponit procurator abbatis et m
ventus ecclesie Hersfeldensis , quod dictus frater Petrus viitifi
mandati predicti defendere non potest commendatorem et £ntm
domus Theutonice in Grifsteten , licet in mandato suo dicataiJ
quod quidam frater Gunradus, qui se asserit magistrum genen-
lem ordinis supradicti, ipsum fratrem Petrum eonstitnerit procü-
ratorem omnium domuum predicti ordinis. Quem procurator pre-
dictorum abbatis et cony^itus generalem esse negat , nee silä
constat predictum fratrem Gunradum esse generalem et sigilluo^
quod predicto mandato est appensum, omnino sibi esse ignotno.
Unde [cum] drca affirmadonem et negacionem res efficiato:
dubia, sicut jura declarant satis nota, et in dubio ei, qui didt
incumbat probatio, oertum est, quod vos domini judices predicti
prefatum fratrem Petrum audire non debetis , nisi prins fiden^
faciat vobis de hiis , que continentur in mandato exhibito oona
Yobis per fratrem P. predictum. Item non recedendo a p-
missis, dato et non concesso predictum fratrem Gunradum g^
Jnn. 22.
neralem esse et de hoc constare legittime, adhne dicit idem
procnrator, qnod idem frater Cnnradus procuratorem ad defen-
dendum constitaere sine consensu fratram ordinis predicti non
potesi, qnia jnra dicunt, quod nnllns prelatns alicui ecclesie
5 in boms ipsins ecclesie vel eurator vel tntor sea admimstrator
sine eonsentn capitali sni et alionun, quorom interest, proeu-
ratorem constitaere non potest, niai post litem contestatam. Et
hec est rado, qnia prelatns rernm ecclesiasticamm procnrator
didtnr et non dominus, nt ex. de dona. o. »fratemitatem^ cum
10 snis similibns mnltis. Et ideo oondicionem ecclesie deteriorem
fgtcere non potest nee procuratorem constitaere, ut probatnr .ff,
de procnratoribas .1. i., nbi expresse dioitar, qaod procarator
est ille, qui aliena negocia, mandata domini administrat, et .1.
,nec civitatis', ubi in glossis et in texta expresse dicitar, qaod
15 administrator sive prelatns procuratorem sine consensu capitnli
constituere non potest; et hoc etiam probatnr ex. de religiosis
domibus ,cum dUectusS et de donadonibus .c. ,pa8toralis' in
fine, et de jndiciis .c. ,cau8am que^ et de arbitris ,per tuas^
et de procuratoribus .c. i., et de rescriptis .c. ,edoceretS et de
20 hiis, que fiunt a prelatis sine consensu capituli ,per totum', et
.c. de procuratoribus I. ,neque^ et 1. ,quod quis', ubi expresse
dicitur, quod procnrator procuratorem ante litem contestatam
constituere non potest, et ff. de jure deliberandi .1. ,ait pretorS
ubi expresse dicitur, quod qui non potest rem alienarci non eum
25 in Judicium deducere. Obligare autem res ordinis sub ypotheca
est quedam alienado, que alienado vel obligado fieri non potest
sine consensu eorum, quorum interest; alias peteretur restitudo
in integrum. Et sie apparet manifeste per jura preallegata,
quod predietus frater Petrus virtute mandati predicti pro com-
30 mendatore et fratribus domus in Grifsteten admitti non debet,
nisi prestet sufßcientem caudonem de rato et de judicato sol-
vendo, maxime oum dictus frater Fbtrus nichil habeat in bonis
nee posset rescindere dampna et interesse abbati et conventui
antedictis. Cetera suppleat discrecio judicantis.
35 Ad replicandum autem contra excepdones premissas quartam feriam
ante diem beate Margarete proximam presentibns assignamus.
Actum anno domini m? cc? xcyi?, x. kalendas jnlii.
Aus abschr. E. WUlckers nach orig.-perg. in Weimar.
460 1296 jun. 30.
614. Die briider Friedrich^ Konrad und Gumpert von Bicken ver-
kaufen dem deutschen hause in Marburg ihr recht auf die vogtei neb^
dem patronat zu Gross- und Kleinseelheim. 1296 jun. 30.
1296 Noverint universi presencium inspectores, quod nos Fridericus, Con-
radus milites et Gompertus clericns fratres camales dicti de Bykene '
vendidimns , dedimus et resignaTimus pro Ix marcis religiosis viris . .
conmeiidatori et fratribns hospitalis sanete Marie Theathonieoram Jero-
Bolimitani domus in Marburg quidquid jnris habuimus in advocatia m
jndicio in ntroque Selbem cnm bominibus>«m mancipiis eidem advocade
attinentibns yel ad nos spectantibus, cnm censibns atqne redditibasinfra-i'
scriptis jure hereditario perpetuo possidendifi : inprimis videlicet de bonis
Wemberi de Heistinehem Septem solidos annuomm redditnum , item de
bonis dicti Durst Septem solidos , de manso quoque Lvdolphi Septem ^
Udos, de manso Wilbardi sex solidos, item de bonis dicte Akelen quartum
dimidium solidum, de bonis in Eeszelbach duos solidos. de bonis dieti:
Frankenbergeres tres solidos , de bonis in Odenstorf Septem solidos , de
bonis in Asbach Septem solidos , de bonis Rabenoldi Septem solidos , de
bonis Hnbeneren tres solidos et dimidium et, ut breviter concludatnr.
quidquid alias juris in dicta advocatia habuimus , scilicet pratis , campis.
pascuis, silvis, nemoribus et aliis pertinenciis quibuscunque ; eo salvo-
quod tercia pars dictorum censuum remaneat puero Echardo fratris nostri
Echardi militis , que ad ipsum jure hereditario dinoscitur pertinere , vo-
lentes, ut jus patronatus, quod ad nos spectabat in ecclesiis dictarum nl-
larum , cum universitate jam dictorum bonorum transeat in jam dictos
religiosos viros domus in Marburg , immo donamus et transferimus illod:
donatione voluntaria , libera et soluta. Confitemur eciam , nos precium
jam dicte empcionis recepisse et numeratum esse pagamento bono, iisaali
seu legali, prout in tractum (!) dictum exstitit et conventum. Constituimos
insuper eos veros possessores et dominos jam dictorum bonorum advo-
catie, hominum , census et juris patronatus , transferentes in eos jus pro-
prietatis et dominii , prout ad nos spectabat et ad progenitores nostros a
tempore , de quo non extat memoria , nullo unquam homine nobis vel ei<
in judicio vel extra movente controversie litis questionem ; renunciaDtes
eciam omni actioni doli mali et non numerate pecunie , defensioni &(
excepcioni , que nobis nunc conpetit in bonis ipsis vel conpetere posset'
contra eos in futurum ; promittentes nos gratum , ratum et firmum habere
et teuere jam dictum contractum nee contravenire vel rescindere per no?
vel per alios, immo gwarandiam facere omni loco, judicio et tempore jam
dictis fi*atribus. Insuper ut omne cesset inpedimentum , quod predictnni
contractum seu donacionem posset aliqualiter inpedire, promitto egofoo'
1296Jun. 30. 461
radns miles dictns de Bykene puerum Echardam nomine fratris mei Ec-
hardi bone memorie, qni minor annis esse dinoscitnr, cum ad annos discre-
tionis pervenerit , sie tenere , habere et ad hoc finaliter indncere , nt
predictis bonis advocatie, jndicii, mancipiis et juris patronatus renunciet
5 et resignet fratribus memoratis libere et plenarie , cessante omni pacto
muneris et obsequii, cum omni jure et actione sibi conpetente vel ad eum
Spectante nunc vel cum ad annos discretionis pervenerit, cum excepcionibus
quibuslibet sibi conpetere valentibus in futurum. Alioquin si, quod dictum
est de predicto puero , non perfecero , prout est in omnibus suis clausulis
lOsupra dictum, scriptum etnarratum, Ämeneburg civitatem , prout data
fide spopondi, intrabo, ibidem mansurus et conmesturus'per tres menses,
faciendo et procurando interim , ut puer bonis renunciet sepefatis. Quod
si non conplevero vel puer non fecerit seu non renunciaverit, ut est dictum,
extunc Folpertus miles Habeherre dictus de Parvo Castro mecum reman-
l5surus et conmesturus per dimidium annum civitatem intrabit eandem,
prout data fide promisit se facturum. Infra quod tempus si puer renun-
ciaverit bonis memoratis , liberi erimus atque quiti ; sin autem adhuc non
renunciaverit tempore jam prefato, extunc Gerlacus de Bredenbach, Con-
radus Andree milites , Elberwinus dictus Leo , qui se obligatione fide-
20 jussoria ad hoc obligarunt, civitatem sepefatam intrabunt, ibidem nobis-
cum remansuri et conmesturi, nunquam inde recedentes, quousque quod
de renundatione pueri jam dicti promissum , dictum et conventum est,
plenarie conpleatur. Insuper elegi et promisi ego Gonradus miles dictus
de Bykene et predicti fidejussores mei , ut si in primo termino trium
25 mensium vel secundo dimidii anni vel post hec quandocunque mori me
contingeret, quod absit domino misericorditer avertente, quod nichilo-
minus fidejussores prefati obligati remaneant et in civitatem jam dictam
Stent obstagio seu obligatione penitus non mutata , et precipue quousque
renunciatio bonorum a puero totaliter conpleatur. Insuper promisi data
30 fide , si casu contingeret mori aliquem de fidejussoribus antedictis , ut
eque ydoneum et omni excepcione majorem loco sui substituam infra
mensem. Hec, que predicta sunt, nos fidejussores premissi sine contra-
dictione qualibet recognoscimus nos facturos. Testes hujus rei sunt:
Ludewicus dictus Calp et Folpertus frater suus , milites , Henricus Vit-
35tulus miles; Lvdewicus de Fronhusen, Henricus Angeli, Henricus
Tollenarii, Wigelo dictus Schineben, Wigandus Bruningi , schabini in
Marburg; Jacobus de Selbem, Gontherus de Selbem, Angelus, Wigandus
sub Tilia , schabini in Ameneburg , sigillis presentem cartam petivimus
roborari ^) . Nos quoque schabini cives in Marburg et in Ameneburg pre-
40 1) Zwischen Ameneburg und sigillis sind offenbar worte aasgefallen ; etwa : Et in
majorem flrmitatem schabinornm in Marburg et in Ameneburg.
468 12d6 Jnl. 11.
didi recognoscimnd nostra sigilla ad preces snpradictomm fintnun de
Bych^ne preflentibofl appoflaisse in teBtimoniam omiüiini predietomm.
Datom et actnm anno domini m? ce? xc? sexto , in crastino beatonm
apostolorum Petri et Pauli.
Ans orig.-perg. in Marburg (dentscbo.)- Von den drei siegeln ist das zweite »
abgefallen. Das dreieckige erste ceigt auf gemostertem gründe einen aus der reck-
ten ecke des Schildes in naeh oben gekrümmtem bogen sohrtig herablaofonden quer-
balken, bestehend aus zwei reihen abwechselnd erhabener und tiefliegender recht-
ecke; nmschr.: SIOILLVM- CONBADI- DE* BICHEHE- Ein zweites angebUch»
orig.-perg. in der Habel-Conradyschen Sammlung zu Miltenberg (Tgl. v. Löheri
Archiyal. Zeitschr. 2, 186 nr. 21) ist eine plumpe flflschung (Bodmanns?) , welche
sich durch die ungeschickte nachahmung der schrift leicht vertäth. Aach die drei
aahiingenden Siegel sind gefälscht und von den echten gänzlich verschieden. Credr.:
Entdeckter Ungrund nr. 48 ; daraus Samml. v. Deduct. 7, 493.
615. Erzbischof Gerhard von Mainz beauftragt den scholasticus von
st. Johann zu Mainz, die pfarrkirche zu Kindelbrück einem weltpriesier
an stelle des von seinem orden zum pfarrer bestellten deuischordens-
bruders zu übertragen. Aschaffenburg 1 296 jul. 1 1 .
1296^ Gerhardus del gratia Banete Mognntine sedis archiepiscopus , sacri
imperii per Germaniam archicancellarins , dilecto in Gristo ecolaslico er-
cleBie sancti JohaDnis Mogantine ealntem in domino. Intelleximae, quod
quidam de fratribus domns Theutonice ecclesiam parrochialem in Kindel-
brücken , que hactenus regi consuevit per sacerdotem et clericnm secin
larem, contra statuta concilii Aschaffenburgensis et juris comminiis
prohibitionem , nobis etiam irrequestis ^] officiet in divinis. Ideoqne de-
vetioni tue committimns et mandamus , quatenns prefatam fratrem ab
administratione prefate ecclesie auctoritate nostra amoveas et eam offieiaii
fa^^ias per presbiterum secularem , proyiso ne fratres ordinis snpradicti se
de fructibus ejusdem ecclesie sive proventibus aliquatenus intromittant.
nisi coram te aut nobis causam ostendant rationabilem , quare tollere de-
beant fructus illos. Quam si non ostenderint in termino , quem ipeis noe
obstantibus feriis , cum periculum sit in mora , per tuas litteras prefi^l
Yolumus, competenti, tu eosdem fructus seu proventus ipsius ecclesie
eolligi facias et servari ; ita tarnen , quod diota ecclesia debitis divinoruiD
officiis non fraudetur.
Datum apud Aschaffenburg , anno domini m? cc? nonagesimo sexto
y. iduB julii.
Aus abschr. Greins in Marburg (kloster Frauensee). Orig. in Weimar.
jDl. 11.
1) Irrig statt irrequisitls?
1296 Jul. 20. — 1296 aog. 25. . 463
616. Erzbischof Gerhard von Mainz beauftragt den scholasticus von
sL Johann zu Mainz , den zwischen dem stift Hersfeld und den deut-
schen häusem zu Marburg und Griefsledt wegen des patronatsrechtes
zu Kindeibruck vor den richtem des Mainzer Stuhles schwebenden
^ process zu entscheiden. Mainz 1296 jti/. 20.
Gerhardus dei gratia sancte Moguntine sedis archiepiscopns , sacri ^^^^
imperii per Germaniam archicaneellarins . dilecto in Cristo scolastico
ecclesie sancti JohanmB Mogontine salutem in domino. Discretioni tae
committimns et mandamus , quatenus causam , qne inter venerabilem
1 o patrem abbatem et conventum ecclesie Hersfeldensis ex parte nna et com-
mendatores et fratres domus Thentonice in Mardbnrg et in Grifstete ex
altera vertitnr ad presens coram jndicibns sedis nostre snper jure patro-
natuB ecclesie parrochialis in Kyndelbmcken , secundam retroacta et
jnstitiam decidas eidem finem debitnm imponendo , cum judices dicte
15 sedis nostre causam predictam propter multitndinem causarum secundum
juris sui exigentiam ita cito, prout eadem causa requirit, non yaleant
expedire , faciens quod decreveris per censuram ecciesiasticam fiimiter
observari. Testes autem, qui fuerint nominati, si se gratia, odio vel timore
subtraxerint, simili censura compellas veritati testimonium perhibere.
20 Datum Moguntie, xiii. kalendas augusli, anno domini millesimo
ducentesimo nonagesimo sexto.
Aus abschr. Greins in Marburg (kloster Frauensee) . Orig. in Weimar.
617. Die eheleute Konrad Eyberacht und Gertrud zu Herbom ver-
machen der pfarrei daselbst vier Schillinge jährlichen zinses von einem
25 acker im Rindolinsthal. 1296 aug, 25.
Ne ea, que geruntur in tempore, simul cum tempore elabantur, 1296
Scripte vel testibus solent confirmari. Hinc est, quodnos Gonradus dictus *'^^'
Eyberacht et Gerdrudis conjuges, cives in Herberen, notum esse cupimus
universis presens scriptum visuris seu legi audituris , nos sana delibera-
30cione prehabita; manu conmunicata et nnanimi consensu post obitum
nostrum et mortem quatuor solides gravium denariorum dedisse pro
nostrarum salnte et remedio nostrarumque duarum filiamm pie memorie
et recordacionis, videlicet Irmengardis et Gerdrndis, animarum perpetue
de quodam agro in ralle dicta Bindolinsdail sito et singulis annis in feste
35beati Martini cedentes. Hoc tamen est adjectum, quod duo solidi ad
altare seu ad parrochiam, residui vero duo solidi ad luminaria eedent de
agro prenotato. Testes autem, qui huic rei aderant, sunt hii: Frenquinus,
Gyselbertus de Mychelbach et Hermannus de Gehufthe , scabini in Her-
464 1296 dec. 27. — 1296 dec. 31.
beren ; HeynemannuB Frenqnini et Conradns dictus Pelle. In testimoniiHB
predietornm omnium firmiter Bervandornm litteram presentem ad prece«
dictorum Conradi et Gerdradis coigngum , nostromm conciviam , sigilk
civitatis nostre dedimns roboratam.
Datam anno domini m. cc. xc. vi., in crastino beati Bartbolome!
apostoli.
Aus nr. 494 (502) des Marburger copialbuches in Wien.
618. Das deutsche haus bei Marburg präseniirt dem official di^
propsles von st. Stephan zu Mainz den bruder Arnold zum pfarrer
der kirche zu Walgern, Marburg 1296 dec. 27 '). i
1296 Honorando viro domino . . officiali . . prepositi saneti Stephan! Ma-
^' ' gnntini . . conmendator et fratres domns Tenthonice apnt Marpnrg che
oracionibns qnicquid possnnt obseqnii et honoris. Cum ecclesia nosträ
parrochialis in Walgeren jam vacet ex libera resignacione domini Conrad:
de Winde quondam plebani ibidem, cujus jus presentandi ad nos dinosdtür
pertinere , vobis utpote loci archidiacono fratrem Amoldum sacerdotem
exhibitorem presencium per presentes litteras presentamus, rogantes hs-
militer et devote , quatinus ipsum admittere ad eandem et de eadem di-
gnemini investire , facientes ipsum per plebanum de Vronhusen mitti ii
possessionem ipsius ecclesie corporalem. Quia sigillum domus nosti^ :
quo uti consuevimus, ad presens penes nos non habuimus^ sigillo . . ple-
bani in Marpurg nostri confratris presentes fecimus roborari. Ego vero . .
plebanus Marpurgensis predictus recognosco meum sigillum presentiba'
apposuisse in testimonium omnium premissorum.
Datum Marpurg, anno domini m? cc? xc? vii?2}, in die Johanni*
ewangeliste.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)* Siegel zerbrochen.
619. Der official des propstes von st. Stephan zu Mainz beaußrau:
den pfarrer von Fronhausen ^ den neuemannten pfarrer Arnold :&
Walgern in die dasige kirche einzuführen, 1296 dec. 31 .
1296 OfGcialis domini . . prepositi ecclesie saneti Stephani Magantine . .
deo. 31. piebano in Fronhusen salutem in domino. Amoldum sacerdotem nobisi
1) Trotz nr. 633 u. 634 wird man hier und in nr. 619 von der voraussetzunp de:
durchaus übUchen Mainzischen Jahresanfanges (25. dec.) nicht abgehen dürfen. Wenn tki
pleban Konrad seine pfarre zu Walgern erst am 1. Jan. 1298 dem landgrafen Heinri-i
resignlrt, der sie dann am 4. Jan. dem orden überlässt, so mag man sich die zeitlich
differenz durch die annähme erklaren, dass der landgraf die resignatlon an den oidea für us-
statthaft erklärt und dass man sich über eine nochmalige nachträgliche resignatlon an des
landgrafen geeinigt habe. Hierfür spricht auch die Schenkung vom 4. Jan., die ja eigentlci
nur erneuerung früherer Schenkungen (nr. 153 u. 214) ist.
2) Ursprünglich stand viil da ; der letzte strich ist ausradirt. «
1297. 465
commendatore et fratribus domus Teutimieorum aput Margbfirg ad eccle-
siam in Walgeren nunc vacantem ex libera resignacione Gunradi de Winden
quondam pastoris ibidem , cujas jus patronatuB ad dietos fratres dicitar
pertinere , presentatum litteris presentibus investimus de eadem , man-
5 dantes vobis, quatinus ipsam in corporalem possessionem predicte ecclesie
inducatis, precipientes nichilominns ibidem parrochialibus, qnod sibi obe-
diant in omnibus. ut tenentnr.
Datam anno domini m? cc? xcyii?, in vigilia eireumcisionis domini.
Aus orig.-perg. mit siegelbruchsttick in Marbarg (dentscho.).
10 620. Genannte bischöfe geben den besuchem und wolihätem derpfarr-
kirche und des Elisabethenhospitals zu Marburg vierzig tage ablass.
Rom 1297.
Universis sanete matris ecclesie filiis, ad quos presentes littere per- 1297.
venerint , nos dei gracia Johannes Lundensis primas Swecie, frater Egi-
I5dius Bitaricensis, Roderins Compostolanus, Henrieus Lngdunensis, frater
Basilins Jerosolymitanns , Philippas Salemitanus , Bonauentnra Ragusi-
niis, Johannicius Mueicensis archiepiscopi , Azo Gasertanus, Johannes
Gapaduaquensis , Hubertas Fereteranus, Peronus Larinensis, Jacobns
Acemensis, Volradus Brandeburgensis , Valdebronus Auellinensis. Fran-
20 ciscus Senogaliensis , Bartholus Orthanus , Aymardas Lucerie , Basilins
Galuensis et Petras Pistoriensis episcopi salutem in domino sempitemam.
Licet is , de cujus munere venit , ut sibi a suis fidelibus digne ac lauda-
biliter serviatur, de habundancia pietatis sue merita supplicum excedens
et Vota bene servientibus multo majora tribuat quam valeant promereri,
25 desiderantes tamen domino reddere populum acceptabilem , fideles Gristi
ad complacendum ei quasi quibusdam allectivis muneribus , indulgenciis
videlicet et remissionibus , invitamus , ut exinde divine gracie reddantur
aptiores. Gupientes igitur, ut ecclesia parochialis sanete Marie in Mor-
purg ac hospitale sanete Elizabet ejusdem loci Maguntine diocesis con-
30 gruis honoribus frequententur et a cunctis Gristi fidelibus jugiter veneren-
tur , omnibus yere penitentibus et confessis , qui ad predictam ecclesiam
sive hospitale in festis subscriptiS; videlicet in diebus dominicis et festivis
et in feste beati Walburgii(!] in dedicatione predicte ecclesie causa deyo-.
cionis seu peregrinationis accesserint vel ibidem divinum officium seu
35 verbum exortationis in festis suprascriptis devote audierint , aut qui pre-
dicte ecclesie fabrice luminariis , libris , vestimentis seu aliis necessariis
manns porrexerint adjutrices vel quicquam facultatum suarum in extremis
laborantes eidem ecclesie legaverint . donaverint , miserint seu procura-
verint ; nos de omnipotentis dei misericordia et beatorum Petri et Pauli
Hess, ürkandenbacb. I. 30
^
466 1297 märz 9.
apostolorum ejus anctoritate confisi singnli nostmm singulas dienun
qaadragenas de injnnctis sibi penitenciis , dummodo consensos diocesani
ad id accesserit , misericorditer in domino relaxamus. In enjus rei testi-
monium presens seiiptnm sigilloram nostronim munimine dnximn» robo-
randnm. ^
Datum Borne , anno domini m? cc? nonagesimo rii?, pontificatas do-
mini Bonifacii pape octavi anno tercio.
Aus orig.-perg. in Marburg (Stadtarchiv). Von den 19 siegeln sind das erste,
zweite, vierte, sechate und vierzehnte abgefallen ; die Übrigen hängen stark beschä-
digt in rothem wachse an. Gedr. : Justi Hessische Denkwürdigkeiten 4, 2, 479. lo
Zeitschrift f. hess. Gesch. u. Landesk. Neue Folge 3, 342.
621 . Die Johanniter zu Weisel^ das klosler Alienberg und die eheleule
Johann und Elisabeth von Friedberg bestätigen als erben des Wetzlarer
bürgers Konrad Reye den ankauf der guter zu Leihgesiern seitens des
deutschen hauses in Marburg. 1297 märz 9. ^^
1 297 No8 frater Graffco de Beldersheim commendator ac frater Wigandns
dictus Basebart prior domus in Wyszele ordinis hospitalis sancti Johannis
Jherosolimitani neenon frater Heinrieus de Andemaco prior et soror Grer-
trudis magistra sanetimonialium in Aldenburg ac Johannes civis Füde-
bergensis et Elyzabetfa uxor ejus eongregati simul Wetflarie in domo'^"
Cunradi dicti Reyge bone memorie sita ad aspectum ecclesie beate vir-
ginis ibidem in loeo, qui Gastrnm appellatnr, post obitum Alheydis quon-
dam uxoris predicti G. ad divisionem hereditatis faciendam , que nobis
cessit racione filiorum et filiaram G. et uxoris sue predictorum, qui nostmm
ordinem sunt ingressi vel ingresse, publice recognovimus per litteras^^
fratris Johannis de Neszelrit commendatoris in Marpurg et presentibus
profitemur, quod bona sita in Leytgesteren, de quibus mencio tunc fiebat.
rite ac racionabiliter emit et eomparavit titulo empcionis ac ea possedit
et possidet juste et racionabiliter nomine domus in Marpurg padfice et
quiete, cui empcioni consentimus de eonsensu unanimi confratrum nostro-«^(^
mm in Wyszele neenon soromm et conversomm in Aldenburg , eandem
nostro oonsensu unanimi approbantes, dicentes ac judicantes eandem esse
justam et nobis nichil juris competere in eisdem bonis in Leytgesteren
racione dicte divisionis vel hereditarie successionis racione filiorum vel
filiamm jam dicti G. vel uxoris sue, secundum quod hoc manifeste con-^^
tinet tenor jam dicti commendatoris confectarum de dicta empcione
litteraram ; cui empcioni expresse et voluntarie consentimus ^ renunciantes
omni juri et actioni , que nobis in predictis bonis competit vel competere
posset in futumm , donantes jam dicto commendatori in Marpurg ac fra-
tribus sue domus de eonsensu confratrum nostromm äc dominaram jam ^^
1297 min 30. 4G7
dfetornin colle^orum in Wyszele et in Aldenbnrg ac ego Johannes et
uxor mea expresse rennneiantes qniequid juris habemus vel habere pos-
semns uUo tempore in faturum , addentes ac volentes insuper , ut quid
desit yel deesse possit jam diete empcioni , quod eam infiingere vel quo
5 mediante posset revocari , pro donato , renunciato et approbato de cetero
a nobis habeatur, sicut snperins in omnibus clausulis dictum, scriptum,
tactum exstitit et narratum. In cujus renunciacionis robur et testimonium
prefatis commendatori et fratribus domus in Marpurg presentem caiiiam
dedimus sigillo opidi Wetflariensis, quod apponi rogavimus. communitam.
1 0 Testes omninm premissorum sunt : Grafto de Belderaheim , Erwinus de
Kolinhusen , scultetus de Myncenberg dictus de Pingesten ^) , Fridericus
de Beldersheim et Diclo frater ejus, milites ; Heilemannus (rcrberti, Wi-
gandus Dyhtere , Hermannus dictus Selge . Gonradus de Eatzenuorht et
magister Heinricus advocatus , scabini Wetflarienses ; Fridebertus dictus
15 Junge de Frideberg ac Fridebertus filius Juuenis, et plures alii fide digni.
Datum anno dominim? cc? nonagesimo sexto, sabbato ante dominicam
reminiscere.
Aus dem durch fenchtigkeit bescbildigten orig.-perg. in Marburg (deutscho.).
•Siegel abgefallen.
20 622. Das deutsche haus in Marburg beurkundet^ dass Hedwig uittwe
des Wetzlarer scheffen Eckard dem liospitale des ordens zu Marburg
eine mark jährlicher rente zu Wetzlar geschenkt habe^ und sichert
ihr dafür den gleichen betrag aus gutem zu Hochelheim auf lebenszeit
und nach dem tode die feier ihres jahresgedächnisses zu,
25 1297 märz 30.
Nos frater Johannes dictus de Neszelride conmendator fratrum 1297
domus in Marpurg universis presentes litteras inspecturis salutem et ™*" ^^
congnoscere veritatem. Quoniam memoria hominum labilis est, opor-
tet, ut ea, que fiunt sub tempore, ne cum tempore labantur, scripti
3opatroeinio roborari(!). Notum sit igitur tam presentibus quam futuris,
quod Hedewigis relicta Ekehardi quondam scabini Wetflariensis con-
tulit et donavit ad sustentacionem infirmorum hospitalis Marpurgensis
marcam donariorum (!) bonorum et legalium annis singulis in opido
Wetflariensi recipiendam in honorem sanctissime Elisabeht, suorum in
35 remissionem ac remedium delictorum. Nos vero facientes cujnsdam
eonposicionis reeonpensaeionem cum opidanis Wetflariensibus , dedimus
redditss dicte marce bnrgensibus memoratis et dabimus hospitali pre-
1) HelDrioh von Pfingsten. Vgl. Archiv f. Hess. Gesch. u. Alterthumsk. 7, 446.
30*
(\\^h r^A(\\fn«i m^r^A in Hankhenheym pm eadon redfiiliii«» . «pn
')r»6T)/l^m fii^rnnf fratriH Craftonifl. qni Leflefae fiienit ihui miihin : ciü
iiMrn/)n^. ;i/lj^/^ rv>n<iicu>Ti^ et modo, qnod pre&ta doodiia jaB Actos reti-
/'lifrm, /{n^mdifi vix^.iil «line omni dimiTineione integre pernpiat amaaunn
A fr^tri^Tifi . rjni p/mAf^m jam dirte donrine ^mie inpedoKoto qnoiibet mi- i
r>i<<fr»iMinf , VfM nu*r^jfm vero diete Hadewign pre&ta bona minisliari
tMfi^nt mfi^i»tro hofipttaüA ad »niiteiitaeioiiem iBÜnBonna snb hac fonna.
<|n/rd in ^nrviv^Tfiario didtf; donrine iiii iioiidi , in aomTeraario Lspran^ii
Mfi M/didi, in Hnniv^ffarfoEkebardi predteti iüi soHdi^ qnondam laaritomni
iWcii^ d/miin^/ ; tu \itf dictam pecnniam infinni debent in pytaneia couolari. i'
N/m fffT/^/'frirn fd« d/rrofri^/ni^ prediete Hadewigi« attendentea. aauTer-
Mnrinm pr/*.fiifit Lnpramli et Ekehardi «epedieti solempnibns Tigiliis et
u\\nni% pr(; di^fnnr^i^ (mr nontnim conrentam libenti animo peragemna. Et
tit liNi ftini) todio^ Immo alacri deroeione peragantor, jam dieta domina
im\in\\i^ dmmvit ^i rofiingnavit : in annirersario dieti Lnprandi de domor
qnondam Wl^nndt de Oot/^elNhafien xiii solides Coloniensiani donario-
rnni frMtrltnm nd pytimciam domonstravit , in anniyersario vero Eke-
linrdl lirofiifl xllll Molt(l(m , qtiorum octo cednnt de domo qnondam Alberfi
(Ih^tl llrudortnnn et fiox do domo quondam Oernandi dicti Lyen eivinm.
W(t|llHrlonNltini. (irodiota domina fratribus pro pitancia deputavit. In cnjas^o
rol toNtlnionium proKontom littorani nostri sigilli munimine duximns ro-
iMimndam.
UMuni nnno dondni m? dncontoBimo nonagesimo septimo, tercia die
knliMulHi« nprllli«.
AunuHg. |i0i'ir. tu Miutuuir üUnitschuJ. SioKel »bgeftUlen. ^
UlSit />«ix ihufsvh^ hiim M Mmikutfi vei^ipricht de» eheleuien Ans-
h^'lm ♦H»H tNfN/f>HAt7>/' md IMHhetUa i/iV Hnlerhalim^ eines priesiers
<m /i^t^t' ihirs yvN/d( A^nfW.v nml IM malUrkom Hebst 6 mark am geU
j^kh^iik ^HjMemieiL Ii97 apr. I.
H'K Nv^ (Wh't Jol^mufi^ de Nf^^iidnd conniendalor ceteiiqae firalre:»
^^'^ ^ d^^HH« IVulh^^uw ai^il Mar^mr^r tx^rani ani\^r^$ neei^gnoscimiis et fK-
«v^miU^» (v^UUx'e I^W'Htx'nuir . ^mni pn^ttu^uim^ et leneainr ex ivdüadi'C^
9i^HMU\^l\i» H^vMn V^^^'lmi dv Bv\loiik;iip ad aainiu^uiaai dinai enlias ux=:
1297 apr. 25. 469
decesserit, nichilominus ipse Anshelmus dictam pensionem annone, quoad
vixerit , obtinebit ; eo vero defuncto qaatuor maldra dicte pensionis infir-
mis hospitalis nostri annis singulis presentabuntar et tria maldra in anni-
versario parentum utrornmque expendentar tempore et die, quem ipse ad
5 hoc decreverit ordinäre. Reliqua triginta maldra adhue residua ipsa
Keynhedis, si eum supervixerit, possidebit. Ambobos vero defnnctis
totalis pensio ad nos et ad domum nostram libere relabetur. Preterea
addieimus et promittimns in hiis scriptis , quod supradictis Anshelmo et
Ueynhedi decem marcas denariorum legalium, qnarum marcamm qaatuor
lotalenta et quinque solidi Marpurgenses in villa Brait juxta Stedebaeh
cedunt , unum quoque talentum de molendino zu den Steghen vulgariter
nuncupato , alle maree residue de traparia , ipsis inquam Anshelmo et
Keynhedi dietas decem marcas in festo beati Martini dabimus et dare pro-
mittimns, quamdiu vixerint, annuatim. De quibus tamen marcis memo-
15 ratus Anshelmus duas marcas jam vacantes in anniversario filie sue Bei-te
statoit et legavit, unam quoque marcam, ut lampas una ante altare beate
Elysabet perpetue ardeat, ordinavit, et unam de predictis marcis pro red-
ditibus tercie partis bonorum in Selbem et in Gozuelden libere resignavit,
que partes bonorum ex obitu eorum filie ad nos fuerant devolute. Et sie
20tantum adhuc sex marcas ipsis, quam diu vixerint, ministrabimus , in
hunc modum videlicet, ut, cum ipsa diem clauserit extremum, extunc due
marce in anniversario ipsius de predictis sex marcis fratribus ministra-
buntur , et eo defuncto due similiter marce in anniversario ipsius et alle
due marce in utroque festo , scilicet in octavis assumpcionis et nativitatis
25 beate virginis , in perpetuum cedere promittuntur , ut extunc fratres de
eisdem duabus marcis consolacionem habeant specialem. In cujus rei
testimonium presentem litteram dedimus nostri sigilli munimine robo-
ratam.
Datum anno domini m? cc? xc? septimo, kalend. aprilis.
30 Aus orig.-perg. mit Siegel in Marburg (deutscho.)>
624. Ritler Heinrich von Homberg beurkundet, dass sein ne/fe Johann
dem deutschen hause bei Marburg guter zu Gombet und Bergheim ver-
kauft habe. 1297 apr. 25.
Ego Henricus de Hoenberg miles tam presentibus quam futuris cupio 1297
35 fore notnm , quod Johannes filius mei fratris vendidit sua bona in Gun-
pette Sita , que quidem bona Dithmarus dictus Vrone quondam excoluit,
et in terminis , qui vulgariter dicuntur Bercheim , in areis , ortis^ pratis,
aquis, pascuis cum aliis juribus quibuscumque . . conmendatori et fra-
tribus domus Theutonice apud Marthpurg possidenda proprietatis titulo.
apr. 25.
470 1297 apr. 28. — 1297 mal 15.
meo consensn accedente et libera voluntate, recognoscens. qaod in dictis
bonis cum meis heredibus nicfail juris poteram nee potero vendicare. In
cujus reeognicionis evidenciam meo sigillo dedi presentem litteram ro-
boratam.
Datum vii. kalendas maji, anno domini m. cc. xcyii. ' ^
Aus nr. 354 (361) des Marburger copialbuches in Wien.
625. Hedwig von Wehrda und ihre geschwister verkaufen dem deut-
sehen hause bei Marburg einkünfte zu Kirchhain, 1 297 apr. 28.
1297 Noverint universi presencium inspectores, quod ego Hedewigis de
Arn* ^fi
Werde soror Lupoldi , ego eciam Godefridus de Buchesecke una cum lo
Elysabeth uxore mea legitima , Lupoldus quoque et Hedewigis sorores
matura deliberacione prehabita dedimus, vendidimus pro sex talentis
denariorum Marpurgensium religiosis viris . . conmendatori et fratribus
domus Teuthonice aput Marpurg omnes redditus nostros sive bona in
paludejuxtaKyrchan sita cum omnibus suis pertinenciis, videlicet pratis, 15
silvis, campis et aliis quibuscunque , proprietatis titulo in perpetuum
pacifice possidenda, renunciantes omni juri, quod nobis in dictis bonis sive
redditibus posset conpetere sou deberet. Promitto quoque ego Godefridus
predictus ipsos fratres de predictis bonis pro nobis omnibus, prout justum
fuerit, warandare. In cujus rei testimonium sepedictis fratribus presen-20
tem litteram dedimus sigilli civitatis civium in Marpurg munimine robo-
ratam. Nos quoque scabini et cives in Marpurg predicti recognoscimus
nostrum sigillum ad rogatum parcium utrorumque presentibus apposuisse
in testimonium omninm premissorum. Testes hujus sunt: dominus Con-
radus plebanus de Winde , Ludewicus de Vronhusen magister civium in 25
Marpurg , Syfridus de Linne et Gerlacus frater suus , frater Henricus de
Derenbach, Gobelo traperarius, et quam plures alii fide digni.
Datum anno domini m? cc? xc? vii?, iiii? kalendas maji.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.) . Siegel beschädigt.
626. Ritter Volpert Hobeherr verkauft dem deutschen hause bei Mar- 30
bürg einen morgen iviesen an der Wohra und einen morgen acker-
landes auf dem Werflo. 1297 mai 15.
1297 Nos Volpertus miles filius dicti Habeherren una cum Albrade uxore
nostra legitima coram universis publice profitemur, quod voluntate libera
et consensu parili dedimus et vendidimus pro tribns marcis nobis plenarie 35
persolutis religiosis viris . . conmendatori et fratribus domus Teuthonice
aput Marpurg unum juger prati situm juxta aquam , que Waraha vulga-
riter nuncupatur , et unum juger agri ufFe dem Werflo proprietatis titulo
12»7Jul. 31. 471
possidenda , promittentes memoratos fratres de ipsa vendicione et dona-
cione, prout justum fuerit, warandare, dantes eis super hiis presentem
litteram nostri seilicet Volperti sigilli munimine roboratam. Testes sunt:
Ludewicus de Vronhusen magister civium in Marpurg, Henricus Angeli,
5 Ludewicus ex Curia , Rukelo , scabini ibidem ; frater Henricus de Deren-
bacb, Gobelo traperarius, et quam plures alii fide digni.
Datum anno domini m? cc? xc? vii?, idus maji.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen.
10 627. Ritter Schade van Ufyinberg verkauft dem deutschen hause bei
Marburg guter zu Haber tshausen. 1 297 jul. 31 .
Nos Schade miles dictus de Hohenburg nna cum uxore nostra Shophya 1 297
legitima coram univerois publice profitemur , quod matura deliberacione
prehabita vendidimus religiosis viris . . conmendatori et fratribus domus
Teuthonice aput Marpurg bona nostra in Hadebratshusen sita pro quin-
lodecem talentis denariorum Wedrebiensium nobis integraliter persolutis
cum Omnibus et singulis suis pertinenciis, videlicet aquis, pratis, campis,
silvis , pascuis et aliis juribus quibuscumque , ipsis . . conmendatori et
fraüibus quiete et pacifice proprietatis titulo in perpetuum possidenda,
omnium heredum nostrorum ad hoc consensu voluntario accedente , re-
20 nunciantes simplidter et precise omni juri, quod nobis nunc vel in futurum
in dietis bonis posset conpetere seu deberet. Promisimus quoque predictis
fratribus de predictis bonis facere warandiam debitam et consuetam , et
nichilominus eciam eisdem fratribus fidejussores perfecte warandie, sei-
licet Volpertum etVolpertum milites dictos ex Curia in solidum obligamus.
25 Et [ne] predictam nostram vendicionem quispiam successorum nostrorum
valeat imtare , ipsis fratribus presentem litteram dedimus nostri seilicet
Schadonis sigilli et civitatis civium in Ameneburg sigilli munimine, quod
apponi rogavimuS; roboratam. Nos quoque scabini et cives in Ameneburg
predicti recoguoscimus ad preces predictorum, videlicet domini Scha-
30 donis et uxoris sue Sohpye , nostrum sigillum presentibus apposuisse in
testimonium omnium premissomm. Hujus eciam vendicionis testes sunt:
Ludewicus dictus Kalp miles , Gerhardus dictus de Selbem plebanus in
Ameneburg , Volpertus et Volpertus milites supradicti , Guntherus dictus
de Selbem, et quam plures alii fide digni.
35 Datum anno domini m? cc? xc? vii?, secundo kalendas augusti.
Aus orig. -perg. in Marburg (deutscho.). Siegel: 1) (beschädigt) dreieckig;
schräg gestellter schild , auf dessen linker ecke ein mit flügeln geschmückter heim
ruht ; der schild selbst ist von oben nach unten halbirt und hat auf der rechten
hälfte zwei parallele querbalken ; umschr.: S DE- HOE 2) abgefallen.
472 1297 sept. 26. — 1297 oct. 4.
628. Landgraf Albrecht von Thüringen nimmt das deutsche haus zu
Griefstedt in seinen schütz und verbietet alle beschränkungen desselben.
1 297 sept, 26.
1297 ]^og Albertus dei gracia Thurmgie lantgravius, Saxonie comes pala-
^^^ ' / tinus, presentibus Tecognoscimus et ad singulorum noticiam cupimuBper- 5
venire, quod cnm honorandos viros fratres domus Teutoniee in villa 6rif-
tete, quos pre ceieris favore speciali hactenus sumus prosecuti, in nostram
specialem receperimus taicionem , nolumus ipsos aliquibus coUectiB, tfi-
lÜBj spoliis, rapinis seu aliis gravaminibas cujnscunqae generis ab aliquo
depecuniari sive inquietari. Si quis autem aasu temerario attemptare lo
presumserit, nostram indignacionem se noverit incursurum ; dantes nichi-
lominus ipsis liberam faealtatem, ut nostra ac nostrorum officialium moniti
presidio necnon proprii roboris auxilio talibus inyqais actibas obvient et
resistant manu violenta , transgressores et prediete domus invasores , si
quos detinuerint, arestaverint sive occupaverint , secundum juris rigorem 15
sentenciando. In cujus rei robur et memoriam presentem paginam ipsis
dari fecimus nostri sigilli munimine communitam.
Anno domini m? cc? nonagesimo vii?, vi? kalendas octobris.
Aus dem sehr verblassten orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abge-
fallen. 20
629. Die söhne Hermann Münzers miethen von deni deutschen hause
bei Marburg die hälfte des hauses genannt der Reye auf dem Eisenr-
markt zu Wetzlar. 1 297 oct. 4.
1297 In nomine dei, amen. Nos Gerhardus, Hermannus fratres, filii
quondam Hermanni Monetarii , et Markelo filius Marquardi de Nuueren 25
sororius noster cum uxoribus nostris legitimis , scilicet Petrissa , Bichilde
necnon Hadewige , et germanus noster Johannes notum esse volumus et
constare litterarum presencium inspectoribus et auditoribus universis tam
presentibus quam futuris , a . . commendatore et firatribus nobis in Gristo
dilectis domus Theuthonice prope Marpurch Moguntine dyocesis dimidie- 30
tatem domus site infra muros Wetflarienses in foro ferri, que dicitur
Keye, que vero dimidietas dicte domus * . commendatori et fratribus me-
moratis ratione filiomm quondam Gonradi dicti Reyen et confratrum
eorundem ex hereditaria snccessione conpetit et legitima conpetebat di-
visione . in perpetuum enphyteosim nos suscepisse nobis et nostris here- 35
dibus universis pro annuo censu videlicet sex marcarum denariorum
usualium et bonorum , de quibus nos nostrique heredes . . commendatori
et fratribus supradictis tres marcas annis singulis in feste penthecostes
persolvemus et reliquas tres marcas in die beati Martini hyemalis. Pro
1297 oct. 23. 473
quo vero censu sane solvendo, ut predictum est, relique medietatis
partem nostram prefate domus nobis ex hereditaria successione conpe-
tentem pro pignore , quod vulgariter dicitur nnderpand , prefatis . . com-
mendatori et fratribus obligavimns et in hiis scriptis obligamus ; tali 8i-
5 quidem adjecta eondidone, quod exactiones sive precaiias de pre&ta
domo dabimuB et solvemus pro . . commendatore et fratribus jam sepe
dictis, quocienscunque dominus noster . . Romanorum rex , qui fuerit pro
tempore, sive cives Wetflarienses duxerint requirendas. In cujus rei
testimoninm et robur omnium premissorum sigillum civitatis Wetflariensis
1 0 presentibus est appensum, quod nos scabini omnes et singuli confitemur
et recognoscimns esse verum. Hujus facti testes sunt ad hoc vocati spe-
cialiter et rogati : Marquardns de Nuueren , Wigandus Dychtere , Heine-
mannns Gerberti; Hermannus Selige, Hartradus Blyde, Gonradus Grawe,
Gonradus de Gatzinfurd, BuloReye, scabini. et quam pluresalii fide digni.
1^ Datum anno domini m? cc? xc? vii?, quarto nonas octobris.
Aus dem zerrissenen orig.-perg. mit Siegel in Marburg (deutscho.) mit Zu-
ziehung von nr. 897 (903) des Marburger copialbuches in Wien. Auf der rückseite
steht von hand des XIV. jahrh. : Locatio domus in Wetflaria dicte der Beye facta
filiis Monetarii.
2<>630. Papst Bonifaz VIIL beauf trugt den propst von st. Florin zu
Coblenz mit enlscheidung des Streites zwischen dem deutschen hause
in Marburg und dem geistlichen Hartrad von Merenberg und dessen
mutter Gertrud. Orvieto 1297 oct. 23.
Bonifatius episcopus servus seiTorum dei dilecto filio . . preposito 1297
25ecclesie sancti Florini in Gonfluentia Treuerensis diocesis salutem et
apostolicam benedictionem. Gonquesti sunt nobis dilecti filii . . common-
dator et fratres domus sancte Marie Theotonicorum Jerosolimitane de
Marpurch, quod Hartradus de Merenberg clericus et Oertrudis mater
ejus Treuerensis diocesis super quibusdam quantitate fioimenti, pecoribus
30 et rebus aliis ad domum ipsam spectantibus injuriantur eisdem. Ideoque
discretioni tue per apostolica scripta mandamus , quatinus partibus con-
vocatis audias causam et appellatione remota debito fine decidas, faciens
quod decreveris per censnram ecclesiasticam firmiter observari. Testes
autem , qui fuerint nominati , si se gratia, odio vel timore subtraxerint,
35 censura simili appellatione cessante compellas veritati testimoninm per-
hibere ; proviso , ne aliquis auctoritate presentium extra suam civitatem
et diocesim ad Judicium evocetnr nee procedatur in aliquo contra eum.
Datum apud Vrbem Ueterem , x. kalendas novembris , pontificatus
nostri anno tertio.
oct. 23.
174 1297 dec. 1. -- 1297 dec. 14.
Aas orig.-perg. in Marburg (deutBcho.). In der rechten ecke des umgelegten
unteren randes , an welchem die bleibulle an hanfschnur hängt, steht : C. de Setia.
und am oberen rand der rückseite : Thomas de Aquamunda.
631. Papst Bonifaz VIII. beauftragt propst und decan von st. Gan-
golf uiMi den cantor von st. Peter zu Mainz , die klage des deutschen h
hauses zu Marburg gegen den geisüichen Heinrich Prume offidal des
propstes von st. Stephan zu Mainz wegen ausgesprochener excommu-
nication zu untersuchen. Rom 4297 dec. i.
1297 Bonifatias episcopus servus servornm dei dilectis filiis . . preposito
' ' et . . decano sancti Gengnlphi ac . . cantori sancti Petri Magantinarum lo
ecclefliaram salutem et apostolicam benedictionem. Gonquesti sunt nobis
dilecti filii . . commendator et fratres domns sancte Marie Thentoniconiin
Jerosolimitane de Marpurch , quod licet ipsi nullins essent excommimi-
cationis sententia innodati, tarnen Henricus dietus Prume clericus ofificia-
lis . . prepositi ecclesie sancti Stephani Maguutine eos fecerit temeritate 15
propria excommunicatos publice nuntiari. Ideoque discretioni vestre per
apostolica scripta mandamus , quatinus paiübus convocatis audiatis cau-
sam et appellatione remota fine debito decidatis , facientes quod decre-
veritis per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Testes autem —
contra cum ^) . Quodsi non omnes hiis exequendis potueritis iateresse, 20
duo vestrum ea nichUominus exequantur.
Datum Korne apud sanctum Petrum, kalendis decembris, pontificatus
nostri anno tertio.
Aus dem durch feuchtigkeit beschädigten orig.-perg. in Marburg (deutscho.).
In der linken ecke des umgelegten unteren randes steht: Jac. bii, und am obe-25
ren rande der rückseite: Thomas de Aquamunda. Die bleibulie hängt an hanf-
schnur.
632. Hedwig wittwe des ritters Gozwin zu Sangerhausen entsagt
ihren ansprachen auf zwei hüben zu Frömmstedt^ welche ihr verstor-
bener bruder ritter Ulrich von Arnsburg dem deutschen hause in^^
Giiefstedt gegeben hatte. Sangerhausen 1297 dec. 14.
1297 Noverint universi, ad quos presens scriptum pervenerit, quodnos
Hedewigis relicta quondam Gozwini militis in Sangerhusen de consensu
unanimi et expressa voluntate Gozewini militis. Henrici et Ludewici filio-
rum nostromm necnon Jutte filie nostre ac omnium heredum nostrorum 35
super omni jure duorum mansorum sitorum in pago Vromingestete, quos
Vlricus frater noster dietus de Amsberc recolende memorie conmendatori
dec. 14.
1) Wie in nr. 630.
I298j»n. 1. 475
et fhitribaB saere domns hospitalis sancte Marie Theutonieonim Jerosoli-
mitani dederat, qai ad nos ex parte fratris nostri jam dieti fuerant devo-
Inti , renunciaviniug et renunciamas penitus per presentes , transferentes
in fratres jam dietos nnanimiter ana eum filiis nostris et filia supradictis
5 omne jus proprietatis, posseBsionis irrevoeabiliter, quod habemus ae ha-
buimus in mansis jam dictis ae dinoscimur retmere , supplentes et ad-
dentes neenon promittentes eonmendatori de Orifstete et fratribnfl jam
dietis veram warandiam faciendi, ut, si quis amicorum seu heredom
nostrornm donacionem predictam invalidam facere presompserit , infrin-
1 e gere vel inpedire nllo tempore , quod nostra certa sciencia pro apposito
et dicto scripto habeator ; de cetero qnandocumqae iidem conmendator
et fratres [nos] monitos habuerint, com filiis nostris sepefatis eximere
sine dampno aliquo debeamns. Super quo et propter quod conmendator
et fratres sepefati nobis quindecim marcas argenti Northusensis eroga-
I5runt. In cujus rei certitudinem presentem litteram desuper confectam
sigillo Gozwini militis filii nostri supradicti fecimus roborari. Testes
sunt: Phillippus dictus de Domusch, Heningus advocatus in Sanger-
husen dictus de Winningen , Henricus miles dictus Linvngen (1) , Grista-
nuB Luppim, Hemestus de Beveningen, Hermanus de Wendehusen,
20 Henricus dictus Schalun , Conradus dictus Bok , Olricus dictus Oalp , et
alii quam plures fide digni.
Datum Sangerhusen, anno domini m. cc. Ixxxxvii. , in crastino beate
Lucio virginis.
Aus nr. 716 (729) des Marburger copialbuches in Wien.
25 633. Konrad pfarrer zu Winnen resignirt dem landgrafen von Hessen
die kirche zu Walgern zu gunslen des deutschen hauses in Marburg,
Marburg 1 298 jan. 1.
Hlustri prindpi domino suo karissimo . . lantgravio, terre Hassie 1298
domino, Conradus pastor ecciesie in Winden cum debita reverencia ^*"' '
3oquiGquid servicii poterit et honoris. Ecciesiam in Walgeren, quam de
vestra et vestrorum progenitorum gracia annis plurimis hucusque possedi,
vestre excellencie resigno, referens vestre nobilitati grates non solum
quas teneor, set quas possum, et ubi mea non sufficit facultas, suppleat
defectum cum etemo premio Jhesus Gristus. Bogo edam quantum valeo,
35 ut vestris servitoribus et amicis, videUcet fratribus domus Teuthonice,
graciam cum eadem ecclesia, quam sperant et postulant, impendatis, in
quo meritum meremini aput deum. Sigillo proprio usus sum.
Datum Marpurg, in circumcisione domini, anno domini m?cc?xc?yiii?
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel abgefallen- 6edr.: £nt4eQkt
40Ungrand nr. 25; daraus Sarami. y. I>eduot- 7, 472.
476 1298 jan. 4. -^ 1298 Jan. 6.
634. Landgraf Heinrich von Hessen überlässl die kapelle in Ober-
walgern dem deutschen hause in Marburg. 1298 jan. 4.
1298 In omni Jq0q dominacionis Gristi proficiat nobis virtus patris et filii
lau. 4
et Spiritus sancti, amen. Cnm humana memoria labilis sit et infinna.
ideo necesse est ea in scripta redigi, que memoriter nequeunt conservari. 5
Hinc est, quod nos Heinricus dei gracia lantgravins, terre Hassie domi-
nus, et Mechtildis nostra conthoralis ad noticiam omnium tam presenciam
qnam futurorum cupimus pervenire, quod pari consensu coadunato, bona
ac libera voluntate ob honorem dei omnipotentis et beatissime ejus matris
Marie virginis ac propter meritum beate Elisabet capellam in superiori lo
Walgeren, cujus jus patrouatus ad nos dinoscitur pertinere, nobis vacan-
tem ex resignacione Cunradi de Winden ejusdem capelle pastoris damus
et proprietamus pro testamento et elemosina perhenni domui in Marpnrg
ordinis Theutonici ac liberaliter in subsidium fratrum dicte domus Mar-
purg et divini cultus nomine erogamus: hoc acto expresse, ut unum 15
sacerdotem continue in monasterio beatarum Marie virginis et Elizabet
Marpurg habeant cottidie missam in altari dotato per dictam capellam
celebrantem in remissionem peccaminnm patrum, matrum. progenitoram .
successorum ac heredum nostrorum specialiter, ut eis et nobis orationes.
suffragia bonorum operum et alia diva servicia fratrum domus in Mar- 2«»
purg ordinis Theutonici et per univereum ordinem Theutonicum pro-
ficiant ad salutem et ut annualis memoria seu anniversarius noster et
nostrorum soUempniter, prout decet, peragatnr ; juiibus tamen in homi-
nibus nostris in eadem capella Walgeren residentibus, que habere dino-
scimur, penitus nobis reservatis, et ut sacerdos ibidem locetnr , qui par- 25
rochialibus in omnibus satisfaciat expedite ac in divinis. In quorum
omnium evidenciam , robur et firmitudinem , ne super hiis aliquis dubie-
tatis scrupulus in posterum valeat suboriri, presens scriptum damus
nostris sigillis roboratum.
Actum anno domini millesimo ducentesimo nonogesimo viii?, pridie3ü
nonas januarii.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.)- Siegel: 1.^ abgefallen. 2) rund; land-
gräfin zu pferd, den falken auf der band ; umschr.: S-' METHILD GRAVIE-
DOMINE* HESSIE* Rücksiegel rund; nach rechts aufgerichteter löwe; umschr.:
S' METHIL . . . LANT . . . VIE- DNE- HESS . . 35
635. Landgraf Heinrich von Hessen überlässl dem deutschen harne
in Marburg einen von ihm zu lehn gehenden hof nebsl vier hüben zu
Allendorf^ welchen Werner von Laulerberg von Hermann von Bran-
denfels erkauft hatte, Cassel 1 298 jan, 6.
1298 I Nos Heinricus dei gracia lantgravius, terre tiassie dominus, teuere -lo
presencium protestamur, Mechtildis nostra conthoralis neenon heredes
1298 Jan. 10. 477
nostri, quod ananimi consensu, ipanibus conjunctis ac bona voluntate
cariam sitam Aldendorf et quatuor mansos ibidem, qui qaondam fuerant
Heinrici de Stetefeld, quos nobilis vir Wemherus de Luterberg sibi
empeionis tytulo ab Hermanno de Brandenfels conpamverat et a nobis in
^ feudo reeeperat et possederat, cum omnibus eomndem pertinenciis et
juribus, quibus dictus nobilis Wemherus ipsos possederat, proprietamus
et proprios damus domui in Marpurg ordinis Theutonici ob interventum,
preees et amiciciam dicti nobilis Wemheri, volentes ipsos mansos et cur-
tim esse et permanere liberos ab omni onere servitutis. Et quicunque
lohanc proprietatem nostram rite ac racionabiliter factam violaverit vel
contra eam ausu temerario ire presumpserit , omnipotentis dei, beate
Marie virginis ejus matris , beatornm apostolorum Petri et Pauli ac om-
nium sanctorum indignacionem et anathema se senciat incurrisse. In
quorum evidenciam presens scriptum damus nos Heinricus lantgravius
15 et Mechtildis nostra conthoralis nostris sigillis roboratum.
Actum anno domini millesimo ducentesimo nonogesimo viii? Datum
Cassele in opido nostro, die epiphanie domini.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutficho.). Beide Siegel abgefallen.
636. Ludwig pleban zu Seega entsagt seinen ansprüchen auf zwei
20 hüben bei Prömmstedt^ welche sein verstorbener bruder Ulrich von
Amsburg dem deutschen hause zu Griefstedt übergeben halle.
Bonnrode 1298 jaw. 10.
Noverint universi, ad quos presens scriptum pervenerit, quod nos 1298
Ludewicus plebanus in Sega super jure duorum mansorum sitorum in ^*"'
25pago Vromingestete , quos Olricus frater noster dictus de Amsberc bone
memorie comendatori et fratribus sacre domus hospitalis sancte Marie
Theutonicorum Jerosolimitani in Grifstete dederat . qui ad nos ex parte
ejusdem fuerant devolutiv renunciavimus ac renunciämus penitus per
presentes, transferentes in fratres jam dictos omne jus possessionis, pro-
30 prietatis irrevocabiliter , quod habemus ac habuimus in dictis mansis ac
dinoBcimur retinere. In cujus rei certitudinem presentem litteram desuper
eonfectam sigillo Bvdolfi patruelis nostri dicti de Amsberc ac nostro su-
pradictis fratribus dedimus roboratam. Testes sunt : dominus Hartmvdus
prepositus sanctimonialium in Bvnrode, dominus Heinricus archipresbiter
35 sedis in Kanewerfen, dominus Nicolaus sacerdos dictus de Sangerhusen,
ac alii quam plures fide digni.
Datum Bvnrode, anno domini m? cc? xc? viii?, Pauli primi heremite.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutscho.). Siegel: 1) zerbrochen. 2) oval;
nach links blickender adler mit ausgespannten flttgeln , darüber zwei über einander
40 stehende halbmonde; umschr.: SIGILL-^ LVDEWICI- SAC'DOTIS- DE- ARNESB'
478 1298 apr. 24. -- 1298 mai 28.
637. Das deutsche haus in Marburg entsagt zu gunsten der abiei
Hersfeld seinen ansprücheti auf die pfan^kirche zu Kindelhrück,
1298 apr. 24.
1298 Universis presentes litteras inspectaris vel audituris nos commen-
*^'' ' dator et fratres hospitalis sancte Marie fratrum Theuthonicorum domus 5
in Marpurg cupimns esse notum et eos subscriptam noBcere veritatem, quod
nos reverendum patrem dominum abbatem , conventum ac ipsam eccle-
BJaia Hflrafrlde.nRem juri suo et possessioni restituimus, quod in ecclesia
piu*rochiali in Kindelbrucken MagiiBiine diocesis habere dinoseuntur et
habent, necnon Gozoldum de Hersfeidia notarfm» sancte Maguntine sedis lo
rectorem predicte ecclesie in Kindelbrucken sue posseggiwA predicte
ecclesie restituimus per presentes similiter, renuntiantes in hiis Script»
voluntarie , pure et simplieiter omni juri, si quod in dicta ecclesia hacte-
nus habuimus et yidebamur habere. Et promittimus bona fide ac presen-
tibus nos ^rmiter obligamus, quod ex nunc in antea domino abbati etu
conventui ac Gk)zoldo predictis nunquam communiter vel divisim litem
' vel actionem aliquam movebimus super dicta ecclesia seu jure ipsius nee
eosdem inpediemus occulte vel manifeste per nos vel per alios super
ecclesia memorata nee aliis eisdem litem movere volentibus consentiemus
uUatenus verbo vel facto, publice vel occulte. In cujus rei fidem et testi- 20
monium presentem litteram domino abbati, conventui et Gozoldo prefatis
dedimus et damus sub sigillo nostri commendatoris in Marpurg, quod per
nos preseutibus est appensum, fideliter communitam.
Datum anno domini m? ducentesimo nonagesimo octavo, viii. kalen-
das maji. 23
Aus abschr. des XV. jahrh. auf pap. in Marburg (deutscho.). Eine gleichlau-
tende urk. stellte unter demselben datnm das deutsche haus zu Griefstedt aus.
Abschr. wie vorher. Orig. -perg. mit Siegel in Weimar.
■
638. 1298//mi28.
1298 Ego Guntramus dictus de Bechelingen civis Wetflariensis communi- 3u
mai 28. ^^ manu Methildis uxoris mee legitime vendidi Ruloni fratri meo, Hil-
degundi uxori sue legitime totam partem meam prati nostri siti juxta
Bechelingen villam predictam et Brunicgesberg ') , quod inquara pratiiro
dicitur Bartiswese. In cujus rei testimonium presens scriptum dedi sigillo
civitatis Wetflariensis sigillatum. Testes: Hermannus Belege, Conradus 35
Grawe , Conradus de Kazzenwrt , scabini Wetflarienses ; item Henrieus
Buman de Asselor, Wygandus de Brunicgesberg, villani.
1) Dieser ausgegangene ort muss hiernach nahe bei Bechlingen (nordnordwestl. v.
Wetzlar) gelegen haben ; an Brannsberg bei Neuwied kann nicht gedacht werden.
1298 jid. 19. — 1298 dee. 5. 479
Datum anno domini m? cc? xc? viii?, feria quarta post penteeosteB.
Aus gleichz. abschr. auf perg. unter dem (abgefallenen) si^el des plebans zu
Wetzlar in Marburg (deutsche.).
639. Der ofßcial des propsles von sL Stephan zu Mainz beauftragt
5 den pfarrer zu Fronhausen^ den von dem deutschen hause in Marburg
für die pfarre zu Waigem präsentirten geistlichen Ernst in sein amt
einzuführen, 1298 juL 1 9 .
Officialis domini . . prepositi ecclesie sancti Stephani Maguntine viro '^^^
discreto . . plebano in Fronehusen salutem in domino. Emestam Bacer-
lüdotem nobis a . . conmendatore ceterisque fratribuB ordinis fratrum domus
Teutonice in Marpurg ad ecclesiam in Walgere vacantem ex morte Ar-
noldi saeerdotis ordinis ipsorum presentatuni litteris presentibns investi-;
mas de eadem , mandantes vobis , qnatinus ipsnm in corporalem posseB-
sionem dicte ecclesie inducatis , adhibitis ad hoc solempnitatibus debitis
15 et consuetis.
Datum anno domini m? cc? xcviii?, sabbato post Margarete.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche). Siegel beschädigt.
640. Vereinigung zwischen dem deutschen hause bei Marburg und
dem rittet Gumpert von Garbenheim zu abwechselnder ausübung des
20 palronatsrechles in Oberwetz, 1298 dec. 5.
In nomine domini, amen. Ne contencio semel extincta flnxu tem- ^298
d6c 5
poris reviviscat, instrumentorum series conficitur, que rem gestam et pre-
sentibns indicet et futuris manifestet. Noverit igitur tam modernornm
presencia quam posteritas futurorum, quod cum vacante parrocfaiali eccle-
25 sia in superiori Wetzfe ex obitu pie memorie Heinrici de Calsmunt quon-
dam rectoris ejusdem super jure patronatus ipsius ecclesie inter religiosos
viros . . conmendatorem et fratres Theutonice domus apud Marpurg ex
una ac Gumpertum de Garbinheim militem et suos coheredes ex parte
altera allegantes hinc inde se veros jam dicte ecclesie fore patronos con-
30 tencionis inciperet materia suboriri , ut omnis ex nunc in antea super hoc
dissenciendi cesset occasio , de communi amicorum suorum providencia
ac testium infrascriptorum consilio necnon parcium ipsarum consensu
taliter inter eos extitit ordinatum, quod Johannes clericus natusGumperti
predicti per ipsnm Gumpertum et suos coheredes, de scitu tamen et per-
35 miBsione conmendatoris et fratrum predictorum, hac vice ad eandem ec-
clesiam presentetnr. Deinceps vero cum vacaverit. conmendator et fratres
in prima vacacione , Gumpertus autem et sni coheredes in secnnda ad
ipsam ecclesiam perpetno presentent vidbus alternatis. Ut autem hujus-
480 1298 dec. 28.
modi «ordinacio illesa permaneat, prefate partes instanter peciernnt et
optinuerunt presens instrumentum sigillis honorabilium virorum . . de-
cani ecclesie Wetflariensis, . . archipresbiteri et capituli eristianitatis
ibidem ac castrensinm in Calsmunt sigillari. Quam sigillornm nostrorum
appensionem nos decanus, archipresbiter, eapitulnm et castrenses pre- ^
dicti fatemur nos fecisse ad rogatum utriusque parcium predietaram.
Testes , qui hoie ordinadoni interfuernnt , sunt : honorandi viii domini
Wigandus deeanus, Theodericus scolasticus, Heideniicus de Derenbach
canonicus, Theodericus plebanus et Waltherus quondam plebanas eccle-
sie Wetflariensis, Marquardus plebanus et camerarius de Rödebeim : k
Cuno dictus Halbyr, Gotfridus Lesche et Brandanus, milites ; Gotfridus
et Heinricus fratres dicti de Lynden, Cünradus et Wyntherus fratres dicti
de Cruftele, armigeri, et plures alii fide digni.
Actum et datum anno domini millesimo ducentesimo nonagesimo
octavo, nonas decembris. ^ u
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche.). Siegel: 1) oval; Maria mit dem
kinde, darunter eine betende gestalt; umschr. : S' WIGADI* DECA CE
WETFLARIEIS- 2) oval; heiliger, darunter ein betender; umschr.: S' ARCHI-
PRESBITE'I- WETFLARIENSIS 3) rund; heiliger, zur seite die buchstaben Ä
und 0 und betende gestalten; umßchr. : S' CAPITVL IS- IN- WETFLA-2i
RIA* 4} Ralsmunt.
641. Gunzelin und Heinrich gehrüder grafen von Beichlingen ver-
zichten zu gumten des deutschen hauses in Griefsledl auf die mühle
und grundstücke an der Lossa bei Griefstedl und Buckel.
1298 dec.iS. n
1298 In nomine domini. amen. Quoniam concordia semper fovet amiciciam
et favorem et discordia, que mater est licium, generat odii perplexitatem.
dignnm duximus eandem discordiam, que inter nos et dilectos fratres
hospitalis sancte Marie domus Theutonice in Grifstete aliquamdiu ver-
tebatur, favorabiliter conponendam. Noverit itaque tarn presencinm etsufi^
quam posteritas futurorum, quod nos Guncelinus et Henricus fratres car-
naies dei gracia comites de Bichelingen , filii quondam comitis Fridrici
de Bichelingin, una cum eonsensu nostrorum omnium coheredum pro
pace et amicicia necnon pro dilectione predictorum fratrum conservanda
renunciamus simpliciter et preeise omni juri, actioni, questioni. qnodsi
inquam jus seu que actio nobis [conpetebat] in molendino juxta villam
dictam Grifstete super aquam dictam Lazs, quod cciam minus raciona'
biliter possidere videbamur , eo videlicet pacto , quod neqne nos neque
nostri successores predictum molendinum, quod destructum est, amplins
debeant reedificare, ac eciam in pascuis sitis inter villas Grifstete et4u
dec. 28.
1299. 481
Buchelde, que aqua dieta Lazs transfluendo dividit. Similiter et omni
juri, quod nobis [conpetebat] in duobus mansis in Qrifstete sltis, de
qnibuB actio vertebatur , renunciamus et nos renunciasse recognoscimuB
libere et solnte. Immo eciam renovamns omnem conposicionem factam
5 cnm predictis firatribus a nostris dilectis progenitoribus felieis recorda-
cionis, yidelicet Friderico avo nostro, Fridrico patre nostro, Fridrico
firatre nostro qnondam comitibus de Bichelingin , Ben eciam donacionem
factam ab eiBdem, de quibuB instrumenta habere videntur, tenore presen-
cium confirmamus. Et nichilominuB mansum Hersfeldensem et mansum
10 nobiscum permutatum ac bcx agroB sitos in memorata villa Grifstete cum
Septem quartalibus sitis in villa Bucheide, quantum ad nos pertinere
dinoscitur, liberamus et libera facimus omnia hec predicta ab omni
exactione, angaria, preangaria et perangaria et quolibet alio genere ser-
vitutis. et autem hujus conposicionis ordinacio rata et inviolabilis per-
I5henniter permaneat, presentem litteram memoratis dedimus firatribus
sigillorum nostrorum munimine roboratam. Hujus rei testes sunt : domi-
nus Fridricus de Heiderungen, Conradus de CoUede, Richardus Gecze,
Itel Gecze, Bertoldus de Harstal, Henricus de CoUede, Henricus de Har-
raz, milites; frater Wemherus de Luterbech(!) conmendator de Marth-
20 bürg, frater Johannes de Ebeleibin conmendator in Grifstete, frater Otto
de Richowe, et alii quam plures fide digni.
Acta sunt hec anno domini m. cc. Ixxxxix. , v. kalendas januarii.
Aus nr. 728 (742) des Marburger copialbuches in Wien.
642. Heinrich von Hohenfels genannt von Reipoltskirchen schenkt
25 dem deutschen hause zu Flörsheim den Siegfried von Kriegsheim.
1299 1).
Quoniam humane condicionis opera in oblivionis interitum deducun- 1299.
tur, oportunum esse dinoscitur, ut ipsa facta sigillorum munimine robo-
rentur. Noscant igitur presentes et futuri , quod nos Henricus de Hohen-
30yels dictus de Rypoldeskirchen animo deliberato, consensu sano pure
propter deum et in remedium anime nostre ac progenitorum nostrorum
Sifridum de Erigeshem, qui nobis jure feodali attinere dinoscitur, domino
deo nostro et gloriose virgini Marie offerimus in oblacionem, simpliciter
et plane renunciantes omni juri et dominio, quod in eodem habuimus vel
35 habere possemus, firatribus domus Theuthonice in Flershem in perpe-
tuum servicium assignando. In cujus facti testimonium has litteras nostro
sigillo ad peticionem predictorum fi*atrum dedimus sigillatas.
Datum anno domini m? cc? xc? ix?
1) Vgl. nr. 337.
Hess. Urknndenbuch. I. 31
482 1299. — ]S99jan. 24.
Ans odf.-i^etg. in Dumstedt. IKegd abgefalkn. CMr.: Baar Hmb. Ur-
kunden 2, 560 nr. 567.
643. Der deean zu Zell heurhrndet^ dass die begine Bertha zu Flörs-
heim dem deuUcken käme daselbst ihre guter hei Flörsheim geschenkt
habe. 1299. 5
1299. Decanus ecclesie in CeHa constare cupimus presenciom inspectoribns
nniversis , quod in nostra constitnti presenda religiosns vir oonmendator
domns Theutonice in Flersheim et Berta begina ibidem , reoognovit ipsa
Berta et pnblice est confessa sano ducta consilio ob reverenciam Jhesu
Crisli et gloriose matris ejus Marie [et] beate Elyzabeth pro remedioio
anime sue fratribus predicte domns in Flersheim in figura jndicii secn-
laris in pnram elemosinam et yeram proprietatem donasse et tradidiBse
qnatnor jngera agromm super pasena jnxta agros fratrum predicte domus
Sita et tria jugera , die stozent uff den Stedereweg , neenon omnia 1)ona
sua mobilia et inmobilia , que nunc habet et in posterum habere potent, 15
in perpetuum possidenda. Fiatres vero predieti grato occurrentes assensn
dictorum bonorum usufructum predicte Ber. concesserunt ad yite sne
tempora possidenda (I); hoc adjecto pacto , quod sepefficta Berta de pre-
dictis bonis fratribus domus sepedicte pro censu feste beati Martini annis
singulis pullum presentabit. In cujus facti evidenciam ad peticionem20
partis utriusque prefatis fratribus has litteras nostro si^lo fecimus con-
muniri.
Acta sunt anno domini m. cc. xc. ix. Presentibus Henrico milite de
Morsbach , Helfrico milite de Lntersheim , Gerbadone , (xerlaco, Henrico,
Johanne fratribus nterinis , Conrado sculteto , hiis eo tempore Flersheim 25
conmorantibus, fratre Conrado dicto Lumpe predicte domus conmendatore,
fratre Lüdewico plebano , et aläs quam pluribus fide dignis.
Aus nr. 549 (55S) des Msrbarger copialbuches in Wien.
644. Graf Otto von Lauterberg verzichtet zu gunsten des deutschen
hauses bei Marburg auf sein recht an das gut zu Lindewerra und das so
Vorwerk zu Allendorf ^ welches dem grafen Werner von Lauterberg
gehörte. 1 299 ;on. 24.
1299 Ich greve Otte grevin Heyndenriches sune von Lutterberg bekenne
Jan. 24. ^^ dicsmc gcgenwordigcn brieve al den, die en an sehen, daz ich mit 35
guden willen unde vrien wilkore han werzegen nnde uffgelazen al das
gut , daz ich hatte zo Lindenewerde , unde des Vorwerkes in der stat zo
Aldendorf, daz grewen Wemheres was von Lutterberg, an holze, an
weide , an weide , an wesen , an wazzere unde allir hande nuz , die von
1299 Jan. 24. — 1299 aug. 1. 483
deme gude mach gewallen. Unde ich nicht alleine, cronder alle mine
rechten erwen werziegen des vorgesprochenen gutes unde besoheden daz
got dem comendSre nnde den broderen des Doczsdiin hilses hie Marth-
pnrgh , also daz die worgesprochene brudere ez ewecliche mit gademe
5 rrede sullen besizzen. Daz dise rede ganz sie , dar umbe han ich disen
seibin scrift mit myneme ingesigele gevestenet. Diser rede sint znge :
her Henrich Reime , Tlüderich von Espeüngerode , Eckebiecht von Hat-
dorfz(!j, Hartman von Muningerode, Johan von Desingerode, rittere,
nnde Bertolt her Ameleges, Bertolt von Haldmige, nnde andere hersame
10 lote genug.
Dise ding sin geschehen von der bnrth nnses herren des dnsent unde
zwei hunderetht unde nuensich unde nuen jar waren , in deme nuenden
kaienden des manen die dar heizlt wlnebome.
Aus nr. 677 (689) des Marbnrger copialbncbeB in Wien.
15 645. Herzog Heinrich von Braunschweig beurktmdet den vorstehenden
verzieht. 1299 jow. 24.
Ich Henrich von der gotes gnaden herzöge zo Bruneswich bekenne 1299
an diseme offene breive al den, die en an sehen, daz eyn reth berithunge ^*"'
ist geschehen under Otten grewen Heyndenriches sune von Lutterbergh
20 un under deme cummendure un den brudere des Thuschen huses bi l^ar-
purgh , also daz die wor gesprochene Otte von Lutterbergh werziget uß
uf gift al daz gut , daz hie hatte zo Lindenewerde , un des Vorwerkes in
der stat zo Aldendorp , an holcze , an weide , an weide , an wesen , an
wazzere un mit aller nuz , die zo diseme vor gesprochen gute boret. Dar
25 umme daz diese rede ganz sie, so ha ich herzöge Henrich von Bruneswich
min insigel an disen gegenwordegen scrift. Diser rede sint zuge : her
Henrich Reime , Thiderich von Espelingerode , Eckebrech von Hatdorp,
Hartman von Muningerode, Johan von Desingerode, die ritthere, un Ber-
tolt her Amileges, Bertolt vonHaldungen, un andere hersamme lute genug.
30 Dise ding sin geschehen von der burth unses herren des dusent un
zwei hundereth un nuensich un nuen jar waren, in den nuenden kaienden
des manen die heizet wlnebome.
AuB orig.-perg. mit siegelbruohstttck in Marburg (deatscho.).
646. Landgraf Heinrich von Hessen überlässt dem deutschen hause
35 bei Marburg gegen zins die mühle zu Ibemshausen und ein haus zu
Zahlbach vor Weidenhauseti. 1 299 aug. 1 .
Notum Sit Omnibus presentibus pariter et posteris , quibus innotuerit 1299
herum tenor, quod nos Heinrious dei gratia lantgravius, terre Hassye ^^^' ^'
31*
484 1299aog. 21.
dominuB, molendinnm noBtrom juxta yillam Ybemshnsm a parte snperioii
situm religiosis viris . . commendatori et fratribus Thentonice domns ^d
Marpnrg dedimus jure perpetno et irrevocabili possidendum, itavidelicet,
quod iidem fratres nobis anniB singulis in feste beati Stephani proiho-
martiris , scilicet in crastino nativitatis domini , undecim maltra siüg^ i
et sex tritici Marpnrgensis mensure pensionis neenon dno talenta Mar-
purgensinm denariorum census nomine expedite persolvant. Damn§
insuper et dedimus eisdem fratribus domum sitam in Zaylbach , sdlicet
in fine ville Wydenhusen , jure proprietatis perpetuis temporibus po^-
dendam. Ceterum a superiori in Werden molendino usque ad infeiinsi
molendinum, quod Eeppelremüle vocatnr, nuUum edifieium seu stmctoraiii
fodiendo , construendo aut alio quovis modo faciemus nee fieri jubebimus
aut a quocumqne fieri patiemur , que in dictorum fratrum inpedimentoB
cedere possent ac dicti molendini destructionem seu jacturam. Pro qno-
rum testimonio et evidentia firmiori presentes litteras eis dedimus sigilli'
nostri appensione munitas.
Actum et datum anno domini millesimo dueentesimo nonagesimo
nono, kalendas augusti.
Aus orig.-perg. in Marburg (deutsche.)- Reitersiegel des landgmfen be-
schädigt. ^
647. Das deutsche haus in Marburg überlässt seine guter zu Inge-
brechterode dem kloster Immichenhain gegen dessen guter zu Obergleen.
1299 aug. 21.
1299 Nos fraterWemherus commendator totusque conventus domus Then-
aug. 21. tQßiß^ iu Martburg recognoscimus et publice profitemur permutationeinJ:
factam esse de bonis nostris sitis in villa Ingebratherode cum suis juribns.
obventionibus, proventibus, redditibus quibuscunque matura deliberatione
prehabita ad utiles usus predicti nostri conventus cum discreto viro
Johanne preposito, magistra et conventu cenobii in Ymichenhan de bonis
eorum in villa superiori Glene sitis cum suis juribus, obventionibus, pro-
ventibus, redditibus quibuscunque, ita videlicet, quod de cetero dicta
bona in Glene nobis seu nostro conventui deservient impedimento quo-
libet postposito et retracto, dictoque preposito seu cenobio in Ymichenhaii
bona predicta in Ingebratherode debent similiter in posterum deservire'
In cujus permutationis firmitatem presentes litteras sigillo nostro ipsi^^
preposito dedimus communitas.
Actum et datum anno domini m? cc? nonogesimo viiii?; xii? kalendas
septembris.
Aus orig.-perg. mit beschädigtem Siegel in Marburg (kl. Immichenhain).
1299 oct. 16. 485
648. Die W&rmser rickler beurkunden^ dass ritter Helfrich von
Lautersheim zu Oberfiörsheim an Friedrich von Seligemtadt pfarrer
von sL Ruprecht zu Worms zwanzig malter kom jährlichen zinses
verkauß und ihm dafür seine guter bei Flörsheim verpfändet habe.
5 1 299 oct. 1 6.
Judices Wormacienses ad aniversorum noticiam yoltunng pervenire, 1299
quod constitati in presencia Nicolai dicti Landeckere tabellionis curie
nostre a nobis ad locum specialiter destinati Helferieas de Lnttersheim
miles et Alheidis uxor ejus legittima de superiori yilla Fleresheim re-
10 congnoverunt et confessi fdenint publice, prout idem Nicolaus nobis retü-
lit, se unanimi consensu et manu communicata justo empcionis et vendi-
cionis contractu vendidisse Friderico de Selegenstat plebano sancti
Rupert! Wormaciensis viginti maldrorum siliginis annuos et perpetuos
redditus] dandos et assingnandos eidem annis singulis infra duo festa
15 assumpcionis et nativitatis beate virginis in civitatem Wormaciensem ante
quamcunque domum dictus Fridericus seu heredes ipsius post ejus de-
cessum voluerint , dictorum tarnen conjugum vectura , laboribus et ex-
pensis, grandine, exercitu, frugum decrescencia seu quoyis alio periculo
non obstante, pro octoginta libris et quatuor libris hallensium, quam
20 inquam pecuniam dicti conjuges ipsis numeratam et solutam fore publice
sunt confessi. Pro hujusmodi autem pensione solvenda et assingnanda,
ut est premissum , prefati conjuges bona infra scripta predicto Friderico
pro subpingnore obligarunt : videlicet in superiori campo ville Fleresheim
predicte duos jomales agri campestris cum dimidio in loco dicto uffer
25 Herstrazen consulcaneos Johanni filio schulteti ; item duos jomales in
eodem loco consulcaneos Flambomer marke ; dimidium jomalem bime
Stedelpade consulcaneum dominis de domo Theutunica ; duos jomales an
der Harsnure consulcaneos dominis predictis; unum jomalem an der
hohen Anewande consulcaneum monialibus de Ramosa; quatuor jomales
30 in via Almesheim consulcaneos dominis de Otterburg ; unum jomalem
cum dimidio et dimidium duale an Almesheimer Slidepade consulcaneum
dominis de Wiszen ; quatuor jomales ibidem consulcaneos dominis pre-
dictis; duos jomales cum dimidio an der Alestraszen trahencia(I) in bona
monachomm de Otterburg ; item jomalem cum dimidio an deme un-
35 rechten Zeller wege consulcaneum dominis de domo Theutunica ; item
quinque quartalia in eodem loco consulcanea monachis de Otterburg:
item unum duale ibidem; item duale anme Stedelpade consulcaneum
dominis de domo Theutunica. In inferiori campo quinque jomales uffer
Herstrazen trahencia (I) in bona dominomm de domo Theutunica; duos
40 jomales in yia Milfesheim consulcaneos dominis de Otterburg ; duos jor-
486 1190—1290.
nale» eozn dimidio an MUfeshieimer Slidewege congaleaofiOB dominis de
Otterburg ; item Septem qoartalia in eodem loco eonsnlcanea. domiiuB de
domo Theatanica; item quinque qnartalia ober der Herstrazen oonsid-
eanea dominis predictis ; Septem qnartalia jnxta mnram dominorom pre-
dictorum et duale in via Wormaciensi consulcaneum dominis predictis. »
Que inquam bona apud unicum predictorum conjugum heredem pei-
petuo remanebunt indivisa , et est ajectum , quod si predieti coujug^
yel eorum beredes in solucione et assingnadone hujusmodi pensioms
negligentes inveniantur ant eam aliquo annorum solvere vel assmgnare
contradicant , pre&tus Fridericus vel sui beredes bona hujusmodi modo i»
confiscaeionis tollere possint et debeant et ea tamquam propria suis Qsibis
applicare. Ut autem premissa rata et firma permaneant, presentes littem
sigillo curie nostre ad peticionem tam ementis quam vendencium ded^
mus sigillatas.
Actum et datum anno domini m? ec? xc? ix?, die beati Galli. Presen-u
tibus discretis viris fratre Curado commendatore domus in superioriFleres-
heim, fratre Ludewico plebano ibidem, firatre Petro ibidem, Curado
schulteto, Gerbudone, Gerlaco et Johanne fratribus, ac aliis pluribns
probis et honestis ad hoc specialiter vocatis et rogatis.
AuB orig.-perg. iu Marburg (deut8<^o.]- Siegel abgefallen. h
649. Kurze annalen des deutschen hauses zu Marburg. 1 1 90 — \ 290.
^ ]^^ Noverint universi et singuli Cristi fideles presentem paginam in-
spectnri, quod anno domini m? c? Ixxxx? sub sanctissimo in Cristo palxe et
domino dominoGelestino papaiii? et in Romano imperio imperante Henrico
V? incepit ordo venerabilis milicie beate Marie Jherosolimitani hospitalis:^
domus Theutonice , qui per suam strennuitatem et insignem victoriam ae
sui sanguinis efifusionem pro crueifixi nomine fidem cathoUcam et sanctam
matrem eccleuam amplicifando contra Sarracenos , in Pruscie , Liuooie
ac Curonie partibus debellavit ac eciam cottidie debellando insistit. £a-
propter sanctissimi patres et summi Romani pontifioes ex divine grmt^
providencia et beatorum Petri et Pauli apostolorum auctoritate ipsis
collata suis intuitis favoribus largissime inclinati provide et multum ga^
ciose per libertates et indulgendas copiosas dictum ordinem perlustra-
runt , ut ex eodem Gristl fidelibus incrementa virtutum angerentor et
salutem animarum suarum uberius eonsequerentur. 3»
Anno domini m9 cc? xxxiii? occisus est magister Conradus predicator.
Anno dconini m? ce? xxxi? obiit beata Elizabeth.
Anno domini mS oc! xxxiii? ceperunt habitare in Marpurg Iratres
domus Theutimiice.
1290.
1190—1290. . 487
Anno domini m? cc? xxxv? positnm est fandamentam hujns ecclesie,
augüsto in yigilia assumpcionis Marie virginis. «ue* 14.
Anno domini m? cc? xxxvi? translata est beata Elizabeth.
Anno domini m? cc? xl? obiit frater Conradns quondam lantgravius
5 magister ordinis Theutonicorum.
Anno domini m? cc? Ixxxiii? kalend. maji dedicatnm fnit monasterium
beate Elizabeth in Marpurg.
Anno domini m? cc? xc? kalend. maji dedicatmn fuit summum altare.
Aus einer 34 cm. hohen and 40 cm. breiten , früher im chor der Elisabethen-
lOkirche angehefteten pergamenttafel des XV. jahrh. in Marburg (deutsche.). Gedr.:
Eurtze vnd Summarische Beschreibung der Kirchen im Teutschen Hauß bey Mar-
purg in Hessen zu sanct Elisabetha genandt o. o. 1661. 4?; wieder aufgelegt
0. o. 1668. 4? läid später noch mehrmals Marburg o. j. 4? (Vgl. auch Justi Hess.
Denkwürdigk. 4,2, 147.) Winckelmann Beschreibung d. Fürstenth. Hessen u. Her&-
15 feld 423; daraus Böhmer Fontes 4, 450. Die Vorzeit, Taschenbuch f. 1827 herausg.
y. Justi 333.
Orts- nnd Personenyerzeicimiss.
Die salileii bedeuten die nammem der Urkunden. Bei personen sind die jnlmxalilen, nnter welchen
sie als lebend rorkommen, beigesetst. Die nncbweisnngen sind bei personen nicht nnter dem nmts-
oder Wohnort, sondern nnter dem geschlechtsnamen nnd, wo dieser fehlt, nnter dem tanftiamen ge-
geben. K, T nnd Y im wortnnfang sind, anch in den nnterabtheilnngen, nnter C, D nndF eingereiht;
y ist dnrchans nnter i gestellt.
A.
A. propst zu Ahneberg 1234, 38. — gräfin
V. EDerstein. — gräfin y. Sponheim.
Aachen (Aque, Akne) Th. v. — dentscho.-
bruder zu Marburg 1262, 184. Hein-
rich y. — deutscho.-bruder zu Marburg
1258, 152.— geldwährung 370. 382. 385.
391. 394. 468. 503. 509. 582.
Aar 8. Arde.
Aba y. Alsfeld. — Gruse begine zu Mar-
burg. — hörige der kirche zu Gleichen
1245, 78. — y. Grünberg.
Abenheim nw.Worms (Abenhem,- heym).
156. 161.
Aberwin Johanniterpriester 1251, 104.
Absalon deutacho.-priester u. pfleger des
hauses zu Langein 1225, 14.
Abtschwenda wttstung bei Weissensee
(Apteswenden) 405.
Acca, Accon in Syrien (Accon, Acon)
409. 424. 425.
Acemo onO. Salemo (Acemensis). bi-
schof: Jacob.
Adam Rump.
Adelheid (Adileidis , Adelheidis Adelley-
dis, Alheidis, Elheydis, Adilhedis,Adel-
hediSi -heydis, Alheydis, Elheidis, Ay-
ledis, Aileydis, Aleydis, Adylhedis,
Alhedis) begine 1287,469. — y. Besse.
— y. Bleichenbach. — herzogin y.
Braunschweig. — hOrige zu Burken-
dorf 1279, 362. — y. Cassel nonne zu
Weissenstein. — y. Dembach gen. y.
Vetzberg. — hOrige zu Thalheim (1230
—1231), 19. — gräfin y. Eberstein. —
y. Falkenberg. — y. Gershausen. — y.
Gilsa. — y. Hattenrod. — Hesse. —
landgräfin y. Hessen. — Ho^^eherr. —
Imhof zu Marburg. — y. Lautersheim.
— y. LOwenstein gen. y. Schweinsberg.
— Matz. — y. Merlau. — y. Merzhausen.
— y. Mölln. — hörige zu Niederwald
1265, 213. — Puzel y. Dillenburg. — y.
Queckbom. — Redel.— Reye. — Rinka
zu Marburg. — Rösche. — y. Romrod.
— y. Rotenstein. — y. Schlitz. — y.
Schröck. — y. Seibelsdorf. — gräfin y.
Sponheim. — Strebekotz. — y. Uden-
bom bttrgerin zu Fritzlar. — y. Wallen-
stein nonne zu Weissenstein. — y.
Wehrshausen. — hOrige zu Weiderichs-
hausen 1271, 264. — Wolfrude bttrgerin
zu Marburg. — y. Wolfskehlen. —
Wurstebendel.
Aden. Konrad bttrger zu Fritzlar 1277,
333.
Adendorf rgbz. Merseburg nö. Eisleben
(Attndorf). Dietrich y. — ritter 1288,
494.
Adileidis s. Adelheid.
Adispach s. Atzbach.
Adoli (Adolfus, -phus) y. Bicken. — pfar-
rer zu Burbach (1232), 28 I. III. — y.
Girmes. — y . Heuchelheim ritter, bnrg-
mann zu Giessen. — Hobeherr. — sonn
der Isentrud zu Marburf^ 1254, 121. —
Isrutus ritter. — y. Michelbach gen.
y. Nordeck ritter. — y. Nordeck ritter,
schultheiss zu AmOneburg u. Mainzi-
scher amtmann in Hessen. — decany. st.
Peter zu Paderborn 1295, 600. — Par-
uus. — Schutzbar ritter. — y. Wolfs-
hausen ritter.
Adrianopel (-polensis) . erzbischof: Theo-
ctistus.
Aegidius s. Effidius.
Agnes y. Böckelheim. — y. Frankfurt. —
y. Gundheim. — y. Hohenfels. — gräfin
y. Leiningen — gräfin y. Nassau. — y.
Nordeck.
Agrestus comes s. Wildgraf.
490
Ahausen— Allna.
AhauBen wüstung a. d. Ohm sO. AmOne-
borg bei Schweinsberg (AhuBen) 427.
590.
Ahneberg Augustiner -nonnenkloster in
Gaasel (Anenberich, -berc) 38. 262. —
propst: A.
Ahr, Alten-, rgbz. Goblenz wbw. Ahrwei-
ler (Are). Ludwig v. — ritter 1277.340.
Ahrenfels am Rhein nnw. Neuwied (Aren-
welz). Gerlach herr v. — 1277, 340.
Aila zu Amöneboxg 1269, 249.
Ayledis, -leydis, s. Adelheid.
Ailenhusen s. EUnhausen.
Ailesuelt, Ailsfelt, s. Alsfeld.
Aymardua bischof ▼. Lucera 1297, 620.
Abele bäuerin zu Seelheim 1296, 614.
Akue B. Aachen.
AI. V. Amsburg.
Alamannia s. Deutschland.
Alberadis s. Albradis.
Albero v. Vippach. — v. Flörsheim.
Albershusen s. Albshausen.
Albert (Albertus, -dus, Albrecht) ritter
1257, 148. — schultheiss 1292—1295,
547. 565v 605. — burggraf v. Altenburg.
— y. Ammendorf deutscho.-comthur
zu Griefstedt u. Schulen. — ▼. Amöne-
bürg btirger zu Marburg. — jx^i ▼.
Anhalt — de Atrio bUrger zu Fritzlar.
— ▼. Bastheim ritter; deutscho.-com-
thur zu Memntheim. — graf v. Bil-
stein. — Bmderman bflrg^r zu Wetzlar.
— graf ▼. K&femburg. — Glawe ritter,
burgmann zu Sondersoausen. — v. Dell-
mensingen domcanon. zu Strassburg. —
landgrafy. Thüringen. — v. Dillich prie-
ster. — V. Treysa vicar zu Fritzlar. —
bischof V. Trient 1221,11. — söhn Eber-
hards sehultheissen zu Gudensberg
1292, 648. — V. Erligheim ritter. —
Faber bauer zu Londorf . — v . Franken-
Btein. — graf v. Gleichenstein. — v.
Gorsieben. — v. Griefstedt. — ▼. Hacke-
bom. — y. Hallenberg dentschmeister.
— V. Harras ritter. — propst zu Johan-
nesberg bei Fulda 1233, 37. — v. Lau-
tersheim. — Liber. — v. Löwenstein.
— V. Londorf höriger. — v. LUder. —
erzbischof v. Magdeburg 1207, 1. —
Vorsteher des Franciscushospitals zu
Marburg 1232, 27. — Meise. — v. Merz-
hausen. — y. Moischt höriger. — pfarrer
zu Oppenheim 1239, 61 . —v. Queckbom.
— jEuüustein scheffe zu Marburg. — v.
Reddehausen höriger. — Reiche ritter.
— Rinka bürger zu Marburg. — Rysen-
hain. — v. Romrod zu Alsteld ; ritter ;
schttler. ~ Rote (zu Beltershausen). —
V. Rottleben ritter. — p^urvicar zu
Schönstadt 1296, 593. — v. SchrOck
ritter. — T. Seebach. — v. Seelheim. —
Smelink canon. zu Fritzlar u. pfarrer
zu Felsberg. — v. Waldeck bttrger zu
FritzUr. — graf v. Wallenstein. — hö-
riger zu Wehren 1274, 306. — v.Weras-
wig. — Zöllner bttrger zu Marbure.
Albisheim Bavem Pfidc obö. Kirchbeiii-
BoUnden (Almesheim) 648. — Almc»-
heimer Slidepad 648.
Albold 1250, 101.
Albradis, Alberadis, Hobeherr. — t.
Hohenfels. — Milchling ▼. MUhlheiB.
— V. Nordeck.
Albrecht s. Albert.
Albshausen nnw. Witzenhaasen (Alnea-
husen) 586.
Albshausen Waldeck wsw. Wildunges
(Albershusen) 610. .
Albus s. Halber u. Weiss.
Alceia s. Alzey.
Aldebrand bisehof y. Sutri 1289, 501.
Aldenberg s. Altenberg.
Aldenbürch s. Altenburg.
Aldendorf s. Altendorf n. Ailendorf.
Aldenkirchen s. Altenkirchen.
Aldershusen s. EUershausen.
Aldinburg s. Altenburj^.
Aldindorf s. AllendorfT
Aldinstede s. Altenstädten.
Alemannia s. Deutschland.
Alenhusen s. EUnhausen.
Alesfelt s. Alsfeld.
Alestrasze weg bei Oberflörsbeim 649.
Alexander IV. papst 1257 — 1260, 150
164. 156. 157. 158. 168. 171.
Alhard Lange ▼. Böckelheim rhter.
Alheidis s. Adelheid.
Alheim canon. zu Fritzlar (1219)— 1220,
5.9.
Alimania, Allemannia s. Deutschland.
Allendorf Oberhessen ö. Kirchhain fAl-
den-, Aldindorf). Heinrich v. — 1257,
148. — kirche298.
Allendorf a. d. Lumda nnö. Giesaen (Al-
dendorf). GUnther u. Jutta v. — 1251.
106.
Allendorf a. d. Eder bei Battenberg In-
ferior Aldindorf) 304.
Allendorf Niederhessen onö. Frankenberg
(Aldendorf). hörige v. — : Gumpert 1 293.
554. Yaheler, Hartmann, Ruthart 1294.
584.
Allendorf wnw. Wetzlar (Aldendorf .
Gerhard v. — bürger zu Wetzlar 12S5,
454.
Allendorf a. d. Wem so. Witzenhansen
(Aldendorf, -dorp) 635. 644. 645.
Allendorf a. d. Werra ö. Salzungen (Al-
dindorf). Bruno v. — 1221, 10.
AUerstedt wsw. Merseburg bei Wiche
(Alrestete, Allerstede). Heinrich y. —
1 267, 232. Irfned v. — deutscho.-brader
1251, 104.
AUesfelt s. Alsfeld.
AUna sw. Harburg (Alnaha, -he) 121. 535.
— V. A. s, Fliko.
Almarsdorf — Amöneborg.
491
Almar8doif»wÜ8tong Oberhessen nw. Zie-
Smhain bei SchOnan (Halmatsdorp).
ernuum vogt v. — 4262, 187.
Almesheim s. Albisheim.
Afanndeh&sen s. Elmshausen.
ALaaha 8. AUna.
Alold deoan zu Fritzlar 1220, 9.
Alrestete 8. Allerstedt.
Alsfeld onö. Giessen (Ailesuelt, Alsfelt,
Aylesnelt, Elsfelt, -felth, Ailsfelt, Als-
iielt , -felth , Ales-, Allesfelt , Alsaeld,
-dia, -de, Ailsnelt, -yeld) 198. 228. 237.
258. 277. 278. 295. 302. 314. 335. 346.
355. 361. 362. 373. 374. 394. 414.— be-
nannte: Aba, Bertha, Heinrich der
krämer, Johann 1287, 482. Eonrad
scheffe zu Treysa 1287, 481. Friedrich
bOrger zn Amöneburg 1283—1290
(1293?), 423. 517. Ludwig u. Ospert
scheffen zu Marbnrg 1233, 37. Mecht^
hild geb. v. Seelheim bflrgerin zu Am0-
neburg 1290 (1293?), 517. — bürger u.
scheffen: 191. Galhard. Kastellane.
Kippe. Elsezere. Ermenrich. Farch. v.
Feldkrücken, y. G($ringen. Hazzeken.
Heinrich, früher zu Schweinsberg. Hein-
rich kämmerer. Husman. Imhof Junge.
Lange, v. Ohmes. Fankuche. Reiche.
Reinoldi. Rudeger vor dem Mainzer
thor. Rudewig, -win. Schaufuss. Wet-
zel. Wiegand cellerar. — burnnannen
u. ansässige ritter: y. Altenburg. y.
Breitenbach. y. Dirsrode. v. Ehrings-
hausen. v. Eudorf. Fraz. v. Lieder-
bach, y. Linden, y. liardorf. Riedesel.
y.Romrod. y.Ruhlkirchen. y. Schrecks-
bach. Slintwecke. — püarrer: Johann.
— schultheissen: Richwin. Schade. —
Btadtsiegel 191. 198. 237. 258. 277. 278.
293. 295. 302. 314. 335. 345. 346. 354.
355. 357. 361. 362. 373. 374. 385. 394.
414. 419.
Altenahr s. Ahr.
Altenberg w. Wetzlar, Praemonstr.-non-
nenkloster (Aldenberg, Aldinburg, Al-
denburc, -bürg] 285. 440. 530. 569. 621.
— meisterin: y. Thüringen. — prior
28XXIII. 285. y. Andernach. — Siegel
530. 569.
Altenburg s. Leipzig (Aldenborch^-burch,
-burc) . burgffrafen : Albert u. Dietrich
1280, 372. — deutscho.-comthure : Hein-
rich. Heinrich. Johann.
Altenburg s. Alsfeld (Aldinburg, Alden-,
Aldlnburg, Aldenburg). y.A: Hermann
Schebe + 1273, 295. Reinbold 1266, 224.
Reinhard ritter 1256—1270, 135. 167.
255. Reinhard B. söhn 1260— 1270, 167.
255. Reinhard zu Aisfeld {derselbe?)
1274—1279, 302. 357. 366. Reinhard
vom oberen hof 1275— 1283, 314. 419.
Reinhard vom unteren hof bnrgmaan zu
Alsfeld 1230—1283,385. 413. Reinhard
söhn Hermanns 1273, 295. Siegfried
ritter 1266—1274, 224. 237. 277. 278.
295. 302.
Altenburg Niederhessen ssw. Felsberg
(Aldenburg). Reinhard v. — u. Gertrud
geb. y. Holzheim 1291, 527.
Altenbuseck s. Buseck.
Altendorf Niederhessen ss($. Naumburg
(Aldendorf) 47.
Alteneottem s. Göttern.
Altenkirchen n. Wetzlar (Aldenkirchen).
Irmgard v. — (1232), 28 LVL
Altenstädten a. d. Dill nw. Wetzlar, oder
A. n. Wetzlar? (Aldinstede, Alden-
steden) 360. 370. 399.
Alueshusen s. Albshausen.
Alzey SSW. Mainz (Alzeia, Alceia) 17. 555.
— y. A. s. Luley. Winter. — Ph(illpp)
tnichsess v. — ritter 1293, 555. —
schultheiss: Monxhom.
Amelbert ritter 1261, 180.
Amelburg s. AmOneburg.
Ameleges, Amileges. Berthold 1299,644,
645.
Amelia sw.[Spoleto (Ameliensis). bischof:
Maurus.
Amelunxen rgbz. Minden ssw. Höxter
(Amelungessen) . Konrad y. — domini-
kaner zu Warburg 1295, 600.
Amenburch s. Amöneburg.
Amendorf s. Ammendorf.
Amene s. Ohm u. Ohmen.
Ameneburc s. Amöneburg.
Amenowe s. Amönau.
Amileges s. Ameleges.
Amilias v. Schwalbach ritter.
Ammendorf n. Merseburg (Amendorf).
Albert y. — deutscho. - comthur zu
Griefstedt u. zu Schulen 1277—1292,
328. 551.
Amneburch s. Amöneburg.
AmOnau nnw. Marburg bei Wetter (Ame-
nowe). zwei dOrfer 47.
AmOneburg 0. Marburg (Ameneburc,
Amne-, Amene-, Amenburch, Amene-,
Amenburg, Ameneburgh, -bürg, Amel-
burg) 75. 89. 162. 180. 181. 192. 193.
209. 249. 255. 292. 327. 331. 336. 347.
366. 404. 421. 427.428. 446. 590. 614.
— benannte : Adolf, Albert bürger zu
Marburg, Isentrud, Mechthild 1254, 121.
Engel 1256, 140. Heinrich Schuhmacher
deutscho. -bruder zu Marburg 1266,226.
— bürger u. scheffen : 225. Aila. y. Als-
feld, y. Bartenhausen. Beatrix. Glette.
y. Treis. Trinepos. Vrecke. Gisela.
Goltscreder. Gumpert. Heinrich. Hen-
zeler. Hermann. y.Heskem. y.Heuchel-
heim. y. Holzhausen. Hubert. y.Leider-
städt. unter der Linden. Lützelmann.
y. Marburg. Münzer. y. Ohmes. Bau-
stein. Schetzel. Schonhildis. Schwert-
feger. y. Seelheim. Siegfried, v. Wah-
492
Ajiagni — ArnsVaeh .
len. Weiss. —capitei 49. — kirche 213.
— klause 241. — decane: Eckard.
Ludwig. Radeger. — geld Währung 388.
— weltliches gericht des erzbisch, y.
Mainz 336. — pfarrer u. p&rrvioare:
Bertram. Eckard. (Gerhard, v. Seel-
heim. — Schulmeister: Dietrich. —
Bchultheissen : v. Nordeck. Salicha.
viceschultheiss : ▼. Heimersdorf. —
Stadtsiegel 162. 168. 177. 192. 193. 225.
229. 241. 249. 255. 292. 327. 331. 332.
336. 347. 366. 389. 404. 421. 423. 427.
428. 446. 516. 517. 614. 627. — Weni-
fenburg(Paryus Mons, Parvum Gastrum)
33. 614.
Anagni osO. Rom (Anagnia) 29—33. 36.
156. 157. 158.
Ancynvar s. Anzefahr.
Andernach am Rhein nw. Goblenz. (An-
demacum) 83. — Heinrich v. — prior
zu Altenberg 1291—1297, 530. 621.
Andesvelde. Dietrich v. — 1248, 85.
Andreas v. Anzefahr ritter. — Brundel
ritter, bargmann zu Marburg. — abt des
Schottenklosters st. Petersberg zu Er-
furt 1289—1290, 500. 508. — v. Hohen-
lohe deutscho.-bruder.
Anenberich s. Ahnebeiv.
Anewand, die hohe, nur bei OberflOrs-
heim 648.
Angelus s. Engel.
Angerod wnw. Alsfeld (Ingerode) 277.
Anhalt ruine am Harz ssw. Ballenstedt.
Albert, Bemike, Johann grafen v. —
1288, 494.
Anno deutscho.-hochmeister 1265, 210.
211. 219. — V. Schlotheim.
Anreffe s. Antref.
Anselm (Anselmus, -helmus) 1250, 101.
— deutsche. -priester 1245, 79. — v. Bie-
denkopf deutscho.-halbbruder zu Mar-
burg. — V. Justingen kaiserl. marschall.
— deutscho.-bruder zu Mainz 1286—
1287, 463. 477. — ritter zu Oppenheim
1239, 61. — Store v. Schwarzenbom
höriger. — Ungefuff scheffe zu Geln-
hausen. — vicar am Marienstift zu Wetz-
lar 1291, 530. — V. Witzelbach ritter.
Anselmi, -helmi. Heinrich scheffe zu Geln-
hausen (1259)— 1276 159. 196. 200. 325.
Antiquum G^teren s. Göttern.
Anton (Antonius) servus (1214—1220), 4.
Antonia, -thonia, v. Nordeck. — v.
Schweinsberg.
Antref wUstung ssw. Amöneburg (Antref,
Anreffe, Antreffa, Antrephe) 240. 327.
— Gumpert v. — ritter u. schultheiss
1264, 205. 208. — bauer: Heinrich.
Anzefahr nö. Marburg (Anzenvar, - uare,
Anzinvar, Anzevar, -uar, Ancyn-, An-
cinvar) 138. 254. 336. 401. — v. A.:
Andreas ritter 1236 — 1254, 56. 122.
Arnold ritter, Konrad, Degenhard prie-
sterl254, 122. Ditmarrittert254— 1277,
122. 315. 336. Widerold 1275— 127T.
315. 336. — kapelle u. patronatsrecht
122. 315. — einwohner: Asonia. Bur-
kard. Gisa. Eckard. Heimbüige. Hein-
rich. Hermann glOckner. Peter fiacher.
Rudolf. Wilhard. — Johannitereom-
thur: Her. — pfarrer: Emelricfa. H.
Hermann.
Apteswenden s. Abtschwenda.
Apulien (Apulea) 34.
Aquamunda. Thomas ▼. — päpaUicher
Schreiber 1297, 630. 631.
Aquo s. Aachen.
Ar. ▼. Bauerbach.
Arberc s. Aremberg.
Arbor Rosarum s. Rosenbaum.
Arborea (Oristano) auf Sardinien (Arbo-
rensis). erzbischof : Peter.
Arde miihle a. d. Aar (nebenfl. der Lahn. ;
Aarmtthle bei Wehen nnw. Wiesba-
den? 19.
Are s. Ahr.
Aremberg in d. Eifel wnw. Adenau (Are-.
Arberc). Heinrich burggraf ▼. — 124S.
87. 88.
Arenstein s. Amstein.
Arenwelz s. Ahrenfels.
Argentinensis s. Strassburg.
Annsberc s. Amsburg.
Annannishube zu Rossdorf 165.
Amesbach s. Amsbach.
Amesberg, Amisburg, s. Amsburg.
Arnold V. Anzefahr ritter. — Blnmechin
ritter. — v. Breidenbach. — bauer zu
Burkendorf 1283— 1286, 413. 420. 466.
— V. Buweiler domcanon. zu Trier. —
von Gronberg. — v. Dembach canon.
zu Wetzlar. — höriger zu Thalheim
(1230—1231), 19. — Treiffere (au Her-
bem). — schultheiss zu Driedorf 1285.
453. — erzbischof v. Trier 1254—1257.
124. 150. — vogt zu Flörsheim 1253.
119. — Yulkese ritter. — v. G^seke
geistlicher zu Paderborn. — zweiter
gatte derBenigna v. Giflitz 1288, 497.
— bürger zu GrUnberg 1244, 75. — ge-
wesener pfarrer zuHomberg, deutscho.-
priester zu Marburg 1257—1260, 149.
152. 168.— vogt V. Hundemu. deutscho.-
bruder zu Marburg. — v. Lntere
deutscho.-bruder zu Marburg. — Mün-
zer scheffe zu Wetzlar. — v. Paderborn
ritter. — V. Queckbora. — höriger zu
Römershausen 1272, 268. — Rote (zu
Marburg). — graf v. Solms bischof v.
Bamberg. — Stezza zu Marburg-. —
Store V. Schwarzenbom höriger. —
deutscho.-priester zu Marburg u. pfarrer
zu Walgern 1296, 618. 619. 639. — v.
Warburg deutscho.-priester su Mar-
burg. — Wolf V. Gudenburg.
Amsbach Niederhessen wnw. Borken
Amsbarg — Bartenhaasen .
493
(Arnesbach , - pach) . fischerei 457. —
hörige : Edelindis.
Arnsburg in d. Wetterau bsw. Lieh , Ci-
sterc-mOnchskloster (Arnisburg). abt
(1232), 28. 1293, 560. — mönch: v.
Hattenrod.
Arosburg ruine sw. Frankenhausen bei
Seega (Arn»-, Arinsberc, - berg, Aroes-
berg). V. A.: AI. 1285, 447. Hedwig
vermfihlte v. Sangerhansen. Ludwig
ritter 1285, 447. Ludwig pfarrer zu
Seega u. Rudolf 1298, 636. Ulrich
f 1297, 632. 636.
Arostein a. d. Lahn ö. Nassau, Prae-
monstr.-m(5nchsklo8ter(Aren8tein) . abt
(1232), 28.
Arnstein rgbz. Merseburg n. Mansfeld
(Arosstein). Gebhard v. — 1225, 13.
Aroideshausen wUstung kreis Weissen-
8eebeiSömmerda(Aroldeshu8en). v.A.:
Konradl293— 1295, 574. 594. Friedrich
1274,301. Friedrich 1274— 1295,301.
574. 594. Friedrich ritter, burgmann zu
Weissensee 1282, 405.
Asbach wUstung 0. Marburg bei Bauer-
bach (Aspach, Asbach) 257. 614. —
Gumpert u. Gumpert v. — 1252, 112.
Asceburo s. Eschboro.
Aschaffenburg am Main (Aschaffen-,
Aschaffin-, Asschaffemburg, Aschaffen-
burch) 403. 479. 501. 615.— concil 615.
Asinde s. Essen.
Asisium s. Assisi.
Aslar nnw. Wetzlar (Asselar, - lor). Wer-
ner V. — 1263, 194. — einwohner:
Buman.
Aspach s. Asbach.
Aspelt nnw. Trier, magister Nicolaus v.
— advocat der Trierer curie 1276, 322.
Asphe, Nieder-, nnw. Marburg bei Wetter
(Asphe inferior) 468.
Asseburg ruine osö. Wolfenbüttel. Bert-
hold V. d. — propst V. St. Peter zu Pa-
derboro 1295, 600.
Asselar s. Aslar.
Assenheim in d. Wetterau sO. Friedberg
(Assen-, Assinheim) . bürg 28 XXII. —
schultheiss : Ludwig.
Assisi osü. Perugia (Asisium) 123.
Atrio, de. Albert biirger zu Fritzlar 1293,
562.
Attenrode s. Hattenrod.
Attndorf s. Adendorf.
Atzbach a. d. Lahn onO. Wetzlar (Adis-
pach) 561.
Aubach , Wald-, wsw. Herboro ( Vbach) .
Gottbert v. — 1285, 453.
Auca s. Gans.
Auenrode wüstung rgbz. Wiesbaden amt
Hadamar 477.
Augsburg (Augustensis). bischof: Hart-
mann.
Augustiner, klöster: Ahneberg. BU-
decken. Eppenberg. Erfurt. Gotha.
Hilwartshausen. Immichenhain. Schif-
fenber^. Weissenstein. Werberg. Vgl.
Dominikaner u. Praemonstratenser.
Aulesburg Oberhessen n. Haina bei LOhl-
bach, früheres kloster, später nach
Haina verlegt (Aulesburc) . abbas de —
umschr.des siegeis des abtes v. Haina 72.
Aureus s. Gulden.
Aureus archidiaconatus der rechtsrheini-
sche bezirk des erzstiftes Trier 322.
Auroff, Ober- und Nieder-, rgbz. Wies-
baden w. Idstein (Vrefe inferior et su-
perior) 19.
Austria s. Oesterreich.
Avellino onO. Neapel (Auello-, Auelli-
nensis). bischof: Waldebrun.
Azo bischof V. Caserta 1297, 620.
Azonis. Ludwig zu Anzefahr 1259, 160.
B.
B. abt zu Buch 1234, 44. — v. Büren. —
bischof V. Paderborn s. Berahard. —
propst zu Weilburg s. Burkard.
Babenberg s. Bamberg.
Bachra rgbz. Merseburg 0. Cölleda
(Bachare), nonnenkloster (?) 282.
Bachus. Heinrich 1288, 495.
Baden (Badin). Hermann markgraf v. —
1221—1231, 11.23.
Bayero (Bawaria, Baiuvaria). herzöge y.
— , pfalzgrafen bei Rhein : Ludwig 1 22 1 ,
11. Ludwig, Otto, Stephan 1294, 583.
O(tto) 1229, 17.
Baldemar (Balderam?) ritter zu Oppen-
heim 1239, 61.
Balderbach s. Bailersbach.
Baldewin pfarrer zu SOmmera 1248, 85.
Balhoro Niederhessen sO.Wolfhagen (Bai-,
Balehoro). Johann v. — vicar zu Fritz-
lar 1275-1277, 317. 341.
Bailersbach ü. Herborn (Balderbach) 281.
387.
Bamberg (Babenberg). bischof: v. Solms.
Banhart fUrster (lucarius) des landgrafen
y. Hessen 1284, 435.
Banso. Hermann 1250, 101.
Bapheheim s. Pappenheim.
Barba s. Bart.
Bardorf wüstung nw. Wetzlar bei Berg-
hausen (Bartdorf) 561.
Barlettawnw. Bari (Barolum) 418.
Bart, zum, (ad Barbam). Konrad u.
Mendewin bürger zu S trassburgl 237 , 57 .
Bartdorfs. Bardorf.
Bartenhausen wüstung Oberhessen a. d.
Wohra n. Kirchhain, jetzt Bartenhäuser
mühle (Barthen-, Bartenhusen). y. B.:
Bertradis f 1264, 200. Dietrich ritter
1251—1252, 102. 111. 196. 200. Eber-
mar bürger zu Amöneburg 1266, 222.
225. 249. Heinrich U.Hermann 1269,249.
^
494
Bartholomaeus — Berchusen .
Bartholomaeus (-meus) biscbof v. Berytus
(Beirut) 1283, 409. — bisohof v. Ga^ta
1289, 501.
Bartbolus bisohof v. Orte 1297, 620.
Bartiswese wiese nnw. Wetzlar beiBeoh-
lingen 638.
Baschard zu Frankenberg (Baschart, Ba&-
crardus , Baschardus) . * Gerlach ritter
1264, 205. 208. Hennann 1291, 520.
Wiegand Johanniterprior zu Weisel
1297, 621.
Base biirger zu Oppenheim 1239, 61.
Basel (Basilea, -ia). bischof : Heinrich.
Basilius bischof v. Galvi 1297, 620. —
erzbischof V. Jerusalem 1297, 620.
Bastheim Ünterfranken wsw. Meirich-
stadt. Albert v. —ritter 1235, 51. 52.
Albert deutscho.-comthur zu Mergent-
heim 1245, 79.
Battenberg a. d. Eder wsw. Frankenberg
(Battenburg , Battembvrg , Batten-
burch) . Bertradis v. — (1 232) , 28 XVni.
— grafen v. — : Werner deutsche-
comthur u. -bruder zu Marburg 1252—
1260, 109. HO. 168. Wittekind 1261,
180. — Stadtsiegel 576.
Battenfeld a. d. Eder bei Battenberg (Bat-
tenuelt, Battefelt, Battenwelt, -velt,
Battin-, Batenfelt, Batthenvelt, -velth,
Battinfelth , Batthenuelt) 304. — Hein-
rich V. — (1232), 28 XX. Heinrich v.
— scheffe zu Marburg 1248—1277, 84.
148. 170. 206. 207. 216—219. 239. 266.
269. 286. 296. 320. 334.
Battenfelder (Batthenueldere). Wiegand
1290 (1293?), 516.
Bauerbach 0. Marburg (Bur-, Bür-, Bure-
bach). Vergl. Burbach. v.B.: Ar. 1261,
180. Konrad 1248, 90. Eberhard höriger
1270, 257. Friedrich, Gisela, Hedwig,
Heinrich, Mechthild, Sophie 1251,105.
Hartmann 1260—1270, 167. 168. 177.
192. 193. 255. Heinrich (1232), 28LI.
Heinrich deutscho. -prior zu Marburg
1252, 109. 110. Münzer. Wiegand ritter
1250—1251, 101. 105.
Bavrus. Siegfried 1294, 575.
Bawaria s. Bayern.
Beatrix be^ne zu Amöneburg 1273, 293.
Bechichendorf s. Betziesdorf.
Bechiingen nnw. Wetzlar (Bechelingen)
638. — Guntram bttrger zu Wetzlar,
Hildegund, Mechthild, Bulov. — 1298,
638.
Beckeinheim s. Böckelheim.
Bedelinhusen s. Bellnhausen.
Behringen wnw. Gotha (Beringen) . Her-
devn V. — ritter 1288—1293, 496. 559.
Beicnlingen rgbz. Merseburg n. Cölleda
(Bichelingen, -in, Bychelingen) 377.
502. — V. B. s. Nenzemann. — grafen
V. — : . . vermählte v. Hadmersleben.
Friedrich 1225, 13. Friedrich 125^
1267, 133. 232. 641. Friedrich 1255.
133. 641. Friedrich 1280—1283, 384.
417. 641. Friedrich d. fi. 1277-1291,
328. 339. 377. 400. 536. Friedrich ij.
1277—1280, 328. 339. 377. Friedridi
1280, 377. Friedrich gen. v. Rothen-
burg 1295, 598. Gnnzelin 1280— 129S.
384. 417. 496. 641. Heinrich 12S0-
1298, 384. 417. 496. 502. 559. 641.J-
pfarrer: Ludwig.
Beidenfelt s. Biedenfeld.
Beirut s. Berytus.
Bekelheim s. Böckelheim.
Beldersheim s. Beilersheim.
Beldrichesfelt wlistung Niederhessen hä
Lichtenau 7. 9.
Beilersheim in d. Wetterau sw. Hoogea
(Beldersheim, -hem). v. B. : Konnd
Kolbendensel ritter 1270, 253. Knft
ritter 1276— 1297, 323. 621. Kraft Jo-
hannitercomthur zu Weisel 1297, 621.
Tilo u. Friedrich ritter 1297, 621. Wer-
ner ritter 1270—1276, 253. 323. Werner
Groppo ritter zu Giessen 1275, 312.
313.
Bellnhausen w. Marburg bei Gladenbacli
(Bedelinhusen apud Gladenbach) 609.
Beltershausen ssö. Marburg (Belters-,
Beltherhusen , Beltershoysen , Belter-
husen) 96. 106. 112. 121. 144. 145. 172.
173. — Gumpert v. — 1248, 90. Ortwin
V. — 1248—1252, 90. 106. 112. s. audi
Knatz. Dichtere. Recke. Rote. Schade.
— lurati: Ortwin. Rote. Walther.
Bendeleben 0. Sondershausen (Bendeley-
ben). Burkard, Heinrich, Siegfried t.
— ritter 1277, 339.
Benediotiner. klöster: Bonnrode. Brei-
tenau. Cöln. Trier. Erfurt. Fulda.
Hardehausen. Hasungen. Henfeld.
Holzkirchen. Hugshoven. Johannes-
berg. Mainz. Memmleben. Petersber^-
Reinhardsbrunn. WUrzburg. Vgl. Ci-
stercienser.
Benigna v. Tiefenba6h. — v. Treysa. —
V. f^Ikerhausen. — v. GifUtz.
Bennungen w. Sangerhausen. Eonrad t.
— ritter 1277, 339.
Bentref wlistung Oberhessen so. Rosen-
thal (Bentreffa, Bentreffe, Benthrefe,
Bentref) 208. — v. B.: Ditmar bürger
zu Frankenberg 1294, 584. Erkenbert
1264,205. Heinrich bürger zu Franken-
berg 1293—1294, 554. 584. — baner.
Hoppenere. — kirche 573. — pfarrer:
Ludwig. Stubenac.
Berca s. JBerka.
Berchem s. Bergheim.
Berchmanshusen Wüstung Oberhessen n5.
Kirchhain bei Langenstein 274.
Berchtram s. Bertram.
Berchusen s. Berghausen.
Berenger — Bertradis .
495
Berenger v. Badenhausen. — v. Weil-
mOnster bfirger zu Wetzlar.
Berge NiederheBsennnw. Homberg (Ifons).
Ditmar v. — scheffe zu Homberg 1277,
342.
Berghausen wflstung nnö. Giessen zw.
WiBsmar u. Odenhausen (Berchusen)
143. — Heinrieb v. — canon. zu Wetzlar
1262, 190.
Bergheim wiistnng s. Fritzlar bei Gombet
(Berchem, -ejm, -eim) 531. 547. 577.
592. 624.
Ber^owe s. Burgau.
Beringen 8. Behringen.
Berytus, Beirat, wnw. DamaBCOS (Beri-
tbensis). bischof: BartholomaeuB.
Berka ssw. Weimar (Berka, Berca). Diet-
rich graf V. — 1225—1231, 13. 24.
Berken s. Borken.
Berleburg Westfalen sO. Arnsberg (Bem-
neburg) 315. — Babe v. — 1275, 315.
Berlstedt nnw. Weimar (Berlstete). Lu-
dolfv. — 1225, 13.
Bermersheim wnw. Worms 390.
Bernhard (Bemardus, -hart, -hardus, -ike)
(1214—1220), 4. — müUer 1270, 254.—
»ervus (1214—1220), 4. — graf v. An-
halt. — Celerarius priester zu Fritzlar.
— V. Dembach ritter. — vicar zu Fritz-
lar 1290—1292, 506. 549. 552. —v.
Holzhausen. — scholast. v. st. Victor
vor Mainz 1211, 3. — bischof v. Pader-
born (1214—1220), 4. — V. Schwalbach
ritter.
Bemhelm v. Heuchelheim.
Bernike s. Bernhard.
Bemisfelt s. Bemsfeld.
Bemnebnrg s. Berleburg.
Bemo (BemouB, -no) canon. v. st. Ger-
manus zu Speyer 1232, 27. — scheflfe
zu Wetzlar 1249—1266, 94. 129. 134.
197. 199. 201. 220. — d. j. scheffe zu
Wetzlar 1263— 1288,197. 199. 201. 238.
263. 267. 284. 288. 303. 312. 313. 330.
349. 350. 360. 370. 399. 410. 430. 440.
448. 470. 490.
Bemold 1278, 352.
Bemonis. Konrad scheffe zuCassel 1288,
485.
Bemsfeld Oberhessen s. Homberg a. d. 0.
(Bemisfelt). Volknand v. — scheffe zu
Homberg a. d. 0. 1267, 229.
BeroluBl271, 259.
Berta s. Bertha.
Berterode Wüstung Niederhessen bei Mel-
sungen (Berthe-, Berterode). Berthold
ritter u. Konrad v. — 1261, 175. 176.
Bertha, -ta, v. Alsfeld. — v. Biedenkopf.
— Kbtissin zu Essen 1289, 505. — b^ne
zu Flörsheim 1299, 643. — v. Hatzfeld.
— V. Holzheim. — ▼. Linden. — gattin
Mangolds bürgers zu Wetzlar 1249, 94.
— V. Marburg gen. v. Kalsmunt. —
mttllerin amGrttn zu Marburg 1264, 206.
— V. Merlau. — Mttnzer v. Bauerbach.
— V. Naumburg. — v. Nordeck. —
tochter des schultheissen Bichwin zu
Alsfeld 1279, 361. 362. — v. Bossdorf.
— V. Schweinsberg. — v. Ziegenberg.
— gräfin V. Ziegenhain. — gräfin r.
Ziegenhain gen. v. Wegebach u. v.Bei-
cfaenbach.
Bertherode s. Berterode.
Berthe (Berthogus , -thous , th6us , -tous,
auch BertholduB) y. Ehringshausen rit-
ter zu Alsfeld. — V. Vargnla. — abt zu
Fulda 1267, 280. — truchsess t. Schlot-
heim. — T. Wotere zu Fulda.
Berthold (Bertolt, -toldus, -tholdus. vgl.
Berthe) servus (1214—1220), 4. — Ame-
leges. — V. d. Assebuig propst ▼. «t.
Peter zu Paderborn. — v. J^rterode
ritter. — y. Beyenmgen. — Blendigans.
— Böhm soheffe zu Homberg. — y. Bü-
ren. — Bchwertfeger y. Ejitzenfurth (zu
Wetzlar) . — y. Kirchhain. — y . Klet-
tenberg canon. zu Halberstadt. — Oroch
Sriester (zu Fritzlar). — y. Tannroda
eutscho.-brader. — dominikaner zu
Eisenach 1250, 97. — pfarrer zu Erthal
1264, 200. — y. Frankenbach bürger zu
Wetzlar. — Fuzechin scheffe zu Geln-
hausen. — Gixlelibi canon. zu Fritzlar.
— Grosse bürger zu Gelnhausen. — y.
Harstal ritter. — y. Helmbrechtsdorf.
— Hezbolt y. Schönstedt burgmann zu
Weissensee. — y. Isserstedt ritter. — y.
Laumersheim ritter. — y. Leimbach. —
y .Löwensteio. — Meisenbug. — propst zu
Memmleben 1293, 570. 571. — y.Metz. —
y. Motze scheffe zu Fritzlar. — y. Mons-
heim ritter. — deutsche. -bruder u. pfar-
rer zu MUhlhausen 1292, 551. — söhn
erster ehe der Bertha y. Naumburg,
yatersname? 1286,45b. — v. Olbeze. —
y . Ortenberg; ritter. — propst zu Peters-
berg bei Fulda 1233, 37. — deutscho.-
prior zu Plauen 1293, 567. —schul theiss
zu Eauschenberg 1270, 255. — Bekke-
buch. — y. Börenfurth. — y. Schröck.
— Schwab (y. Preungesheim) . — Sen-
sinsmith scheffe zu Kauschenberg. —
Smfizzel ritter. — y. Sötera canon. v.
st. Simeon zu Trier. — bischof y. Strass-
burg 1237, 57. — domdecan zu Strass-
burg 1237, 57. — Stratwolf scheffe zu
Homberg a. d. 0. — y. Suhl bürger zu
Hersfeld. — y. Weimar (a. d. Um). —
y. Weissenbach. — y. Wildprechtrode.
— y. Wildungen. — gerber, bürger zu
Worms 1252, 114. — bischof y. Würz-
burg 1286, 460. — graf v. Ziegenhain.
Bertradis y. Bartenhausen. — y. Batten-
berg. — y. Hesele. — priorin zu Immi-
chenhain 1283, 413. — y. Neukirchen.
— y. Wehren. — y. Zennera.
i96
Bertram — Bingen.
Bertram (Bertramus, -trammus, -chtra-
mus) pfarrvicar u. pfarrer zu AmOne-
borg 1266—1285, 225. 233. 240. 241.
249. 327. 331. 332. 389. 428. 446. —
V. Bleichenbach. — y. Sadenhaosen
höriger.
Berwig (BerwiguSi -wicus) scheffe zu Hom-
berg a. d. 0. 1269—1280, 250. 383.
Beseler (Beseleri, -re, -ms). Ditmar
scheffe u. schuItheiBs zu Frankenberg
1291—1293, 520. 541. 543. 554.
Besse bw. Cassel (Besse, Bessehe) 562.
585. Nieder- (B. inferior) 521. 540. 557.
Ober- (BuperiorB., OverenB.) 528. 546.
548. 549. 557.— V.B.: Adelheid, Kuni-
gunde, Eckard 1292—1293, 546. 549.
557. 562. Gertrnd vermählte Groppe.
Hermann canon. zu Fritzlar 1291—1293,
521. 528. 546. 549. 557. 562. Irmgard
(geb. y. Reichenbach?) 1275—1293, 317.
546. 549. 557. 562. Lokardis vermählte
v. Rödersen. Wemerritter 1275—1277,
317. 318. 342. 343. 546. 549. 557. 562.
Werner edelkn. (auf seinem Siegel v.
Felsberg) 1288—1293, 485. 546. 549.
557. 562. Wilhelm schUler 1292—1293,
546. 549. 557. 562. —bauem: Gerlach
weber. Vtergassen. — greben (centa-
riones, comites): Konrad (gattin Hedwig
und töchterCina, Kunignnde, Elisabeth,
Syradis). Heinrich. — Winberg 546.
Beterse s. Petriesa.
Bethlehem, bischof : Hugo.
Betziesdorf nO. Marburg (Bezzeken-, Bez-
zechin-, Bechichendorif) 541. — Gum-
pert V. — 1280, 378. Wiegand v. —
1280—1283, 378. 412.
Beuem wUstung Oberhessen nw. Kirch-
hain (Buren): mtthle 389.
Beverungen a. d. Weser s. Höxter (Beue-
ringin). Berthold v. — 1267, 235.
Bezzekendorf s. Betziesdorf.
Biblinheim s. Biebelnheim.
Bichelingen s. Beichlingen.
Bichene s. Bicken.
Bicken onö. Herbom (Bichene, Bickene,
Bygkene, Byggen, Bykene, Biggene,
Bichehe, Bicken) 28 II. — v. B .: . .
vermählte Losch. Adolf 1272, 279.
Konrad ritter 1259, 160. Konrad geist-
licher 1272, 279. Konrad ritter 1274—
1296, 299. 380. 461. 516. 553. 614.
Eckard 1262, 184. Eckard ritter 1280
—1284, 380. 383. 433. 614. Eckard
1296, 614. Eckard custos zu Wetzlar
1404, 477. Friedrich f 1272, 279. Fried-
rich ritter 1280—1296, 380. 383. 461.
614. Guda 1272, 279. Gumpert geist-
licher 1296, 614. Mechthild vermählte
V. Wilnsdorf. Sophie vermählte v. Ro-
senberg. — pfarrer (1232), 28 II.
Bickenbach bürg über Aisbach a. d. Berg-
strasse s. Darmstadt (BikhinUd
Gottfried V. — 1229, 17.
Biebelnheim Bheinhessen ssö. Wörrsöd:
(Biblinheim). Gerlach v. — ritter
1239, 61.
Biebesheim sw. Darmstadt (BäbiBheiio '9.
Biedenfeld Wüstung Waldeck sw. Coi-
bach bei Goldhausen? (Bydinfelt, Bi-
denveld, Bidin-, Beidenfelt, Biden?eh .
V. B.: Kunigunde 1263, 193. Geriicb
ritter 1263-1294, 193. 208. 338.3^.
554. 584. Jutta vermählte Kuppel.
Biedenkopf nw. Marburg (Bietencsph.
Byden&p, Bidincaph, Sydenksb. Bi^
dencaph). benannte : Anselmdeutscho-
halbbruder zu Marburg 1295-m:,
596. 623. Bertha u. Beynhedis m:
623. Gumpert bttrger zu Harbaig r2SS
492. Siegfried bttrger meister zu Mar-
burg 1330, 278. — pfarrer: Giselben
Peter. — scheffen:315. Gißo.v. Gönnern
Heinrich. Hermann, v. KonnenhauMi
Werner, v. Wiesenbach. — MhnlJ-
heissen : v. Linne. Siegfried. — stadi-
siegel 606.
Biel, Ober- u. Nieder-, w. Wetzlar {Btlea
Sophie V. — (1232), 28 XXIII.
Bielen so. Nordhausen (Bila). Heiorid:
V. — 1280, 384.
Byenbach s. Bimbach.
Biesen bei Mastricht (Bisen). deutBcbo.-
comthur: Heinrich.
Biesenrod wttstung Oberheasen nö. Eir-
torf bei Amshain (Bysinroth, Bysenrod
302. 382.
Bietencaph s. Biedenkopf.
Bigen, Testa, Scala, materia lapidum.
lapidea domus, a. d. Ohm nö. Marbuig
b^ Ginseidorf 378. 379. 412.
Bi|^gene, Bygkene, Bykene s. Bicken.
Biilsten s. Bilstein.
Bikhinbach s. Bickenbach.
Bila s. Bielen.
Bildhausen Unterfranken onö. MÜnoer-
stadt, Cisterc.-mdnchskloster (Bilede
US), abt (1232), 28.
Billung bttrger zu Hagenau 1237, 57.
Bilstein ruine s. Allendorf a. d. Wem
frafen v. — : Burkard, Erfo, Witte-
ind, Wittekind (1240—1260), 65. Ai-
bert, Burkard, Ludolf, Otto, Werne:
1273, 294.
Bilstein rgbz. Arnsberg onö. Olpe BiK
Biilsten) 254, — herren v. 254. JobaM
herr v. — 1270, 254.
Bilzingsleben ssw. Frankenhausen ^
Kindelbrttck (Bulcigesleibe, Bulziche^
leibin). Rudolf v. — 1225, 13. -pfar-
rer: Werner.
Bimbach, Ober- u. Nieder-, wnw. Faldi
(Byenbach). Konrad v. — 1267, 230.
Bingen am Rhein w. Mainz [Pinguiai
propst (1232), 28.
BixbnB^ Borken.
497
Birbus (?). Konrad v. — 1271, 259.
Bvrken s. Borken.
BischbauBen a. d. Schwalm ssw. Fritzlar
( Bischophes- , Bischofes- , Byshofs-,
Byschoueshnsen). y. B. b. v. LOwen-
Btein.
Bischheim nnö. Strassbnrg (Biscoffes-
heim). pfarrer: v. Glate.
Bischof (BiBScof). Gerhard bttrger zu
Wetzlar s. Waldschmidt.
Bischofstein s. Stein.
Bischopheshusen s. Bischhansen.
Biscof^sheim s. Bischheim.
Bisen s. Biesen.
B^sinroth s. Biesenrod.
Bisscof s. Bischof.
Bituricensis s. Bourges.
Bizieel. Ditmar 1274, 298.
Blankenhayn s. Weimar. (Blankenhain).
Heinrichv. — 1281,392.
Blasbach nn(5. Wetzlar (Blasbach, -pach).
360. 399. 579. — Mechthild v. — ver-
mählte y. Kalsmunt. Siegfried y. —
ritter u. deutscho.-bruder 1255, 129.
Bleche. Otto ritter 126t, 181.
Bleichenbach Oberhessen ssö. Nidda (Ble-
chenbach). Adelheid, Bertram, Ernst,
Ida, Mechthild y. — 1261, 181.
Blendebera. Hedwig y. Momshausen be-
gine, tochter des Hartmann 1275,
320.
Blendigans. Berthold, Johann, Nicolans
pfarrer zu Friedland 1294, 575.
Bieseberg berg mit kirche bei Frickhofen
nnw. Uadamar (Bleseberch, Blesbetg,
Bleseberich). kirche 21. 477. — zehnte
453.
Blide (Blido, Blyde). Hartrad scheffe zu
Wetzlar 1282—1297, 399. 560. 629.
Blumechin. Arnold ritter 1264, 200.
Bobardia s. Boppard.
Bobbo s. Poppo.
Bobpo. Giselbert ritter u. gattin Kuni-
gunde geb. y. Lanffenstein 1278, 350.
Bochese&e s. BusecK.
Bock (Yrcns, Boc, Bok). Konrad 1297,
632. Ulrich ritter 1255, 133. Ulrich
ritter 1288, 494.
Bockendorf Oberhessen nö. Rosenthal
(Bochindorf, Bogkendorp). Ruding y.
— edelkn. 1264, 205. 208.
Bockenheim wüstung in d. Wetterau. w.
Münzenberg bei Griedel (Bockinheim).
Werner y. — ritter 1270, 253.
Boddo s Bodo.
Bodegem s. Böddiger.
Bodenstein im Eichsfeld sO. Duderstadt
bei Winzingerode (Botenstein). Her-
mann y. — deutscho.-bruder (1240 —
1260), 65.
Boder y. Hadmersleben.
Bodo (Boddo, Bodo) fOrster (lucarius)
des landgrafen y. Hessen 1284, 435. —
Hess. Üriciindenbach. I.
propst y. St. Ulrich zu Paderborn 1295,
600.
Bodonis. Konrad scheffe zu Fritzlar 1290
—1295, 512. 562. 585. 592.
BOckelheim, (jau-, Rheinhessen w. Wörr-
stadt (Bekel-, Beckeinheim), y. B. :
Agnes 1275, 319. Alhard Lange ritter
1293, 555. Hugo ritter 1275—1276,
319. 324.
Böddiger Niederhessen wnw. Melsungen
bei Felsberg (Bodegem) . Ditmar y. —
edelkn. 1275, 318.
BOdecken rgbz. Minden onö. Büren (Bu-
deke). nonne (des Augustinerinnen-
klosters) und pfarrer (1232 , 28 XXI.
Böhm, y. Mörl gen. B., (Bohemus). Jo-
hann ritter 1268—1276, 245. 323.
Böhm (Bohemus). Berthold scheffe zu
Homberg 1294, 577.
Böhmen (Boe-, Bohemia) 104. 138. 158.
— WrezlauB söhn des königs y. —
1225, 13.
Boemund erzbischof y. Trier (1289—
1299j, 525.
Bogkendorp s. Bockendorf.
Bohemia s. Böhmen.
Bohemus s. Böhm.
Bohnenwiese, wol bei Gttnstedt (pratum
fabarum) 339.
Bok 8. Bock.
Bolanden Bayern Pfalz s. Kirchheim-
Bolanden (Bonlanden, Bolandia, Bon-
lant, Bonlandia) 182. 324. — y. B. :
Elisabeth 1284, 432. Heinrich propst
y. St. Stephan zu Mainz 1284, 434.
Imagina geb. y. Merenberg 1257, 143.
Philipp 1211, 3. Philipp 1262-1276,
182. 265. 324. Philipp deutscho.-bruder
zu Flörsheim (derselbe?) 1293, 555.
Werner 1211, 3. Werner reichstruchsess
1257, 143. 182. Werner reichstruchsess
1262—1284, 182. 256. 324. 375. 432.
Vgl. y. Falkenstein n. y. Hohenfels.
Bonayentura (-uentnra) erzbischof y. Ra-
gusa 1297, 620.
Bonecker. Heinrich ritter 1274, 304.
Bonifaz (Bonifacius , - tius) VIII. papst
1296—1297, 608. 630. 631. — bischof
y. Parenzo 1289, 501.
Bonlanden s. Bolanden.
Bonnrode nnw. Weissensee, Benedict. -
nonnenkloster (Bynrode) 636. — propst :
Hartmut.
Boppard am Rhein (Bobar-, Popar-, Bo-
pardia) 28X11. 403.
Boppindorf s. Bottendorf.
Boppo s. Poppo.
Borbach s Burbach.
Borchardi s. Burkardi.
Borchendorf s. Burkendorf.
Borken Niederhessen w. Homberg (Bor-
kene, Ber-, Byr-, Bor-, Bürken,
Burchene)534. — y. B.: Konrad 1286—
32
498
Boncha — Bnmo.
1292, 457. 459. 552. Ditmar canon. zu
Fritzlar 12S6— 1291, 457. 459. 638. Vol-
pert canon. zu fMizlar 1243, 72. Volpert
geistlicher, Hedwig, Ludwig, Mechthild
1 286, 457. — Ludwig Bcheflfe zu Fritzlar
1277 — 1290, 343. 439. 451. 456. 478.
510.
Borscha SachB.-Weimar nnO. Geysa a. d.
Ulster (Bursa) . Herwig v. — bttrger zu
Hersfeld 1256, 136.
Borsendorf s. Porstendorf.
Bortshausen b. Marburg (Bvrckeshnsen).
Clara, Lmtrud, Jutta (vermählte v.
Holzhausen), Wiker ▼. - 1251, 106.
Bosenheim ö. Kreuznach (Bu-, Busins-
heim) 12. 17. 79.
Botelstete s. Buttelstedt.
Botenstein s. Bodenstein.
Bottendorf Oberhessen s. Frankenberg
(Boppin-, Boppendorf). Beinbodo y.
— 1256, 135. •— pfanricar: Herbord.
Bourges (Bituricensis) . erzbischof: £gi-
ditts.
BowiLre s. Buweiler.
Brabant (Brabantia, -cia). herzöge v. —
u. Lothringen: Heinrich 1247, S2. 86.
97. 116. 153. 155. 210. 214. Sophie geb.
landgräfin ▼. Thüringen, herrin v. Hes-
sen u. V. Marburg 1247—1273 , 82. 86.
87. 88. 97. 100. 106. 115. 116. 153. 155.
166. 210. 214. 216—219. 257. 273. 280.
296. kapläne der Sophie: Johann. Wal-
ther. Wiegand pfarrer zu Schrück u.
deutscho.-priester zu Marburg.
Bracht Wüstung ssw. Marburg bei Stede-
bach (Braht , Brath, Brait juxta Stede-
bach) 192. 193. 194. 623. — Gertrud v.
— bürgerin zu Wetzlar 1264—1266, 201.
220. fiicholf V. — scheflfe zu Wetzlar
1249—1266, 94. 159. 197. 199. 201. 220.
Bracht nnO. Marburg (Brathfa , Bratfe).
Rupert y. — zu Kauschenberg 1280,
379. 8. auch Eint u. Simeleire.
Braht s. Bracht.
Brait s. Bracht.
Brandan ritter u. butgmann auf Ealsmunt
1272—1298, 276. 330. 350. 429. 486.
640.
Brandenburg, bischof: Volrad.
Brandenfels ruine s. Eschwege bei Mar-
kershausen. Hermann y. — 1298, 635.
Brath s. Bracht.
Brathfa s. Bracht.
Braunfels sw. Wetzlar (Br^Lnenwels) 172.
Braunschweig (Bruneswic, - wich), her-
zöge y. — : Adelheid vermählte land-
gräfin y. Hessen. Heinrich 1299, 645.
Braunshorn rgbz. Goblenz sw. St. Gk>ar
(Brunshom). Giselbert v. — deutscho.-
bruder zu Marburg 1236, 56.
Bredenbach s. Breidenbach u. Breiten-
bach.
Bredenlo s. Breidenlo.
Bredinscheit s. Breitscheid.
Breidenbach Oberhessen sw. Biedenkopf
dieses? (Bredenbahc, -bach;. Arnold
y. — 1256, 140. Gerlach v. -ritter
1296, 614.
Breidenbach ssw. Fulda bei Scblnchteni
(Breiten-,Breyten-,Breitembacli . Hm-
mann v. — bttrger u. Siegfried t. -
Bcheffe zu Gelnhausen 1264—1276, '^i
325.
Breidenlo wÜstung Waldeck bei Wildm-
gen (Breiden-, Breiden-, Breden-, Bre-
tenlo). Heinrich v. — scheffe zaFeli-
berg 1286—1290, 458. 504. 514. Riper
y. — bürger zu Felsbei^ 1289-129J
504. 514. 568.
Breitenau a. d. Fulda s. Caasel, B«Kdiet-
mOnchskloster (Breidenowe) U\, -
abt: Heinrich.
Breitenbach, Ober- u. Nieder-, ssw. AL*-
feld (Breden-, Breitenbach) . Elüu t-
ritter zu Alsfeld 1266—1272, 224, r:
Breitenbach wttstung Oberhessen i
Trevsa bei Dit tershausen ; dieses ? BI^
deuDach). Heinrich v. — 1269, 249.
Breitenbach s. auch Breidenbach.
Breitscheid w. Herbom (Bredinscheit;]
Bretenlo s. Breidenlo.
Breuberg Hess. prov. Starkenbnig l
Neustadt (Bruberg). Eberhard BeiiT
— ritter 1276, 325. Geriach Beiz ir
329.
Bringhausen Niederhessen sw. Fnsko-
berg oder B. nnO. Frankenberg (Brot-
chusen, - neckvsen). 0. v. — zu Fria*
lar 1295, 595. Volpert v. — 1294, 5H
Bromskirchen Oberhessen nnw. Bttto-
berg (Vromoldeskyrchen). pftne
y. Gershausen.
Bruberg s. Breuberg.
Bruccardus s. Burkard.
Bruderman. Albert bttrger zu Wetziv
1297, 622.
Brttok wttstung Oberhessen ö. Amönd)!?:
(Brucka, Bruke) 421. 590.
Brundel, Brundelli. Andreas ritter i
burgmann zu Marburg 1236—1264. >^
84. 93. 101. 103. 110. 137. 160. 166. 3>:
553. 014. Konrad ritter 1292-12^
553. 614.
Brunechusen s. Bringhausen.
Bruneswic s. Braunschweig.
Brungershausen Oberhessen sw. Wettr
(Brungershusen) 511. 539.
Bruning (Brvning, Bruningi). HartsM
scheffe zu Marburg 1296, 611. Wieg»
scheffe zu Marburg 1288—1296. K^
553. 614.
Bruningsberg wttstung nnw. Wetzlar bd
Bechlingen (Brünicgesberg) 638. -df
wohner: Wiegand.
Bruno, Bräno, (zu Fritzlar?) 1219, 6.-
truchsess (des abtes y. Henfeld? 12S.
J
BninoniB — Bnaeck.
499
10. — V. Allendorf. — v. Kerstenhau-
sen. — magister, canon. zu Fritzlar
(1219), 5. — V. Gerwinahain ritter. —
deutscho.-bmder (zn Griefstedt) 1277,
328. — Y. Heimbach ritter u. Zieffen-
hainischer truohsess. — v. Hohenfels.
— y. Leiderstädt scheflfe zu Amöne-
bnrg. — deutscho.-prieater u. p£ürrer
zu Marburg 1287—1295, 484. 526. 604.
— biBchof V. Naumburg 1287, 472. —
Unruh ritter zu Weisaensee. — v. Win-
terscheid.
Brunonis. Konrad Bcheflfe zu Casael 1293,
564.
Brunshom b. Braunshom.
Brunenwels s. Braunfels.
Brftnicgesberg s. Bmningsberg.
Br&no 8. Bruno.
Bttbenhain wÜstung Niederhessen ssw.
Jesberg. Konrad v. — zu Fritzlar 1287,
478.
Buch rgbz. Leipzig bei Leisnig, Cisterc.-
mOnchskloster (B&ch). abt: B.
Bucheide s. Bttchel.
Buchen ruine nw. Hanau bei Wachen-
buchen (Bfichen). Friedrich v. — ritter
1276, 325.
Buchenau Oberhessen so. Biedenkopf
(Buchinowe). Peter v. — ritter 1275,
315.
Buchesecko s. Buseck.
Budeke s. Bödecken.
Büchel rgbz. Merseburg sw. Heldrungen
(Buchelde) 133. 496. 574. 641.
Büdingen nnw. Gelnhausen (B&tin-, Budin-
gin, Bue-, B^tingen, B&thingin, Butin-
gen, Budinchen, B&dingin) 28XXXIX.
— Konrad y. — deutsche. -bruder u.
comthur zu Marburg 1236—1264, 56.
75. 79. 90. 149. 152. 200. GerUich v. —
1211, 3.
Buerchen. Hilla zu Seelheim 1296, 610.
Büren sw. Paderborn (Buren, -rin). v. B.:
B(erthold) und T(itmar) (1214—1220),
4. B(erthold) (1240), 64.
Bulcigesieibe s. Bilzingsleben.
Bulkindorf 8. Burkendorf.
Buman. Heinrich einwohner zu Aslar
1298, 638.
Bvnrode s. Bonnrode.
Bübisheim s. Biebesheim.
Buch 8. Buch.
Buchen s. Buchen.
Büchesecke s. Buseck.
Büdingin s. Büdingen.
Bürbach s. Bauerbach.
Bürcarsvelde s. Burkhardsfelden.
Burken 8. Borken.
B&sinsheim s. Bosenheim.
Bütingin s. Büdingen.
Burbach s. Bauerbach.
Burbach nw. Hachenbui^? oder ssö. Sie-
gen? oder Bauerbach (s. d.)? (Bnrg-
pach, Borbach). Gerhard y. — (1232),
28 m. — pforrer : Adolf.
Burcardus s. Burkard.
Buroh s. Burg.
Burchardus s. Burkard.
Burchartisfeldin s. Burkhardsfelden.
Burchene s. Borken.
Burchvsa s. Burghausen.
Burekendorf s. burkendorf.
Bvrckeshusen s. Bortshausen.
Buren s. Beuem u. Büren.
Burg n. Herbem (Burch). Johann v. —
scheffe zu Herbem 1269, 247.
Burgau wnw. Augsburg (Burg^). mark-
grafv. - 1231, 23.
Burgau s. Jena a. d. Saale (Bergowe).
Hartmann v. — 1221, 10.
Burghasungen s. Hasungen.
Burghausen a. d. Salzach ö. München
(Burchvsa). maut (muta) 583.
Burgholdinghausen s. Holdinghausen.
Burgpach s. Burbach.
Burkard (Burchardus, -cardus, Bruc-
cardus) dominikanen>rior 1254, 127. —
zu Anzefahr 1259 , 160. — y. Bende-
leben ritter. — graf y. Bilstein. —
höriger zu Burkendorf 1279, 362. —
graf y. Valkenstein. — graf y. Lauter-
berg. — bischof y. Lübeck 1286—1287,
460. 472. — y. Marburg mtfnch zu
Haina. — deutsche. - comtnur zu Mar-
burg 1281, 398. — Münzer scheflfe zu
Weissensee. — y. Schwanden deutscho.-
hochmeister. — propst zu Weilburg
1249, 92.
Burkardi (Bor-, Burchardi). Konrad
scheffe zu Gudensberg 1290—1292, 509.
548.
Burkendorf wfistung Oberhessen nö. Kir-
torf bei Ruhlkirchen (Burhchen-, Bul-
kin-, Bureken-, Borchendorf) 344. 355.
361. — bauera: Amold. Hermann. —
hörige: Adelheid. Burkard. Konrad.
Kunigunde. Gemand. Gertrad. Hed-
wig. Heiburg. Hermann. Ludwig.
Mechthild. Myenze. Siegfried.
Burkhardsfelden ö. Giessen (Burchartis-
feldin, Bürcarsvelde). v. B. : Ditmar
1267, 231. Eckard, Hiltwin ritter, Ru-
dolf richter 1281, 395.
Bursa s. Borscha.
Buseck, Alten-, onö. Giessen (Buchesecko,
Bochesekke, Buckese..., Buchesecke,
-seckin , Bfichesecke , -secken) 395. —
y.B.: Konrad 1262, 186. Eckard ritter,
burgmann zu Giessen 1262—1281 , 186.
312. 313. 321. 330. 353. 395. Elisabeth
geb. y. Wehrda 1297, 625. Friedrich
Fleschemunt 1262, 186. Gemand ritter,
burgmann zu Giessen 1275, 312. 313.
Gertrad 1262, 186. Gottfried 1297, 625.
Hartmann ritter 1276—1281, 321. 395.
Johann Mönch ritter 1262, 186. Johann
32*
500
BasüiBheim — Cappel.
ritter 1276—1281, 323. 395. Johann
1281,395. Pauline 1275, 312. Ruzer
ritter, burgmann zu Giessen 1275 —
1281, 312. 313. 321. 330. 395. Senand
1250) 99. Senand ritter, burgmann zu
Giessen 1262—1284, 186. 215. 267. 312.
321. 330. 395. 430. — Siegfried bürger
zu Gelnhausen (1259—1267), 159. —
pfarrer: Siegfried.
Businsheim s. Bosenheim.
Buteler s. Buttlar.
Butingen s. Büdingen.
Buttelstedt n. Weimar (Botelstete) 392.
Buttlar Sachs.-Weimar n. Geysa (Buteler)
28XIX. — pfarrer (1232), 28XIX.
Buweiler ssö. Trier (Bowilre). Arnold v.
— domcanon. zu Trier 1276, 322.
C und Ü.
G. V. Bringhausen zu Fritzlar. — erz-
bischof V. Oöln s. Konrad. — prior zu
Hardehauaen 1235, 50. — bischof v. Hil-
desheim b. Konrad. — v. Hohenhart
domcanon. zu Speyer. — prior zullben-
Btadt 1263, 196. — burggraf v. Nürn-
berg. — V. Setia päpstlicner Schreiber.
— Y. SOmmerda burgmann zu Weis-
sensee. — v. Staufen. — Wildefuer
deutscho.-bmder zu Flörsheim.
Kaboldus v. Ehringshausen.
Kacceman s. Elatzmann.
Kadirenbiegen, -inbe^e , gut Oberhessen
onö. Kirohhain bei Langenstein 250.
274.
Käfemburg ruine Schwarzb.-Sondersh.
8(5. Arnstadt (Keyemberc, Kheuem-
berch). grafen v. — : Albert 1225, 13.
Günther d.ä. 1281, 396.
Kämmerer (Camerarius). Dietrich y. Mühl-
hausen 1273, 289.
Cagli s. Urbino (Callensis). bischof: Wil-
helm.
Gahelhard zu Amöneburg s. Weiss.
Kaiserslautem Bayern Pfalz (Lutrea)
305.
Kaiserswerth am Rhein nnw. Düsseldorf
(Wer da) 91.
Kalb (Vitulus, Galyb, Uitulus, Kalp, Vit-
tulus, Galp). Volpertritter 1274— 1296,
299. 380. 412. 461. 511. 590. 614. Gisel-
bert ritter, burgmann auf Kalsmunt 1 288,
486. Heinrichritter 1296, 614. Hermann
ritter 1274—1292, 299. 380.. 381. 383.
433. 461. 492. 553. Ludwig ritter 1274
—1297,299. 380. 381. 383. 433. 461.
578. 614. 627.
Kalb (Kalfj. Hermann y. Weitershausen
1260, 166.
Kalb (Vitulus , Kalb) WiseguckeVs söhn,
burgmann zu Grünberg 1277, 344. —
schwestermann des Hugo Hesse (der-
selbe?) 1279, 363.
Kalb in Thüringen (Vitulus, Calp) . Kon-
rad 1272, 275. Ulrich 1297. 632.
Caldem wnw. Marburg (Cal-, Kai-, Chal-
deren) . berg 483. — Cisterc. - nonnen-
kloster 483. 511. 539. übtiasinnen:
Elisabeth. Mechthild.
Kalesmunt s. Kalsmunt
Galhard. Ludwig scheflfe zu Alsfeld^ 1263,
198
Calyb s. Kalb.
Gahsmunt s. Kalsmunt.
Galle scheffe zu Felsberg 1275, 318.
Gallensis s. Gagli.
Kalore metzger zu Wetzlar 1288, 490.
Galp s. Kalb.
Kalsmunt bürg über Wetzhu* (Kais-, Cals-
munt, -mänt, -munth, Kalea-, Calis-.
Ghalsmunt , -mynt) . y. K. : Konntd
edelkn., D., Elisabeth, G., H., Ortoif
ritter u. burgmann auf K. 1272, 276.
Dimar ritter u. burgmann auf K. 1255
—1291, 129. 199. 276. 288. 303. 36o.
370. 399. 429. 465. 470. 486. 489. 53o.
566. Heinrich canon. zu Wetslar 12T6
—1279, 276. 370. Heinrich pfarrer za
Oberwetz f 1298, 640. Mechthild geb.
y. Blasbach 1255—1282, 129. 288. 303.
360. 370. 399. Vgl. y. Harburg gen.
y. K. — burgmannen : Brandan. Kalb.
y. Kalsmunt. y. Grüfte!, t. Dembacli.
y. Garbenheim. Halber v. Cleeberg.
Lesche. y. Linden. Rote. — Siegel der
burgmannen 146. 190. 199. 330. 3o4t.
399. 429. 486. 640.
Galyi nnw. Gapua (Galuensis). biachof:
Basilius.
Gamerarius s. Kämmerer.
Gammerstein s. Nürnberg bei SchwabacL
Ramung edler y. — 1272, 276.
Kamphis wttstung Niederheasen ö. Lich-
tenau 7. 9.
Kanewerfin s. Gannewurf.
Ganis s. Hund.
Gannes in Apnlien (Gann-, Oanensis .
bischof: Theobald.
Gannewurf a. d. Wipper rgbz. Merseburg
sw. Heidrungen (Kanewerfin, -fen] 59it.
— Eckard y. — ritter 1282, 400. Eckard
u. Heinrich y. — 1293, 574. — erzprie-
ster: Heinrich.
Ganto , Kanto. Gumpert scheffe zu Mar-
burg 1254—1260, 121. 149. 170.
Gapaccio sO. Salemo (Gapaduaquensis.
bischof: Johann.
Gapela, Gapella s. Gappel.
Kaphel s. Kuppel.
Kapile s. Gappel.
Gappel s. Marburg; wol dieses (CapelU.
Cappella, Gapela). benannte: Guds
(1 232) , 28 XXXn. Hermann deutscho.-
bruder zu Marburg u. amtmann des
landgrafen y. Hessen 1284, 435. Rein-
hard deutsche. -bruder zu Marburg q
i
Gappel — Christine.
501
Vorsteher derkapelle magisterKonrads
V. Marburg 1248—1254, 90. 96. 105.
106. 112. 121.
Capj;>el, Spiea-, Oberheasen n(5. Ziegen-
hain (Capella). Praemonstr. - mönchs-
kloster. äbte (1232], 28. 1294, 585. —
PraemonBtr.-nonnenkloBter 78. propst .*
0.
Cappel, Wald-, Niederhessen wsw. Esch-
wege (Kapile, Cappele, Capele, Ea-
Sella). V.O.: Eckard, Eckard, Johann,
utta 1273, 294. Gerlach 1294,575.
Guta 1261, 175. Siegfried 1261, 175.
176. 294.
Kappelen s. Ktippel.
Caputius. Petrus cardinaldiac. s. Georgii
ad Yelum Aureum u. päpstl. legat 1247
—1254, 83. 127,
Karben s. Friedberg (Garben) . Rupert v.
- burggraf zu Friedberg 1270, 252.
Karl (Karulus) einwohner zu Kirchritte
1292, 552.
Karlbach Bayern Pfalz w. Frankenthal
(Karrelabach) 114.
Karthause s. Eppenberg.
Karulus s. Karl.
Gasdorf Niederhessen sw. Homberg 10.
Gaserta (Vecchia) nnO. Neapel (Gaser-
tanus). bischof: Azo.
Gassei (Gassele, Gasle) 485. 635. — Adel-
heid u. Isentrud v. — nonnen zu Weis-
senstein 1285, 451. — kloster Ahne-
bergs, d. — bürgern, scheffen: Bemonis.
Brunonis. Gonradi. v. Tonin. de Foro.
y. Geismar. v. Gudensberg. Heyden-
rici. Leonis. v. Bamershausen. Kein-
hardi. Sidenswanz. Simon. — geldwäh-
rung 452. — stadtsiegei 564.
Gassenburg berg bei Marburg, jetzt Kirch-
spitze 42.
Kastellane. Hartmut scheffe zu Alsfeld
1280, 385.
Katherina geistliche, tochter des
deutscho.-bruders Reinhard zu Grief-
stedt 1289, 499.
Katzenberg nw. Alsfeld (Kazenberg). ge-
richt 356.
Katzenfurth nw. Wetzlar (Gazzinuurth,
-vort, Kazzen-, Gazen-, Gatzinfurt,
Catzenvort , -fürt, -vurt , Katzenuorht,
Gatzinfurd , Kazzenwrt) 561. — v. K.:
Berthold schwertfeger zu Wetzlar 1288,
490. Konrad scheffe zu Wetzlar 1293
—1298, 560. 561. 621. 629. 638. Eber-
hard deutscho.-bruder zu Marburg 1293,
561. Heinrich scheffe zu Wetzlar 1272
—1285, 267. 303. 312. 330. 349. 350.
399. 430. 454.
Katzmann (Kacceman). Heinrich scheffe
zu Fritzlar 1290, 512.
Kaufungen, Ober- u. Nieder-, osö. Gassei
(Goyffungen). Heimung v. — 1275, 309.
Kazenberg s. Katzenberg.
Gazzinuurth s. Katzenfurth.
Gegenhagen s. Ziegenhain.
Kehna sw. Marburg (Kene). Rudolf v. —
1250, 101.
Kelbra wsw. Sangerhausen (Kelbera) 339.
— Hunold V. — ritter 1277—1282, 339.
377. 400.
Gelerarius. Bernhard priester zu Fritzlar
1293—1295, 565. 591.
Gelestinus s. Goelestin.
Gella s. Zell.
Gellario, de, zu Frankenberg. Eberhard
bürger 1281, 394. Ludwig scheffe 1291,
520.
Gellerarius. Wiegand scheffe zu Homberg
1294, 677.
Gellingen s. Zellingen.
Kemnadenberg wüstung Oberhessen (5.
Kirtorf (Kemmenadeberg) 419.
Kene s. Kehna.
Genre s. Zennem.
Keppelremule mühle bei Marburg 646.
Kerchberch s. Kirchberg.
Gere. Hartmann bauer zu Seelheim 1286,
461.
Kerlingere. Gottschalk bttrger zu Erfurt
1251, 108.
Kernbach nw. Marburg (Keurenbach).
Hermann V. — 1282, 401.
Kerstengerode (Kerstlingerode so. Göt-
tingen ?) . Heinrich v. — decan zu Fritz-
lar 1275—1279, 309. 333. 365.
Kerstenhausen ssw. Fritzlar (Kyrsten-
husen) 529. — Bruno v. — 1291, 534.
Gesar. Konrad scheffe zu Fritzlar 1290,
512.
Kesselbach wüstung bei Amöneburg (Kes-
zelbach) 614.
Kesterburg, jetzt Ghristenberg, berg-
kirche n. Marburg bei MÜnchhausen
(Kesterburch, -bürg), decan: 431. 434.
Gebhard.
Keszelbach s. Kesselbach.
Kettenheim Rheinhessen s. Alzey. Johann
V. — ritter 1280, 376.
Keurenbach s. Kernbach.
Kevemberc s. Käfemburg.
Ghalderen s. Galdem.
Ghalsmvnt s. Kalsmunt.
Kheuemberch s. Käfemburg.
Ghigelhus s. unter Gelnhausen.
Khindelbrucche s. Kindelbrück.
Ghirkhain s. Kirchhain.
Ghomre s. KOmer.
Ghristenberg s. Kesterburg.
Ghristian (Gristanus, Gristianus] 1272,
275. — 1287,477.— v.Gölleda deutscho.-
bruder (zu Griefstedt). — bürger zu
Fritzlarf 1277, 343. — v.Holbach ritter.
— Luppim. — erzbischof v. Mainz 1249,
95. — bischof V. Samland 1281—1295,
397. 405. 416. 472. 597.
Ghristine (Gri-, Kirstina) v. Kölschhausen
r
502
Cbiineg;andi8 — Knibo.
bürgerin zn Wetzlar. — wittwe des
schultheissen Richwin za Alsfeld 1278
—1279, 355. 361. — Schereren zu Wetz-
lar.
Chnnegandis s. Knnigonde.
Cbnr (Curensis). bischof: Friedrich.
Cyena s. Cina.
C^genberg s. Ziegenber^.
Cigenhagen s. Ziegenham.
Kylian. Wiegand Bürger zu Hersfeld 1256,
136.
Clna(Cyena, Cyna) znBesse 1292,548.--
begine zu Marburg 1279, 369.
Eincinbach s. Kinzenbach.
Kindelbrttck n. Weissensee (Rhindel-
bmcche, Eindelbruckin , -cken, Kyn-
delbrucken) 14. 524. 558. — kirche u.
patronatsrecht 372. 612. 615.616.637.
— pfarrer : v. Hersfeld. Meinhard.
Kint. Euno v. Bracht 1265, 212. ^
Cinthanc s. Ziegenhain.
Kinzenbach w. Giessen (Kinzen-, Kincin-
bach) 530. — V. K.: Konrad ritter, burg-
mann zu Giessen 1275^1288, 312. 313.
321. 353. 430. 486. Bicholf ritter 1288,
486.
Kippe. Siegfried scheffe zu Alsfeld 1277,
335.
Cipura. Heinrich bttrger zu Worms 1252,
114.
Kirchagin s. Kirchhain.
Kirchberg nnO. Fritzlar (Kirchberg, Kir-
berc) 510. — messruthe 450.
Kirchberg wnw. Sondershausen (Kirc-,
Kirch-, Kerchberch). grafen v. — : (jos-
mar 1207, 1. Gosmar 1277, 339. Hein-
rich 1293, 558.
Kirchditmold s. Ditmold.
Kirchdorf s. Kirtorf.
Kirchhain (5. Marburg (Chirkhain , Kirh-
hayn , Kirhen , Kynchhagen , Kirchain,
Kirchagin, Kyrchain , Kirhain , Kvrch-
agen, Chirchan, Kyrchayn, Kyrcheyn,
Kyrchan) 115. 177. 253. 386. 389. 402.
427. 582. 587. 602. 625. — benannte :
Berthold, Herwig 1282, 402. Dietrich,
Gumpert , Johann , Wiegand zu Fritz-
lar 1287, 478. — vogtei 75. — hörige:
Friedrich. Giselbert. Hedwig. Hedwig.
Ida. Ludwig. Mechthild. Mechthild
wittwe des schul theissen Heinrich, v.
Kadenhausen. Reinbold. Schwertfeger.
— müUerin: Gertrud. — pfarrer: Hei-
denrich. — schul theissen : Grerlach.
Heinrich. — zehnte 603.
Kirchheim Bayern Pfalz am Donnersberg
'Kircheim). Kranich u. Sigelo v. —
1253, 119.
Kyrchrytthe s. Ritte.
K^chselhem s. Seelheim.
Kirdorf s. Kirtorf.
Kirhen s. Kirchhain.
Kyrman. Mengot 1251, 105.
Kirsch onö. 'Mer (Kirs). Gerhard v. —
Schreiber der Trierer curie 1276, 322.
Kyrstenhusen s. Kerstenhanaeii.
Kirstina s. Christina.
Kirtorf Oberhessen wnw. Alsfeld !Kir-
dorf, Kirhtorf, Kirch«, Elircdorf, Kire-,
Kyrcdorph, Kirthorph) 314. — v. K :
Kunigunde, Elisabeth, Enfemia, V<^
pert. Heinrich, Isentmd, Sophie 1279.
366. Volpert ritter 1256—1279, 135. 1Ö6.
366 Siegfried, Sophie 1294, 589.
Cisa Kule. — Heinrich — zu Anzefahr
1259, 160.
Cistercienser. klöster: Amsborg. Bild-
hausen. Buch. Caldem. Eberbacn. Fran-
kenhansen. Georcenthal. Haina. Ma-
rienbom. Netze- Otterberg. Ramsen. —
manche 34.
Gy thercusin wÜstung Oberhessen w. Bao-
schenberg. Heinrich v. — scheffe zu
Rauschenberg 1260, 167.
Clara y. Bortshausen.
Glas s. Nicolaus.
Glawe. Albert ritter u. burgmann za Soe-
dershausen 1295, 594.
Clawe. Eckard u. Irmtrud v. Marburg
1248, 90.
Clebhusen wttstung bei Weissensee 405.
Clee nebenfl. der Lahn (Cle) 313.
Cleeberg ssö. Wetzlar (Cleberg, -bereh, .
V. C. : Kuno u. Hermann s. Halber.
Erwin s. Fleisch. Heinrich (1232), 28EL
Cleen, Ober- u. Nieder-, so. Wetzlar
(Clene, Cle) 284. Nieder- (inferior C.
530.
Klein nebenfl. der Ohm (Glene) 389.
Klein, Nieder-, Oberhessen so. Elirchhain
(Gleine). Hartmann v. — scheffe zn
Rauschenbe^ 1280, 379. Vgl. Gleen.
Kleinenglis s. Englis.
Clemens Johannitermeister in Deutsch-
land, Böhmen, Mähren u. Polen 1251.
104.
Clene s. Cleen.
Clette. Hartmann bürger zu Amöneboi^
1285— 129ü, 446. 610.
Klettenberg nw. Nordhausen (Cletten-
berg). Berthold v. — canon. zu Halber-
stadt 1283, 417.
Climbach nö. Giessen bei Treis a. d. L.
(Clintbach) 240.
Clinkhard. Heinrich bürger zu Franken-
berg 1295, 602.
Clitberg s. Gleiberg.
Clouelouchesdorph. magister Konrad v.
— canon. zu Merseburg 1255, 130.
Ciusinhere. Rudolf 1274, 298.
Knatz, Knaz, zu Beltershausen. Meingoz
1251-1252, 106. 112. Rudolf 1251 —
1254, 106. 121. Witrad 1252 — 1254,
112. 121.
Knibo (Cnibe, Knibo, Knybo) v. Melnau
Knöringen — Konrad.
503
ritter. — v. Qneckborn ritter, burgxnann
ZQ Grilnberg.
Knöringen Bayern Pfalz nnö. Landau
(Knoringin , Cnoringen , Cnuringin,
-gen). Ebelin v. — ritter 1253, 119.
IHrich V. — 1221, 12. 92. 119. 182. 242.
Enotte. Wilhelm zu Wetzlar 1271, 263.
Gnuringin s. KnOringen.
KnTt. Hermann ritter 1288, 494.
Goblenz (Confluentia, -cia). st. Gastor.
Bcholast. 1247, 83. — deutsches haus
124. 150. 322. 463. 475. comthure : Lud-
wig. Mathias. — st. Florin. propst
1297, 630.
Kobold. Heinrich 1256, 135.
Godebert s. Gottbert.
Köddingen Oberhessen s. Romrod (Co-
dinghin) 224.
Gölbe n. Marburg (Gulbe). hörige: Hed-
wig 1271, 264. Mechthild 1275, 311.
Goelestin (Gelestinus) III. papst 1190 (!),
649.
Gölleda rgbz. Merseburg wnw. Eckarts-
berga (Co-, KoUede). y. G. : Christian
deutscho.-bruder (zu Griefstedt) 1277,
328. 339. Konrad ritter 1280—1298, 377.
496. 536. 559. 641. Ernst 1277, 339.
Heinrich ritter 1277—1298, 328. 339.
377. 384. 400. 496. 641. Markwart
1277, 339.
Ctfln (Colonia) 28 X. — erzbischtffe*: (1214
—1220), 4. C(onrad). (Heinrich). Sieg-
fried. — geldwährung 19. 94. 134. 139.
166. 170. 181. 182. 186. 238. 245. 253.
263. 283. 327. 368. 382. 407. 410. 454.
468. 486. 552. 561. 607. 612. 622. — st.
Gereon, canon. : v. Solms. — erzbi-
schöfl. marschall 1276, 326. — st. Pan-
taleon. abt, schirmer der deutscho.-
privilegien in Deutschland 1285—1288,
453. 490. 491. — provinz 73. — st. Se-
verin. thesaurar 1260, 168, 171.
Eölschhausen nnw. Wetzlar (Kulshusen).
Emmerich u. Christine v. — bürger zu
Wetzlar 1285, 454.
Königsberg nw. Giessen (Kune-, Kuni-
gisberch, Koeningesberg). bürg 165. —
grafen v. — s. Solms.
Kömer wnw. Mühlhausen (Chomre,
' Komre, Cornere, Comre). v.K. : Kon-
rad ritter, burgmann zu Sondershausen
1295, 594. Gottfried deutscho.-com-
thur zu Griefstedt 1288—1294, 496. 508.
536. 551. 581. Heinrich 1225, 13.
Coyffungen s. Kaufungen.
Koil. Eckard bttrger zu Marburg 1290, 507 .
CoTuradus s. Konrad.
Kois. Heinrich metzger zu Herbom 1296,
607.
Kolbe (Colbo). Menget y. Ebsdorf 1272,
270.
Kolbe zu Marbui^ (Colue, Kolbo) . Eckard
scheffe 1257, 149. Volpert ritter 1290,
511.
Kolbendensel (C^lbindensel) s. Bellers-
heim.
Colbo s. Kolbe.
Kolgenstein Bayern Pfalz nÖ. Grünstadt
(Kolgistein) 256.
Kolinhusen s. Kolnhausen.
Colle, de. Konrad 1271, 259. Hartmut
1294, 589. Rudolf scheffe zu Trevsa
1283—1287, 422. 481.
Collede s. Cölleda.
Kolnhausen wÜstung, jetzt Kolnhäuser
hof, Oberhessen sw. Lieh (Kolinhusen).
Erwin v. — ritter 1297, 621.
Kolre. Ernst 1285, 453.
Golue s. Kolbe.
Comes s. Grebe.
Compostella in Spanien (Compostolanus) .
erzbischof: Roderius.
Conegundis s. Kunigunde.
Confluentia s- Coblenz.
Connefeld a. d. Fulda ssö. Melsungen
(Connevelt). Herwig v. — 1220, 9.
Cono s. Kuno.
Konrad (Cun-, C^n-, Con-, Cvn-, Cun-
radus, Conrati Coyn-, Cüradus) 1250,
101. — Priester (1232), 281. — schäfer
1265, 215. — schultheiss 1287, 467. —
Aden bürger zu Fritzlar. •— v. Alsfeld
scheffe zu Treysa. — v. Amelunzen
dominikaner zu Warburg. — v. Anze-
fahr. — V. Aroideshausen. — zum Bart
bürger zu Strassburg. — v. Bauerbach.
— V. Beilersheim ritter. — v. Bennun-
gen ritter. — Bemonis scheffe zu Cas-
sel. — V. Berterode. — grebe (comes)
zu Besse 1292, 548. 549. gattin Hedwig
u. töchter Cina, Kunigunde, Elisabeth,
Syradis 1292, 548. — v. Bicken geist-
licher; ritter. — V. Bimbach. — v. Bir-
bus. — Bock. — Bodonis scheffe zu
Fritzlar. — v. Borken. — Brundel rit-
ter. — Brunonis scheffe zu Cassel. —
V. Bubenhain zu Fritzlar. — v. Bü-
dingen deutscho.-comthur zu Marburg.
— JBurkardi scheffe zu Gudensberg. —
höriger zu Burkendorf 1279, 362. —
V. Buseck. — Elalb. — v. Kalsmunt
edelkn. — y. Katzenfurth scheffe zu
Wetzlar. — Cesar scheffe zu Fritzlar.
— V. Kinzenbach ritter , burgmann zu
Giessen. — y. Clouelouchesdorph ca-
non. zu Merseburg. — y. Cölleda ritter.
— erzbischof y. Cöln 1244, 73. — Kör-
ner ritter, burgmann zu Sondershausen.
— Kolbendensel y. Bellersheim ritter.
— de Colle. — Grawe scheffe zu Wetz-
lar. — y. Croppach. — y. Crüftel
edelkn.; ritter, burgmann auf Kals-
munt. — Krug y. Ziegenhain ritter. — y.
Crumbach. — y. Tannroda. — y. Dem-
' bach ritter. — IV. deutscher könig
5 04
Koniad.
125], 102. — deutscho.-hochmeister
1258, 152. — landgraf v. Thüringen u.
deutscho.-hochmeister. — Dirolfi bürger
zu Worms. — Döring deutscho.-priester
zu Marburg. — bischof v. Toul 1287—
1289, 472. 501 . — v. Trebra. — v. Drifr-
dorf scheffe zu Wetzlar. — v. Trohe
ritter. — v..Dunc zu Herbom. —
y. Tunzenhausen. — v. Tuteleiben
{deutscho. -bruder zu Griefstedt). —
grebe (judex dictus comes) zuEbsdorf
1250—1251,101. 105. 106.— Eyberacht
bürger zu Herbom. — y.Elben; edelkn. ;
ritter. — v. Ellnhausen ritter. — En^l-
berti btlrger zu Fritzlar. — v. Englis
bäcker. — v. Eppe. — v. Erdbach höri-
ger. — decan v. st. Severus zu Erfurt
1289—1290, 500. 508. — v. Erfurtshau-
sen ritter. — V. Falkenberg. — bischof
V. Verden 1286, 460. — v. Feuchtwang
deutsch- u. hochmeister. — v. Fisch-
born. — V. Fleisbach. — schultheiss
zu Flörsheim 1299, 643. 648. söhn: Jo-
hann. — Yoipurgis bürger zu Fritzlar
s. Engelberti. — Vosselin bürger zu
Worms. — Frambalc. — Fraz. — cen-
turio V. Frickhofen 1285, 453. — zu
Fritzlar 1219, 6. — custos zu Fritzlar
1220, 9. — geistlicher zu Fritzlar 1287,
478. — magister, arzt u. bürger zu
Fritzlar 1275—1292, 317. 478. 513. 518.
532. 540. — Fromelin zu Wetzlar. —
V. Fronhausen; deutscho.-bruder zu
Marburg; scheffe zu Marburg. — v.
Fulda scheffe zu Gelnhausen. — abt zu
Fulda 1233—1240, 37. 51. 52. 62. 68—
71. — custos zu Fulda 1267, 230. —
V. Grerlachshain. — v. Gershausen. —
y. Glflitz. — y. Gleichen scheffe zu
Fritzlar. — y. Göns canon. zu Schiffen-
berg. — Schreiber des landgrafen y.
Hessen u. pfarrer zu Gossfelden 1280—
1290, 381 . 434. 511. — (deutscho.-bruder
zu Griefstedt) 1248, 85. — zu Grünberg
1286, 464. — y. Gudensberg scheffe zu
Cassel. — y. Günstedt scheffe zu
Weissensee. — Gulden ritter. — schult-
heiss zu Hachbom 1251, 105. — y. Hain
ritter. — Hama bauer zu Langenstein.
— He^rdenrici bürger zu Cassel. —
y. Heimbach Johannitermeister in
Deutschland. — y. Herbom deutscho.-
priester zu Marburg. — y. Herzhausen
— geistlicher des landgrafen y. Hessen
1286, 461. — Schreiber des landgrafen
y. Hessen u. pfarrer zu Gossfelden
1280—1290, 381. 434. 511. — y. Heu-
chelheim bürger zu Amöneburg. —
bischof y. Hildesheim 1233—1244, 36.
43. 44. 74. — Hyppele zu Fritzlar. —
y. Hohenrieth. — y. Holzhausen a. d.
Dautphe. — y. Holzhausen scheffe zu
Gudensbei^. — y . Holzheim. — y. Hom-
berg bürgermeister u. scheffe zu Fritz-
lar. — custos zu Honau 1237, 57. —
Hoppenere bauer zu Bentref. — Höre
Ziegenhainischer schultheiss. — t. Hnn-
dem. — Hurte (zu Herbom). — Hus-
man scheffe zu Alsfeld. — rnttller zu
Hutzdorf 1273, 295. — y. Iba. — v.
Iburg prior y. st. Paul zu Paderborn.
— y. Lampertshausen. ~ y. Leimsfeld
ritter. — pfarrer zu Lengsfeld 1235, 51.
52. — Leonis scheffe zu Cassel. — y.
Lichtenstein. — y. Liederbach bnrg-
mann zu Alsfeld. — y. Linden ritter zu
Alsfeld. — y. Linne ; ritter; schultheiss
zu Biedenkopf. — y. Linsingen schult-
heiss zu Gudensberg. — y. Lohn
(deutscho.-bruder zu Marburg). — y.
Lotheim mönch zu Haina. — Lagelin.
— Lümman bürger zu Herbom. —
Lumpo deutscho. -comthur zu Flörs-
heim. — Mainzischer Schreiber 1264,
200. — abt y. st. Alban yor Mainz 12S9,
503. — dompropst zu Mainz 1211, 3. —
y. Mandem deutscho.-comthnr zu Har-
burg. — y. Marburg prediger u. ketzer-
meister. — (söhn Widerolds) y. Mar-
burg. — müller am Grün zu Marburg
1249, 93. — bruder Osperts scheffe zu
Marburg 1279, 359. — Schulmeister zu
Marburg 1274, 308. —y. Mardorf ritter.
— Matz ; yicepropst u. custos zu Fritz-
lar. — Meneburg. — y. Merenberg. —
y. Metze. — Milchling; y. Mühlheim
ritter. — y. Mommenheim ritter. —
truchsess y. Monsheim. — y. Müh heim
bürger zu Wetzlar. — y. Münchhausen
scheffe zu Frankenberg. — y. Münch-
hausen höriger. — Münzer scheffe zu
Treysa. — Münzer zu Homberg. —
Münzer zu Wetzlar. — deutscho.-eom-
thur zu Nägelstedt 1225, 14. — y.
Naumburg bürger zu Fritzlar. — höriger
zu Neuhof (1230—1231), 19. — burg-
graf y. Nümberg. — y. Nürnberg
deutschmeister. — y. Nutenhoue ritter.
— yogt y. Obemhain. — truchsess y.
Odenhausen. — pfarrer zu Odenhausen
1256—1271, 139. 259. — y. Ofleiden
ritter. — gewesener bischof y. Olmfitz
1257, 147. — yogt zu Oppenheim 1239,
61. — bischof y. Osnabrück 1282, 403.
— Osperti scheffe zu Marburg. — Pan-
kuche scheffe zu Alsfeld. — ParouB
ritter. — • Pelle zu Herbom. — Piscator
Rufus zu Wetzlar. — deutscho.-com-
thur zu Porstendorf 1225, 14. — Puzel
V. Dillenburg. — Bedel höriger. —
Beye scheffe zu Wetzlar; bürger zu
Wetzlar. — y. Retterode. — v. Rieth
zu Weissensee. — zum Rosenbaum
bürger zu Worms. — y. Rossdorf. —
pfarrer zu Rossdorf 1276, 327. — Rote
zu Fritzlar; yicar zu Fritzlar. — y.
Conradi — Groppacb.
505
Botenstein ritter, BchaltheisB zu Mar-
burg. — Rübesame ritter. — v. Rusten-
berg canon. zu Fritzlar. — Schellen-
berger btirger zu Wetzlar. — Schinde-
leib scheffe u. bttrgermeister zu Fritz-
lar. — V. Schr{$ck. — v. Schwalbach
ritter. — Schwerzel zu Willingshausen.
— V. See bttrger zu Erfurt. — v. Si-
chertshausen höriger. — Side zu Wetz-
lar. — V. Sümmerda burgmann zu
Weissensee. — y. Solms canon. y. st.
Gereon zu Cöln; deutscho.-comthur zu
Marburg. — dompropst zu Speyer 1232,
27. — canon. y. st. Germanus zu Speyer
1232, 27. — canon. y. it. Guido zu
Speyer 1232, 27. — Spiegel zu Fulda.
— Spora höriger zu Seelheim. — y.
Steckelberg canon. zu Fritzlar. —
Steynbregere bttrger zu Gudensberg. —
y. Steinhaus scheffe zu Marburg. —
Store y. Schwarzenborn höriger. —
bischof y. Strassburg 1282—1287, 403.
472. — Stuscenbechere. — Stutfoz bttr-
ger zu Homberg. — Sweme ritter. —
Vbelacker. — y. Udenborn bttrger zu
Fritzlar. — üebelwunn bttrger zu Fritz-
lar. — y. Uelmen. — y. Ulfa ritter. —
Unruh. — y. ürf. — y. Uschlagritter.
— pfarrer zu Walgem, dann zu Winnen
1296—1298, 618. 619. 625. 633. 634. —
y. Wallenstein ritter. — y. Warmans-
hansen. — Wasmudi scheffe zu Fritz-
lar. — y. Wehren ritter. — höriger zu
Weiderichshansen 1271, 264. — y.
Weifenbach. — Weiss; zu Amöneburg.
— y. Wemswig. — custos zu Wetzlar
1266—1273, 227. 288. — metzger, bttrger
zu Wetzlar u. gattin Hildegund 1285,
440. — Wibel scheffe zu Treysa. —
Johannitercomthur zu Wiesenfeld 1292,
541. — y. Wilnsdorf. — pfarrer zu
Winnen s. yorher Walgem. — Wise-
guckel ritter. — y. Wyssenfeld Augus-
tinermönch zu Gotha. — Witzelin-
bechere. — Wiza y. Friedensdorf. —
pfarrer zu Wolfshansen 1293, 572. —
Wolsac bttrger zu Fulda. — magister,
domscholast. zu Worms 1251, 107. —
Wurstebendel scheffe zu Marburg.
Conradi. Heinrich scheffe zu Gassei
1288—1293, 485. 562. 564. Hermann
scheffe zu Gassei 1288—1293, 485. 564.
Kophil s. Ettppel.
Coppe. Reinhard 1261, 175.
Coquinam, post, s. Kuchen.
Comere s. Kömer.
Comice, de, s.' Krähen.
Komygel. Eckard 1256, 139.
Komre s. Kömer.
Kfrat(Crafto, -do.-tdo,-tho) priester(1232),
821. XVI. XVII.— y. Bellersheim ritter;
Johannitercomthur zu Weisel. — y.
Gronberg. — y. Ellnhausen. — v. Flörs-
heim edelkn. — (zu Frankenberg) 1291,
520. — Remey y. Gladenbach. — y.
Greifenstein. — mttnzmeister zu Hers-
feld 1256, 136. — y. Hohenfels. — Lesch
ritter u. deutsche. -bruder zu Marburg.
— y. Nordeck. — y. Rodenhausen. —
pfarrer zu Rodheim 1263, 194. — Ru-
dinc. — Schabe. — y. Schweinsberg
ritter u. s. söhn. — y. Schwobach. —
y. Wolfshausen.
Krähen, y. der, (de Gornice, y. d. Graben) .
Dietrich scheffe zu Grttnberg 1286, 464.
Nicolaus decan zu Wetzlar 1404, 477.
Grainfeld Oberhessen s. Herbstein (Grei-
genuelt, Greginyelt). Rudeger y. —
bttrger zu Gelnhausen 1264—1276, 200.
325.
Gram. Hartmut y. — scheffe zu Gelnhau-
sen (1259)— 1276, 159. 325.
Granechsten s. Kranichstein.
Granicfelt s. Kranichfeld.
Kranich (Granich) y. Kirchheim 1253, 119.
Kranich y. Gransberg (Grus). Eberwin zu
Gronberg 1253, 118.
Kranichbom s. Weissensee (Kranichborn,
Granichbum). Ulrich y. — burgmann
zu Weissensee 1274—1282, 301. 405.
Kranichfeld a. d. Hm ssw. Weimar (Gra-
nicfelt). Reinhard y. — scholast. zu
Halberstadt 1283, 417.
Kranichstein (Granechsten). Heinrich y.
— canon. zu Schiffenberg 1287, 468.
Krauthausen Niederhessen nö. Sontra
(Grathnsen). Heinrich y. — bttrger zu
Felsberg 1293, 568.
Grawe. Konrad scheffe zu Wetzlar 1293
—1298, 560. 629. 638. Ludwig 1293,
560.
Greginfelt, Greigenuelt s. Grainfeld.
Kriegsheim w. Worms (Krigesheim,
-hem). Siegfried y. — höriger 1277—
1299,337. 642.
Gristanus s. Ghristian.
Gristina s. Ghristine.
Gritin. Ludolf v. — ritter 1280, 372.
Groch. Berthold priester (zu Fritzlar)
1279, 364. Vgl. Grnch.
Kroffdorf nnw. Giessen (Grafdorf j 28XIV.
Groia Albanien bei Skutari (Grohensis).
bischof: Romanns.
Gronbach s. Grumbach.
Gronberg am Taunus nw. Frankfurt (Gro-,
Kronenberg), y. G. (auch y. Eschborn) :
Arnold, Kraft, Frank, Hartmut, Otto,
Walther 1253, 118. Frank deutsche. -
brader zu Marburg 1253—1266, 118.
209. 226. Harmnt deutsche. -comthur zu
Marburg 1260— 1262, 170, 178. 180. 184.
— kaplan 1253, 118.
Gronenberg s. Gronbe^ u. Grttnberg.
Groppach wttstunj^w. Giessen (Grappach).
Konrad, Heinrich, Ludwig, Rudolf y.
— 1288, 490.
1
506
CxQC — Dalburnen.
Crac 8. Krug.
Cruch metzger zu Fritzlar n. gattin Gru-
zeren 1295, 591. Vgl. Croch.
Grach sohnltheiss zu Giessen 1276, 321.
CrÜftel Wüstung Oberhessen n. Nauheim
bei Rockenberg (Cruftele, - la) . y. C. :
Konrad ritter, burgmann auf Kalsmunt
1255—1277, 129. 199. 220. 276. 279.
330. Konrad u. Winter edelknechte
1298, 640.
Crufdorf 8. Kroflfdorf .
Krug (Crug, Grug, Cruc). Konrad ritter
V. Ziegenhain 1262— 1278,188. 189. 351.
Crugho 1277, 345.
Cruk. Rudolf 1221, 10.
Grumbach ssö. Gassei (Gronbach). Hel-
wig V. — 1290, 515.
Grumbach nnw. Giessen. Konrad y.
— 1263, 194.
Grumewach, jetzt Krummbogen, theil der
Lahn bei Marburg 435.
Grumfoiz. Heinrich Bcheffe zu Fritzlar
1290, 512.
Gruppach s. Groppach.
Gruse. Aba begine , (Verlach , Mechthild
zu Marburg 1291, 526.
Gruso. Gottfried zu Wetzlar 1280, 382.
Gruthusen s. Krauthausen.
Kuchen, hinter der, (post Goquinam}.
Dayid ritter zu Worms 1252, 114.
Kuppel y. Merzhausen (Gupel, Kuppel,
Kaphel, Kuphel, Kupel , Uupv^l , Küp-
pheien, Kuppeln, Kophil , Kophilen,
Kophelen, iMippelen) . Kunigunde 1281,
394. Eckard ritter 1267— 1 288, 237. 338.
356. 373. 374. 394. 413. 420. 466. 487.
Gerlach 1281, 394. Jutta geb. y. Bie-
denfeld 1277—1278, 338. 356.
Gulbe. Mechthild hörige 1275, 311.
Gulbe s. Gölbe.
Kule (Kyle, Gulle, Küle, Gulo, Kulo,
Kula, Gulo). Gisa u. Dietrich 1294,
588. Volkmar deutscho.-bruder zu Mar-
burg 1287, 483. Heinrich deutscho.-
bruder u. yicecomthur zu Marburg
1257—1288, 148. 149. 152. 168. 170.
180. 184. 209. 213. 226. 229. 285. 310.
311. 381. 382. 387. 398. 483. 496.
Gulm WestpreuBsen ssw. Marien werder
(Gülmocensis). bischof: Friedrich.
Knlshusen s. Kölschhausen.
Kunegisberch s. Königsberg.
Gunegundis s. Kunigunde.
Kunemund (Gyne-, Kune-, Gunemundus)
y. Mihla. — y. Schlotheim.
Kunigunde (Gone-, Kune-, Gune-, Küne-
gundis, Kunegindis, Gune-, Ghunegun-
dis, Gvnegyndis, G^egundis, Ghune-
gund, Kynegundis] y. Hesse. — tochter
des peben zu Hesse 1292, 548. — y. Hie-
denfeld. — gattin des ritters Hobpo
1278, 350. — hörige zu Hurkendorf
1279, 362. — y. Kirtorf. — Kuppel
y. Merzhausen. — y. Dalheim. -
y. Dembach. — Diehterev. Belten-
hausen. — y. Driedorf zu Wetzlv.
— nräfin y . Valkenstein. — v. Felsberg.
— Vögtin y. Fronhausen. — v. Hom-
berg. — meisterin zu Immichenhain
1283, 413. — y. Langenstein. — witm
des Schmieds Marsilins zu Fritzlar Hö^,
595. — y. Merenberg. — Schwertftger
hörige zu Kirchhain. — y. Sontra. -
Spedel. — y. ürf. — Weiss zu AmoD^
bürg. — priorin zu Weissenstein 120
—1287, 451. 452. 462. 480. - gräfinv.
Wertheim. — y. Wölfterode hörige der
kirche zu Gleichen. — gräfin t. Zieges-
hain. — Zöllner zu Marburg.
Kuno (Gono, Guno , Güno , Gyno) Kint t.
Hracht. — Halber ritter. — Halber t.
Gleeberg ritter, burgmann aufKais-
munt. — y. Hesserode scheffe zu Feis-
berg. — y. Holzheim. — herr v. Mün-
zenberg.
Gunradus s. Konrad.
Gunza y. Herzhausen hörige der kirche
zu Gleichen.
Gülbindensel s. Kolbendensel.
Kule s. Kule.
Gülmocensis s. Kulm.
Künegizsten. Heinrich zu Ruhlkircbec
1286, 466.
Kunegundis s. Kunigunde.
Gunradus s. Konrad.
Kuppel s. Kuppel.
Güradus s. Konrad.
Gupel, Kuphel s. Kuppel.
Gurensis s. Ghur.
Guria, de, ex, in, s. Hobeherr u. Imhof.
Kurland (Guronia) 649. — bischufe
Emund. Heinrich.
Kurmann (Kurmannus, -man}. — Hein-
rich schefife zu Rauschenberg 12Ti^
1275, 255. 310. 311.
Guzhanus, Guzanus. Hermann 1219-
1220, 7. 9,
Kwakburne s. Queckbom.
D und T.
D., T., y. Büren. — y Kalsmunt.— ;propst
zu Eppenberg 1234, 38. — propst w
Frankenhausen 1234, 44.
Dabretshusen s. Dagobertshausen.
Tagemanneshusen s. Damshausen.
Dagemar, Damar, (zu Fritzlar) 1277,343.
— Johannitercomthur zu Rädigbeim
1268, 245.
Dagobertshausen wnw. Marburg Da-
bretshusen , Deibratishusin) 296. -
Heinrich y. — 1260, 166.
Daymanshusin s. Damshausen.
Dalburnen wttstung wnw. Worms bei
Dalsheim 390.
Dale — Dentschorden .
507
Dale. Hartmann v. — canon. zu Merse-
burg 1255, 130.
Daleheim s. Dalheim u. Thalbeim.
Dalheim wüstung w. Wetzlar (Dalheim,
-bem, Talhem, Dale-, Dalheym) 129.
—V. D.: Kunigundegeb. Vögtin v. Fron-
hauaen 1267, 2H9. Hein-, Heidenrich
ritter 1263—1260, 192. 193. 225. 239.
Beinbold ritter 1271—1287, 264. 477.
Siegfried ritter 1255, 134. S(iegfried)
canon. zu Wetzlar 1279, 370.
Tiüheim (Thalleben bei Sondershausen?).
Friedrich v. — scheffe zu Weissensee
1272, 275.
Talmezzingen s. Dellmensingen.
Damanshusin s. Damshausen.
Damarus s. Dagemar.
Dammo, Thammo, ritter 1293, 557. —
V. EUnhausen ritter. — Remey v. Gla-
denbach ritter. — v. Gossfelden. —
y. Sindersfeld.
Damshausen Oberhessen ssO. Biedenkopf
(Tagemanneshusen , Day-, Damans-
husin, Dambshauszen) 167. — v. D.:
Eckard u. Heinrich 1260, 167. Heinrich
1251, 103.
Daniel v. Elkerhausen.
Tann a. d. Ulster osö. Hünfeld (Tanne).
Simon u. Simon v. — ritter 1235, 51. 52.
Tannroda a. d. Hm ssw. Weimar (Tan-
nenrode) v. T. : Berthold deutscho.-
bruder 1225, 14. Konrad u. Friedrich
1231, 24. Heinrich ritter 1269, 248.
Tarent (Tarentum) 11.
Dauid hinter der Kuchen ritter zu Worms.
Dautphe Oberhessen s. Biedenkopf
(Tutfe) 103.
Dedintshusen s. Diedenshausen.
Degenhard (Degen-, Dhegen-, Den-,
Deynhardus) (1232), 28 XXXVI. — v.
Anzefahr priester. — v. Holzheim btir-
ger zu Fritzlar. — v. Hundem. — Ruz
ritter.
Deibratishusin s. Dagobertshausen.
Deynhardus s. Degenhard.
Deinstete s. Tennstedt.
Deyrimbach s. Dernbach.
Dellmensingen ssw. Ulm (Talmezzingen) .
Albert y. — domcanon. zu Strassburg
1237, 57.
Tengen s. Thengen.
Denhardus s. Degenhard.
Tennenstete s. Tennstedt.
Dens B. Zahn.
Densberg ssw. Fritzlar (Densborg)
28 XXXVI.
Tennstedt onö. Langensalza (Tennen-,
Dein-, Tenstete) 563. — Heinrich y. —
1291, 536. Walther y. — 1225, 13.
Teodericus s. Dietrich.
Terbanshain. Heinrich v.— ritter 1280,372.
Derenbach s. Dernbach.
Terkiz 1293, 565.
Dernbach ruine onO. Herbom (Deren-,
Deyrim-, Dem-, Derin-, Deirin-, Ther-
rin-, Derem-, Therin-, Deyrenbach).
y. D.: Adelheid gen. y. Vetzoerg 1272,
261. 268. Arnold canon. zu Wetzlar
1^6^—1272, 190. 195. 267. Bernhard
ritter 1264—1272, 201. 264. 267. Kon-
rad ritter 1250, 99; sein Siegel 201. 264.
268. Konrad ritter 1271—1287, 264.
267. 477. Kunigunde 1271—1272, 264.
267. Elisabeth gen. y. Vetzberg 1272,
267. Gilbert 1285, 445. Giselbert gen.
y. Vetzberg ritter 1250—1281, 99. 186.
194. 247. 264. 267. 386. Heidenrich
1269—1272, -247. 264. 267. Heiden-,
Heinrich 1271—1287, 264. 477. Heiden-
rich canon. zu Wetzlar 129^, 640. Hein-
rich deutsche. -bruder zu Marburg 1283
—1297, 421. 468. 4S3. 495. 544. 610.
625. 626. Johann ritter, burgmann auf
Kalsmunt 1262, 190. Johann deutsche. -
bruder zu Marburg •)• 1269, 247. Johann
gen. y. Vetzberg ritter 1269 — 1281,
247. 264. 267. 268. 386. Johann ritter
(derselbe?) u. Johann 1287, 477. Sieg-
fried 1275, 315. Sophie 1264, 201.
Dersch wüstune kreis Frankenberg oder
kreis Biedeiäopf? (Tyrsin). Heinrich
y. — ritter 1274, 304.
Desingerode wnw. Duderstadt. Johann
y. — ritter 1299, 644. 645.
Testa s. Bigen.
Deutschland (Ale-, Alamannia, Ala-, Ali-
mania, Allemannia, -mania) 14. 27. 28.
33. 34. 39. 45. 46. 53. 79. 104. 113.
120. 138. 158. 171. 185. 219. 265. 418.
453. 471. 477. 490. 508. (Theu-, Teu-,
Theoto-, Theutu-, Teutho-, -thu-,
Theutho-, Thauto-, Theytu-, Thetho-,
-to-, Toyto-, Theotu-, Teutunia) 18.
29. 127. Vgl. Deutschorden. (Germa-
nia) im titel der erzbischöfe y. Mainz.
— kaiser u. könige: Konrad IV. Fried-
rich II. Heinrich IV. Heinrich VI.
, Heinrich (VII.). Otto IV. Philipp.
Rudolf I. Wilhelm.
Deutschorden (domus , fratres , magister
et fratres hospitalis s. Marie Theutoni-
corum Jerosol.) 1—4. 8—13. 19. 20. 21.
23. 24. 40. 41. 45. 47. 51. 55. 57. 58.
61. 65. 72. 75. 77. 79. 82. 86. 87. 91.
92. 95. 97. 99. 102. 114. 116. 129. 143.
150. 216. 217. 232. 236. 289. 291. 305.
309. 340. 365. 372. 392. 396. 397. 406.
449. 467. 473. 49S. 501. 564. 615. 634.
649. — in Deutschland 39. 53. 127. 171.
185. 265. 453. 490. — in der Mainzer
diöcese 74. — bischöfe s. Culm. Kur-
land. Litthauen. Samland. — brtider
ohne genanntes haus: y. Allerstedt.
Anselm. y. Blasbach. y. Bodenstein,
y. Tannroda. v. Thüringen, y. Treb-
sen. y. DUm. Heinrich, y. Heldrnngen.
510
Diioifl — DreUunsen.
Dirolfi. Konrad bürffer zu Worms 1252,
114.
T^rsin s. Dersch.
Dirsrode wüstung Oberhessen ssw. Kirtorf
zwischen Maulbach und Niedergemfln-
den (Disroth, Dirs-, Dits-, Dis-, Didiz-
rode) 198. — Siegfried v. — 1266— 1277,
224. 278. 335. Wipodo v. — burgmann
zu Alsfeld 1275—1283, 314. 413.
Distele. Werner f 1271, 265.
DitericuB s. Dietrich.
Dvtero s. Ditter.
Dite-, Ditherns, s. Diether.
Dithericus s. Dietrich.
D^hero s. Ditter.
Ditizhusin s. Diedenshausen.
Ditmar (Diet-, Thit-, Dit-, Dith-, Thiet-,
Thet-, Dyt-, Dythmarus) höriger 1270,
257. — V. Anzeüihr ritter. — v. Ben-
tref. — ▼. Berge scheflfe zu Homberg.
— Beseler schultheiss zu Frankenberg.
— Bizigel. — V. BOddiger edelkn. —
V. Borken canon. zu Fritzlar. — v. Bü-
ren. — V. Burkhardsfelden. — Wund-
arzt zu Fritzlar 1219, 6. — priester zu
Fritzlar 1277, 333. -— Vrone bauer zu
Gombet. — v. Geismar. — v. Gleimen-
hain ritter. — v. Gossfelden. — Grebe
scheffe zu Homberg. — - y. Grenzebach.
— prior zu Haohbom 1251, 105.— Hel-
lenburg zu Fritzlar. — v. Hesele. — v.
Hundem. — Junge bürger zu Felsberg.
— Landschad. — bürgermeister zu
Lichtenau 1294, 575. — y. Lohre. —
domcanon. zu Mainz 1211, 3. — Moin-
scheit scheffe zu Fritzlar. — Opold. —
Paruus. — canon. zu Schiffenberg 1287,
468. — y. Seelheim scheffe zu Amöne-
bürg. — V. Spangenbeiig. — Weiss. —
preco zu Weissensee 1282, 405. — y.
Wiesenbach scheffe zu Biedenkopf. —
Wolbagere scheffe zu Fritzlar. — v.
Wolfhagen scheffe zu Fritzlar.
Ditmold, Kirch-, wnw. Cassel (Dietmilde) .
Herwig v. — u. Isentrud v. — nonne
zu Weissenstein 1285, 451.
Ditsrode s. Dirsrode.
Ditter zu Wetzlar (Ditthere, Dvtero, Dit-
thero, Dythero, Dithero, Diehtero, Dy-
there, Dfhtero, Dytthere, Dyhtere,
Dychtere). Gertrud, Heinrich deutscho.-
priester zu Marbun:» Isentrud 1285,
448. Wiegand scheffe 1272—1297, 267.
303. 312. 330. 349. 350. 368. 399. 440.
441. 448. 465. 470. 486. 488. 490. 530.
560. 621. 629.
Diyes s. Reiche.
Dizo V. Einseltheim ritter. — y. Wachen-
heim ritter.
Tobias bischof v. Prag 1287, 472.
Todenhausen in Hessen, welches? (Du-
denhusen) 28XLy.
Döllstedt nn5. Gotha (Tnllestete). Ubicii
V. — 1225—1231, 13. 24. i
Döring (Thuringus). Konrad dentKho*
Priester zu Marburg 1280—1287. 3S!.
483.
Tollenarius s. Zöllner.
Dominikaner (Praedicatores). kKteter
Eisonach. Mainz. Marbuig. WaiiMug.
— prior : Burkard.
Domusch (DommitzBch a. d. Elbe nnw.
Torgau?). Philipp y. — 1297, 632.
Domo Lapidea, de, s. Steinhaus.
Tonin, Thonin. Gottfried y. —scheffe n
Cassel 1288, 485. Hermann y.—Bcheft
zu Cassel 1293, 564.
Dordric s. Dortrecht.
Dorheim Niederhessen osö. JesbergfTo^
hem). Heidenrich n. Wiegand t. -
1245, 78.
Dorla 8. Mtihlhausen (Durlo). migiiter
Johann v. — 1234, 45.
Dorlar a. d. Lahn onö. Wetzlar Dorlor
561.
Dorman. Rudolf bauer zu HermansshtiD
1283—1286, 420. 466.
Domholzhausen so. Wetzlar fHolzhom
apud Cle) 530.
Dorrenbach wttstung Niederhessen uü
Lichtenau bei Wickersrode 9.
Dortelweil nnö. Frankfurt (Turi^elwiU
118.
Tortiboli in Unteritalien (Turtibnlensis
bischof: Marcellinus.
Torto Circulo (Ooulo?), de. F. (E.?) böi-
ger zu Oppenheim 1239, 61.
Dortrecht (Dordric) 127.
Totsheim s. Dotzbeim.
Tottieben nö. Langensalza (Toteleiben
14.
Dotzheim wsw. Wiesbaden (Totsheim) 19
Toul (TuUanus, TuUensisj. bisehof
Konntd.
Dra B. Trohe.
Tragebodo yogt zu Fulda 1233, 37.
Traha s. Trohe.
Dransfeld wsw. Göttingen (Dransuelt ^
— kirche s. Job. bapt. 8.
Trebensö.Mer8eburg(Trebene). magistei
Dietrich y. — 1255, 130.
Trebere s. Trebra.
Trebezin s. Trebsen.
Trebodo u. ^ttin Jutta Finke 1283, 419.
Trebra nö. Weimar, dieses? (Dreneren.
Trebere) 14. — Konrad y. - ritter
1280, 384.
Trebsen a. d. Mulde nnö. Grimma (Trebe
zin). Eckard y. — deutscho.-brnder
1251, 104.
Treffurt wsw. Mühlhausen (Driunrte.
-fürte, -vorden). Friedrich v. — 1231
—1234, 24. 45. 46.
Treiffere. Arnold (zu Herbom) 1296, 60T
Dreihausen (Ober-, Mittel- u. Unterhaa-
TreU — TzigelhaB.
511
sen) 88Ö. Marburg (Hasin, Httsin apud
Malen) 255. 351. (Obemhasen) 443.
Treis a d. Lumda nnö. Giessen (Treyse
laxta Lunam, Treise) 240 243. — Ger-
hard V. — 8che£fe zu AmOneburg 1 283,
421.
Treysa Oberhessen w. Ziegenhain (Treise,
Treyse, Treyze, Trese) 351. 358. 388.
422. 481. 589. — benannte: Albert
vicar zu Fritzlar 1290, 506. Benigna
1283—1292, 422. 538. 545. Elisabeth
1291—1292, 538. 545. Heinrich schaffe
das. 1283-1287, 422. 481. 487. 538.
Bipert 1275, 317. 422. 481. Eipertl291
—1292, 538. 545. Werner bürger zu
Fritzlar 1286, 459. Wiegand 1283, 423.
— bürger u. scheffen: v. Alsfeld, de
Colle. Elbyn. Vloge. Gnost. v. Hom-
berg. Lacman. Meingoz. Mttnzer.
Quanz. Wibei. Vgl. benannte. — kirohe
422. — pfarrer: Rudeger. — schult-
heiss: Wiegand. — Stadtsiegel 351.
422. 423. 481. 589.
Treisbach nnw. Marburg bei Wetter.
Gottschalk v. — 1257, 148.
Treivleis. Gerlach scheffe zu Giessen
1278, 353.
Dreueren s. Trebra.
Treueris s. Trier.
Tridentinus s. Trient.
Driedorf sw. Herbom (Drie-, Dri-, Drye-,
Drydorf). ▼. D. zu Wetzlar: Konrad
scheffe 1249— 1279 , 94. 134. 195. 197.
199. 201. 220. 238. 267. 284. 303. 312.
313. 330. 349. 350. 360. 370. 488. 490.
Eonrad scheffe 1291 , 530. Eunigunde
f 1288, 488. 490. Eckelo scheffe 1249
—1263, 94. 134. 195. Heinrich scheffe
1264—1288, 199. 201. 227.267.303.312.
313. 330. 349. 350. 360. 448. 465. 476.
486. — kapeile 477. — pfarrer: Rupert.
— schultheiss : Arnold.
Trient a. d. Etsch (Tridentinus). bisoh(5fe:
Albert. Heinrich.
Trier (Treueris, Treuiris) 124. 322. —
advocaten der curie : v. Aspelt. Lum-
bardus. — archidiacon: y. Eppstein.
dessen kaplan: Gottfried, dessen offi-
cial : magister Eberhard soholast. v. st.
Simeon. — archidiaconatus Aureus
trans Benum 322. — dioecese 21. 83.
124. 150. 322. 453. 468. 490. 530. 608.
630. — domstift. canon. : v. Buweiler.
capitel 124. capitelstube 322. — erz-
bischOfe : Arnold. Boemund. Heinrich.
— St. Martin, abt 1296, 608. mönche :
y. Lutt . . . y. St. Paulin. — st. Mathias
348. abt: Dietrich, prior: H. propst:
G. — Schreiber der curie: y. Eirsch. —
St. Simeon. canon. : y. Stftem. y. Stein,
scholast.: magister Eberhard. Schul-
meister: magister Jacob.
Drifurte s. Treffurt.
Trinepos. Heinrich zu Amöneburg 1282,
404.
Driuurte s. Treffurt.
Trogelrode s. Trugelnrode.
TroneonO. Giessen (Traha, Dra, Drahe).
v.T.: Eonrad ritter 1260, 166. Eber-
winritter 1260— 1261, 168. 177. Hart-
mut ritter 1267—1277, 241. 331. Vgl.
Setzepfand.
Trugelnrode wüstung Oberhessen zwi-
scnen Neustadt u. Erksdorf (Trygiln-,
Trughelin-, Thrugelen-, Trogelrode).
Heinrich y. — 1262—1265, 187. 189.
213. Rudolf y. — schultheiss zu Jes-
berg 1277—1281, 343. 388.
Dudenhofen tf. Wetzlar (Dfidinhoyen,
Dudinhobe, Dudenhobe) 303. 360. 399.
440. 448.
Dudenhusen s. Todenhausen.
Tübingen (Tuingin). Siegel des pfalzgra-
fen Wilhelm y. — 1265, 215.
Dülfershausen wüstung, jetzt DUlfershof,
Waldeck wsw. Wildungen bei Hudin-
gen (Dilebeshusen) 510.
Dttmi Wall-, nO. Heidelberg (Dume,
-nen). Ulrich y. — deutscho.-priester
1225—1245, 14. 45. 79.
Tuingin s. Tübingen.
Duisburg n. Düsseldorf (Dusburg). Hein-
rich y. — deutscho.-priester zu Mar-
burg 1280, 382.
Dulcis s. Suze.
Tullanus s. Toul.
Tullestete s. Döllstedt.
Dune. Eonrad y. — zu Herborn 1272 —
1281, 281. 387.
Tunzenhausen s. Weissensee (T&nzin-
husen). Eonrad u. Rudolf y. — 1287,
467.
D&dinhoyen s. Dudenhofen.
Turingia s. Thüringen.
Turkelwila s. Dortelweil.
Durlo s. Dorla.
Dume s. Dum.
Durst bauer zu Seelheim 1296, 614.
Turtibulum s. Tortiboli.
Dusburg s. Duisburg.
Tuscia. Ildebrandinusgrafv. — 1221, 11.
Tuteleiben, -bin, Thuteleybin (l'eut-,
Tött-, Tott- oder Tüttleben?). Eonrad
y. — (deutscho.-bruder zu Griefstedt)
1248, 85. — pfarrer: Luteger.
Tutphe s. Dau^he.
Tuto y. Stein.
Tuzel. Dietrich scheffd zu Herbom 1269,
247.
Tyisten (Twiste Waldeck ssw. Arolsen
oder Zwesten ssw. Fritzlar) 28 XV.
Twerin s. Zwehren.
Tzigelhus s. unter Gelnhausen.
512
E.— £ckard.
E.
£. de Torto Circulo (Ocnlo?) bttrger zu
Oppenheim. — v. Grttndlach. — v.
Pappenheim. — Rangraf blschof y.
Worms.
Ebeleben sw. Sondershaosen (Ebeleiben,
-bin) Albert v. — 1234, 45. Johann v.
— dentscho.-comthur zu Griefstedt
1298, 641.
Ebelin v. KnOringen ritter.
Ebelo y. Mudersbach ritter.
Ebelzdorf s. Ebsdorf.
Eberbach, Erbach, im Rheingan w. Elt-
yille, Gistero.-mOnchskloBter. abt:
R(aimund).
Eberbem Diehtere y. Beltershausen.
Eberhard (Eber-, Euer-, Eyerhardus,
Eberhart, EbirharduB, Eyer-, Euerar-
du8, Elberhardus) y. Bauerbach hOri-
ffer. — Beiz y. Breuberg. — y. Katzen-
furth deutscho.-bruder zu Marburg. —
de Gellario bttrger zu Frankenberg. —
magister, BchoTast. y. st. Simeon zu
Trier u. official des archidiakons 1276,
322. — graf y. Eberstein. — y. Echzeli
ritter. — an der Ecken bürger zu Geln-
hausen. — bürger zu Fritzlar 1285, 439.
— y. Entringen domcanon. zu Strass-
bürg. — y. Völkershausen ritter. — y.
Giessen. — hOriger der kirche zu Glei-
chen 1245, 78. — y. Gudensberg. —
schul theiss zu Gudensberg 1267 , 235.
548. söhn : Albert. — y . Haiger ritter.
— graf y. Helfenstein. — y. Heuchel-
heim. — Holzsadel ritter. — yicar zu
Hundem 1270, 254. — stellyertreter des
Johannitermeisters u. comthur zu Mer-
gentheim 1268, 245. — y. Isenburg
(deutscho. -hoch)meister. — Lange
scheffe zu Marburg. — zu Marburg
(1232), 28LyiI. — scheffe zu Marburg
1250, 96. — Johannitercomthur zu
Mergentheim 1268, 245. — y. MerUu;
schultheiss zu Fulda. — y. Milnrode
ritter. — bischof y. Münster 1283—1285,
411. 455. — Baugraf bischof y. Worms.
— Rübesame. — y. Samau. — Schwert-
feger zu AmÖneburg. — y. Spahl. —
Sume ritter zu Oppenheim. — y . Utters-
hausen. — y. Wetzlar deutscho. -bruder
zu Marburg. — bürger zu Wetzlar 1283,
410. — in der Wollgasse bürger zu
Worms.
Eberher (Eyerher, Hebererus, Eberherus)
y. Salza. — y. Straussfurt.
Ebermar (Ybir-, Euermarus) y. Barten-
hausen bürger zu Amöneburg.
Ebemshusen s. Ibemshausen.
Ebersberg s. Ibersberg.
Ebersburg ruine nli. Nordhausen (Euers-
berch, Ebersperch). Heinrich marschall
y. — 1207—1225, 1. 13.
Eberstein nnö. Baden (Ebirstein;. gnfg
V. — : A(delheid) geb. grafin t. Sjxc-
heim 1237, 58. Eberhard 1221-i2r
12. 58.
Eberwinus s. Erwin.
Ebronensis s. Hebron.
Ebsdorf ssö. Marburg (Ebez-, Ebelzdc
Ebeztorph, Ebilz-, Eybliz-, Mä-
Ebliz-, Ebinz-, Ebizdorf) 270. -y.E
Hartmann 1266, 224. Johann ritter:
deutscho. -bruder ^u Marburg 1272. r
Sibodo ritter 1251—1257, 105. :•
112. 148. Wi^and 1276-12»!. 3:
398. Widrad 1270, 255. — benumte
angesessene: Eolbe. Fliko. Gerk:
scheffe zu Homberg a. d.O. 1267. n
Steyzo. — gericht 106. — greben juc
ces, comites): Eonrad. Lutbra&d. -
waldbodo: Gumpert.
Ecchardus, Ecehardus, Echardm •:
Eckard.
Echelo s. Eckelo.
Echin s. Eichen.
Echzeli n^. Friedberg (Ekkecil). Bk:-
hard v. — ritter 1270, 253.
Ecka s. Ecken.
Eckard (Egge-, Eke-, Ecche-, Edu-
Ekkehardus, Hecheardus, Ece-, Eckr
hardus, Eck-, Ekke-, Eoh-, Ecch-ard j
Ecka-, Ehehardus. ygl. Eckelo.; U'
105. — decan zu Amöneburg, seit \P
auch propst zu Fritzlar 1233—1250. 3:
56. 67. 75. 89. 101. — zu Anw&t
1259, 160. — y. Hesse. — v. Bicke:
— y. Burkhardsfelden. — v. Buseei
ritter zu Giessen. — y. CanneTr
ritter. — y. Cappel. — Glawe. - Kv.
bttrger zu Marburg. — Kolbe scbefr
zu Marburg. — Eomygel. — Kupp?.
y. Merzhausen ritter. — y. Damshanse:
— y. Trebsen deutscho.-brader. - ^
Eichen ritter. — y. Elbersdorf. - ^
can y. st. Maria zu Erfurt 1289, 5u0.-
y. Erfurtshausen ritter. — Farch sehdi
zu Alsfeld. — y. Felsberg. — FlemiK
— bauer zu Vockenrode 1283-1*^
413. 420. 466. —propst zu Fritzkr,^
yorher unter AmOneburg. — propst r.
Goslar 1207, 1. — pfarrer zu GrtinbeK
(yor 1235), 49. — y. Günstedt. -^
Habertshausen. — y. Hatzfeld ritte:-
— y . Helfenberg ritter. — burggnf v
Hohenfels. — v. Holzheim. — v. Lehr-
bach. — V. Leiderstädt. — v. Leiis-
bach bürger zu Eschwege. — v. Liedff-
bach ritter. — y. Linden ritter r.
Alsfeld. — Luscus y. Seelheim. - ^
Marbure. — y. Mardorf ritter. - ^
Mardorf deutscho .-bäcker zu Ma^bo^;
— yogt y. Merlau ritter. — v. Merlt:
d. j. — y. Merzhausen deutscho.-bradff
zu Marburg. — y. MttnchhauBen hör>
ger. — y. Netze. — y. Niederwald.-
Eckartsberga — Eiberhard as.
513
Porcus zu Alsfeld. — Reiche iritter. —
deatscho.-bruder zu Reichenbach 1219,
5. 0. — Rote zu Fritzlar. — Saccus. —
pfarrer zu Schemmern 1261, 175. 170.
— Schwerzel zu Willingshausen. —
V. Seebach. — edler v. Seelheim. —
V. Sommern. — decan y. st. Germanus
zu Speyer 1232, 27. — v. Straussfurt.
— der krämer, scheffe zu Wetzlar
1255—1284, Vl\). 197. 199. 201. 220.
227. 238. 263. 267. 284. 288. 303. 312.
313. 330. 349. 350. 360. 368. 370. 399.
410. 430. 471. 474. 622. gattin: Hedwig.
— Wolfrude scheffe zu Marburg. —
Zöllner bürger zu Marburg.
Eckartsberga sw. Merseburg (Eckehars-
berge). Hermann marschall v. — 1281,
392.
Eckartsleben n. Gotha bei ^Gräfentonna
(Ekehartesleyben) 289.
Eckbert ^Ekhe-, Eckebertus, Eckebrecht,
-brech) schenk v. Elmstein. — v. Hat-
torf ritter. — v. Wallhausen.
Eckelo (Ek-, Eck-, Echelo, Ecklo) v. Drie-
dorf scheffe zu Wetzlar. — v. Fron-
hausen deutscho. -bruder u. vicecom-
thur zu Marburg. — der krämer, bürger
zu Wetzlar und gattin Hildegund 1283,
410.
Ecken, an der, de Ecka, zu Gelnhausen.
Eberhard 1264, 200. Ernst 1276, 325.
Friedrich (1259)— 1276, 159. 325. Hart-
mann scheffe (1259)— 1276, 159. 200.
325. Heinrich 1276, 325.
Edelindis hörige zu Am8bachM245, 78.
Egenolf (Einnolfus) 1287, 477. — v. Nas-
sau.
Eger in Böhmen (Egra). deutsches haus
567. — comthur: Meinhard.
Eggehardus s. Eckard.
Egidius erzbischof V. Bourges 1297, 620.
— Franciskaner (zu Marburg) 1256, 139.
Egon (Egonus, Egono) pfarrer zu Herborn
1269—1272, 247. 281.
Ehrenberg ruine am Neckar nnw. Wim-
pfen, dieses? (Erenberc). Hermann v.
— dompftJrtner zu Strassburg 1237, 57.
Ehrich, Grossen-, s. Sondershausen
(Erich). Gottfried v. — 1291, 524.
Ehringshauseu Oberhessen s. Eirtorf
(Iringeshusen , Yringhishusin , -geshu-
sen, -gishusen, -chishüsin, -geshusin,
-gishusin, Ixinghes-, Yrengizhusen).
198. — V. E. : Bertho ritter zu Alsfeld
1272—1280, 277. 278. 295. 352. 355.
362. 373. 374. Kabold , Gertrud 1279,
362. Johann 1267 — 1279, 228. 362.
Jutta 1279, 362. — angesessene u. be-
nannte: Guutram. Ludwig scheffe zu
Homberg a. d. 0. 1267—1281, 229. 250.
274. 3S3. 398. Rukel. Ruz. Schwende-
becher. Siegfried höriger, früher zu
Zell 1278, 352.
Hess. Urknndenbucli. I.
Eya. Gorlach 12^2, 401.
Eybonicht. Konrad, (xertrud, Gertrud,
Irmgard zu Herbom 1296, 617.
Eyblizdorf 8. Ebsdorf.
Eichen wüstung ssw. Marburg bei Ober-
weimar (Echin, Eychen) . Eckard v. —
ritter 1263—1280, 192. 193. 383.
Eichen wüstung nö. Ziegenhain bei Frie
lendorf ; Eychen, Eicha, Echin). Her-
mann V. — 1264, 205. — mUhle 459. —
müller: Volpert.
Eichstädt a. d. Altmühl nw. Ingolstadt
(Eistetensis) . bischof : Heinrich.
Eigilo. H. bürger zu Friedberg 1270,252.
Eilika (Elica) gräfin v. Ziegenhain.
Eilo wüstung w. Amöneburg bei Elein-
seelheim (Eylo) 209. — höfe der Mecht-
hildu. SpedelsOll.
Eylpwinwirth (zu Weilburg) 1254, 128.
Eymericus s. Emmerich.
Eyngerat s. Erregart.
Einbaus wüstung bei Paderborn (Sola
Domus) 600.
Einnolfus s. Egenolf.
Einseltheim Bayern Pfalz osö. Eirchheim-
Bolanden (Ensinthem) . Dizo v. — ritter
1271, 265.
Eisbach. Werner v. — 1236, 56.
Eisembecherstrut walddistrikt , wol bei
Marburg 90.
Eisemrod nö. Herbom (Oberen Isenburge-
rodde) 429.
Eisenach (Ysenache, Ys-, Isnach, Isenach,
Isnakhe) 46. 232. 289. 291. 396. 405.
— dominikaner : Berthold. Paul prior.
Eisenberg Bayern Pfalz ssö. Göllheim
(Isenburch). Helfrich u. Heinrich v. —
1253, 119.
Eisenhausen Oberhessen ssw. Biedenkopf,
oder Itzenhausen? s. d. (Yzenhusen).
hörige: Volpert. Gerlach. Hildegund.
Eisenwerkel wüstung nw. Alsfeld ( Ysen-
werke, -werkil, Isenwirken) 413. 420.
464. 466.
Eistetensis s. Eichstädt.
Eitel (Itel) Getze ritter.
Ekehardus s. Eckard.
Ekehartesleyben s. Eckartsleben.
Ekelo 8. EcKelo.
Ekessen. Dietrich v. — deutscho. -bruder
(zu Marburg) (1235—1255), 48.
Ekhebertus s. Eckbert.
Ekkecil s. Echzell.
Ekkehardus s. Eckard.
Eiben Niederhessen so. Naumburg (£1-
bene, Eiben, Eluene). v. E.: Konrad
ritter 1243—1248, 72. 87. 88. Konrad
1267, 235. Konrad edelknecht 1290,
509. Dietrich 1267, 235. Dietrich ritter
1267—1291, 235. 309. 504. 509. 510.
523. 531. 533. Hermann canon. zu Fritz-
lar u. Hermann 1267, 235.
Elberhardus s. Eberhard.
33
544
Elbersdoif — Engel.
Elbersdorf Niederhessen osö. MelsuB^en
beiSpaDgenberglElbrichestorp). Eckard
V. — 1220,9.
ElberwiDus s. Erwin.
Eibioho zu FriUlar u. Johann sein söhn
canon. zu Heiligenstadt 1285, 452.
Elbyn. Johann scheffe zu Treysa 1294,
5b9.
Elbinstein s. Elmstein.
Elbricbestorp s. Elbersdorf.
Elcherhusen s. Elkerhausen.
Eienhusen s. EUnhausen.
Elerus Schuhmacher (zu Bilstein) 1270,
254.
Elewenstat s. Ilbenstadt.
Elger canon. zu Fritzlar 1275--12S5, 309.
364. 451.
Elheydis s. Adelheid.
EUas (Elias, Yliasj (1214—1220), 4. — v.
Breitenbach ritter zu Alsfeld.
Elica gräfin v. Ziegenhain.
Elisabeth (Eliza-, Elysa-, Elyza-, Heiisa-
beth, Elisabet, -beth , Helysabeth, He-
iisa-, Elyza-, Elizabet, Elyzbeth) geist-
liche (1232), 2811. — zu Bosse 1292,
548. — V. Bolanden. — v. Buseck. —
äbtissinzuCaldem 1287, 483. — v. Kals-
munt. — V. Kirtorf. — v. Dcmbach gen.
y. Vetzberg. — landgräfin v. Thüringen.
— V. Treysa. — v. Falkenberg. — v.
Felsberg. — Fleming. — bürgerin zu
Friedberg 1297, 621. — v. Giessen. —
V. Gladenbach. — v. Gossfelden. — v.
Gudensberg bürgerin zu Cassel. — Gul-
den. — V. Hattenrod. — v. Hesele. —
y. Hohenrieth. — gattin Jobanns bür-
gers zu Friedberg 1297, 621 . — v. Lan-
genstein. — V. Launsbach. — v. Linne.
— Molner bürgerin zu Fritzlar. — v.
Nordeck. — v. Radenhausen. — tochter
des sckultheissen Kichwin zu Alsfeld
1278, 355. — V. Romrod. — v. Ruhl-
kirchen. — v. Seibelsdorf. — gräfin v.
Solms. — V. Wallenstein. — v.Wehrda.
— gattin des ritters Werner (1232),
28 XXII. —V. Wildenburg. —v.Wotere
zu Fulda. — V. Zekenvelt.
Elkerhausen s. Weilburg (Elch er-, Elker-
husen). v. E : Benigna, Daniel, Fried-
rich, Hiltwin ritter 1288, 486. Heiden-
rich ritter 1276, 321.
Elle. Mengot 1251, 105.
Ellershausen Oberhessen onü. Franken-
berg (Aldershusen) 543.
EUnhausen w. Marburg (Allen-, Alen-,
Eienhusen, Elnhusin). v. E.: Konrad
ritter 1251, 103. Kraft 1275, 315. Dammo
ritter 1251— 1260, 103. 160. 166. Ulrich
1260, 166.
Elm SSW. Fulda bei Schlüchtern (Elmaha) .
Gerlach v. — ritter 1263, 196.
Elmesburch. deutscho.-comthur: v. Su-
linghen.
Elmshausen wttstang bbö. Marbur? •
Dreihausen ( Heimadehusin , Uf.:
musin , Almudehosen , EimndeLu^
Almudehusin, Elmadehnsen , Älm^^
husen) 240. 241. 323. 332. 36J.
553.
Elmstein Bayern Pfalz w. NenstaHt t
Hardt (Elbinstein;. Eckbert sehest i
- 1229, 17.
Elmudehusin s. Elmshausen.
Elnoch s. Melnau.
Elphenstein s. Helfenstein.
Elsafa s. Eisoff.
Elsezere, Elssezere, Elsecere, zu AU-
Ludwig scheffe 1263—1277, 19>. .
Nicolaus u. Siegfried scheffeu 12t>a. !
Elsfelth s. Alsfeld.
Eisoff rgbz. Arnsberg osö. Berlfl."
(Elsipe, Elsafa), pfarrer: Gerhara -
zehnte 438.
Eltmannshausen w. Escliwe^ Heltv:-,
husen). Hermann v. — bürger zat-
wege 1261, 175.
Eluene s. Eiben.
Elvenstad s. Ilbenstadt.
Elwin scheffe zu Marburg 128S, 4?*:.
Embricho s. Emmerich.
Emecho s. Emich.
Emehard canon. zu Fritzlar ;'12]9 . ^
Emelrich (-ricus) pfarrer zu AnzrM
1275,315.
Emcradus s. Heimerad.
Emercho s. Emmerich.
Emesehus hof zu Ostinghausen 169.
Emich (Emecho, Emicho) bürg^er zo 0
hausen 1264, 200. — graf v. Leinitj
Emmerich (Embricho, Emmercho, El
cho, EmmircIiO, Emmerichns. L:
richo , -rico , Eymericus ) 1 296 , fr> »'• -
— V. Kölschhausen biirger zu Weti«
— V. Erbenhausen ritter. — Fucb« i
Rüdesheim). — Schade v. Hom:-:
ritter. — Strebekotz ritter zu Orj
berg. — V. Wolfskehlen ritter.
Emmerichenhain rgbz. Wiesbaden n. Kr
nerod (Emmorichenhagene; -177.
Emudis bürgerin zu Herbom i29fK t-«'
Emund deutsche. -priester, bischof v.Kc
land 1285, 444.
Engebert deutsche. - küchenmeiater i
Marburg 1280, 382.
Engel (Angelus. Engelo, Engel; t. Am
neburg. — Franciskaner prediger 112
28. ^ scheffe zu Grünberg 127^. Al
- bUrger zu Marburg 1262, is:<. SU
412. söhne: Engel scheffe zu ^
bürg 1272—1280, 273. 286. 32ü. 31
359. 378. 380. Heinrich scheffe z&lfl
bürg 1272—1297,273. 380. 412.«
493. 511. 553. 611. 614. 626. -^d
Frohnhof zu Marburg (der obige ^ 19
—1296, 511. 539. 609. gattin: Medf
Engelbert — Erphordla.
515
1 .
hild. — V. Seelheim bürger zu Amöne-
barg.
Engelbert (Engel-, Engiibertas) höriger
1287, 469. — Engelberti deutscho.-
priest^r zu Marburg. — scheffe zu Mar-
burg 1248—1257, 84. 96. 121. 137.
149.
' Engelberti zu Fritzlar. Konrad scheffe
1277—1286, 333, 343. 451. 456. 457.
459. 510. 518. Konrad (gewöhnlich K.
Volpurgis gen.) 1277—1291, 333. 451.
456. 457. 459. 497. 510. 518. 521. 522.
532. Engelbert deutscho.-priester zu
Marburg 1277—1290, 333. 510. Gisela
- 1290, 518. WalpurgiB (Volpurgis) 1277,
333. 510.
! Engelgiz s. Englis.
'. Engelze btirgerin zu Herbom 1296, 607.
i :.- Engetze. Yolpert bttrger zu Frankenberg
1294 582
, :., Englina gattin Wipodo's 1273, 293.
'.T. Englis, Grossen- u. Klein-, s. Fritzlar
] ' (Englis, - ghelis, - gelis, - gligis-, - gle-
gis, - gelgiz). Klein- (minor E.) 510.
518. 522. 533. 542. — benannte: Kon-
/ rad bäcker 1287, 478. Heinrich 1291—
1293, 534. 547. 565. Hetzel 1292, 542.
— pfarrer : Heinrich.
^ Ensinthem s. Einseltheim.
"•;' Entringen nw. Tübingen, oder E. nnw.
^^' Diedenhofen? Eberhard v. — domca^
non. zu Strassburg 1237, 57.
'^ Eppe Waldeck sw. Corbach (Eppehe) .
n- Konrad v. — (1232), 28 XX.
' <' Eppelsheim Rheinhessen ssö. Alzey (Ep-
- pelensheim). Gerbodo v. — 1253, 119.
H'--;^ Eppenberg, letzt hof Karthause onO.
-^ Felsberg, August. -nonnenkloster (Ep-
I L: penberc). (propst): T.
1'-' Eppstein nö. Wiesbaden (Eppenstein) ,
v'/'' Eppin-, Eppensten). herren y. E.: Ger-
,:-:' hard archidiacon zu Trier 1276, 322.
N> Gottfried 1211, 3.
rj'Erbach im Odenwald (Erpach). Friedrich
i : V. — deutscho.-bruder zu Marburg
.,X> 1280,382.
^ \. Erbenhausen Oberhessen nö. Homberg a.
j;v d.O. (Herbenhusin). Emmerich v. — rit-
' . ter (vor 1235), 49.
Erbipolis s. Würzburg.
... Erdal s. Erthal.
;'" Erdbach w. Herbom (Erdinebach,-bag) 19.
• j — Konrad V.— höriger (1230— 1231), 19.
i:- \ Erenberc s. Ehrenberg.
<n1^ * Erenfers- , Erenfrideshusen s. Erfurts-
•-' hausen.
r r: Erenfried (Erin-, Emfridus) (deutscho.-
: ! '; bruder zu Griefstedt) 1248, 85. — scho-
r -' last. V. St. Victor u. v. st. Maria z. d.
j^i^ Greden zu Mainz 1264, 200. — mar-
f schall in Westfalen ritter 1275—1277,
.i: 315. 336.
iQri: '^ Erershusen s. Ershausen.
Erenuinus s. Erwin.
Erfo graf v. Bil stein.
Erfurt (Erfordia, Erphordia) 499. 500.
508. 567. 570. 571. — Annenkapelle
567. — August. -Eremitenkloster 567.
prior : v. Grottem. — bürger : Kerlin-
gere. Lange, v. Nordhausen, v. Sachsa.
V. See. V. Weimar. — deutscho.-brtider
567. — geldwährung 397. — Lehmanns-
brücke (Libinsbrukke , Libe-, Lieman-
nisbrucke, Liebmannesbrukke) 108.397.
500. 508. 537. — Marienstift 500. 50ft.
decan : Eckard. propst : v. Gleichen. —
mass 104. — Nicolaikirche 4U6. 500.
508. 537. 567. — Schottenkloster st.
Jacob, abt: Laurentius. — Schotten-
kloster st. Petersberg. abt: Andreas.
— st. Severus. canon. : Paruus. cantor :
Volmar. decane: Konrad. v. Weber-
stedt.
Erfurtshausen s. Amöneburg (Ervers-,
Eruershusen, Emirs-, Euirshusin, Eren-
fers-, Erenfrides-, Euershusen). v. E.:
Konrad ritter 1260—1281, 16S. 177.
192. 193. 241. 292. 327. 331. 336. 347.
366.369. Eckard ritter 1263— 1273,192.
193. 292. Rudolf deutscho.-bruder zu
Marbu^ 1266, 226.
Erich 8. Ehrich.
Erinfridus s. Erenfried.
Erkenbert (Erkin-, Erkenbertus) 1 221 , 10.
— V. Bentref.
Erkersdorfs. Erksdorf.
Erkinger bauer zu Langenstein 1269—
1272, 250. 274.
Erksdorf nö. Kirchhain (Erkersdorf).
Heinrich vogt v. — 1270—1277, 255.
336.
Erlebach Franken bei Heldburg, dieses?
Gottfried V. — 1233, 37.
Erlebold 1285, 453.
Erligheim, Erlickeim n. Stuttgart bei
Besigheim (Eriecheim). Albert v. —
ritter 1237, 58.
Ermengardis s. Irmgard.
Ermenrich(-ricus) prie8ter(1232), 28 XVII.
— vater u. söhn bttrger zu Alsfeld
(1263—1279), 191.
Ermentrat s. Irmtmd.
Ermland (Warmiensis). bischof: Hein-
rich.
Emfridus s. Erenfried.
Ernst (Er-, Heraestus) 1251 , 106. — graf
1221, 11. — y. Bleichenbach. — v.
Cölleda. — Kolre. — an der Ecken bür-
ger zu Gelnhausen. — y. Fronhausen.
— btirgermeister zu Herbora 1272, 268.
281. — scheffe zu Marburg 1272, 270.
— Merwetter. — y. Naubora zu Wetz-
lar. — y. Böblingen. — pfarrer zu Wal-
gern 1298, 639.
Erpach s. Erbach.
Erphordia s. Erfurt.
33*
516
Erregart — Felsberg.
Erregart, Eyngerat, mühle ssw. Fritzlar
bei Kerstenhausen 159.
Ershausen zwischen Wannfried u. Hei-
ligenstadt (Erershusen). pfarrer: Fried-
rich.
Erthal, Ober- u. Unter-, Unterfranken n.
Hammelburg (Ertal, Erdal). Jobann v.
— ritter 1252— 12fi5, IIJ. 200. 211.—
pfarrer: Berthold.
Ervershusen s. Erfurtshausen.
Erwin {Eberwinus, Ereuuinus, Er-,Ever-,
Euer-, Elberwinus. vgl. Aberwin) v.
Kolnhausen ritter. — Kranich. — v.
Trohe ritter. — Fleisch v. Cleeberg rit-
ter. — V. Garbenheim vogt , ritter u.
burgmann aufEalsmunt; ritter. — Lüw
ritter. — schultheiss zu Marburg 1288,
492.
Escekinus s. Hezzechin.
Eschborn wnw. Frankfurt (Ascebum).
V. E. 8. V. Cronberg.
Eschenau rgbz. Wiesbaden nnö. Kunkel
(Eschenowa). F. v. — 1264, 202.
Eschenbach so. Ansbach, dieses? 126.
Eschwegea. d. Werraosö. Cassel ^Eschen-
wege). bürger: v. Eltmannshausen, v.
Leimbach. MUnzcr. — Stadtsiegel 175.
Esgheleibe (Eischleben osö. Gotha?) 14.
Esplingerodü wnw. Duderstadt (Espe-
lingerode). Dietrich v., — ritter 1299,
044. 045.
Essen nnö. Düsseldorf ( Asinde ) 505. —
äbtissin: Hertha.
Eubach Niederhessen ssw. Spangenberg
(Vbach). Hartmann V. - 1281, 3S6.
Endorf nnö. Alsfeld {U-, t-, Vdorf)
2SXLIII. — Heinrich v. — ritter zu
Alsfeld 1272—1274, 277. 278. 295. 302.
Euerardus s. Eberhard.
Euermarus s. Ebermar.
Euersberch s. Ebersburg.
Eucrshusen s. Erfurtshausen.
Euerwinus 8. Erwin.
Eufemia (Vffe-, Eufemia ) v. Kirtorf. —
V. Rainrod.
Euirshusin s. Erfurtshausen.
Everardus s. Eberhard.
Everher s. Eberher.
Everwinus s. Erwin.
Ezelin v. Seelheim.
Ezzilo bauer zu Seelheim 1203, 193.
P und y.
F. de Torto Circulo (Oculo?) bilrger zu
Oppenheim. — v. Eschenau.
Faber. Gerlach bürger zu Hersfeld 1256,
130.
Faber. Albert bauer zu Londorf 1278,
3-17, Vgl. Londorf.
Faber. Heinrich deutscho. -bnider zu Mar-
burg 12S7- J29-1, 483. 587. Mechthild
1294, 587.
Faber. Hermann dentscho. - broder zu
Marburg 1260— 1280, 170. 3^2.
Faburc s. Vohburg.
Vacha a. d. Werra sw. £isonach Vu-a
Vache) 51. 52. — Heinrich v. — \K
230. —pfarrer (1232), 2s XIX.
Vahel^r v. Allendorf höriger.
Fahner nnö. Gotha {Vanre, Uanre . v.F.
der kämmerer u. sein bruder \'lM.i^
Heinrich kämmerer 122.'), 13. — U'.-
rentiuskirche 500. 508. 537.
Valanga. Heinrich v. — Johanniter \'i\
104.
ValdebrunuB s. Waldebrun.
Falkenberg Niederhessen n. Hoiul^r-
(Valken-, Valckenberg) . v. F. : Aii'r,
heid, Konrad, Elisabeth, Henuan:
Johann, Lukardis. Otto, Wittikir.
1285, 439. Mechthild geb. v. Holztit^x
1285—1290, 439. 506. Otto ritter i:::
— 1294, 343. 439. 506. 577.
Falkenstein Bayern Pfalz am Doniici> W;
n. Winn weiler (Valkensteiu; . hemn \
— : Philipp u. Werner 127u, 252. ?i-
lipp reichskämmerer 1281, 393. Vel -
Bolanden u. v. Hohenfels
Val kenstein am Harz nw. Eisleben Va.
Ualle
Valuam, ante. Günther 1289, 499.
Vanre s. Fahner.
Farch, Varch. Eckard scheffe zu AlstVi«.
1270-1275, 258. 277. 314.
Vargula ö. Langensalza tVar-, U»r*rfia
Vargila, Va-, Warila), v. V.: Berti
1295, 599. Th(eoderich) schenk ü '
232. Rudolf schenk 1225—1234, n '^
24. 45. 46. Walther 1225, 13.
Veilsperg s. Felsberg.
Feldbach rgbz. Wiesbaden s. Dillenboi^^
(Veit-, Velpach). Sophie v. — (ü^-
28L — pfarrer 1287,477.
Feldkrücken wüstung Obcrbessen s*
Romrod bei Elpenrod iFeltkruckic
Felkrocken) . Gerlach v. — scheffe 2-.
Alsfeld 1274— 12S3, 302. 413.
Velinghishusin s. Fellingshausen.
Felix 8. Selig.
Velknere. Heidenrich v. Greiissen ritt«
1282, 405.
Felkrocken s. Feldkrttcken.
Fellingshausen nw. Giessen (Velinghis-
husin). Hartrad v. — J2«3. 194.
Velpach s. Feldbach.
Felsberg Niederhessen w. Melsunge«
(Velsberc, Uelsberh, Velsperc, Vil^
perg, Velsberg, Visperg, Vifcberg. Yel-
lis-, Veils-, Velsperg, Visberg, WüJ-
berg, Welssperg) 317. 318. 5b2. -r.
F. : Kunigunde 1291—1293, 52S. ^^^
Eckard ritter 1275—1295, 318. 4^^
504. 510. 514. 528. 540. 368. Ecbn'
Feltkrackin — Flörsheim.
517
i ..
- 1286—1293, 458. 521. 528. 529. 540.
■-> 568. Eckard 1291 — 1293, 528. 568.
. Elisabeth 1286, 458. Friedrich 1286—
" V 1293, 458. 521. 528. 540. 568. Hedwig
■- 1286—1292,458. 5iü. Hermann 1286
y... —1293,458. 513. 514. 521. 528. 529,
540. 568. Hermann 1291—1293, 528.
. 56S. Jutta 1286— 1292, 458. 540. Vgl.
" - V. Besse, Werner. — Heinrich v. —
. scheffe zu Fritzlar 1290, 512. — äcker
am F.er hain bei der Sulzelache 546.
' - — bürger u. scheffen : v. . Breidenlo.
Calle. V. Krauthausen. y. Harlon. Hei-
1, denrich. v. Hesserode. Junge. Wor-
•~ boro. — burgmannen: Lugelin. Meisen-
bug. — kirche u. patronatsrecht 82.
., 86. 116. 130. 155. — pfarrer: Johann.
.' Smelink. — schultheiss: Heidenrich.
— Stadtsiegel 458. 504. 514. 568.
Feltkruckin s. Feldkrücken.
Veltpach 8. Feldbach.
. Venne wUstung Niederhessen bei Gudens-
berg (Vennehe, Venne). Langen- (Lan-
;. gen-, Longum-) 509. 568. Mittel- (Me-
diocris-) 515. 523. — v. V. : Gunthard
ritter 1275, 309. Gunthardf scheffe zu
:. Gudensberg 1267—1292, 235. 548.
Fenus schultheiss zu Herboldshausen
1295, 605.
■'Verden a. d. Aller, bischof : Eonrad.
..Fereteranus s. Montefeltre.
^ Ferkelin. Tilmann 1275, 315.
. Verminne s. Viermtinden.
Veroli osö. Rom (Uerulanus). bischof:
Leotherius.
" Veteri Civitate , de. Meingot ritter zu
': Oppenheim 1239, 61.
Vetzberg ruine nw. Giessen (Uotdisberc,
" Vodis-, Vodins-, Fodis-, Voidlsberg).
' V. V. s. V. Dembach. — bürg 194.
.Feuchtwang a. d. Sulz sw. Nürnberg
Fvht-, Vuchtwangen, Vutdewang,
Fuht-, Vovchtwangen). Eonrad v. —
deutsch- u. hochmeister 1287 — 1296,
471. 474. 477. 503. 508. 566. 596. 613.
Vichbeche s. Vippach.
Vicus Lane s. Wollgasse.
^ Viermünden Oberhessen nnö. Franken-
berg (Fir-, Verminne, Virminnen, Fir-
mindin, Vyrminne, Virminden, Vier-
minnen). V. V.: Volpert ritter 1264 —
, 1295, 205. 394. 520. 541. 602. Gerlach
ritter 1264—1284, 205. 304. 438.
Fiesole bei Florenz (Phesulanus) . bischof:
Philipp.
. Vigandus s. Wiegand.
;. Vilberg s. Weilburg.
Vilingheshusen s. Willingshausen.
•. Vilsperg s, Felsberg.
Vingerhut. Heinrich schultheiss zu Fritz-
. lar 1285—1290, 449, 451. 456. 457. 459.
497.506.513.
Finke (Fynko) . Heinrich ritter, Heinrich,
Jutta 1283, 419.
Finsternthal rgbz. Wiesbaden sw. Usin-
gen (Vinstrindaie) 19.
Vippach, Schloss-, nnw. Weimar (Vich-
beche, Vipeche). v. V.: Albero u.
Dietrich 1225, 13. Siegfried, Werner,
Werner 1282, 400.
Firminne s. Viermünden.
Vironensis s. Wirland.
Visberg s. Felsberg.
Fischbach wüstung Niederhessen wnw.
Lichtenau (Viscbach) 9.
Fischbach, Stein- oder wüstung Nieder-,
beide rgbz. Wiesbaden nnö. Idstein
(Vischebach) 19.
Fischbom kreis Gelnhausen n. Birstein
(Vis-, Fizburnen). Eonrad v. — 1267—
1283, 230. 420.
Fischstedt Wüstung w. Weissensee (Visch-,
Wisch-, Vischestete) 45. 55. 289.
Vishman. Heinrich 1257, 148.
Visperg s. Felsberg.
Viterbp nnw. Kom (Viterbium) 150. 154.
185. — Peter v. — Schreiber des cardi-
nallegaten Hugo v. st. Sabina 1 252, 1 1 3.
Vitulus 8. Ealb.
Fizburnen s. Fischbom.
Flambom s. Flombom.
Flascmunt. Heinrich deutscho.-bruder zu
Marburg 1236, 56.
Fleigo s. Vloge.
Fleisbach s. Herborn (Wlizbach). Eon-
rad v. — 1281, 386.
Fleisch (Vlesch). Erwin v. Cleeberg u.
Heinrich y. Gleiberg ritter 1262, 186.
Fleming (Fleminhus). . . ritter, Eckard,
Elisabeth, Gertrud, Ottilie 1277, 346.
Flersheim s. Flörsheim.
Fleschemunt s. Buseck.
Fleugo s. Vloge.
Fliko. Heinnch v. AUna zu Ebsdorf
1254, 121.
Flörsheim, Ober- u. Nieder-, Rheinhessen
ssö. Alzey (Flersheim, -heym, Vlers-
hem, -heym, Flershem, Vlers-, Fleres-
heim) 57. 119. 256. 315. 319. 376. Nie-
der- (Nidem-) 393. Ober- (Oberen-,
Obern-, -superior) 182. 324. 375. 376.
390. 393. 432. 643. 648. —v. F.: Albero
1262, 182. Eraft edelkn. 1280, 375.
Frank 1262, 182. Gerbodo u. Gerlach
1299. 643. 648. Gottfried 1262, 182.
Gottfried ritter 1280, 375. Gozo 1280—
1281, 375. 376. 390. 393. Gudelmaun
1280, 376. Heinrich 1280—1299, 375.
376. 643. Hugo 1253, 119. Johann
ritter u. Johann 1262, 182. Johann
1299, 643. 648. Rudewin ritter 1280—
1293, 375. öö.'i. Werner edelkn. 1280,
375. Willicho Rufus ritter 1293 . 555.
— benannte u. angesessene: Hertha
begine. Johann söhn des schultheissen
518
yioge — Frankenbacb.
Konrad. Rudegcr der schmied. —
deutsches haus zu Ober- 119. 182. 242.
256. 265. 319. 324. 337. 371. 375. 376.
390. 393. 432. 442. 473. 555. 642. 643.
648. brttder: v. Bolanden. v. Dirm-
stein. Giselbert. Hildemar. Johann.
Ludwig pfarrer. Lumpo comthur. Pe-
ter. Wildefuer. — das obere u. das
untere feld 648. -> vogt 182. Arnold.
— vogtei 58. — höfe : ad fabricam ve-
terem u. juxta piscinam 92. Fronehof,
Widemehof u. Knöringer hof 182. —
Hunerschofre (flur) 376. — kirche 107.
265. — pfarrer : Ludwig. — schul theiss
182. Eonrad.
Vloge, Flei-, Fleugo. Rudolf scheflfe zu
Treysa 1278—1294, 351. 388. 481. 589.
Flombom Bheinhessen ssö. Alzey. Flam-
borner mark 648.
Foburc 8. Vohburg.
Yockenrode Oberhessen nw. Alsfeld (Vok-
kin-, Fockenrode) 198. — einwohner:
Eckard. Thomas. Sceytben.
Vodisberg s. Vetzberg.
Völkershausen a. d. Werra wsw. Eschwege
(Volchri-, Volcricheshu^en). Eberhard
u. Heinrich v. — ritter 1235, 51. 52.
Voesghenheim (Wachenheim in Rhein-
hessen?) 442.
Vogel (Fuge!) v. Gossfelden. Heinrich
1273, 296.
Vohburg ö. Ingolstadt (Fa-, Foburc).
Diepold markgraf y. — 1221, 11.
Voidisbere s. Vetzberg.
Vokkinrode s. Vockenrode.
Volcardus, Volchardus s. Volkhard.
Volchricheshusen s. Völkershausen.
Volcmar s. Volkmar.
Volcnant s. Volknand.
Volcwin s. Volkwin.
Volda 8. Fulda.
Volfeskelen s. Wolfskehlen.
Volkenandus s. Volknand.
Volkhard (Volcardus, -chardus) v. Hom-
berg.
Volkmar (Volc-, Wolo-, Volgmarus) Kule
deutscho.-bruder zu Marburg. — zu
Fritzlar 1287, 478. — Grebe scheffe u.
bürgermeister zu Fritzlar. — scholast.
V. St. Victor vor Mainz 1287, 484. —
Münzer geistlicher zu Fritzlar.
Volknand (Uolcnandus, Volcnant, Volc-,
Fulc-, Folke-, Volkenandus) v. Berns- |
feld scheffe zu Homberg a. d.O.— keller-
meister zu Fulda 1233, 37. — bUrger i
zu Oppenheim 1239, 61. — v. Saasen {
scheffe zu Grünberg. i
Volkwin (Volquinus, Volcwinus) propst
zu Fritzlar 1290—1295, 513. 518. 522. ,
533. 538. 546. 552. 557. 595. — herr v. |
Naumburg. ,
Volipar cantor v. st. Severus zu Erfurt i
1289—1290, 500. 508. l
Volpert (Vol-, üol-, Wol-, Fo^, Wlperti.
y. Borken canon. zu Fritdar; gft<-
licher. — v. Bringhaiuen. — K»':
ritter. — V. Kirtoit ritter. — K-.*»-
ritter (zu Marburg) . — müller zu Eicbf-:
1270, 251. — höriger zu Eisenhaa^
fitzenhausen?) 1296, 606. — Eo^k
bürger zu Frankenberg. — v. Vi«:-
münden ritter. — Voszagel (zu Hos-
berg). — canon. zu Fritzlar 1220, ;*. -
custos zu Fritzlar (1219), 5. — •
Frohnhausen. — Gisonis bürger /.
Frankenberg. — y. Gladenbach. — \
Hachbom. — Hobeherr. — v. HohentVi».
— höriger zu Itzenhanaen fEisenba.
sen?) 1296, 606. — v. Lohra ritter. -
Ottonis bürger zu Frankenberg. — v
Ottrau deutscho.-bruder u. comthv n
Marburg. — v. Remsfeld. — v. Stts^-
scheffe zu Grünberg. — Schindeln
scheffe zu Fritzlar. — Schwerzel n
Willingshausen. — Striuelre zu Wtn
lar. — V. Wickersdorf edelkn. — W« •
bom bürger zu Felsberg. — y. Zennen
geistlicher.
Volpertshausen ssö. Wetzlar oder «r.?-
tung Oberhessen s. FrankeiiürU Vo-
prahtishusin) 28 XL VII. — Hedwig \
— (1232), 28 XL Vn.
Volpurgis B. Walpurgis.
Volquinus s. Volkwin.
Volrad bischof v. Brandenburg 1297, 62-
— bischof y. Halberstadt 1284, 437. -
pfarrer zu Spangenberg 1261, 175. IT*
Föns sancte Marie s. Marienbom.
Foro, de. Werner scheffe zu Cassel l:<
— 12S8, 452. 485.
Vorschütz, Niedei^, onö. Fritzlar (inferij:
Vorschuze) 510.
Vortriden, Uortride, wÜstung Niederiier
sen bei Lichtenau 7. 9. 72.
Fossa, Fossato, in, s. Graben.
Vosselin. Eonrad bürger zu Worms 12"^:
114.
Voszagel, Vozsagel, zu Homberg. Volp^n
1272, 273. Wiegand scheffe 1294, 5":
Uotdisberc s. Vetzberg.
Voychtwangen s. Feuchtwang.
Vraaz s. Fraz.
Fraiz s. Fraz.
Frambalc. Konrad (1235—1255), 48.
Franciscus bischof y. Sinigaglia 1 297, 6:*M
— bischof V. Solumbria 1289, 501.
Franciskaner (Minores fratres) 34. En^el.
Giso. — y. Marbu^. — klöster : Mar-
burg. Paderborn. Wetzlar. — castos io
Hessen: Heidenrich.
Frank (Franko, -co) v. Cronberg ; deutsch-
o.-bruder zu Marburg. — y. Flörs-
heim. — y. Lambsheim. — v. Lindes.
— bürger zu Worms 1252, 1 14.
Franken Dach nnö. Wetzlar. Berthold v
— bürger zu Wetzlar 1285, 454.
Flankenberg — Friedrieh.
519
Frankenberg n. Marburg (Frankinberg,
Vranken-, Yrankin-, Vranckenberc,
Franken-, Vrankemberg.) 205. 208.
394. — biirger u. soheffen: 205. 208.
Baschard. v. Bentref. Beseler. de Gel-
lario. Clinkhard. Kraft. Engetze. Fri-
ling. Gisonis. Gk>z. v. Helfenberg. Hert-
wigi. y. Leiaa. v. Mttnchhausen. Ottonis.
Schwarz. Sibert. Sieder. — bürger-
meister: v. Münchhausen. Werner. —
burgmannon 205. 208. — propst (v. st.
Georgenberg): Gebhard.^— schnltheis-
sen: Beseler. Nodung. — stadtsiegel
205. 208. 394. 443. 520. 541. 543. 554.
582. 602. 603.
Frankenberger bauer zu Seelheim 1296,
614.
Frankenuurt s. Frankfurt.
Frankenhausen ö. Sondershausen (Fran-
ken-, Frankin-, Yrankenhusen) 377.
400. 598. — Walther v. — ritter 1288,
494. — gewicht u. Währung 551. —
Nicolaikirchhof 400. — propst des Cis-
terc.-nonnenklosters : D.
Frankenstein ruine ö. Salzungen über
Kloster- Allendorf (Vrankin-, Vranken-
stein). V. F. : Albert 1221—1233, 10.
37. Ludwig ritter 1235, 51. 52. Sibodo
1221—1235, 10. 51. 52.
Frankfurt am Main (Frankenuurt, -vort,
-fort, -uort, Vrankenuorte , Fraukin-
furd, Francken fort, Franken vurt, -furd,
Vrankenvorth) 475. — Agnes v. —
(1232), 28XLIX. — deutsches haus
14. 21. 381. 477. 488. 490. comthurej:
. . 1280, 381. Heinrich. Luder. —
schultheiss 1274, 305.
Franko s. Frank.
Fraz zu Alsfeld (Vraz). Konrad 1267,
237.
Fraz zu Giessen (Frasz, Yraaz) . Ingelhild
1276,321. Siegfried ritter 1276— 1277,
321. 330.
Fraz zu Ziegenhain (Fraz, Frazh, Fraiz).
. . ritter 1295, 593. Konrad, Wiegand,
Wiegandritter 1270, 251. Wiegand 1256,
135. Wiegand truchsess 1287, 481.
Vrecke. Ludwig bürger zu AmÖneburg
u. gattin Bilind 1269, 249.
Vredeberg s. Friedberg.
Vredeburgis. Heinrich scheflfe zu Gudens-
berg 1290-1292, 509. 548.
Vredelant s. Friedland.
Vredenhouin s. Frickhofen.
Fredericus s. Friedrich.
Frenkwin (Frencwinus,Frenquinus) scheffe
zuHerbom 1287-1296,477. 601. 607.
617.
Frenkwini (Frenquini) . Heinemann bürger
zuflerborn 1296, 617.
Friceslaria s. Fritzlar.
Frickhofen rgbz. Wiesbaden nnw. Ha-
damar (Vredenhouin, Fre-, Vreden-
chouen, Vridekobe) 19. 477. — cen-
turio: Konrad.
Fridach. Heinrich 1291, 534.
Frideberg s. Friedberg.
Fridebertus s. Friedeoert.
Vridehelmesdorf s. Friedensdorf.
Vridekobe s. Frickhofen.
Fridemarus s. Friedemar.
Fridericus s. Friedrich.
Frideslaria s. Fritzlar.
Friedberg ssö. Giessen (Frideberc , Vre-
deberg). bürger: Eigilo. Johann u.
gattin Elisabeth. Junge. — burggraf :
305. V. Karben.
Friedebert (Fridebertus) Junge bürger zu
Friedberg.
Friedemar (Fridemarus) pfarrviear zu
Seelheim 1265, 213. — Spedel priester.
Friedensdorf Oberhessen ssö. Biedenkopf
(Vridehelmes-, Fridehelsdorf). Konrad
Wiza y. — 1259, 160. — hübe anme
Reine 445.
Friedland s. GOttingen (Vredelant). pfar-
rer : Blendigans.
Friedrich (Fridhe-, Fride-, Frid-, Frede-
ricus, Vriderich, Fredricus) Schreiber
1282, 400. — Zimmermann 1266,224.—
V. Alsfeld bürger zu AmÖneburg. — v.
Aroideshausen. — v. Banerbach. — graf
y. Beichlingen. — y. Bellersheim ritter.
— y. Bicken. — y. Buchen ritter. —
Fleschemunt v. Buseck. — bischof y.
Ohur 1287, 472. — höriger zuKirchhain
1264, 207. — deutscho. -priester u. bi-
scljof V. Culm 1272, 285. — y. Talheim
scheflfe zu Weissensee. — y. Tannroda.
— n. deutscher kaiser 1221—1234. 11.
34. 37. 42. 102. 200. — landgrafy. Thü-
ringen (söhn Alberts). — - v. Treffurt. —
an der JBcken bürger zu Gelnhausen. —
y. Elkerhausen. — y. Erbach deutscho. -
bruder zu Marburg. — pfarrer zu Ers-
hausen 1273, 294. — y. Felsberg. —
bürger zu Fritzlar . 1 285 , 439. — y .
Frömmstedt ritter. — y. Frohndorf. —
y. Geilingen. — (deutscho. -bruder zu
Griefstedt) 1248, 85.— deutscho. -bruder
(zu Griefstedt oder zu Marburg) 1288,
496. — y. Hagenau domkellermeister zu
Strassburg. — Hazzeken scheffe zu Als-
feld. — y . Heldrungen. — v. Helfenberg.
— y. Helmbrechtsdorf. — y. Hemm-
leben ritter. — Hobeherr ritter; ritter,
burgmann zu Marburg. — Junge scheffe
zu Alsfeld. — y. Lambsheim. — Lan^e
scheffe zu Alsfeld. — y. Langenstem
ritter. — graf y. Leiningen. — y. Mar-
burg gen. y. Kalsmunt ritter. —
deutscho. -bruder (zu Marburg oder zu
Griefstedt) 1288, 496. — Münzer bürger
zu Wetzlar. — y. Nordeck. — y. Otters-
leben ritter. — Porcus y. Romrod ritter.
— schultheiss zu Bauschenberg 1275,
520
Friling — Fronhausen.
310. 311. — Ranstein bUrger zu Mar-
burg. — Reiche scheffe zu Alsfeld. —
V. Röblingen. — graf v. Rothenburg
(Beichlingen) . — v. Rottleberode. —
Ruhysen ritter. — Saxo v. Weissensee.
— V. Schlitz ritter. — v. Schöuburg. —
graf V. Schwarzburg gen. v. Rabens-
wald. — V. Seh warzenberg ritter, schult-
hciss zu Rauschenberg. — v. Seligen-
stadt pfarrer v. st. Runert zu Worms.
— grat V. Stolberg. — Ungefiig bürger
zu Gelnhausen. — bischof v. Worms
1282, 403. - V. Wotere zu Fulda. —
abt V. St. Burkard zu Würzburg 1259,
1 54. — graf V. Ziegenhain.
Friling zu Frankenberg (Frilinc , Vriling,
-linch, Frylingus). Heinrich scheffe
1264, 205. 208. Siegfried 1295, 602.
Werner 1285, 443. Wiegand 1295, 602.
Frimingestete s. Frömmstedt.
Vrischelar s. Fritzlar.
Vriöcho Schlichting ritter.
Fritzlar ssw. Cassel (Frits-, Fris-, Frides-,
Fritsh-, Vrische-, Fritt-, Frites-, Frit-
sche-, Fritscha-, Friczs-, Friceslaria)
7. 9. 72. 203. 204. 318. 333. 365. 422.
439. 449. 457. 459. 510. 538. 542. 546.
565. 591. 595. — steinerne brücke vor F.
333. 510. 518. — bürger u. scheffen:
419. 512. Aden, de Atrio. Bodonis.
V. Borken, v. Bringhausen, v. Buben-
hain. Eatzmann. Cesar. Christian, y.
Kirchhain. Konrad. magister Konrad
der arzt. Gruch metzger. Crumfoiz.
Dagemar. Dietrich krämer. Ditmar
Wundarzt, v. Treysa. Eberhard. El-
bicho. Engelberti, in Ualle. v. Fels-
berg. Volkmar. Friedrich. Gerlach
gl($ckner. Gibeno gerber. Crige. v.
Gleichen. Godelibi. Grebe. Gruze-
ren. Gueke. Hellenburg. Hyppele.
V. Holzheim. v. Homberg. Huberich.
Johann winzer. Iwan. Marsilius
Schmied. Meged^uelt. Meister. Mela.
Mergardis. v. Metze. Moinscheit. Mol-
ner. Mouin. Münzer. v. Naumburg.
Papst. Peter. Richolf. Rimund. Ri-
{)ert Schneider, v. Ritte. Rote. Rot-
eui. Rudeger. Ruhe. Schindeleib. v.
Spangenberg. Steingoze. Store. Swin-
oge. V. Udenborn. Uebelwurm. v.
Waldeck. Walthelm. Wasmudi. Wer-
ner. Wichard. Wolbagere. v. Wolfha-
. gen. Wrede. — bürgermeister : Grebe.
V. Homberg. Schindeleib. — canon. :
512. Alheim, v. Besse. v. Borken.
Bruno, v. Eiben. Elger. Emehard.
Volpert. Godelibi. v. Hardenberg.
Heimerad. Heinrich kämmerer. Holz-
sadel. V. Hustorph. Jacob. Matz.
Meinrich. v. Meissen. y. Reichenbach.
Rorich. y. Rustenberg. Smelink. y.
Steckelberg. Stubenac. y. ürf. v. Wet-
ter, magister Wilhelm, y. Wolfers-
hausen. — cantoren: 5. 407. Heimerad.
Heinrich. — kirche s. Johannis in atrio
6. — custoden : Konrad. Volpert. Matz.
— decane: 591. 592. Alold. y. Ker-
stengerode. Heinrich, y. Merlan. —
yicare, priester: y. Balhom. Bernhard.
Gelerarius. Konrad. Groch. Ditmar.
y. Treysa. Germann. y. Giflitz. Hein-
rich. Heinrich der Schreiber. — y. Hel-
letal. Herdegen. Hermann. Hildeger.
y. Marburg. Molner. Monin. Bote.
Walthelm. y. Zennem. — yogt (adyo-
catus) 5. — friedhof (atrium) 5. 6. —
geldwährung 452. 531. 538. 542. 546.
591. 595. — Hundsgasse (Huntgaze,
595. — mass 364. — Münstergassc
(Monster-) 512. — münze 510. — pröpste
u. yicepröpste: 365. Eckard decan zu
Amöneburg. Volkwin. Gumpert. Hein-
rich decan. L. Matz custos. Wilhelm.
— propst des hospitals yor — : Helwig.
— Schilderthor (Scilderdor) 478. —
•— scholast. : Heinrich. — Schulmeister:
Dietrich. — schultheissen : Yingerhut.
Ripert. — Siegel der propstei 506. —
Siegel der Stadt 317. 333. 343. 449. 451.
456. 457. 459. 478. 497. 510. 512. 518.
532. 585. 592. — Siegel des Stiftes 333.
451. 510. 512. 521. 591. 592. — stadt-
schreiber: Johann. — Weinberge 333.
478. 510. 518.
Frömmstedt nnw. Weissensee (Friminge-,
Fromge-, Vromingestete) 536. 598. 632.
636. — Friedrich u. Heinrich y. — ritter
1295, 598.
Frohndorf rgbz. Merseburg sw. Gölieda
(Frondorf). Friedrich y. — 1280—1293,
377. 559.
Frohnhausen Oberhessen ssw. Battenberg
(Vronhusen). Volpert y. — 1292,541.
Vroinhusen s. Fronhausen.
Fromelin. Konrad zu Wetzlar 1288,490.
Vromoldeskyrchen s. Bromskirchen.
Frondorfs. Frohndorf.
Vrone. Ditmar bauer zu Gombet 1297,
624.
Fronhausen ssw. Marburg (Fronehusin,
Vron-,Wron-, Fronehusen, Fronhusen,
Vrone-, Wrone-, Vroinhusen, Fron-
husin. -sen) 28 VI. 334. 495. — y. F. :
Konrad 1277—1288, 334. 495. Konrad
scheffe zu Marburg 1256 — 1267, 137.
2(»6. 219. 231. Konrad deutscho.-bruder
zu Marburg 1272—1280, 285. 381. 382.
Eckard, Eckelo deutscho.-bruder u.
yicecomthur zu Marburg 1280 — 1296,
381. 382. 387. 435. 438. 526. 535. 54-1.
604. 610. Ernst, Gottfried schüler
1250,96. Hedwig 1277—1288,334. 495.
Heinrich scheffe zu Marburg 1280, 378.
380. Hildegund bürgerin zu Marburg
I 1250,96. Ludwig 1277—1288, 334. 495.
Fuchs — Gellershaugen.
521
Ludwiif schaffe zu Marburg 1248— 1 265,
84. 93. 103, 110. 121, 138. 140. 149.
166, 184. 206. 216. 217. 218. Ludwig
Bcheffe u. bürgermeister zu Marbur^^
1256—1297, 140. 206. 207. 231. 266.
269. 270. 273. 286. 296. 299. 329. 334.
359. 380. 383. 433. 435. 461. 492. 493.
495. 507. 511. 516. 550. 553. 590. 611.
614. 625. 626. Ludwig bürger zu Mar-
burg 1292. 553. Lukardis u. Mechthild
1277 — 1288, 334. 495. Rudolf ritter
1250, 96. Wiegand 1277, 334. 495. —
Vögte V. F. : Kunigunde vermählte v.
Daiheim. Guntram 1257 — 1274, 145.
2S6. 299. 300. Guntram ritter 1292,
553. Ludwig ritter 1257 — 1274, 145.
168. 239. 286. 299. 300. Ludwig 1267,
239. — pfarrer : 618. 619. 639. Thomas.
Ludwig. — Pfarrkirche 505.
Fuchs V. Eüdesheim (Wlpes). Embricho
1211,3.
Vuchtwangen s. Feuchtwang.
Fugel s. Vogel.
Fviitwangen s. Feuchtwang.
Vuire s. Furra.
Fulcnandus s. Volknand.
Fulda (Wl-, Ful-, Vol-, Fulda) 37. 62.
141. 230. 287. — Konrad v. - scheffe
zu Gelnhausen (1259— 1267), 159. 200.
— äbte: 156. Bertho. Konrad. Hein-
rich. — bürgen v: Hünfeld. v. Schrecks-
bach. Spiegel. Wolsac. v. Wotep. —
kämmerer : Ludwig. — kellermeister :
Volknand. — custos : Konrad. — de-
cane: 156. Dietrich. H. Hertwig. —
truchsess: Heinnch. — vogt: Trage-
bodo. — hospitalar : Warmund. — in-
firmar: Gottfried. — marschall : Hein-
rich.— pfarrer: Dietrich. — propst 156.
— propst V. St. Maria: Quonte. — propst
V. st. Michael: Gerlach. — Schreiber
des abtes: Rudolf. — schultheiss: v.
Merlan. — Siegel der stadt 287. — stift
Bened.-ordens 141. 142. 156. 161. 205.
Fuley. Ludwig zu Marburg 1290, 511.
Vulkese, Vülkese. Arnold ritter 1280,
376.
Vulpes (Wlpes) s. Fuchs.
Furra, Gross- u. Klein, nw. Sondershau-
sen (Vuire). Hermann v. — u. s. bruder
1273, 291.
Vurstenbendil s. Wurstebendel.
Vutdewang s. Feuchtwang.
Fuzechin (Fuzechinus, -kin). Berthold
scheffe zu Gelnhausen (1259—1267),
159. 196. 200.
G.
G, V. Kalsmunt. — propst v. st. Mathias
vor Trier 1278, 348. — domdecan zu
Mainz 1287, 484. — truchsess v. Schlot-
heim. — propst V. St. Andreas zu Worms
1249, 92.
Gaeta (Gaietanus). bischof: Bartholo-
maeus.
Gangkofen Niederbajrern osö. Landshut
(Geynchoven, -choil9n). deutscho.-com-
thur 1294, 583.
Gans (Gans, Auca). Wiogand mönch zu
Haina 1273—1277, 297. 342.
Garbenheim onö. Wetzlar (Garbin-, Gar-
benheim). V. G. : Erwin vogt, ritter u.
burgmann auf Kalsmunt 1255 — 1288,
134. 190. 199. 201. 220. 276. 303. 330.
350. 429. 486. Erwin ritter 1255, 134.
Gumpert ritter 1298, 640. Johann pfar-
rer zu Oberwetz 1298, 640. Wetzel
ritter, burgmann auf Kalsmunt 1262—
1264, 190. 194. 199.
Garnkoufer. Gerhard zu Wetzlar 1285,
454. •
Garsilius pfan*er zu Giessen 1265, 215.
Gauböckelheim s. Böckelheim.
Gaufried (-fridus) dominikaner, bischof
V. Hebron 1283, 409.
Gebehardus s. Gebhard.
Gebesee sw. Weissensee (Gebese). Diet-
rich V. — 1287, 467.
Gebhard (Gheue-, Gebehardus) v. Arn-
stein. — decan zu Kesterburg 1291,
520. — propst (v. st. Georgenberg) zu
Frankenberg 1292, 541. 543.
Gebhardshain rgbz. Coblenz ki-eis u. onö.
Altenkirchen (Geuershayn). Rorich v.
— ritter 1277, 340.
Gecze s. Getze.
Gehufthe wüstung bei Wetzlar oder
Herbom. die frau v. — 1288, 490. Her-
mann V. — scheffe zu Herbom 1296,
617.
Geilinhusen s. Gelnhausen.
Geynchoven s. Gangkofen.
Geis, Obern-, wnw. Hersfeld (superior
Gese) 65.
Geisleden so. Heiligenstadt (Gcizelc).
Härtung ritter u. L. geistlicher gebrü-
der V. — 1258, 155.
Geismar, Hof-, nnw. Cassel (Gesmar,
Geys-, Geismaria). Werner v. — scheffe
zu Cassel 1285—1293, 452. 485. 562.
564. — bürger: v. Nothfelden.
Geismar. welches? (Geismar, Geysma-
ria). Ditmar v. — (1232), 28LV. —
Heinrich v. — deutscho. -priester zu
Marburg 1287, 468.
Goizele s. Greisleden.
Gela V. Moischt hörige.
Gelcenhusen s. Gelzenbausen.
Geldershusen s. Gellershausen.
Geldolf (Gheldolfus) deutscho, -comthur zu
Magdeburg 1225, 14,
Gelingen s. Gellingen.
Geljershausen Waldeck w. Wildungen
922
Gelungen — Oerlaoh.
(Geldeshüsen , Oelderahusen). Mecht-
hildv. — 1264, 203. 204.
CrelliDgen , Göllingen, a. d. Wipper wsw.
Frankenhausen (Gelingen) 580. —Fried-
rich V. — 1280, 384. — kloBter st. Wig-
berti 580. 581 . — decan : Th. — propst :
Rucher.
Gelnhausen onO. Frankfurt (Geilin-, Gei-
Ivn-, Geylenhusen, -husen, Geilen-,
Gelen-, Gelin-, Gelnhusen , -husyn) 23.
200. —V. G.: Dietrich (1232), 28LI1.
Heinrich ritter 1264, 200. Johann
deutscho.-bruder zu Marburg 1252, 110.
— bürger u. scheffen: Anselmi. y.
Breidenbach. v. Buseck. v. Gram. and.
Ecken. Emich. v. Fulda. Fuzechin.
Grosse. Hildebold. v. Lieblos, v. Orb.
V. Seibold. Ungefug. Weiss. — kirche
St. Mariae 200. — pfarrer 200. — schult-
heise : 1274, 305. Hermann. — stadt-
siegel 159. 325. — weinzehnte 196. 200.
211. 325. — Ziegelhaus (Tzigel-, Chi-
gelhus) 385. 517.
Geizenhausen wUstung, letzt Gilserhof,
Niederhessen osö. Borken (Gelcenhu-
sen) 459.
Gemünden Oberhessen so. Frankenberg
(Ghemundin). Heinrich v. — scheffe zu
Rauschenberg 1260, 167.
Ge münden, Burg- oder Nieder-, Oberhes-
sen a. d. Ohm so. Homberg (Gemun-
den). Herden u. Walpert v. — 1244, 75.
Genmunt. Rudolf v. Merlau 1214,75.
Genselache wüstong kreis Weissensee.
Hermann v. — 1293, 563. 571.
Gensungen Niederhessen w. Melsungen
bei Felsberg (Ghensinghin) . Ludwig v.
— ritter 1263, 198.
Georgenthal ssw. Gotha bei Ohrdruff,
Cisterc.-mönchskloster. abt 1234, 43.
Gerardus s. Gerhard.
Gerarkusen s. Gershausen.
Gerbert v. Moischt höriger. — Reye
deutscho.-bruder zu Marburg. — vogt,
dann scheffe zu Wetzlar 1267 — 1288,
238. 267. 284. 303. 312. 313. 330. 349.
350. 360. 370. 399. 441. 448. 454. 463.
465. 470. 477. 486.
Gerberti zu Wetzlar. Heine-, Heilemann
scheffe 1291—1297, 530. 560. 621. 629.
Richolfscheffe 1249—1255,94. 129. 134.
Gerbodo, -bado, -budo, v. Eppelsheim. —
V. Flörsheim. — propst v. st. Peter zu
Mainz u. v. st. Paul zu Worms 1211,3.
Gerdrudis s. Gertrud.
Gerhard (Gerhar-, Gerar-, Gerrardus)
1279, 362. — Schreiber 1256, 135. — v.
Allendorf bürger zu Wetzlar. — pfarr-
vicar zu Amöneburg 1260, 162. 168. —
pfarrer zu Amöneburg 1290 (1293?),
517. — Bischof bürger zu Wetzlar. —
y. Burbach. — y. Kirsch Schreiber der
Trierer curie. — y. Dirmstein deutscho. -
bmder (zu Flörsheim). — y. Treysa
scheffe zu Amöneburg. — y. Ebsdorf
scheffe zu Homberg a. d. 0. — pfarrer zq
Eisoff 1275, 315. — y. Eppstein archi-
diacon zuTYier. — Gamkoufer zuWete-
lar. — scheffe zu Giessen 1265, 215. —
abt zu Haina 1267, 240. — y. Hesele.-
Hobetshedel. — y. Hünfeld bürger zu
Fulda. — Johanniterpriester 1251, tu4.
— Lützelkolbe ritter. — erzbischof v.
Mainz 1254—1257, 125. 147. -erzbi-
schof y. Mainz 1291— 1296, 5ul. 026.
537. 615. 616. —decan y. st. Gangolf
zu Mainz 1263—1264, 200. — propst
y. St. Stephan zu Mainz 1227, 16.-
deutscho. -Druder zu Marburg 1257, 14^i.
— Münzer scheffe zu AmöneburL^ —
Münzer zu Wetzlar. — bauer zu Oden-
hausen 1271, 259, — y. Salzböden. -
y. Schrecksbach deutscho. -priester za
Marburg. — v. Seelheim scheffe zu
Amöneburg. — y. Seelheim pfarrtT
zu Amöneburg. — graf y. Öolms-
Eönigsberg. — y. Stein canon. v. st.
Simeon zu Trier. — Waldschmidt gen.
Bischof bürger zu Wetzlar. — priester-
bruder (des Johann iterbauses zu Weis-
sensee) 1272, 275. — herr y. Wilden-
burg. — y. WUrdinghausen.
Grerhartichusen s. Gershausen.
Gerlach (Gerlac, -lacus) 1282, 401. -
priester (1214—1220), 4. — y. Ahren-
fels. — Baschard ritter. — schmied zu
Beltershausen 1 254, 121. — weber, b*ut'r
zu Besse 1292, 546. — y. Biebelnhcim
ritter. — y. Biedenfeld ritter. — v. Brei-
denbach. — Reiz y. Breuberg. — v. Bü-
dingen. — y. Cappel. — schul theiss zo
Kirchhain 1275—1281, 310. 311. 'i^v
389. — Cnise bürger zu Marburg. -
Kuppel y. Merzhausen. — y. Diedens-
hausen ritter u. deutscho. -comthur zu
Marburg. — Treiyleis scheffe zu Gies-
sen. — Eya. — höriger zu Eisenhauseo
(Itzenhausen?) 1296, 606. — v. Elm
ritter. — Faber bürger zu Hersfeid. -
y. Feldkrücken scheffe zu Alsfeld. -
y. Viermünden ritter. — y. Flörsheim.
— glöckner zu Fritzlar 1287, 4 TS. -
söhn des yogtes (zu Fritzlar) (1219 , 5.
— propst y. st, Michael zu Fulda I2:)3.
37. — scheffe zu Giessen 1265 — 12T6,
215. 321. — bäcker, scheffe zu Giessen
1278, 353. — y. Grifte ritter; edelkn.
— y. Hasel stein ritter. — Hirz y. Hen-
hausen. — propst zu Holzkirchen Vi^l
37. — höriger zu Itzenhausen (Eisen-
hausen?) 1296, 606. — Lesch ritter.
burgmann auf Kalsmunt. — y. Leuo.
— y. Linden ritter. — v. Linne. -
deutscho. -comthur zu Marburg 1256,
140. — yogt y. Merlau. — Monin bürger
zu Fritzlar. — Münzer y. Bauerbaeb
Gerlachsbain — Ginselnau.
523
— V. Nordeck ritter. — v. der Nuhne
ritter u. burgmann za Nordeck. —
Quente propst v. st. Maria n. kämmerer
des abtes zu Fulda. — v. Reddighauseu.
— Reiz V. Breuberg. — v. Rohrbach
ritter. — v. Ruhlkirchen ritter. — v.
Seibelsdorf ritter. — v. Wahlen (bürger
zU'Amöneburg). — v. Wotere zu Fulda.
— Zies^enhainischer schultheiss 1256,
136. — V. Zwehren deutscho. - comthur
zu Marburg.
Gerhichshain wUstung Oberhessen so. Ge-
münden a. d. Wohra (Gerlacheshan).
Konrad V. — J295, 593.
Gerlaclisheim a. d. Tauber ssw. Würz-
burg. Herbord v. — ritter 1261, 181.
Germanu vicar zu Fritzlar 1275, 309.
Germerode w. Eschwege, Praemonstr.-
nonnenkloster (Gernia-, Grennarrode)
294. — Rutward v. — 1273, 294. —
propst: 1294, 575. Johann.
Gennizze s. Girmes.
Gernand 1272, 269. —der hinkende (1280) ,
371. — höriger zu Burkendorf 1279,
362. — V. Buseck ritter zu Giessen. —
V. Giessen ritter. — Lye scheffe zu Wetz-
lar. — y. Schwalbach ritter zu Giessen.
Gerold v. Rossberg höriger.
Gerrardus s. Gerhard.
Gerrettichusin s. Gershausen.
Gershausen wUstung rgbz. Arnsberg bei
B erleburg (Gerarkusen , Gerhartich usen ,
Gerrettichusin, Gerhareghusin) . y. G. :
Adelheid 1292, 541. Konrad u. Hart-
mann ritter 1292—1 294, 541. 576. Hein-
rich, Heinrich pfarrer zu Bromskirchen,
Jutta 1292, 541. Werner ritter 1261,
180. Werner 1294, 576.
Gerstenseffil. Heinrich 1287, 467.
Gertrud (Gertrndis, -drudis, -thrudis,
Gherdrudis, Gerdrudiz, -drüdis) nonne,
tochter des Griefstedter deutscho.-
bruders Reinhard 1289, 499. ~ land-
gräfin y . Thüringen , meisterin zu Al-
tenberg. — v. Altenburg. — v. Besse.
— v. Bracht bürgerin zu Wetzlar. —
hörige zu Burkendorf 1279, 362. — y.
Buseck. — müUerin zu Kirchhain 1281,
389, — hörige zu Thalheim (1230—
1231), 19. — landgräfin y. Thüringen,
meisterin zu Altenberg. — Dichtere y.
Beltershausen. ~ Ditter zu Wetzlar.
— gattin des schultheissen Wiegand
zu Treysa 12S7, 481. — y. Ehrings-
hausen. — Eyberacht bürgerin zu Her-
born. — Fleming. — Groppe y. Guden-
burg. — y. Hackebom. — y. Heskem.
— Uobeherr. — y. Holzheim. — y. Lie-
derbach. — äbtissin zuMarienbom 1293,
560. — y. Merenberg. — Redel hörige.
— Schwerzel zu Willingshausen. —
Sinnige bürgerin zuHerbom. — y.Wol-
fershausen. — gräfin y. Ziegenhain.
Geruo deutscho.-priester zu Marburg 1 287 ,
483.
Gerwig (-wicus) y.' Molsdorf.
Gerwinshain wüstung Oberhessen w.
Treysa bei Mengsberg (Gerwins-, Ger-
wiges-, Gerwinhain) . y. G. : Bruno
ritterl2H0— 1262, 166. 188. J89. Mecht-
hild 1262, 188. 189.
Gerwinshain wÜstung Niederhessen osö.
Homberg (Gerwineshagen). Tilmann v.
— scheffe zu Homberg 1294, 577.
Gese s. Geis.
Greseke rgbz. Arnsberg osö. Lippstadt
(Gesike) . Arnold y . — Franciskaner zu
Paderborn 1295, 600.
Getze (Gecze). Eitel u. Richard ritter
1298,641.
Greuershayn s. Gebhardshain.
Gezen s. Giessen.
Gheldolfus s. Geidolf.
Ghemundin s. Gemttnden.
Ghensinghin s. Gensungen.
Gherdrudis s. .Gertrud.
Gheuehardus s. Gebhard.
Ghynere s. Ghiuere..
Ghiselbertus s. Giselbert.
Ghiso s. Giso.
Ghodensperg s. Gudensberg.
Ghfuere, Ghuuere, Gnouere, Ghynere,
Wüstung Oberhessen ssw. Amöneburg
181.
Gibeno gerber , scheffe zu Fritzlar 1 290,
512.
Giesenrod wüstung Niederhessen kreis
Homberg ö. Mühlbach (Gisenrode) 294.
Giessen (Giezen, Gezen, Gizen, Giza, Giz-
zin, Gyzen, Gyezein, Gyezen, Giezzen)
353. — y. G. : Eberhard, Elisabeth geb.
y. Hattenrod, Gernand ritter 1277, 330.
Gumpert ritter 1271, 259. Heidenrlch*
(1232), 28VIL — burgmannen: y. Bel-
lersheim. y. Buseck. y. Kinzenbach.
Fraz. y. Heuchelheim. y. Linden.
Schlaun. v. Schwalbach. — pfarrer:
Garsilius. — scheffen : Treiyleis. Ger-
hard. Gerlach. Gerlach bäcker. —
schultheissen : Cruch. Johann. Johann
ritter. — stadteiegel 215. 312. 313. 321.
330. 353. 430. 486.
Giflitz Waldeck n. Wildungen (Gyffelce)
497. — Benigna tochter Konrads y. —
1 288, 497. Wiegand y. — geistlicher (zu
Fritzlar) 1277, 341.
Gige. Heinrich zu Fritzlar 1287, 478.
Gilbert (Gilibertns) y. Dembach.
Gilsa SSW. Fritzlar bei Jesberg (Gilse).
Adelheid u. Wiegand y. ~ 1250, 101.
Gilserhof s, Gelzennausen.
Gindemahe s. Gönnern.
Ginseidorf nö. Marburg (Ganzellen-, Gyn-
cilndorf) 117. 379.
Ginselnau wüstung nö. Marburg bei Gin-
524
Oirmes — Goiz.
seldorf (Gunchilhoauwe, Gunciinnowe)
293. 378.
GirmeSp Nieder-, n. Wetzlar (Germizze).
Adolfv. — 1272, 267.
Gisela (Gis-, Gysela, Gisle, Gisse-, Gys-
la) y. Bauerbach. — v. Bischofshausen-
Löwenstein. — gattin Hermanns bür-
gers zu Amöneburg 1269, 249. — gattin
llertrichs bUrgcrs zu Worms 1252, 114.
— V. Romrod. — v. Schweinsberg. —
Giselbert (Gisil-, Gisel-, Gisl-, Gvsil-,
Ghisel-, Gyselbertus) gewesener pfarrer
zu Biedenkopf 1296, 607. — Bobpo
ritter. — v. Braunshom deutscho.-bru-
der zu Marburg. — Kalb ritter , burg-
mann auf Kaismunt. — höriger zu
Kirchhain 1264, 207. — v. Dernbach
gen. V. Vetzberg ritter. — deutscho.-
bnider zu Flörsheim 1293, 555. — Low
ritter. — domcanon. zu Mainz u. pfar-
rer zu Seelheim 1240—1247, 66. «8. 70.
71. 83. — V. Michelbach scheffe zu
Herboro. — v. Niederwald. — v. Rü-
desheim. — Schönhals. — pfarrer zu
Seelheim s. vorher Mainz. — scholast.
zu Weilburg 1231, 21. — decan zu
Wetzlar 1262—1273, 190. 195. 227. 288.
Gisele. Siegfried 1287—1289, 467. 499.
Gisenrode s. Giesenrod.
Gisla 8. Gisela.
Giso (Gi-, Gy-, Ghiso) scheffe zu Bieden-
kopf 1296, 606. — Franciskaner 1274,
304. — V. Gudensberg. — Pauper ritter.
— V. Queckbom. — Sprengel ritter. —
V. Steinau ritter. — v. Ziegenberg ritter.
Gisonis (Gizonis). Volpert bUrger zu
Frankenberg 1281, 394.
Gissela s. Gisela.
Gizen s. Giessen.
Gizonis s. Gisonis.
Gladenbach wsw. Marburg (Gladin-, Gla-
denbach) 609. — v. G. : Kraft Remey
+ 1262, 184. 207. Dammo Remey ritter
1262—1274, 184. 207. 299. Elisabeth
u. Hildegard 1264, 207. Volpert 1286,
461.
Gladiator s. Schwertfeger.
Glate (Glatt in Hohenzollem ? oder Glat-
ten beiFrendenstadtim Schwarzwald?} .
Walther v. — pfarrer zu Bischheim
1237, 57.
Gleen, Ober-, Oberhessen so. Kirtorf
(superior Gleinen, Gleyne, superior
Glene) 314. 419. 647. —höriger: Sieg-
fried. Vgl. Klein.
Gleiberg nw. Giessen (Gliperg, Clitberg) .
bürg 139. — Heinrich v. — s. Fleisch.
Gleichen nnö. Fritzlar fGli-, Glychen)
513. 514. Ober- u. Nieder- 450. —v.
G. : Konrad scheffe zu Fritzlar 1277 —
1290, 343. 47S. 51«. Thomas 1275, 309.
•— kirche u. patronatsrecht 78. 309. —
hörige der kirche : Aba. t. Arnsbacb
Eberhard, v. Herzhausen. Hildeguod.
Irmtrud. Jutta, v. Wölfterode. — pfir-
rer: Hugo.
Gleichen ruine so. Grotha (Glichen, . grafen
V. — : Albert u. Heinrich v. Gleichen-
Btein 1280, 384. Hermann dommmm
zu Mainz 1 289—1 290 . 500. 5(»b. laiu-
bert propst v. st. Maria zu Erfurt i>*<
—1291, 500. 508. hM.
Gleichenstein ruine wnw. Mühlhausk-u
(Glichinstein). grafen v. — s. Gleich«
Gleimenhain wttstung wnw. Homber«: ti^-i
Borken (Gliminhain) 10.
Gleimenhain Oberhessen n. Kirtorf (iii-
menhain, Gliminhan). JOitmar v. -
ritter 1262—1274, 187. 188. 298.
Gleine s. Klein.
Gleinen s. Gleen.
Gleissberg (Cunitzburg) bei Jena Gliz
berg, -perch). v. G. : H. 1267. ür..
Heinrich vogt 1273, 289.
Glene s. Klein.
Glichen s. Gleichen.
Glichinstein s. Gleichenstein.
Gliminhain s. Gleimenhain.
Gliperg s. Gleiberg.
Glizberg s. Gleissberg.
Gnip. Siegfried zu Wetzlar 1288, 49o
Gnost. Gottfried scheffe zu Treysa 12T\
351.
Gnouere s. Gh^uere.
Grobelo, Goblo, v. Wetzlar deutscho.-tnp-
pier zu Marburg.
Groda s. Guta.
Goddefridus s. Gottfried.
Godebert s. Gottbert.
Godeiridus s. Gottfried.
Godelibi, -leui, -lebi zu Fritzlar. Ber-
thold canon. 1290—1293, 506. 510. Ml
521. 549. 552. 557. Gottfried c»m.
1277—1292, 333. 364. 506. 510.511
521.549. Hermann schaffe 1288-12!«
497. 585.
Godelmann (Godel-, Gudelmannus \
Flörsheim. — v. Metz.
Godenburg s. Gudenburg.
Godensberg s. Gudensberg.
Godfridus s. Gottfried.
Godsalcus s. Grottschalk.
Göllingen s. Gellingen.
GrÖnnern kreis Biedenkopf nw. Gladen-
bach (Gind ernahe) . Heidenrich u. Sieg-
fried V, — scheffen zu Biedenkopt
1296, 606.
Göns (welches?) s. Giessen (Gunse. Gvn-
se). V. G. : Konrad canon. zu Schiffen-
berg 1287, 468. Richard 1272, 284.
Gröringen wttstung Oberhessen sw- R««"*
rod (Goringin) . Ludwig v. — hüTger
zu Alsfeld 1274—1280, 302. 373. 374.
Goiltbach s. Goldbach.
GrOiz S. GrOZ.
Goldbach — Gregor.
525
(joldbach iiO. Weimar oder G. nw. Gotha?
!Goli-, Goütbach). v. G.: Heiwig mai^
schall des landgr. Albert v. Thüringen
1273, 291. Helwig deutflcho.-landcom-
thur in Thüringen 1292, 551.
Goltscredere , Scoltscredere. Helwig
scheffe zu Amöneburg 1263—1281, 192.
193. 225. 389.
Gombet Niederhessen wnw. Homberg bei
Borken (Gvmpeht, -peth, Gnmppettho,
Gunpetthe, Gompethe, -petthe, Gvm-
pbede, Gumphete, Ganpette) 451. 480.
506. 510. 527. 531. 547. 565. 577. 592.
624. — bauer: Vrone.
Gompertus s. Gumpert.
Gonterus s. Günther.
Goringin s. Göringen.
Gorsieben kreis Eckartsberga sw. Held-
rungen (Gourisleibin). Albert v. —
1295, 599.
Goslar (Goslaria) . propst : Eckard.
(vosmar (Gozmarus) graf v. Eirchberg.
Gossfelden nnw. Marburg (Gozfelden,
-uelden, -feldin) 285, 296. 382. 401.
623. — V. G. : Dammo 1282, 401. Dit-
mar 1259, 160. Elisabeth 1282, 401.
Heinrich 1282, 401. Heinrich Vogel
1273, 296. Jutta 1282, 401. Ludwig
1282, 401. Menn:ot 1259, 160. — kirche
434. — gericht u. patronat 296. —
pfarrer : Konrad Schreiber des landgr.
V. Hessen. Heinrich.
Goswin (Goz-, Gozewinus) abt zu Harde-
hausen 1235, 50. — diener des deut-
schen hauses zu Marburg 1294, 587. —
diacon zu Merseburg 1255, 130. — y.
Osterhausen edelkn. — y. Sangerhau-
sen ritter. - pfarrer zu Seelheim
1236, 56.
Gotensberg s. Gudensberg.
Gotfridus s. Gottfried.
Gotha. August. -kloster 567. — mönch:
y. Wvssenfeld. — prior : y. Herbsleben.
Gotscalüus s. Gottschalk.
Gottbert (Gode-, Godebertus) 1221, 12.
— y. Aubach. — y. Diedenshausen
ritter.
Göttern nw. Langensalza (G^teren, Gut-
tern). Alten- (Antiquum-) 14. —Hein-
rich y. — prior der August. -Eremiten
zu Erfurt 1293, 567.
Gottfried (Gode-, Got^, Godde-, Got-,
Gothe-, Groth-, God-, Godofridus) y.
Bickenbach. — y. Buseck. — ^ Körner
deutscho.-comthur zu Griefstedt. —
Cruso zu Wetzlar. — y. Diedenshau-
sen. — y. Tonin Bche£fe zu Cassel. —
kaplan des officials zu Trier 1276, 322.
— y. Ehrich. — y. Eppstein. — y.
Erlebach. — y. Flörsheim ritter. — y.
Fronhausen. — infirmar zu Fulda 1233,
37. — Gnost scheffe zu Treysa. — Go-
delibi canon. zu Fritzlar. — gewesener
abt zu Hardehausen 1250, 97. — Lesch
ritter, burgmann auf Kalsmunt. — y.
Linden. — domcustos zu Mainz 1211,
3. — magister, canon. y. st. Johann zu
Mainz 1288, 491. — deutscho.-bruder
zu Marburg 1257—1260, 149. 152. 170.
— deutscho.-trappier zu Marburg 1266
—1272, 226. 285. — y. Merenberg. —
y. Boteustein ritter, walpoto u. Hessi-
scher marschall. — graf y. Sayn. —
canon. zu Schiffenberg 1287, 468. —
y. Seelhoim. — Streckeriemo schul t-
heiss zu Wetzlar. — deutscho.-comthur
zu Wallhausen 1292, 551. — y. Wetter
canon. zu Fritzlar. — y. Niederwetter.
— y. Wetzlar deutscho.-bruder zu Mar-
burg. — yorstehcr des deutschen hau-
ses zu Wetzlar 1293, 566. — graf y.
Zi^enhain. — graf y. Ziegenhain gen.
y. Reichen bach.
Gottschalk (Godsalcus, -scaicus, Got-
schalcus, -scaicus) Kerlingere bürger
zu Erfurt. — y. Treisbach. — Lange
bürger zu Erfurt. — pfarrer zu Lens-
windehüsen 1250, 101. — Paruus ca-
non. V. St. Seyerus zu Erfurt. — y.
Samau.
Grotzelshausen wüstung n. Wetzlar bei
Hohensolms (Gozelis-, Gotzelshusen).
Wiegand v. — scheffe zu Wetzlar 1282
—1285, 399. 448. 622.
Gouris]eibin s. Gorsieben.
Goz, Gozonis, Gozzo, Goiz zu Franken-
berg. . . 1281 , 394. Heinrich scheffe
1264, 205. 208. Jacob scheffe 1291—-
1295, 520. 582. 602. 603. Johann scheffe
1285—1295, 443. .^20. 554. 584. 602.
603. Siegfried (deutscho.-bruder zu
Marburg) 1291, 535.
Gozelishusen s. Gotzelshausen.
Gozfelden s. Gossfelden.
Gozmarus s. Gosmar.
Gozo, Gozzo, y. Flörsheim.
Gk)zold y. Hersfeld Mainzischer Schreiber
u. pfarrer zu Kindelbrttck.
Gozwinus s. Groswin.
Gozzo s. Gozo.
Graben, am, zu Marburg (in Fossato, in
Fossa, de Fossato, supra Fossatum).
Heinrich 1279—1288, 359. 492. Hilla
yermählte Rinka. Siegfried scheffe
1260—1288, 166. 170. 296. 359. 380.
492.
Grebe (Comesl. Volkmar scheffe u. bür-
germeister zu Fritzlar 1277—1295, 333.
341. 343. 497. 506. 518. 522. 532. 592,
Grebe (Comes). Ditmar scheffe zu Hom-
berg 1294, 577.
Greda s. Margare tha.
Gregor U[. papst 1229—1238, 18. 22. 25.
27 — 36. 39. 40. 41. 43. 53. 54. 55.
60. 74.
526
Oreifenstein — Oadensberg.
Greifenstein nw. Wetzlar (Griffinstein,
Grifenciteyn, GrifinBtein). v. G. : Kraft
1266, 220. Kraft 1287, 46». Mangold
1274, 303. Rorich 1287, 469. Rudolf
1255, 134.
Grenzebach, Ober- u. Nieder-^ Oberhessen
onö. Ztegenhain (Grunzen-, Grinzen-,
Grincinbach). v. G. : Ditmarl262, 1S8.
189. Hartrad ritter 1261 — 1264, 179.
205. Hartrad 1264, 205.
Gretha s. Margaretha.
Greussen wnw. Weissensee (Gruzzen).
V. G. : Heidenrich ritter 1293, 556.
Heinrich u. Ot. ritter 1269, 248. Vgl.
Velknere u. Meise.
Griefstedt nö. Weissensee (Grifstete,
-stede, Griffestete, Griftede, -stet,
-steten) 45. 55. 301. 328. 384. 496.
559. 570. 571. 581.641. Dorf- (G. major)
133. — Albert v. — 1280 — 1288, 377.
496. — kapelle 282. — deutsches haus
85. 104. 133. 248. 275. 282. 291. 301.
328. 339. 377. 384. 400. 405. 417. 424.
425. 447. 494. 496. 499. 502. 524. 536.
556. 558. 559. 563. 570. 571. 574. 580.
58J. 594. 598. 599. 613. 616. 628. 632.
636. 637. 641. brüder: Bruno, v. Cöl-
leda. Könrad. v.l'uteleiben. Erenfried.
Friedrich. Heinrich. Reinhard, v. Ri-
chowe. y. Schwarzburg, comthure: v.
Ammendorf. v. Körner, v. Ebeieben. —
mühle 133. 384. 641.
Grient s. Grün unter Marburg.
Griffede s. Grifte.
Griffestete s. Griefstedt.
Griffinstein s. Greifenstein.
Grifte ssw. Cassel bei Gudensberg (Grif-
fede, Grifede, Griffeide), v. G. : Ger-
lach ritter 1267—1275, 235. 309. Ger-
lach edelkn. 1290^1291, 509. 523.
Griftede s. Griefstedt.
Grincinbach s. Grenzebach.
Grindah s. Grttndau.
Grindelach s. Grilndlach.
Grindelin s. Grün unter Marburg.
Grindestat s. Grttnstadt.
Grinzenbach s. Grenzebach.
Groppe V. Gudenburg (Grope). Gertrud
geb. V. Besse 1292—1293, 549. 557.
562. Ludolf edelkn. 128S-1293, 485.
562.
Groppo s. Bellersheim.
Grosse (Magnus). Berthold bttrger zu
Gelnhausen 1264—1276, 200. 325.
Grossenlinden s. Linden.
Grossenltider s. Lttder.
Grossenritte s. Ritte.
Grozenlinden s. Linden.
Grün s. unter Marburg.
Grünberg ö. Giessen (Grüne-, Grunen-
berg, -berc, Grvnen-, Grünemberch,
Gruninberg, Grunenberch, Gerunen-,
Cronenberg) 280. — y. G. s. Gulden. —
benannte : Aba ( 1 232) , 28 LVin. Sib« !
1283, 423. Walther der scbmied .1^ >:!
28XLVL Wiegand (1232;, 2r>XXVl
— bürger u. scfaeffen : Araold. Ronn'j
V. d. Krähen. Dietrich. Dietrich kr^
mer. Engel. Günther. Hildegard! <>
y. Lindenstmth. y. Saasen. Sibert. -
burgmannen : Kalb. Gulden, y^. Qu^r.
born. Strebekotz. Wisegrockcl. — pu-
rer: 200. Eckard. — schaltheiss: G.i>
den.— Stadtsiegel 75. 99. 363. 423. 4»-
Gründau, Nieder-, Mittel- oder Haic-
wnw. Gelnhausen (Grindah) I ü2.
Griindlach s. Erlangen (GrindeUch . I
u. Lupoid V. — 1231, 23.
Grüningen wnw. Weissensee (Gruningfc
Heinrich v. — ritter 1273— 1293. 2y;
301. 556. — schultheiss : Th.
Grüningen, welches? (Grunin^n, -fs
Dietrich v. — yicedeutschmeister u
landmeister inLiyland u. Preoasen 124
—1258, 79. 152.
Grünstadt Bayern Pfalz n. Landau Grbi
destat). Ulrich v. — 1221, 12.
Grusen Oberhessen so. Frankenbr-r.
(Gruse), hirte (1232), 28 XXXIV.
Grug 8. Krug.
Gruueberg s. Grünberg.
Grüne wai dis. Siegfried höriger zu Neues-
hain 1273, 295.
Gruningen s. Grüningen.
Grunenberch s. Grünoerg.
Gruningin s. Grüningen.
Grunzenbach s. Grenzebach.
Grus s. Kranich.
Gruse s. Grusen.
Gruzeren gattin des metzgers Cruch zs
Fritzlar 1295, 591.
Gruzzen s. Greussen.
Guda 8. Guta.
Gude. Heinrich zu Rauschenbei^ 12>^
379.
Gudelmannus s. Godelmann.
Gudenburg ruine wnw. Gasse! bei Ziem-
berg (Gudebyrc, Goden-, Gudenbor?
y. G. : Hermann u. Werner 1290, h\
Wilhelm 1219, 6. Vgl. Groppe u. Wolt
Gudensburgnö. Fritzlar (Gudi na-, Gädem-
berg, Gk>aenspergh, -berg, Gydensberir
Gudensberc, Gotensberg, Ghodensper^
235. — Giso edler y. — 1267, 235. -
benannte: Konrad scheffe zu Cassd
1288—1293, 485, 562. 564. Eberhsnl
1272,273. Elisabeth bürgerin zu Cassel
1293, 564. — landgräfl. amtmann 271
— die untere bürg 272. — bürger n
scheffen: Burkardi. y. Venne. Vrede-
burgis. y. Holzhausen. Mynkel. Schio-
deleib. Steynbregere. Wisegucke'
Zuckeduch. — pfarrer 27 1 . Johann. -
schultheissen : Eberhard, y. Linsingen
Mein Word. Mynkel. — stadtstegel bifif
523. 548.
Gudnla — Haohbom.
527
Guduls y. Stein.
Gueke zu Fritzlar 1287, 478.
Giinstedt nnö. Weissensee (Gunne-, Gun-,
Gunestete) 405. 467. 494. 499. 536. —
y. G. : Konrad scheffe zu Weissensee
1272, 275. Eckard 1272, 275. Johann
tt. Siegfried 1277, 339. — kirche u. pa-
tronat 236. 405. 499. — ofticium 45.
55. — pfarrer: Werner.
Günther (Gunthe-, Gunte-, Gynthe-, Gon-
terus) walbode 1251, 105. — v. Allen-
dorf. — graf y. Eäfernburg. — ante
Valuam. — scheffe zu Grünberg 1275
— 1277, 316. 344. — y. Leubingen. —
y. Marburg scheffe zu Amüneburff. —
y . Nonnenhausen scheffe zu Biedenkopf.
— V. Salza. — truchsess y. Schlotheim.
— graf y. Schwarzburg; deutsch©. -bru-
der (zu Griefstedt). — y. Seelheim
scheffe zu Amönebur^. — Wanko. —
y. Willersleben deutscno.-bruder.
Günzeldorf Wüstung Oberhessen ssw. Als-
feld zwischen Oberbreitenbach u. Wind-
hausen (Guzelin-, Gynzeln-, Günzel-
dorf) 99. 419.
Guillelmus s. Wilhelm.
Gulden zu Grttnberg (Aurei, Guldin).
Konrad ritter 1269—1272, 250. 274.
Elisabeth yermählte y. Langenstein.
Johann ritter, schultheiss zu Grünberg
1250—1279, 97. 99. 216—219. 221. 250.
257. 273. 280. 306. 316. 323. 326. 344.
363. Johann 1269, 250. Meingoz ritter
1250—1264, 99. 200. Meingoz burg-
mann zu Grünberg 1277—1285, 344,
363. 394. 443.
Gulechin. Heinrich 1263, 194.
Gympeht s. Gombet.
Gumpert (Gumpertus, -bertus, Ganpertus,
Gumbertus , Gym-, Gompertns) y. Al-
lendorf hOriger. ~ bürger zu Amöne-
burg 1240, 67. — ritter, schultheiss zu
Antref 1264, 205. 208. — y. Asbach.—
y. Beltershausen. — v. Betziesdorf. —
y. Bicken geistlicher. — y. Biedenkopf
bürger zu Marburg. — Canto scheffe zu
Marburg. — y. Kirchhain zu Fritzlar.
— höriger zu Thalheim (1230—1231),
19. — waldbodo zu Ebsdorf 1254, 121.
— propst zu Fritzlar 1219—1220, 5. 6.
7. 9. — y. Garbenheim ritter. — y. Gies-
sen ritter. — Hobeherr ritter. — Myn-
kel schultheiss zu Gudensberg. — Oze.
— scheffe u. schultheiss (zu Romrod)
1278, 352. — Store bürger zu Fritzlar.
— y. Zusehen.
Guncelinus s. Gnnzelin.
Gunchilhnauwe s. Ginselnau.
Gyucilndorf s. Ginseidorf.
Gundheim wnw. Worms (Guntheim, Gant-,
Güntheym) 390. 393. — Wolfram ritter
u. Agnes y. — 1281, 390. 393.
Gundramus s. Guntram.
Gunestete s. Gttnstedt.
Gunpertus s. Gumpert.
Gunpetthe s. Gombet.
Gunse s. Göns.
Gunstete s. GÜnstedt.
Gunterus s. Günther.
Gnnthard (Gnntardus, -thardus) y. Venne
ritter. — y. Venne scheffe zu Gudensberg.
Guntram (Guntramus, -dramus) y. Bech-
lingen bürger zu Wetzlar. — zu Ehriugs-
hausen 1279, 362. — Vogt y. Pron-
hausen. — müller zu Ebiusen yor Wetz-
lar u. gattin Ida 1287, 476. — y. Linden-
struth scheffe zu Grttnbei^. — y. Mar-
burg ritter. — Schenk y. Schweinsberg.
— y. Ulfa. — landgräfl. amtmann zu
Weissensee 1282, 405.
Gunzelin (Gunze-, Guncelinus , Gunzelo)
graf y. Beichlingen.
Gynzelndorf s. Günzeldorf.
Guda s. Guta.
Gudensberg s. Gudensberg.
Gumbertus s. Gumpert.
Gantheym s. Gundheim.
Gunzellendorf s. Ginseidorf.
Gvteren s. Göttern.
Guta (Go-, Guda, Guta, Guda) y Bicken.
— y. Cappel. — y. (Wald-) Cappel. —
hörige zu Thalheim (1230—1231), 19.—
y. Nordeck.
Guttem s. Göttern.
Guzelindorf s. Günzeldorf.
Gwilhelmus s. Wilhelm.
H. grebe 1281 , 386. ~ pfarrer zu Anzefahr
1270, 254. — y. Kalsmunt. — prior y.
St. Mathias yor Trier 1278, 348. — Ei-
gilo bürger zu Friedberg. — decan zu
Fulda 1257, 141. 142. —y. Gleissberg.
— Heyliwarc. — Meise. — y. Münch-
hausen scheffe zu Frankenberg, —pfar-
rer zu Baumland 1 270, 254. — pfarrer
zu Salza 1285, 447. — v. Schemdorf.
— pfarrer zu Seelheim f (1240), 66. —
propst y . st. Germanus zu Speyer 1 232,
27. — y. Wehrshausen. — Wolsac bür-
ger zu Fulda.
Habechebumen s. Hachbom.
Habechenheim s. Hochelheim.
Habeherre s. Hobeherr.
Habertshausen wüstung Oberhessen s.
Kirtorf (Hadebrateshusin, -tiz-, -tes-,
-tshusen) 481. 517; 627. — Eckard y.
— 1266, 224. — pfarrer : Peter.
Hachbom ssö. Marburg (Habeche-,
-bechenburaen , Habiohebumen , Ha-
l^eghebümin , Habege-, Hagebumin)
105. 117. — Volpert y. — 1269, 250.—
benannte: Hermann höriger 1276, 323.
Ludwig höriger 1 276—1279, 323. 363,--
528
Hachen — Hartmann.
Praemonstr . -nonnenkloster. meisterin
u. conveot 117. prior: Ditmar. — schul t-
heiss: Konrad.
Hachen ( Hachyn , -en) . Heinrich ritter
127 5— 1292, 315. 541,
Hachiche s. Hazzeken.
Hackeborn ö. Halberstadt (Hakebume,
-bum) . V. H. : Albert u. gattin Gertrud
V. Ziegenhain 1207, 1. Albert 1221, 10.
Hadamar rgbz. Wiesbaden nnw. Limburg
(superior Hademare) 477^.
Hadcbrateshusin s. Habertshausen.
Hademarsleibin s. Hadniersleben.
HadewigiB s. Hedwig.
Haduiar pfarrer zu Ohmen 1244, 75.
Hadmersleben a. d. Bode sw. Magdeburg
(Uademarsleibiu) . . wittwe Boders v. —
geb. V. Beichlingen 1280, 377.
Hageburnin s. Hacnbom.
Hagen s. Hain.
Hagenau n. Strasaburg i. £. (Hagenowe).
Friedrich v. — domkeilermeister zu
Strassburg 1237, 57. — bürger: Biiiung.
Hagene b. Haina.
Haghin s. Hain.
Hagke (Hako) ritter v. Weissensee 1282,
405.
Haiger rgbz. Wiesbaden w. Dilleuburg
(Heigere, He-, Heygeren, Heigre). v. H.:
Eberhard u. Johann ritter 1281—1287,
3S6. 469. Irmgard u. Lene 1287, 469.
— landdechant 453.
Hain ö. Siegen (Hagin, -gen) . Konrad v.
— ritter 1275—1287, 315. 477.
Hain wüste bürg nw. Mühlhausen (In-
dago, Hain), y. H.: Heidemann ritter
1281, 397. Heinrich 1273, 291.
Hain wüstung nö. Giussen bei Heuern
(Nemus) 143.
Hain, Obern-, wüstung bei Amöneburg
(Haghin, superior Indago, Ouerenhagen)
168. 389. — Konrad vogt v. — 1281,
389.
Haina Oberhessen osö. Frankenberg (He-
genehee, -he, Helene, Heyne, Hagin-
nehe, Hagene). uelnrich v. — 1262,
189. — Cisterc.-mönchskloster 240. 297.
äbte: . . 1243, 72. Grerhard. Hermann.
Ludwig^Wiegand. mönche: 28 XXXIV.
Gans. Heinrich kellermeister. Heinrich
Steinmetz, v. Lotheim. v. Marburg, v.
Momberg. y. Neukirchen.
Haka. Heinrich ritter 1259, 160.
Hakebume s. Hackebom.
Hako s. Hagke.
Halber y. Cleeberg (Albus, Halbyr) . Kuno
y. Cleeberg ritter, burgmann auf Kals-
munt 1272—1284, 276. 279. 313. 330.
350. 429. Kuno ritter 1298, 640. Hed-
wig geb. y. Linden 1275, 313. Hermann
ritter, burgmann auf Kalsmunt 1272—
1278, 276. 330. 350.
Halberstadt (Halber-, Halbirstad, Halber-
stat; 417. — bischof : Vobad. — cam
y.Clettenberg. y. Naumburg v.Schan-
feld. — yicar: Siegfried, —geistlicher.
Werner. — scholast. : v. Kraaichfeld
Haldinchusin s. Holdinghausen.
Haidunge s. Holungen.
Halle a. d. Saale, deutscho. -comtburr
y. Hochheim. Philipp.
Halleberg (Hallenberg s. Brilon? HallWr;
ö. Siegburg?). Albert y. — deutv^
meister 1248, 91.
Hallermund zerstörte bürg s. HanaoTt:
bei Eldagsen (Halremunt; . grafeDv-
Ludolf (1235 — 1255), 48. 169. Lud«:
1260, 169.
Halmatsdorp s. Almarsdorf.
Hama. Konrad bauer zu LaDgensteii
1269, 250.
Hambach rgbz. Wiesbaden sw. I(kc:i
(Hanbach) 19.
Hauendal, thal bei Bermersheiin «n?
Worms 390.
Hangenweisheim s. Weisheim.
Hapesuelt s. Hfttzfeld.
Harbshausen a. d. Eder nn9. FrankeDberi
bei Vöhl (Harbrachteshusen). Keinur;
y. — 1261, 174.
Hardehausen ssO. Paderborn bei Wvbor:
Benedict - mönchskloster ( Herswisdr
husin, -yithehusen, -edehuse, -oiK-
-wide-, Hirswindehusen) 49. 50.— ab'/
49. 1243, 72. Goswin. Gottfried. -
prior: C. — Siegel 50.
Hardenberg n. Göttingen. Hermann t-
canon. zu Fritzlar 1292, 546.
Harderadus s. Hartrad.
Hardungus s. Härtung.
Harheim n. Frankfurt (Horheim) HS.
Harle Niederhessen sw. Felsberg iHvIot
-loyn) 504. 510.— y. H.: Johann edelki
1275,318. Johann bürger zu Felstirr:
1289—1293, 504. 514. 528. 540. 56>
Harmod scheffe zu Herbom 1272, 2SI
Harras wnw. Eckartsberga bei Heldrse-
gen (Harrazj. Albert y. —ritter 12'"
—1298,328. 377. 384. 496. 502 ö5
641.
Harsnure flur bei Oberflürsheim 648.
Harstal. Berthold y. — ritter 1298. Wl
Harteradus s. Hartrad.
Harth rodland Niederhesson bei God^^
592
Hartlif höriger zu Thalheim (1230-1231
19.
Hartmann (Ebirt-, Harthmannus, EATtm
eidam des y. Böckelheim 1275, 319. -
y. Allendorf höriger, —bischof v.Augf
bürg 1282, 403. — v. Bauerbacli.'
Blendebera. — y. Breidenbach büi?f'
zu Gelnhausen. — y. Burgau. — v. Bu-
seck ritter. — Cere (zu Seelheim -
y. Klein scheffe zu Rauschenberg -
Clette zu Amöneburg. — y.Dalewm«
H&rtmat — Hegere.
529
ZU MerBebnrg. — deutscho.-hochmeister
1276— 1281,326.381.384.397.— v.Ebfl-
dorf. — an der Ecken scheffe zu Geln-
hausen. — V. Eubach. — v. Gershausen
ritter. — Heyliwarc zu Weilbur^?. —
y. Heimbach scheffe zu Rauschenberg.
— V. Heldrungen. — v. Holbach ritter.
— V. Homberg. — Johanniterpriester
1259, 160. — V. Lehrbach ritter. —
y. Leidenhofen. — y. Mingerode ritter.
— y. Mölln. — V. Mühlheim dentscho.-
bruder zu Marburg. — Rösche. — y.
Schwalbach ritter. — Spillenere.
Hartmut (Hartmudus, -modus, -mydus)
propst zu Bonnrode 1298, 636. — Ka-
stellane scheffe zu Alsfeld. — de Colle.
— V. Gram scheffe zu Gelnhausen. — v.
Cronberg; deutscho.-comthur zu Mar-
burg. — y. Trohe ritter. — Swinog^e
scheffe zu Fritzlar. — höriger zu Wei-
derichshausen 1271, 264.
Hartpert deutscho.-kellermeister zu Mar-
burg 1236, 5b.
Hartrad (Hartra-, Hartera- , Harttra-,
Hardera-, Hardradus) Bilde scheffe zu
Wetzlar. — y. Fellingshausen. — v.
Grenzebach ritter. — y. Hörnsheim bür-
ger zu Wetzlar. — y. Leimbach. — v.
Marburg gen. y . Kalsmunt. — v Meren-
berg; deutscho. - bruder zu Marburg;
geistlicher. — y. Reichenbach ritter. —
Sigewin.
Härtung (Hardun-, Hartun-, Harttungus)
Brunm^ scheffe zu Marburg. — y.Geis-
leden ritter. — Zöllner scheffe zu Mar-
burg.
Haselbach s. Hasselbach.
Haselstein onö. Hünfeld (Haselstein,
-sten). y.H.: Gerlachritter 1233— 1235,
37. 51. 52. Reinhard deutscho.-bruder
zu Marburg 1235—1262, 51. 52. 56. 121.
168. 184.
Hasselbach Niederhessen osö. Lichtenau
(Haselbach) 294.
Hassenhausen s. Marburg (Hozzinhusin,
-sen) 321.
Hassia s. Hessen.
Hasungen, Burg-, Niederhessen ö. Wolf-
hagen, Benedict. - mönchskloster (Ha-
sungen) 306. 307. — abt: Werner.
Hatdorp s. Hattorf.
Hattenbach sw. Hersfeld. Ludwig y. —
ritter 1235, 51. 52.
Hattendorf nnö. Alsfeld (Hattindorf).
Heinrich v. — 1267, 237.
Hattenrod ö. Giessen (Hattin-, Attenrode,
Hattenrodde) . y.H.: Adelheid 1284,
430. Elisabeth yermählte y. Giessen.
Siegfried söhn des ritters Werner 1276
—1284, 321. 330. 430. Werner mönch
zu Amsburg 1277, 330.
Hattorf Idr. Hildesheim w. Herzberg (Hat-
Hess. Urkundenbnob. L
dorfz, -dorp). Eckbert y. — ritter 1299,
644. 645.
Hatzfeld a. d. Eder wsw. Battenberg (Ha-
pesuelt, Hauesfelt). y. H. : Hertha yer-
mählte y. Schweinsberg. Eckard ritter
1 236— 1240, 56. 67.
Hauesfelt s. Hatzfeld.
Hauichenheym s. Hochelheim.
Hausen wüstung yor Wetzlar (Husen).
mühle 94. 238. 382. 476. — müller:
Guntram u. gattin Ida.
Hausen wo! wüstung bei Weissensoe oder
Heldrungen (Husen) 248. 275. 289. 301.
372. 377. 396. 447. 563. 571. 580. 581.
— y. H.: Jutta 1293—1294, 571. 580.
581. Ludwig 1293, 563.
Hazzeka (Hatzega) bürgerin zu Alsfeld
1280,385.
Hazzeken (Ha-czhe,-chiche, -zcega,-zcege,
-eiche, -zehen, -zze^^e, -zzega, -cze-
chen). Friedrich (gatte der H.) acheffe
zu Alsfeld 1272—1283, 277. 293. 295.
335. 346. 351. 355. 357. 373. 374. 385.
394. 414.
He. y. Reifenberg.
Hebel Niederhessen nnw. Homberg (He-
uel-, Hebeide). Heinrich v. — btirger-
meister u. scheffe zu Homberg 1277—
1294, 342. 577.
Hebererus s. Eberher.
Hebron in Palaestina (Ebronensis). bischof:
Gaufried.
HechearduB s. Eckard.
Heckenhausen wüstung Niederhessen bei
Borken iHeckenhusen). mühle 457.
Hedenricus s. Heidenrich.
Hedwig (Hade-, Hede-, Hedwigis, Hede-
wighis, -guihis, Heydewigis, Heidegui-
gis, -wigis) (1232), 28 IL — y. Ams-
burg. — y. Bauerbach. — zu Besse
1292, 548. — Blendebera. — y. Borken.
— hörige zu Burkendorf 1279, 362. —
hörige zu Kirchhain 1262 — 1264, 187.
207. — hörige zu Cölbe 1271, 264. —
y. Felsberg. — y. Volpertshausen. —
y. Fronhausen. — Halber. — y. Linden.
— y. Linne. — begine, hörige zu Merz-
hausen 1261 — 1264, 179. 205. — y.
Momshausen begine. — MUnzer zu
Wetzlar. — y. Naubom. — y. Nordeck.
— Prasse zu Merzhausen. — y. Raden-
bansen begine; hörige zu Kirchhain. —
y. Reichenbach. — y. Sangerhausen. —
V. Seebach. — Strebekotz. — y. Uslar.
y. Warmansbausen. — y. Wehrda. —
gattin Luprands bürgers zu Wetzlar,
dann Eckards scheffen das. 1266— 1 297,
227. 238. 263. 284. 368. 410. 471. 474.
622. — gräfin y. Ziegenhain.
Heenret s. Hohenrieth.
Hegenehee s. Haina.
Hegere. Hermann bürger zu Wetzlar 1282,
399.
34
530
Hegeren — Heinridi.
Hegeren s. Ebiiger.
Heideguigis b. Hedwig.
Heideinann v. Hain ritter.
Heidenrich (Heiden-, Heden-, Hedin-,
Heyden-, Heinden-, Heydericus, Heyn-
denrich) pfanrer zu Rirchhain 1260 —
1266, 168. 226. — v. Daliieim ritter. —
V. Dernbach ; canon. zu Wetzlar. — v.
Dorheim. — v. Elkerhausen ritter. —
Velknere v. Greussen ritter. — diener
Herberts bürger zu Feiaberg 1293, 568.
— - pchultheiss zu Felsberg 1286—1291,
458. 514. 528. — custos der Franciskaner
in Hessen 1289, 505. — v. Giessen. -—
V. Gönnern scheffe zu Biedenkopf. —
V. Greussen ritter. — Johanniterbruder
1251, 104. — graf V. Lauterberg. —
Mttnzer scheffe zu Weissensee. — v.
Scharzfeld canon. zu Halberstadt.
Heydenrici. Heinrich söhn Konrads bür-
ger zu Cassel 1293, 562. Vgl. Conradi.
Heienbach s. Heimbach.
Heigere s. Haiger.
Heilemannns Gerberti scheffe zu Wetzlar.
Heiligenstadt ssö. Göttingen (Heligensta-
densis). canon. : Johann söhn Elbicho's
zu Fritzlar.
Heiligen tal s. Helletal.
Heilingen osö. Mühlhausen (Heilinghen)
14.
Heyliwarc, Hellewargus zu Weilburg. H.
1264, 202. Hartmann, Heinrich, MargSr
rethe, Mechthild 1254, 128.
Heilwig (Helewigis) v. MUnzenberg.
Heimau, jetzt Löhnberg, a. d. Lahn n.
Weilburg (Heymoy) . Kucher bäcker v.
— 1254, 128.
Heimbach zwischen Landau u. Speyer bei
LuBtadt (Heim-, Heienbach) 138. —
Eonrad v. — Johannitermeister in
Deutschland 1232, 27.
Heimbach wnw. Ziegenhain (Hein-, Heim-
bach). y. H. : Bruno ritter u. Ziegen-
hainischer truchsess 1262, 187. 188. 189.
Hermann, auch Hartmann scheffe zu
Rauao.henberg 1280, 379.
Heimboldshausen a. d. Werra ö. Hersfeld
(Hemboldishusen) . Heinrich v. — 1226,
15.
Heimbftrge. Heinrich zu Anzefahr 1259,
160.
Heimerad (Heyme-, Herne-, Heym-, Eme-
radus) canon. u. cantor zu Fritzlar 1285
—1295, 451. 497. 510. 521. 523. 531. 533.
538. 540. 545. 549. 552. 557. 591.
Heimersdorf wüstung Oberhessen nö.
Kirchhain bei Langenstein (Heimers-
dorf, Hemersdorph, Hemmersdorfj 274.
— Heinrich v. — viceschultheiss zu
Amöneburg 1277—1283, 331. 404. 421.
428.
Helmertshausen w. Alsfeld (Heimefshu-
sen, -hnsin, Heymershusen) 278. 414.
482.
Heinbach s. Heimbach.
Heindenricus s. Heidenrich.
He^e 8. Haina.
Heinemann (Heyneman, Hejnue-, Heile-.
HeinemannuB) Frenkwini zu Herfoon.
— Gerberti scheffe zu Wetzlar. — t
Münzenberg bürger zu Wetzlar.
Heino (Hei-, Heyno) v. Hennstedt ritt«
— Reye deutscho.-bruder zu Marbo^.
— V. Rothenburg ritter.
Heinrich (Heinricus, Henric, Hen-, Hejt-
ricus, Henrich, vgl. Heidenrich, Heiou
Heinzemann, Henzo) (1214—1220,4.-
f 1294, 587. — erster gatte der v. Giflb
f 1288, 497. — bäcker 1290 i'1293?..ölh
— truchsess (1214-1220), 4. — hruAr.
(1214—1220), 4. — deutsche. -bnide:
1282, 406. — geistlicher (1232j, 28XX
— ritter (1232), 28 XXII. — v. Atchrs
deutscho.-bruder zu Marbni^. — v. Ai
lendorf. — v. Allerstedt. — v. AlsfelJ
krämer. — zu Alsfeld, früher zi
Schweinsberg 1278, 355. — kämioercr
zu Alsfeld 1272, 278. — deutacho.-coui-
thur zu Altenburg 1225, 14; 12S0. :iTi
— zu Amöneburg 1265, 209. 1265, 213.-
V. Amöneburg Schuhmacher, deutscbo-
bnider zu Marburg. — v. Andenufl
prior zu Altenberg. — Anselmi scheffe
zu Gelnhausen. — bauer zu Antref r*^"
240. — zu Anzefahr 1259, 160. — bni?
graf V. Aremberg. — Bacchus. — ^\
ßartenhausen. ~ Franciskaner, bischo;
V. Basel 1282, 403. — v. BattenfeW
scheffe zu Marburg. — v. Bauerbaeh
deutscho.-prior zu Marburg. — ?raf ^
Beichlingen. — v. Bendeleben ritier.-
V. Bentref. — v. Berghausen canon. zu
Wetzlar. — grebe zuBesse 1285—12«
452. 540. — scheffe zu Biedenkopf r2T5
315. — v.Bielen. — deutsche -comthur
zu Biesen 1231, 21. — v. BischofshauseD
ritter. — v. Blankenhayn. — v. BoUn-
den propst v. st. Stephan zu Mainz- -
Bonecker ritter. — herzog v. Brabanf
— herzog v. Braunschweig. — v. Brei-
denlo scheffe zu Felsberg. — abt t
Breitenau 1277, 341. — v. Breiten bacli
— Buman einwohner zu Aslar. — C»-
helhard zu Amöneburg. — Kalb ritter.
— V. Kalsmunt canon. zu Wetzl«r;
pfarrer zu Oberwetz. — v. Cannewurf.
— erzpriester zu Cannewurf 1 29S, ß3''.
— V. Katzenfurth scheffe zu Wetzlar.
— Katzmann scheffe zu Fritzlar. — \-
Kerstengerode decan zu Fritzlar. — ^'
pura bürger zu Worms. — graf v. Kireb-
berg. — schultheiss zuKirchhain •{■ 1261
184. 207. — V. Kirtorf. — Cisa zu Anze-
fahr. — V. Cythercusin scheffe zu B«n-
schenberg. — v. Cleeberg. — ClinkbÄni i
Heinriob.
531
bürger zu Fränkenberg. — Kobold. —
V. Cölleda litter. — erzbischof v. Cöln
1234, 39. — V. Körner. — Kois metzger
zu Herbörn. — Conrad! scheffe zu Cas-
sel. — V. Kranichsteiu canon. zu Schif-
fenberg. — V. Krauthausen bürger zu
Felsberg. — v. Croppach. — Crumfoiz
scheffe zu Fritzlar. — Kule deutsch o.-
bruder u. vicecomthur zu Marburg. —
K&uegizsten zu Ruhlkirchen. — Fran-
ciskaner, bischof v. Kurland 1255, 132.
— Kur man scheffe zu Rauschenberg. —
V. Dagobertshausen. — v. Dalheim ritter.
— V. Damshausen. — v. Tannroda ritter.
— V. Tennstedt. — v. Terbanshain rit-
ter. — V. Dembach deutscho. -bruder zu
Marburg. — v. Dersch ritter.— IV. deut-
scher kaiser 69. 70. — ^VI. deutscher kai-
ser 1190, 649. — (VII.) deutscher könig
1231—1233, 20, 23. 37. 150.200.340.—
höriger zu Thalheim (1230—1231), 19.
— IV. landgraf v. Thüringen. — söhn
Albrechts landgraf v. Thüringen. -— v.
Dimarrode ritter. — Ditter deutscho. -
priester zu Marburg. — söhn Riperts v.
Treysa scheffe das. — v.Driedori scheffe
zu Wetzlar. — bischof v. Trient 1286 —
1289, 460. 501. — erzbischof v. Trier
1282, 403. — Trinepos zu Amöneburg.
— V. Trugelnrode. — v. Duisburg
deutscho. -priester zu Marburg. — mar-
schall V. Ebersburg. — an der Ecken
bürger zu Gelnhausen. — bischof v.
Eichstädt 1254, 126. — v. Eisenberg. —
Engel scheffe zu Marburg. — v. Englis.
— pfarrer zu Englis 1291, 533. — vogt
V. Erksdorf. — gewesener bischof v.
Ermland 1254, 127. — v. Eudorf ritter
zu Alsfeld — Faber deutscho.-bruder
zu Marburg. — v. Vacha. — kSmmerer
V. Fahner. — v. Valanga Johanniter. —
V. Felsberg scheffe zu Fritzlar. — Vin-
gerhut schultheiss zu Fritzlar. — Finke
ritter. — Vishman. — Flascmunt
deutscho.-bruder zu Marburg. — Fleisch
V. Gleiberg ritter. — Fliko v. Allna zu
Ebsdorf. — v. Flörsheim. — v. Völkers-
hausen ritter. — Vogel v. Gossfelden.
— deutscho. -comthur zu Frankfurt 1225
—1231, 14. 21. — Vredeburgis scheffe
zu Gudensberg. — Fridach. — Friling
scheffe zu Frankenberg. — kämmerer,
canon. zu Fritzlar 1243, 72. — cantor
zu Fritzlar 1220, 9. 1243, 72. — decan
u. vicepropst zu Fritzlar 1243, 72. —
vicar zu Fritzlar 1290—1292, 506. 549.
— priester zu Fritzlar 1277,333. —
priester u. Schreiber zu Fritzlar 1285,
439. 451. — scholast. zu Fritzlar 1220,
9. — V. Frömmstedt ritter. — v.
Fronhausen scheffe zu Marburg. —
abt zu Fulda 1257, 141. 142. — truch-
sess zu Fulda 1233, 37. — marschall
zu Fulda 1267, 230. — v. Geismar
deutscho. -priester zu Märburg. — v.
Gelnhausen ritter. — v. Gemünden
scheffe zu Rauschenberg. — v. Gers-
hausen; pfarrer zu Bromskirchen. —
Gerstenseffil. — Gige zu Fritzlar. —
graf V. Gleichenstein. — v. Gleissberg
vogt. — V. Gossfelden. — pfarrer zu
Gossfelden + 1284, 434. — v. Gottern
prior der August. -Erem. zu Erfurt.
— Goz scheffe zu Frankenberg. — am
Graben zu Marburg. — v. Groussen
ritter. — (deutscho.-bruder zu Grief-
stedt) 1248, 85, — V. Grüningen ritter.
— Gude zu Rauschenberg. — Gulechin.
— Hachen ritter. — v. Hain. — v.
Haina. — kellermeister, mönch zu
Haina 1273, 297. — Steinmetz, mÖnch
zu Haina 1273, 297. — Haka ritter. —
V. Hattendorf. — v. Hebel bürger-
meister zu Homberg. — Heyliwarc zu
Weiiburg. — v. HeimboldshauSen. —
heimburge zu Anzefahr 1259, 160. —
V. Heimersdorf viceschultheiss zu Amö-
neburg. — V. Heldrungen, — v. Heim-
brechtsdorf. — Henzeler scheffe zu
Amöneburg. — gewesener pfarrer zu
Herborn u. deutsch o.-priester zu Mar-
burg 1269—1295, 247. 468. 601. «04. —
V. Herbsleben August. -prior zu Gotha.
— bauer zu Hermannshain 1286, 466.
— abt zu Hersfeld 1293, 570. 571. —
bur^graf zu Hersfeld 1226, 15. — Hert-
wigi scheffe zu Frankenberg. — v.
Herzhausen höriger der kirche zu Glei-
chen. — V. Heskem scheffe zu Amöne-
burg. — Hesse. — landgraf v. Hessen.
— marschall (des landgrafen v. Hessen)
1285, 445; wol v. Romrod, s. d. —
Schreiber des landgrafen y. Hessen
1272—1280, 269. 273, 306. 329. 381. —
V. Hesserode. — v. Heuchelheiiü. —
Hildegardis scheffe zu Grünberg. — v.
Hochheitn deutscho. - landcomüiur in
Thüringen u. comthur zu Halle. — v.
Hohentels gen. v. Reipoltskirchen. —
V. Hohenlohe deutsch- u. hochmoister.
— graf V. Hohnstein. — v. Holding-
hausen ritter. — Holtmunt bürger zu
Worms. — V. Holzhausen scheffe zu
Rauschenberg. — v. Holzheim scheffe
zu Fritzlar. — v. Holzheim zu Wetzlar.
— Hoizschuher zu Wetzlar. — v. Hom-
berg ritter. — V. Homberg kaplan. —
pfarrer zu Homberg u. Ofleiden (vor
1235—1240), 49. 68. 69. 70. — v. Hopf-
garten. — Hornunc bürger zu Hom-
berg. — Hotzo ritter. — Houeman (zu
Wetzlar). — Hubslagere bürger zu Her-
börn. — Imhof scheffe zu Marburg. —
propst zu Immichenhain 1*283, 413. —
Johannitermeister in Deutschland, Böh-
men, Oesterreich u. Polen 1256, 138.
34*
532
Heinrich.
— V. Isserstedt. — v. Laer ritter. —
Landgraf. — v. Laabach höriger. —
Lens ritter. — v. Lieblos bttrger zu
Geluhausen. — v. Lilienberg ritter. —
V. Linden edelkn. — bischof v. Lin-
köping 1283, 409. — Linvngen ritter.
— erzbiflchof V. Lyon 1297, 620. — v.
Löbstedt. — y. Löwenstein deutecho.-
bruder zu Marburg. — v. Löwenstein
gen. V. Sciiweinsberg. — v. Lohra rit-
ter. — V. Londorf höriger. — pfarrer
zu Lotheim 1261, 174. — Lützelkolbe
ritter. — y. Mainz deutscbo.-bruder.
— erzbischof y. Mainz 1287, 479. —
Mancho zu Marburg. — zu Marburg
1236, 56. — deutscho.-küchenmeister
zu Marburg 1287, 483. — deutscho.-
griester zu Marburg s. yorher unter
[erborn. — biBchof y. Marienwerder
1286, 460. — Marstein. — Megedeuelt
(zu Fritzlar). — Meise y. Greussen
ritter. — Mergardis zu Fritzlar. —
deutscho. -comthur zu Mergentheim
1225, 14. - bischof V. Merseburg 1287,
472. — priester zu Merseburg 1255,
130. — höriger zu Merzhausen 1261 —
1264, 179, 205. — y. Metze. — y. Mölln
ritter. — y. Mölsheim. — Monin bürger
zu Fritzlar. — Monin yicar zu Fritzlar.
— prope Montem scheffe zu Homberg.
— y. Morsbach ritter. — y. Morsberg
ritter. — y. Mttnchhausen bürgermei-
ster zu Frankenberg. — y. MUnchhau-
sen scheffe zu Wetzlar. — Münzer zu
Fritzlar. — scheffe zu Herbom. — y.
Munzenbach höriger. — graf y. Nassau.
— höriger zu Neuenhain 1278, 295. —
hörif-rer zu Neuhof (1230—1231), 19. —
y. Neukastei canon. y. st. Germanus
zu Speyer. — höriger zu Niederwald
1265, 213. — y. Nordhausen Johanniter.
— y. Nothfelden bürger zu Hofgeismar.
— y. Nürnberg deutscho. -bruder. —
y. Überrod ritter. — pfarrer zu Oberrod
1272—1278, 278. 346. 352. — v. Offen-
bach scheffe zu Herbom. — y. Ofleiden
rittcT. — pfarrer zu Ofleiden s. yorher
unter Homberg. — y. Ortenberg ritter.
— y. Osterhausen ritter. — thesaurar
y. St. Peter zu Paderborn 1295, 600.
— Papst scheffe zu Fritzlar. — Peffer-
sach ritter (zu Alsfeld). — y. Pfingsten
Bchultheiss zu Münzenberg ritter. —
Prasse zu Merzhausen. — de Prato. —
Prume official des propstes y. st. Ste-
phan zu Mainz. — Puerorum. — Redel
nöriger. — bischof y. Regensburg 1286,
460. — deutscho. -comthur zu Reichen-
bach 1225, 14. — Reime ritter. — y.
Reipoltskirchen. — y. Rengshausen.
— y. Retterode. — Richeri bürger zu
Worms. — Richolfi canon. zu Wetzlar.
— y. Rieth zu Weissensee. — y. Ritte
scheffe zu Fritzlar. — y. Eödenen. -
y. Rollshausen ritter. — y. ßommer-
hausen ritter. — y. Romrod ; Hessiscktr
marschall. — Rösche. — v. ßosplir
ritter. — y. Rossbach ritter. — y
Rossla. — Rote Jnratus zu Beltetv
hausen. — Rote ntter, burgnuLOD luf
Kalsmunt. — y. Roth. — v. Roihet-
burg ritter. — y. Saarbrück bischof \
Worms. — y. Saasen scheffe zu Gräs-
berg. — Sabe. — y. Salzungen. -
bischof y. Samland 1265, 211. -t
Sangerhausen. — Sceytben bauer r^
Vockenrode. — Schade zu BelteR«hiL-
sen. — Schalün. — y. Scheid. - \
Schellnhausen. — y. Scheuern. - \
Schirue deutscho.-bruder.— Schleilh«
— y. Schlitz. — y. Schmaleichen schd-
zu Rauschenberg. — Schrenke zuWrt
heim. — Schurweder bürger zu Wetz
lar. — Schwarz scheffe zu Franke«-
berg. — graf y. Schwarzburg. - \
Seellieim bürger zu Amönebur}; -
pfarrer zu Seelheim 1233, 37. — .%-
win deutscho. -bruder zu Reichenhsii
— Sinnige scheffe zu Herbom. - Sl-
der scheffe zu Frankenberg. — v. Sc-
mem ritter, burgmann zu WeisseDStr
— graf y. Solms. — y. Spangenbtr.
scheffe zu Fritzlar. — Specht ritter. -
Spedel. — canon. y. st. Trinitjtf i:
Speyer 12:i2, 27. — Spule v. Grosses
linden. — y. Stahleck domcanon. u
Mainz. — Stappe. — y. Stedtfeld. -
Steingoze gerber zu Fritzlar. — Steji-
zu Ebsdorf. — graf y. Stolberg. -
Store bürger zu Fritzlar. -- Stores
Schwarzenborn höriger. — v. 8a£
bürger zu Hersfeld. — üebelwunur
Fritzlar. — y. Uffhausen. — Vmmesici
ritter. — y. ürf. — y. ütU^rshsusr-.
— y. Waidenburg. — Waldscbmi
bürger zu Wetzlar. — y. WebemW;
decan y. st. Seyerus zu Erfurt. -
pfarrer zu Wehrda 1284, 431. - T^ct
y. Weida. — y. Weidenhausen. — K-^
riger zu Weiderichshausen Till, i'>i
— decan zu Weilburg 1254, 12v -
Weiss ; zu Amöneburg ; bürger zu iic!--
hausen. — y. Weissensee scbreibtr -
y. Weitershausen ritter. — custos r.
Wetzlar 1288, 491. — maxister, vo^t
zu Wetzlar 1297, 621. — Wienzo. -
pfarrer zu Wieseck 1265, 215. - '
Wildenburg. — y. WillershÄUsen -
WiseguckeT scheffe zu GudensbVrjr. -
y. Witzenhausen. — y. Wulften-^
höriger der kirche zu Gleichen. - ^
Wölkau. — V. Wörsdorf. - ;v. Wut
dersleben. — Wurstebendel scheffe v-
Marburg. — graf v. Ziegenhain ; gen ^
Reichenbach deutscho.-bruder; gen^
Reichenbach u. v. Wegebach deutsch
0.-
Heinzemann — Herborn.
533
bruder. — Ziegenhainischer Schreiber
1275— 12S0, 310. 311. 379. — Zöllner
bürgermeister zu Homberg. — Zöllner
scheffe zu Marburg. — Zweifleisch.
Heinzemann (Hence-, Henze-, Heinze-
mannus) Wiseguckel scheffe zu Gudens-
berg.
Heistincheim s. Heskem.
Helbe nebenfl. der Unstrut 236. 494.
Helburgis hörige zu Burkendorf 1 279, 362.
Heldeberc. Hermann v. — 1281, 394.
Heldrungen so. Frankenhausen (Heide-,
Heldrungen), v. H. : . . brüder 1280,
372. Friedrich 1298, 641. Hartmann
1225, 13. Hartmann deutscho. -bruder
1251, 104 (identisch mit Hartmann
deutscho.-hochmeister, s. d.). Heinrich
1225-^1280, 13. 133. 384. Hoyer (Jo-
hanniter zu Weissensee) 1272, 275.
Helewicus s. Helwig.
Helewigis s. Heilwig.
Helfenberg wüste bürg Niederhessen ö.
Wolfhagen (Helfinberg, -fenberc, -fen-
berg, -phenberg, -phenberc, -femberch,
-femberg). v. H. : Eckard ritter 1285 —
1295, 443. 541. 602. 603. Friedrich
1285, 443. Johann scheffe zu Franken-
berg 1291—1295, 520. 554. 602. Rudolf
ritter 1264—1281, 205 208. 394.
Helfenstein ruine nnw. Ulm bei Geislingen
(Elphenstein). Eberhard graf v. —
1221, 11.
Helfericheshaghain s. Helpershain.
Helfrich (Helf-, Helfericus) 1221, 12. —
V. Eisenberg. — v. Lautersheim ritter.
— V. Röhrenfurth. — v. Rüdigheim
ritter.
Heligenstadensis s. Heiligenstadt.
Helinbrechtestorf s. Helmbrechtsdorf.
Heiingen mahle bei Weissensee (Heilin-
gen?) 104.
Helisabeth s. Elisabeth.
Hellenburg. Ditmar zu Fritzlar 1285, 452.
Helletal wol wüstung nw. Fritzlar, wo
die Hellenwarte u. der berg ,auf dem
Hollen' (Helle-, Heiligental, Helledal).
Wiegand v. — vicar zu Fritzlar 1277—
1290, 341. 439. 451. 457. 459. 497. 506.
HellewarguB s. Heyliwarc.
Hellewich s. Helwig.
Helmbrechtsdorf wol wüstung kreis Weis-
sensee oder kreis Eckartsberga (Holein-
brechtisdorf, Helinbrechtestorf. v. H. :
Berthold, Friedrich, Sophie 1293, 559.
Heinrich 1293, 559. 570.
Helmshausen Niederhessen wsw. Melsun-
gen (Helmungeshusen) 15.
Helmudehusin s. Elmshausen.
Heimung v. Eaufungen.
Helmungeshusen s. Helmshausen.
Helpershain Oberhessen s. Romrod (Hel-
fericheshaghain) 224.
Helphenberg s. Helfenberg.
Heltwineshusen s. Eltmaunshausen.
Helwig (Helwicus, Hellewich, Hele-, Hel-
lewicus) V. Crumbach. — propst des
hospitals vor Fritzlar 1285, 451. —
V. Goldbach Thüringischer marschall ;
deutscho -landcomthur in Thüringen. —
Goltscredere schöffe zu Amöneburg. —
pfarrer zu Isserstedt 1282, 406. — Mün-
zer zu Treysa. — bürger zu Oppenheim
1239, 61. — V. Rustenberg canon. zu
Fritzlar. — Schicke. — pfarrer zu
Schlierbach 1245, 78. — v. Seelheim
Schöffe zu Amöneburg.
Hemboldishusen s. Heimboldshausen.
Hemeleibin s. Hemmleben.
Hemeradus s. Heimerad.
Hemersdorph s. Heimersdorf.
Hemmleben kreis Eckartsberga s. Hel-
drungen (Hemeleibin, -loibin, -leybin).
v.H. : Friedrich ritter 1288—1291, 496.
502. 536. Ludwig ritter 1282, 400.
Henceleri s. Henzeler.
Hencemannus s. Heinzemann.
Henneberg ruine s. Meiningen (Hennen-
berg, -berch). Hermann graf v. — 1264
—1265, 200. 211.
Henning (Heningus) v. Winningen vogt
zu Sangerhausen.
Henricus s. Heinrich.
Henzeler (Henceleri, -celere, -celen, -cela,
-zeleri). Heinrich seheffe zu Amöneburg
1261—1267, 177. 192. 193. 209. 2l3.
225. 229.
Henzo Engel scheffe zu Marburg.
Henzemannus s. Heinzemann.
Heppenheim Rheinhessen ö. Alzey oder
H. WSW. Worms 555.
Her. vogt v. Siebleben.
Herbach s. Hörbach.
Herbenhusin s. Erbenhausen.
Herberen s. Herborn.
Herbersleiben s. Herbsleben.
Herbert (Here-, Herbertus) zu Felsberg
1293, 568. — V. Wichdorf.
Herboldshausen wüstung Niederhessen
bei Borken (Herboldehusen) 458. 534.
565. 605. — schultheiss : Fenns.
Herbord (Herbordus, -tus) pfarrvicar zu
Bottendorf 1294, 584. — v. Gerlachs-
heim ritter. — v. Linden burgmann zu
Alsfeld. — V. Mardorf zu Alsfeld. —
Suze ritter zu Oppenheim. — v. Wehrda.
— V. Wetter.
Herbom nnw. Wetzlar (Herberen, -uere,
-bem, -berin, -ueberen, -beryn) 247.
264. 268. 281. 387. 477. — Konrad v.
— deutscho. -priester zu Marburg 1280
—1292, 382. 387. 483. 535 544. —bür-
ger u. scheffen: 601. y. Burg. Kois.
Treiffere. v. Dune. Tuzel. Eyberacht.
Emudis. Engelze. Frenkwin. Frenkwini.
V. Gehufthe. Harmod. Hubslagere. Hur-
te. Isfried. Lomman. v. Michelbach. Mün-
534
Herbrachtflbftusen — Hennannshain.
zer. V. Munzenbach. v. Offenbach. Pelle.
Batgebe. Siegfried kaufiauuxn. Sinnige.
— bürgermeister : Ernst. — kaufhaus
607 . — Tilmann keller, deutBcho.-bruder
zu Marburg. — kirche u. patronatsrecht
20. 23. 124. 150. 322. 340. 475. 477. 601.
617. — pfarrer: Egon. Heinrich. Otto. —
Btadtsiegel 247. 264. 268. 2h]. 6()1. 617.
Herbrach tshausen wüstung wsw. Aisfeld
bei Heimertshausen (Herebratheshu-
Ben) < 63.
Herbsleben a d.Unstrat nnö. Gotha (Her-
uersleiue, -bers-, uersleiben, -uersley-
bin) 14. — V. H. : Heinrich August-
prior zu Gotha 1293, 567. Johann 1234.
45. Jutta vermählte v. Spangenberg.
Hercenrode s. Hesserode.
Herdegen (Herdenus, -deinus, -degen,
-dennus, -danus, -deynus) Zimmermann
1279, 362. — V. Behringen ritter. —
priester (zu Fritzlar) 1275, 317. — v.
Gemünden. — v. Ruhlkirchen ritter.
Hereber tuB b. Herbert.
Herebratheshusen s. Herbrachtshausen.
Herewicus s. Herwig.
Herinand v. Sonenbach deutscho.-bruder
zu Marburg.
Herlishem s. Hömsheim.
Hermann (Hermannus, -man, Hirman)
vogt 1274, 298. — vogt v. Almarsdorf.
— söhn der Aila u. gattin Gisela bUrger
zu Amöneburg 1269, 249. — glöckner
zu Anzefahr 1259, 160. — Johanniter-
comthur zu Anzefahr 1259, 160. —
pfarrer zu Anzefahr 1259, 160. — mark-
fraf V. Baden. — Banso. — v. Barten-
ausen. — Baschard zu Frankenberg. —
y. Besse canon. zu Fritzlar. — scheffe
zu Biedenkopf 1275, 315. — v. Bischofs-
hausen ritter. — v. Bodenstein deutsch-
o.-bruder. — V. Brandenfels. — bauer
zu Burkendorf 1283—1286, 413. 420.
466. — höriger zu Burkendorf 1279, 362.
— Kalb ritter. — Kalb v. Weitershau-
sen ritter. — v. Cappel deutscho.-bruder
zu Marburg u. amtmann des landgrafen
V. Hessen. — v. Kembach. — Halber
V. Cleeberg ritter u. burgmann auf Kals-
munt. — Knvt ritter. — Conrad! scheffe
zu Cassel. — Cuzhan. — deutscho.-
hochmeister 1221—1225, 11. 14. 77. —
I. u. II. landgrafen v. Thüringen. —
Diehtere v. Beltershausen. — v. Dill
ritter. — v. Tonin scheffe zu Cassel. —
marschall v. Eckartsberga. — v. Eh-
renberg dompförtner zu Strassburg. —
V. Eichen. — v. Eiben ; canon. zu Fritz-
lar. — V. Eltmannshausen bürger zu
Eschwege. — Faber deutscho.-Drnder
zu Marburg. — v. Falkenberg. — v.
Felsberg. — vicar zu Fritzlar 1275, 309.
— V. Furra. — v. Gehufthe scheffe zu
Herborn. — schultheiss zu Gelnhausen
(1259—1267), 159. 200. gattin: Jita.
■— V. Genselache. — v. Gleichen dom>
non. zu Mainz. — Grodelibi fichef«ii
Fritzlar. — v. Gudenburg. — v Hiä-
born höriger. — abt zu Haina ITiZn:
— Halber v. Cleeberg ritter, burgHaa
auf Kalsmunt. — v. Hardenberg c&di:
zu Fritzlar. — Hegere bürger zu W^it
lar. — y. Heimbach scheffe znKauscb»
berg. — V. Heldeberc. — gnif v. Ho-
net^ßrg. — bauer zu Hermannshainl^H
466. burggraf zu Hersfeld im. W
— v. Hersilderode ritter. — v. fleueliel-
heim. — v. Hömsheim scheffe znH^-
berg a. d.O. — v. Holzheim.— v. Low«-
stein. — V. Löwenstein gen. v. Bomp'-
— V. Lotheim. — bürger zu Mari>L*:
1287, 469. — deutscho. -priester zu Mi'-
burg 1254—1284, 121. 149. 285.43^-
pfarrer u. Vorsteher des Francisca&Lt^
pitalszuMarburg 1232—1233, 27.3: -
V. Mardorf ritter, — Matz. — Meixi-
bug ; burgmann zu Felsberg. — pfvr
zu Metze 1291 , 523. — v. Mihla. -
Milchling cantor zu Wetzlar. — Mo:>
bürger zu Fritzlar. — v. Mühlheim i:
ger zu Wetzlar. — v. Münchhai>-.
bUrger zu Wetzlar. Münzer ecbts
zu Amöneburg. — Münzer schefft i
Wetzlar. — v. Munzenbach zu HtTb*r.
— Nenzeman. — höriger zu Niedeni
1287, 4<>9. — V. Niederwetter. - UP
deutschmeister. — Piscatorum zu Mi
bürg. — V. Ramersdorf deutscho.-pi^
ster zu Marburg. — v . Rustenbeig ri:
ter. - Ratgebe v. Munzenbach bni^':
zu Herbom. — v. Reddighausen. -
Rengshausen. — v. Rickele deutsebi
comthur zu Marburg. — v. Romrod-
V. RudolBtadt. — v. Rückershis««:
ritter. — pfarrer zu Ruhlkirchen 12"
258. — gewesener bischof v. Samlss
1283, 415. — truchsess v. Schlotiieia-
Selig scheffe zu Wetzlar. — Sigewin -
V. Steindorf. — Store v. Schwaraenb»'
höriger. — v. Spangenberg. — Sjh
— V. Steckelberg. — Stranx. — v, >t
nin^hausen domdecan zu Paderborn -
V. Uslar ritter. — v. Wallensteio ffr£
V. Wolfershausen ritter. — v. Weiiu
geistlicher. — Weiss scheffe zn Auk-
neburg. — Kalb v. Weitershaufen -
V. Wendehausen, —v. Niederwetter. -
diener Bemo's zu Wetzlar 12S8, 4iHi -
pfarrer zu Wetzlar 1262—1266, 19ü. t:'
— V. Wilnsdorf ritter; ritter, vogtr
Siegen. — Wiseguckel. — v. Witzlet'
ritter. — V. Wolfershausen ritter. -
Wolfrude. — Zahn scheffe zu M&rbuT>
— Zöllner scheffe zu Marburg.
Hermannshain wüstung nw. Alsfeld U
Vockenrode ( Hermaoshain , -nuuuiz-
han, -manneshainj 344. 464. 466. -
fiermstedt — Hezbolt.
535
bauern: Dormftn. Heinrich. Hermann.
Siegfried.
Hermstedtnnw. Jena (Hermestete) . Heino
V. — ritter 1280, 377.
Hemestos s. Ernst.
Herold v. MUnnerstadt deutsoho.-bmder
zu Marburg.
Herpipolis s. Wtirzburg.
Herrenschwenda nw. Weissensee (Her-
richeswenden) 405.
Herridcshusen s. Herzhausen.
Hersedehuse s. Hardehausen.
Hersfeld (Hersveldia, -feldia) 136. — Go-
zold y. — Mainzischer Schreiber u.
pfarrer zu Kindelbrück 1298, 637. —
übte: 43. 136. 612. 613. 616. 637.
Heinrich. Ludwig, y. Schaumbun?. —
bürger: y. Borscha. Kylian. Kraft
münzmeister. Faber. v. Suhl. — burg-
grafen: Heinrich. Hermann. — kam-
merer des abtes: Th. — hübe 641. —
schultheiss: Herwig. — Stadtsiegel 136.
Hersilderode (Hesserode w. Nordhau-
sen?). Hermann y. — ritter 1281, 397.
Herstraze weg bei OberflOrsheim 648.
Uerswindehusin s. Hardehausen.
Herteshusen s. Herzhausen.
Herting 1267, 230.
Hertrich (-ricus) bttrger ,zu Worms u.
gattin Gisela 1252, 114.
Hartwig j-wicus) decan zu Fulda 1233 —
1235, 37. 51. — V. Hörsel^au.
Hertwigi (Hertliwici) . Heinrich scheffe zu
Frankenberg 1291, 520.
Herueberen s. Herbom.
Heruere s. Herborn.
Heruersleiue s. Herbsleben.
Herwig (Herwicus, -wigus, Herewicus)
y. Borscha bürger zu Hersfeld. — y.
Kirchhain. — y. Connefeld. — höri-
ger zu Thalheim (1230—1231), 19. —
y. Ditmold. — schultheiss zu Hersfeld
1256, 136. — V. MöUrich höriger. —
y. Sandershausen edelkn.
Herzhausen a. d. Eder nnö. Frankenberg
bei Vöhl (Herrideshusen). y. H. : Kon-
rad u. Gerlach Hirz, Reimar 1261, 174.
Herzhausen wüstung Niederhessen bei
Jesberg (Herteshusen). Cunza u. Hein-
rich hörige der kirche zu Gleichen 1245,
78.
Hesele wüstung Oberhessen w. Kirchhain
zwischen Bauerbach u. Grossseelheim
(Heselehe). Bertradis, Ditmar, Elisa-
beth, Gerhard, Hildegund y. — 1290
(1293?), 516. — mUhle516.
Hesilrode s. Hesserode.
Heskem ssö. Marburg (Hestenchem, Hei-
stincheim, Hestinchem, Hestingkeim,
Heistenkem, Heistinchem) . y. H. : Ger-
trud geb. Hobeherr 1278, 347. Heinrich
scheffe zu Amöneburg 1260—1269, 162.
209. 225. 229. 249. Johann 1276--1279,
327. 347. 366. Ludwig scheffe zu Amö-
neburg 1266, 225. Werner 1251, 105.
Werner 1296, 614. Wiegand 1263, 192.
193.
Hesse (Hesse, Hessa) . Adelheid geb. Stre-
bekotz 1277—1279, 344. 363. Heinrich
1256, 139. Heinrich 1276—1279, 323.
363. Hugo 1276—1286, 323. 344. 363.
369. 466. Johann 1276—1279, 323. 363.
Petrissa 1279, 363.
Hessen (Hassia, -ya, Hessia) 495. —
Mainzischer amtmann in — : y. Nor-
deck. — custos der Franciskaner in — :
Heidenrich. — geldwährung 130. 510.
528. 540. 557. 576. — landgrafen : Adel-
heid geb. y. Braunschweig 1272, 273.
Heinrich 1258—1299, 153. 155. 166.214.
216— 21SL 221. 235. 257. 269. 271. 272.
273. 306. 307. 329. 380. 381. 383. 433.
434. 435. 445. 461. 477. 498. 519. 586.
588. 633. 634. 635. 646. Heinrich 1286,
461. Johann 1294, 586. Mechthild 1294
—1298, 586. 634. 635. Mechthild yer-
mählte gräfin y. Ziegenhain. Sophie s.
Brabant. — landgräfliche hofamter.
kapläne: Konrad. Meingoz. Walther.
truchsess: y. der Nuhne. marschälle:
Heinrich, y. der Nuhne. y. Romrod. y.
Rotenstein. Schreiber: Konrad. Hein-
rich.
Hesserode Niederhessen s. Felsberg (He-
sil-, Hesyl-, Hercenrode). y. H. : Kuno
scheffe zu Felsberg 1286, 458. Heinrich
1226, 15.
Hesso Stadtschreiber zu Strassburg 1237,
57.
Hestenchem s. Heskem.
Hettstedt nw. Rudolstadt bei Stadt-Ilm
(Hetstetej. pfarrer 248.
Hetzel y. Englis.
Hetzelshagen wüstung Niederhessen n.
Lichtenau (Hezzelshage, -hagen) 7. 9.
Heuchelheim w. Giessen (Huchel-, Hu-
chelnheim, Huchelem, Huchil-, Hukel-
heim, Huchel-, Huhgil-, Huhelhem,
Hüchelcheim, Huchilheym) 220. 430. —
y. H. : Adolf ritter, burgmann zu Gies-
sen 1262—1284, 186. 215. 312. 313. 321.
330. 353. 395. 430. Bernhelm 1278, 353.
Dietrich 1276, 321. Eberhard 1278, 353.
Heuchelheim n. Hadamar (Huchelinchem,
Huchelheym) 477. — Heinrich v. —
1285, 453.
Heuchclheim wüstung a. d. Ohm bei Amö-
neburg (Hychel-, Hukelhem, Huchel-
heim, Huchelenheym,Huchilheim). be-
nannte : Konrad bürger zu Amöneburg
u. Hermann 1287, 469. — mühle 222.
225. 226. 249. 326. 423.
Heueide s. Hebel.
Hezbolt. Berthold — y. Schönstedt burg-
mann zu Weissensee 1282, 405.
536
Hezicho — Hohenrieth.
Hezicbo grebe zu Seelheim 1290 (1293?),
516.
Hezzechin, Escekin, pfarrerzuMöllenbach
(Maulbach?) 1235, 49. 50.
Hezzelshage s. Hetzelshagen.
Hildebold glöckner, bürger zu Gelnhausen
1264, 200.
Hildebrand (-brant, -brandus; vgl. Ilde-
brandinus) pfarrer zu Oetmannshausen
1273, 294. —bürger zu Oppenheim 1239,
61.
Hildegard (Hil-, Hyldegardis) v. Gladen-
bacn. — Hobeherr. — Low.
Hildegardis. Heinrich scheffe zu Grün-
berg 1275—1279, 316. 344. 363.
Hildeger priester zu Fritzlar i 279, 364.
Hildegund (Hildegundis, -gunt, Hilte-,
HyldegundlB) v. Bechlingen* — gattin
des metzgers Ronrad, bUrgers zu Wetz-
lar 1285, 440. — hOrige zu Thalheim
(1230—1231), 19. — gattin des krämers
Eckelo zu Wetzlar 1283, 410. — hörige
zu Eisenhausen (Itzenhausen ?) 1296,
606. — V. Fronhausen bürgerin zu Mar-
burg. — hörige der kirche zu Gleichen
1245, 78. — V. Hesele. — Imhof zu Mar-
burg. — Matz. — V. Münchhausen bür-
gerin zu Wetzlar. — v. Naubom zu
Wetzlar. — Redel. — Selig zu Wetzlar.
— V. Steinau. — Striuclre zu Wetzlar.
— bürgerin zu Wetzlar 1285, 440.
Hildemar deutscho.-bruder (zu Flörsheim)
1253, 119.
Hildemud (-mvdis, -mf dis) wittwe zu Mar-
burg 1288, 492.
Hildeaheim (Ildesem, Hildenseem). bi-
schof : Konrad.
Hilla Buerchen zu Seelheim. — v. Lau-
bach hörige. — V. Mühlheim bürgerin zu
Wetzlar. — Rinka bürgerin zu Marburg.
Hiltegundis s. Hildegund.
Hiltwin V. Burkhardsfelden. — v. Elker-
hausen ritter. - zu Wetzlar 1288, 490.
Hilwartshausen a. d. Weser n. Münden,
August, -nonnenkloster (Hiltwordeshu-
sen). propst: L. \
H}i)pele. ETonrad zu Fritzlar 1288, 497.
Hircinhain s. Hirzenhain.
Hirman s. Hermann.
Hirswindehusen s. Hardehausen.
Hirtinghagen s. Hirzenhain.
Hirz. Gerlach— v. Herzhausen 1261, 174.
Hirzenhain Oberhessen osö. Nidda (Hir-
tinghagen, Hircinhain) . Werner v. —
1269—1272, 250. 274.
Hittisdorf s. Hutzdorf.
Hizzico höriger zu Niederwald 1265, 213.
Hobeherr (in, ex, de Curia, extra Curiam,
Houe-, Höbe-, Habeherre). Adelheid
vermählte v. Wolfskehlen. Adolf 1278,
347. Albradis geb. v. Nordeck 1270—
1297, 255. 331. 610. 626. Albradis ver-
mählte V. Hohenfels. Volpert ritter zu
Amöneburg 1248, 89. Volpert Francts-
kaner 1260, 168, Volpert ritter 1260-
1297, 168. 177 240. 241. 327. 366. 461
627. Volpert ritter 1260 — 1297, 168.331.
347. 461. 610. 626. 627. Volpert 12«*
461. Volpert v. derWenigenburg ritte
1296, 614. Friedrich ritter 1236, 56
Friedrich ritter, burgmann zu Marbmf
1272—1288, 270. 433. 461. 492, Gertrud
1263—1278, 192. 193. 2l3. 347. Gertrud
vermählte v. Heskem. Gumpert 1257-
1274, 145. 168. IbO. 192. 193. 194.213.
299.347. Gumpert 1278, 347. Hild^^ard
vermählte Low. Siegfried 1240— 12a
66. 71. 168. 192. 193. Siegfried 1-M»*»
16N. Widerold 1278, 347. Vgl. Imhof.
Hobetshedel. Gerhard 1290 (1293?, 51<>.
Hochelheim so. Wetzlar (Habeeben-, fl»-
bichin-, Habchinheim, Hauiefaenhejnoi
195. 279. 622.
Hochheim sw. Erfurt oder H. nnw. Goth»
(Hochheim, Hoycheim) . Heinrich v. -
deutsche. -landcomthur in Thüringen u.
comthur zu Halle 1290—1292, 508. 551.
Hodenekin, wald. Hohe Eiche bei Langen-
stein? 250.
Hoenhart s. Hohenhart.
Hoenio s. Hohenlohc.
Hoeustein s. Hohenstein.
Hörbuch ssw. Herbom (superior et ioft-
rior Herbach) 477.
Hörnsheim osö. Wetzlar (Herlishem.
-heim) . v. H. : Hartrad scheffe zu Wetz-
lar 1283 — 1293, 410. 560. HermanD
scheffe zu Homberg 1267, 229.
Hörseigau wsw. Gotha (Hursegowe..
Hertwigv. — 1225, 13.
Hofgarden s. Hopfgarten.
Hofgeismar s. Geismar.
Hohenberg s. Homberg.
Hohenfels ruine s. am Donnersberg (Ho-
henvels) 337. — v. H. : Agnes u, Til-
mann 1277, 337. Heinrich gen. v. Rei-
poltskirchen 1299, 642. Philipp 1280-^
1281, 376. 390. Vgl, v. Bolanden u. v.
Falkenstein.
Hohenfels wüste bürg Oberhessen ssö.
Biedenkopf bei Bucnenau (Hohinuels,
-vels, Honuels, Hohenvels, -uels). v.
H. : Albradis geb. Hobeherr 1278, 347.
Bruno 1281, 395. Kraft 1274. 299.
Eckard burggraf ritter 1264— 1 278, 207.
299. 347. Volpert 1274, 299.
Hohenhart hof Baden nö. Wiesloch (Hoen-
hart) . e.V. — domcanon. zu Speyer
1232, 27.
Hohenlohe ausgegangene Stammburg w.
Nürnberg bei Holach (Hohenloch, Honlo,
Hoenio, -loch, Hoinlo). v. H. : Andreas
deutscho.-bruder 1225, 14. Heinrich
deutsch- u. hochmeister 1234—1245, 45.
46. 61. 79.
Hohenrieth ruine bei Unterheinrieth bsÖ.
Hohenstaufen — Hoaeheim.
537
WeinsbeiK (Heenret) . Konrad u. Elisa-
beth v. — 1285, 442.
Hohenstaufen s. Stanfen.
Uohnstein rnine nnö. Nordhausen bei Neu-
stadt (Hohenstuyn, -stein, Hoenstein)
524. — grafenv. — : Dietrich 1281 —
1295, 396. 524. 594. Heinrich 1273—
1280, 289. 384. Heinrich 1291—1295,
524. 594.
Hoycheim s. Hochheim.
Hoyer (Hoigerus) v. Heldrungen (Johan-
niter zu Weissensee) .
Hoinberc s. Homberg.
Hoinlo s. Hohenlohe.
Holbach wnw. Nordhausen. Christian u.
Hartmann v. — ritter 1269, 248.
Holceim s. Holzheim.
Holdinghausen, Burg-, rgbz. Arnsberg
nnw. Siegen (Haldinchusin). Heinrich
V. —ritter 1275, 315.
Holeinbrechtisdorf s. Helmbrechtsdorf.
Holendre s. Holler.
Holephe s. Ulfa.
Holler rgbz. Wiesbaden s. Montabaur (Ho-
lendre) 340.
Holtmunt. Heinrich bürger zu Worms
1252, 114.
Holungen osö. Duderstadt (Haidunge,
-düngen). Berthold v. — 1299, 644. 645.
Holzhausen so. Marburg (Holzhusen,-hu-
sin, Holtzhusen, Holzhusun) 177. 181.
369. — benannte: Dietrich 1252, 112.
Dietrich scheffe zu Amöneburg 1277,
331 . 336. Heinrich scheffe zu Bauschen-
berg 1260. 107. Ludwig u. gattin Jutta
V. Bortshausen 1251, 106.
Holzbausen a. d. Dautphe s. Biedenkopi
(Holzhusen ante montem Streichem-
berge) 103. — Konrad v.— f 1251, 103.
Holzhausen Niederhessen nnO. Gudens-
berg (Holthusen). Konrad v. — scheffe
zu Gudensberg 1290, 509.
Holzhausen, welches? (Holzhusin). Bern-
hard v. — (1232), 28 XVII.
Holzheim wtistung sw. Fritzlar (Holceim,
Holcheim, Holz-, Holtzheim. -heym.
Holthem, Holtzeham, Holzhem, Holtz-
eym, Holzheym) 439. 497. 538. — v. iL :
Bertha 1290, 506. Kuno (1219). 5.
Eckard 1219, 6. Gertrud vermählte v.
Altenburg. Hermann 1290, 500. Mech-
thild vermählte v. Falkenberg. Onarg
ritter 1272, 273. Wittekind 1220, U.
Wittekind ritter 1243. 72. Wittekind
ritter 1277—1291, 344. 439. 506 527.—
benannte: Konrad 1295, 605. Degen-
hard bürger zu Fritzlar 1285-1 286, 45 1 .
462. Heinrich scheffe zu Fritzlar 1290
—1291, 512. 532.
Holzheim so. Dietz oder H. wsw. Lieh
(Holzheim, -heym). v. H. : Heinrich zu
Wetzlar 1279 — 1288. 368. 490. 604.
Mechthild 1279, 368.
Holzhusen apud Cle s. Domholzhausen.
Holzkirchen w. Würzburg, Benedict. -
propstei. Gerlach propst 1233, 37.
Holzsadel. Eberhard ritter 1277, 342.
Wiegand canon. zu Fritzlar 1243, 72.
Holzschuhcr. Heinrich zu Wetzlar 1285,
454.
Hombergin Niederhessen (Hoinberc, Hon-
burc, Hohenberg, -berc, Hoen-. Hoin-
berg, Hoenburg, Honi-, Hohin-, Ho-
hem-, Honberg, Hoynberc) 45. 235. 273.
318. — V. H.: Kunigunde 1277, 342.
Dietrich 1220. 9. Volkhard u. Hart-
mann 1219—1220. 7. 9. Heinrich ritter
1277—1207, 342. 592. 624. Johann 1294
—1297, 577. 624. — benannte : Konrad
scheffe zu Treysa 1283, 422. Konrad
scheffe u. btirgcrmeister zu Fritzlar
1271—1291, 262. 317. 333. 34;i. 439.449.
451. 457. 459. 478. 518. 522. Wilhelm
scheffe und bUrgermeister zu Fritzlar
1285—1295, 449. 451. 456. 457. 459 478.
497. 506. 513. 518. 522. 529. 592. —
bürger u. scheffen: v. Berge. Böhm.
Cellerarius. Voszagel. v. Gerwinshain.
Grebe. v. Hebel. Hornunc. der Meide,
prope Montem. M Unzer. Stutfoz. —
bürgermeister : v. Hebel. Zöllner. —
pfarrer: Reinhard. — Stadtsiegel 342.
577.
Homberg a. d. Ohm wsw. Alsfeld (Hon-
berg, Hoenburc, Hohemburch, Hohen-
burch, Hohinburg. -bürg) 2:)0.274.398.
— V. H. s. Schade. — pfarrer : Hein-
rich. — scheffen : v. Bernsfeld. Berwig.
V. Ebsdorf. v. Ehringshausen. v. Höms-
heim. Strutwolf.
Homberg, welches? (Honburc, -bürg,
Hoinberg, Hohenburg). Heinrich v. —
kaplan 1235. 51. 52. — pfarrer: Arnold
gewesener pf. , deutscho.-priester zu
Marburg.
Honau coTlegiatstift auf einer Rheinihsel
unterhalb Strassburg bei Wanzenau
(Honaugia). custos: Konrad.
Honburc s. Homberg.
Honlo s. Hohenlohe.
Honnels s. Hohenfels.
Hopfgarten w. Weimar (Hofgarden, -gar-
tnen , -garten , Hophegarten) v. H. ;
Heinrich 1295. 599. Siegfried 1273—
1274, 291. 301.
Hoppenere. Konrad bauer zu Bentref
1264, 208.
Höre. Konrad Ziegenhainischer schult-
heiss 1295, 593.
Horheim s. Harbeim.
Hornunc. Heinrich bürger zu Homberg
1286, 459.
Horreum s. Scheuern.
Hospertus s. Ospert.
Hotzo. Heinrich ritter 1251, 103.
Houeheim 391.
33«
Houeherre — Imhof.
Houeberre 8. Hobeherr.
HouemaD. Heinrich (zu Wetzlar) 1267,
238.
Hozmanni s. Huzzemanni.
Hozzinhusin b. HasBenhausen.
Hubel Wüstung bw. Kirtorf bei Schaden-
bach (Rubele) 363.
Hubeneren bäuerin zu Seelheim 1296,
614.
Huberich (-ricus) . Rudolf bUrger zu Fritz-
lar 1219, 5. 6.
Hubert (Hupertus, -bertuB) zu Amöne-
burg 1265, 213. — biBchof v. Monte-
feltre 1297, 620.
Hubslagere, Hupslagere. Heinrich bttrger
zu Herbem 1272, 268. 281.
lluchelheim s. Heuchelheim.
HudenhuBcn s Odcnhausen.
HUnfeldnnö. Fulda (Huneweit). Gerhard
V. — bUrger zu Fulda 1272, 287,
Hugo 1288, 495. ~ bischof v. Bethlehem
1283, 409. — V. Böckelheim ritter. —
V. Flörsheim. — pfarrer zu Gleichen
1245, 78. — HeBse. — v. Mertinsheim
(Mörzheim?j. — cardinallegat v. st. Sa-
bina 1252-1253, 113. 120. — v. Som-
mern. — canon v. st. Trinitas zu Speyer
1232, 27. —V. Uttershausen.
Hugshoven ehemal. Benedict. -mönchs-
kloster Elsass nw. Schlettstadt bei Wei-
ler (Hugonis Curia) 57. — abt: J.
Huhgilhem s. Heuchelheim.
Hukelhem s. Hcuchelheim.
Hund (Canisj. Otto ritter 1285, 450.
Hundem Westfalen onü. Olpe (Hundeme).
V. H. : Arnold vogtu. deutscho.-bruder
zu Marburg, Konrad , Dc^c^nhard , Dit-
mar 1270,254. - pfarrvicar; Eberhard.
HuQcrschorre flur bei Oberflörsheim 376.
Huneweit s. Hilnfeld.
Hunold V. Kelbra ritter.
Hübele s. Hubel.
Huchelcheim s. Hcuchelheim.
Hüsman s. Husman.
Hütdingein s. Huttingein.
Hupertus s. Hubert.
Hupslagere s. Hubslagere.
Hurephe s. Urf.
Hursegowe s. Hörsei gau.
Hurte. Konrad zu Herborn 1271, 264.
Husen s. Dreihausen u. Hausen.
Huslat s. Uschlag.
Husman. (Hus-, Hub-, HuzmannuB, -man).
Konrad scheffo zu Alsfeld 1272—1283,
277. 293. 302. 314. 335. 357. 373. 374.
385. 413. 414. 419.
Hustorph (Heusdorf bei Apolda?). Diet-
rich V. — canon. zu Fritzlar 1243, 72.
Huttingen wüstung a. d. Ohm (Hütdin-
gein) 427.
Hutzdorf Oberhessen nö. Schlitz (Hittis-
dorf). mühle295. 414. — mtiller: Kon-
rad.
Huzzemanni (Huzze-, Hozmanni . Men^
scheffe zu Marburg 1248— r25i>. M
93. 96.
i
I, J und Y.
J. abt zu Hugshoven 1237, 57.
Jacob bischof v. Acemo 1297, hjn .
Schulmeister v. st. Simeon zo lüa
1 276, 322. — canon. zu FriUUr im
309. — Goz Bcheffe zu FraDkeober? -
deutscho. - comthur zu MOllricii l!»
130. — V. Neapel päpstlicher 8chrd>r
— V. Seelheim scneffe zu Amönebci
— V. Stein ritter.
Jadra s. Zara.
Jaisberg s. Jesberg.
Iba osö. Rotenburg a. d. Fuld» Yvi
V. I.. Konrad 1221, 10. Ludwig!*:
—1226, 10. 15.
Ibenhansen wüstung Oberhessen beiFm
kenberg (Ibenhusen) 110.
Ibernshausen wüstung s. Marburg Ebrn:
husen, Ybemshusinj . mühle SS. ^yh
Ibersberg berg a. d. Ohm nö. Marls:.
bei Ginseldorf (Ybers-, Ebersben: '
379. 412.
YbirmaruB s. Ebermar.
Iburg 8. Osnabrück. Konrad v. — pn
V. st. Paul zu Paderborn 1295, m
Ichendorf wüstung Niederhessen '^
Lichtenau bei Hasselbach 294.
Ida (Yda, Ida) v. Reichenbach. - bOi
zu Kirchhain 1264, 207. - fniu u
müllers Guntram zu Hausen ii^T. /
— V. Reddehausen hörige.
Jerusalem, erzbischöfe: 154. Basili-
— Vgl. Deutschorden u. Johannittr.
Jesberg ssw. Fritzlar (Jaisberg V.
Lenswindchusen. scbultheiss : v. Ir.
geinrode.
Iggebrandus s. Ingebrand.
Iggilhildis s. Ingelhild.
libenstadt ssö. Friedberg (Elven»t
Elewenstat). Ruze v. — ritter 1*^
530. — Praemonstr. - mönchskloMV
prior : C.
Ildebrandinus graf v. Tuscien.
Ildesem s. Hildesheim.
Ylias B. Elias.
Ymagina v. Bolanden. — v. Merenber?
Imhof (de, in, ex Curia). Adelheid. Hil:
gund, Irmtrud, Mechthild znMarj»-
1288, 493. Heinrich scheffe zu Mark::
1274—1290 (1293?), 299. 380. 412 .^'••
507. 516. Ludwig scheffe zu M*rb-
1271—1297, 266. 269. 270. » ->''
334. 380. 468. 493. 495. 611. 626. L-
wig scheffe zu Marburg r290---l-''
507. 550. Ludwig bürger zu Alf
1283 , 419. Ospert scheffe zu Mirtiur^
1280, 380. Vgl. Hobeherr.
Immichenhain — Yrengizhusen.
5a9
Immichenhain kreis Ziegenhain s. Nen-
kirchen(Tmmi-,Ymichenhan} . August.-
nonnenkloster 413. 647. — meisterin:
Kunigunde. — priorin: Bertradis. —
prOpste: Heinrich. Johann.
Imola osü. Bologna (Ymolensis). bischof:
Synnibald.
Indagine , de, s. Hain.
IneptuB s. Ungcfug.
Ingebrand (luge-, Iggebrandus) bauer zu
Schwalbach 1267, 238. — v. Werdorf.
Ingebrechterode wüstung nnö. Alsfeld bei
Elbenrod (Ingebratherode) 647.
Ingelhild (Ingel-, Iggilhildis) Fraz v.
Giessen. — v. Wilnsdorf.
Ingerode s. Angerod.
Innocenz IV. papsj; 1244—1254, 74. 76.
77, 80. 81. 95. 98. 107. 120. 123.
Inquies s. Unruh.
Insula sancte Marie s. Marienwerder.
Johann (Johan, -hannes) deutscho.-prie-
ster 1280, 372. - priester (1232), 28111.
— V. Alsfeld. — pfarrer zu Alsfeld
1233 — 1263, 37. 51. 168. 198. —
deutscho.-comthur zu Altenburg 1292,
551. — graf v. Anhalt. — v. Balhom
vicar zu Fritzlar. — v. Bilstein. —
Blendigans. — Böhm ritter. — kaplan
der herzogin Sophie v. Brabant 1272,
273. — V. Burg scheffe zu Herbom. —
V. Buseck ritter. — bischof v. Capaccio
1297, 620. — V. Cappel. — v. K^tten-
heim ritter. — v. Kirchhain zu Fritz-
lar. — V. Dernbach; ritter; ritter, burg-
mann auf Kalsmunt ; deutsche. -bruder
zu Marburg ; gen. v. Vetzberg ritter. —
V. Desingerode ritter. — v. Dorla
magister. — v. Ebeleben deutscho.-
comthur zu Griefstedt. — v. Ebsdorf
ritter, deutscho.-bruder zu Marburg. —
V. Ehringshausen. — söhn Elbicho's zu
Fritzlar, canon. zu Heiligenstadt 1285,
452. — Elbyn scheffe zu Treysa. — v.
Erthal ritter. — v. Falkenberg. —
deutscho.-priester, vicar zu Felsberg
1255. 130. — V. Flörsheim; ritter. —
deutscho.-bruder (zu Flörsheim) 1253,
119. — söhn des schultheissen Konrad
zu Flörsheim 1299, 648. - bUrger zu
Friedberg u. gattin Elisabeth 1297, 621.
— Stadtschreiber zu Fritzlar 1 290— 1 294,
513. 515. 518. 522. 546. 562. 585. —
Winzer zu Fritzlar 1287, 478. — v. Gar-
benheim pfarrer zu Oberwetz. — v.
Gelnhausen deutscho.-bruder zu Mar-
burg. — propst zu Germerode 1273,
294. — schultheiss zu Giessen 1265,
. 215. — schultheiss zu Giessen ritter
1277, 330. — Goz scheffe zu Franken-
berg. — pfarrer zu Gudensberg 1291,
523. 531 . — V. Günstedt. — Gulden ;
ritter, schultheiss zu Grünberg. — ▼.
Haiger ritter. — v. Harle edelkn. ; bür-
ger zu Felsberg. — canon. zu Heiligen-
stadt 1285, 452. — Y. Helfenberg scheffe
zu Frankenberg. — v. Herbsleben. —
V. Heskem. — Hesse. — landgraf v.
Hessen. — v. IJomberg. — propst zu
Immichenhain 1299, 647. — Johanniter-
priester 1251, 104. — bischof v. Lamego
1289, 501. -r- V. Linden ritter; canon.
zu Wetzlar, dann deutscho.-priester
zu Marburg. — deutscho.-priester u.
bischof V. Litthauen 1283—1287. 408.
472. — Low burgmaun zu Nordeck. —
Lumbardus advocat der Trierer curie.
— erzbischof y. Limd primas v. Schwe-
den 1297, 620. — V. Lutt. . mönch zu
st. Martin in Trier. — dominikanerlese-
meister zu Mainz 1 287 , 484 . — deutscho.-
bruder u. pfarrer zu Marburg 1256 —
1274, 140. 266. 269. 308. — Matz. —
V. Meissen canon. zu Fritzlar. — v.
Merlan 1266—1267, 224. 228. — pfarrer
zu MöUrich 1277. 341. - Mönch v. Bu-
seck ritter. — Münzer zu Wetzlar. —
V. Neylach. — v. NesselrÖden deutscho.-
comthur zu Marburg. — v. Ossenheim
ritter. — V. st. Paulin mönch v. st.
Martin zu Trier. — v. Rohrbach Jo-
hannitercomthur zu Nidda. — Ruhe zu
Fritzlar. — v. Ruhlkirchen. — keller-
meister zu Schiflfenberg 1287, 468. —
Schonhildis scheffe zu Amöneburg. —
V. Schrecksbach zu Alsfeld ; zu Fulda.
— Schwerzel zu Willingshausen. — v.
Siegen geistlicher. — erzbischof v. Sl-
ponto 1283, 409 — v. Wehren ritter.
— V. Weidelbach. — Weiss zu Amöne-
burg:. — propst zu Weissenstein 1285 —
1286, 451. 452. 462.,— v. Wemswig
edelkn. — v. Wetzlar deutscho.-prie-
ster zu Marburg. — decan zu Wetzlar
1279 — 1288, 370. 488. 490. 491. —
Widerewe. — Winze pfarrer zu Lichte-
nau. — Wrede scheffe zu Fritzlar. —
y. Xanten geistlicher.
Johanuesberg s.Fulda, Benedict.-propstei.
propst: Albert.
Jonannicius erzbischof v. Mocesus 1289
—1297, 501. 620.
Johanniter (fratres hospitalis st. Johannis
in Jerusalem) 25. 26. 122. 160. — brü-
der ohne genanntes haus : Aberwin. v.
Valanga. Gerhard. Hartmann. Heiden-
rich. Johann, y. Nordhausen. Wolf-
ram. — commenden u. häuser : Anze-
fahr. Mergentheim. Nidda. Rüdigheim.
Weisel. Weisheim. Weissensee. Wie-
senfeld. — meister in Deutschland,
Böhmen, Mähren (Oesterreich) u. Polen
(grosspriore): Clemens. Eberhard, v.
Heimbach. Heinrich.
Joytta s. Jutta.
Yrcus s. Bock.
Yrengizhusen s. Ehringshausen.
540
Irfried — Landgraf.
Irfried (-fridus) v. Allerstedt deutsche-
bruder.
Yrinchishusin s. Ehringshausen.
Iring bischof V. Wtirzburg 1259, 154.
Iringeshusen s. Ehringshausen.
Irmendrudis s. Irmtrud.
Irmgard (Irmen-, Yrmin-, Ermen-, Erme-,
Yrmengardis) v. Altenkirchon. — v.
Besse. — v. Bischofshausen -Löwen-
stein gen. V. Westerburg. — Eyberacht
zu Herborn. — v. Haiger. — v. Rei-
chenbach.
Irmtrud (Irmentrudis, Ermentrut, Irmen-,
Irmin-, Yrmindrudis, Ermetrudis) be-
gine 12S7, 469. — v. Bortshausen. —
Clawe. — hörige der kirche zu Gleichen
1245, 78. — Imhof zu Marburg. — v.
Leih^^estoru hörige. — zu Marburg
(1232;, 2S XXVII. ~ tochter des schult-
heissen Richwin zu Alsfeld 127S, 355.
Irsuti comites s. Raugrafen.
Yschirstete s. Isserstedt.
Ysenatihe s. Eisenach.
Isenburch s. Isenburg u. Eisenberg.
Isenburg onö. Neuwied (Ysen-, Isenburg,
Isenburch). v.l.: Dietrich 1272,280.
283. Eberhard (deutscho.-hoch-?)mei-
ster 1221, 12.
Isenburgerodde s. Eisemrod.
Isenkolbo. Meingozl25J, 106.
Isentrud (Isintrudis, Ysen-, Ysindrudis,
Ysenthru-, Isendrudis) (1232), 2sXVI.
— V. AmÖneburg bUrgerin zu Marburg.
— V. Cassel nonne zu Weissenstein. —
V. Kirtorf. — hörige zu Thal heim
(1230—1231), 19. — V. Ditmold nonne
zu Weissenstein. — Ditter zu Wetzlar.
— V. Moi seht hörige. — v. Schlitz.
Ysen werke s. Eisenwerkel.
Isfried (Is-, Ysfridusi söhn des kellers zu
Dillenburg 1296, 6o7. — eidam Frenk-
wins (zu Herborn) 1290, 607. — Rotleui
scheffe zu Fritzlar.
Ysnach s. Eisenach.
Isrutus. Adolf ritter 1251, 106.
Isserstedt nw. Jena (Yschir-, Ischerstete).
v.l.! Berthold ritter, Dietrich, Hein-
rich, Lukardis 1282, 406. — pfarrer:
Helwig.
Itel s. Eitel.
Itter Oberhessen nnö. Frankenberg bei
Vöhl (It-, Ytth-, Ith-ere). v. I.: Rein-
hard ritter 1261 , 174, Sibodo ritter
1292—1293, 547. 565.
Itzenhausen wUstung Niederhessen ssw.
Wolfhagen bei Merxhausen, oder Ei-
senhausen? s. d. (Yzenhusen). hörige:
Volpert. Gerlach. Hiidegund.
Junge zu Alsfeld (Juvenis). Friedrich
scheflFe 1263, 198.
Junge zu Felsberg (Juvenis). Ditmar
1289—1290, 504. 514.
Junge zu Friedberg (Juuenis, Junge).
Friedebert 1270—1297, 252. 621. Frie-
debert 1297, 621.
Justingen w. Ulm bei Schelklingen. An-
selm kaiserl. marschall 1221, 11.
Jutta (Jutta, Judta, Jutta, Joytta, Jotta.
Jottha, Juttha, Juittha) 1251, 106. -
V. Allendorf. — v. Biedenfeld. — v.
Bortshausen. — v. Cappel. — Kttppel
V. Merzhausen. — v. Ehringshausen.
— V. Felsberg. — Finke gattin Trebo-
do's. — V. Gershausen. — hörige der
kirche zu Gleichen 1245, 78. — v. Goss-
felden. — v. Hausen. — v. Herbsleben.
— gattin des schultlieissen Hermann v.
Gelnhausen (1259 — 1267), 159. — y.
Holzhausen. — v. Linden. — äbtissin
zu Ramsen (1 28ü) , 37 1 . — Redel hörige.
— v. Ruhlkirchen. — v. Sangerhauseu.
— Schwerzel zu Willingshausen. — v.
Spangenberg. — v. ürf. — v. Wölfte-
rode hörige der kirche zu Gleichen. —
gräfin V. Ziegenhain.
Juvenis s. Junge.
Ywa 8. Iba.
Iwan scheffe zu Fritzlar 1287—1295, 478.
592.
K siehe C.
L.
L. propst zu Fritzlar 1291, 529. — y.
Geisleden geistlicher. — propst zu flil-
wartshausen 1234 , 38. — bischof v.
Naumburg s. Ludolf. — bischof v.
Worms s. Landolf.
Lache uebcnfl. der Unstrut 405.
Lacman. Meingot scheffe zu Treysa 1294,
589.
Lacu s. See.
Laer so. Arnsberg bei Meschede (Lare'-
Heinrich v. — ritter 1275, 315.
Lahn fluss (Loi-, Loy-, Loge-na, Lone,
88. 10t». 238. 435.
Lambert (Lanpertus, Lambertus, -per-
tus) v. Gleichen propst v. st. Maria za
Erfurt. — Franciskanergardian zu Mar-
burg 1254—1256, 127. 139.
Lambsheim Bavern Pfalz wsw. Franken-
thal (Lannesheim). Frank u. Friedrich
V. — 1253, 119.
Lamego Portugal nnö. Coimbra (Lame-
censis). bischof: Johann.
Lami)ertshausen wüstung osö. Marburg
zwischen Schröck u. Kossdorf (Lam-
prechshusen, -prashusin, -pras-, -pra-
tes-, 'prechtishusen. -pratishfisen) 14^.
228. 229. 230. 395. 470.
Lampertus s. Lambert.
Lanoeckere. Nicolaus Schreiber der
Wormser curie 1299, 648. .
Landgraf (Lantgrauius) . Heinrich 1259,
160.
Landolf — LeotheriuB.
541
L.(andolf) bischof v. Wonna 1239, 61.
Landschad (Lantscade). Ditmar 1256, 139.
Langte zu Alsfeld (Longus). Friedrich
scheffe (1263)— 1288, 191. 302. 314. 335.
361. 367. 373. 374. 385. 394. 413. 414.
419. 487.
Lange zu Erfurt (Longus). Gottschalk
bUrger 1251, 108.
Lange zu Marburg (Longus). Eberhard
scheffe 1249—1254, 93. 110. 121.
Langcln w. Halberstadt (Langhel). Vor-
steher des deutschen hauses : Absalon.
Langenberg berg bei Fritzlar (Longus
Mons) 478.
Langenselbold s. Seibold.
Langenstein Oberhessen onö. Kirchhain
(Langenstein, -sten) 136. 250. 274. —
V. L. : Knnigunde gattin des ritters
Bobpo 1278, 350. Elisabeth geb. Gul-
den 1269—1272, 250. 274. Friedrich
ritter 1269 — 1280, 250. 274. 383. —
bauern: Erkinger. Ilama. Othelo.
Langenyenne s. Venne.
Laugsdorf Oberhesson nw. Hungen (Lan-
ges torf). Werner v. — 1244, 75.
Lannesheim s. Lambsheim.
Lanpertus s. Lambert.
Lantgrauius s. Landgraf.
Lantscade s. Landschad.
Lapide, de, s. Stein.
Lapidea Domo, de, s. Steinhaus.
Lare s. Laer, Lohra u. Lohre.
Larino nnö. Neapel am Bifemo. bischof:
Peronus.
Lasphe Oberhessen w. Biedenkopf (Las-
fa). Rupert V. — 1275, 315,
Lateran s. Rom.
Laubach osö. Giessen (Loppach). Hein-
rich u. Hilla V. — hörige 1287, 469.
Laucha wsw. Gotha oder L. nw. Naum-
burg (Loucha). Diether v. — Schreiber
1225, 13.
Lauchstedt wnw. Merseburg (Louch-
stete) 14.
Laumersheim Bayern Pfalz '0. Grünstadt
f Lumersheim) . Berthold v. — ritter
1253, 119.
Launsbach nnw. Giessen (Luns-, Lunys-
bach) 197. — Markwart v. — u. gattin
Elisabeth 1266, 220.
' Laurenburg a. d. Lahn sw. Dietz (Luren-
burg). Dietrich v. — 1286, 463.
• Laurentius abt des Schottenklosters st.
Jacob zu Erfurt 1289—1290, 500. 508.
— erzbischof v. Zara 1283, 409.
Lauterberg nw. Nordhausen (Lvterberch,
Luterberh, Luttherberch , Lutirberc,
Lutterberh , Luterberg , -bech , Lutter-
berg , -bergh) . grafen v. — : Burkard
1225, 13. Heidenrich 1299, 644. 645.
Otto 1273—1282, 291. 396. 397. 405.
Otto 1299, 644. 645. Werner, zuletzt
deutscho.-comthur zu Marburg 1294 —
1299, 5S6. 635. 641. 644. 645. 647.
Lautersheim Bayern Pfalz nw. Grüns tadt
(Lütirs-, Luters-, Luttersheim) . v. L. :
Adelheid 1299, 648. Albert 1221, 12.
HelMch ritter zu Oberflörsheim 1299,
643. 648.
Lazs s. Lossa.
Lechinsedin s. Lichtenscheid.
Lehrbach Oberhessen wnw. Kirtorf (Lo-
ber-, Louer-, Loyberbach). v. L. :
Eckard 1278, 355. Hartmann ritter
1278—1291, 355. 366. 520.
Leidenhofeujssö. Marburg (Ludenhowe).
Hartmanu v. — 1251, 105.
Leiderstädt wüstung Oberhessen onö.
Kirchhain zwischen Lan^enstein u.
Allcndorf (Lettersteden, Lither-, Lei-
ter-, Leterstede, Leiterstedi n , Liter-
stede). y. L. zu Amüneburg: Bruno
scheffe 1273—1283, 292. 298. 331. 336.
347. 389. 404. 428. Eckard 1282, 402.
Wiegaud scheffe 1260, 162.
Leihgesteni s. Giessen (Leytge-, Leit-
kesteren) 486. 621. — Irmtrud v. —
hörige 1287, 469.
Leimbach wüstung Niederhessen a. d.
Fulda s. Spangenberg zwischen Alt-
morschen u. Heinebach (Leiubach,
Leynbah, Leinbeche). v. L. : Berthold
1220, 9. Eckard bürger zu Eschwege
1261, 175. Hartrad 1220, 9. Ludwig
1220—1226, 9. 15.
Leimsfeld Oberhessen nnö. Ziegenhain
(Luminitsfelt, Lumesvelt) Konrad v. —
ritter 1262—1278, 189. 351.
Leinbach s. Leimbach.
Leiningen Bayern Pfalz sw. Grunstadt
(Lininge, -gin, -gen, Ljmingin) 12. —
grafen V. — : Agnes 1221, 12. Emich
1253—1275, 119. 182. 242. 265. 319.
Friedrich 1207, 1. Friedrich 1221, 12.
Friedrich 1262, 182.
Leisa Oberhessen ssw. Battenberg (Le-
sen) . Ludwig V. — scheffe zu Franken-
berg 1291, 520.
Leisnig rgbz. Leipzig wnw. Döbeln (Liz-
nig). Th(imo) v. — 1267, 232.
Leiterstede s. Leiderstädt.
Leytgesteren s. Leihgestern.
Lene v. Haiger.
Lengsfeld ssw. Eisenach (Lengesuelt) .
bürg 51. 52. — pfarrer : Konrad.
Lens (=Nis8e?). Heinrich ritter 1282, 400.
Lenswindehusen früherer name v. Jesberg
SSW. Fritzlar, pfarrer : Gottschalk.
Lenze v. Wölfterode hörige der kirche
zu Gleichen.
Leo s. Low.
Leonis. Konrad scheffe zu Cassel 1288,
485.
Leotherius bischof v. Veroli 1289, 501.
54a
L«ich — LöbstedC.
Losch (Lesehe, Lescho, Lescha). ..geb.
\ V. Bicken 1272, 279. Kraft ritter u.
deatscho.-bruder zu Marburg 1272 —
1280, 279. 382. 622. Gerlach ritter u.
burgmann auf Kalsrount 1262 — 1278,
190. 194. 199. 323. 350. Gottfried ritter
u. burgmann auf Ealsmunt 1278 — 1298,
350. 429. 640.
Lesen s. Leisa.
Leterstede s. Leiderstädt.
Lethouia s. Litthauen.
Lettersteden s. Leiderstädt.
Leubingen ö. Weissensee (Loubingin,
Loibingen) 502. — Günther v. — 1288
—1289, 496. 502.
Leun w. Wetzlar (Lune). Gerlach v. —
1263, 192. 193. — pfarrer 1269, 247.
Lewenstein s. Löwenstein.
Lvbelahes s. Lieblos.
Libenstete s. Löbstedt.
Liber. Albert 1220, 9.
Lichtenau Niederhessen ssw. Witzenhau-
sen (Lichtinowe) . btirgermeister : Dit-
mar. — pfarrer : Winze.
Lichtenscheid Wüstung Oberhessen bezirk
Schotten s. Bobenhausen (Lichthin-
scheit, Lechinsedin) 198.
Lichtenstein bürg bei Neustadt a. d. Hardt
(Lichdinstein). Eonrad v. — 1229, 17.
Lye, Lyen. Gemand scheife zu Wetzlar
1272— 128S, 267, 303. 312. 330. 349. 350.
3b0. 368. 399. 448. 486. 622.
Lieblos wnw. Gelnhausen (Lybelahes).
Heinrich v. — bürger zu Gelnhausen
1264, 200.
Liebrichsdorf wUstung Niederhessen osö.
Lichtenau bei Harmuthsachsen (Liebe-
richesdorf) 294.
Liederbach ssw. Alsfeld (Ly-, Liderbach)
198. — V. L. : Konrad burgmann zu
Alsfeld 1283, 413. Eckard ritter 1263—
1267, 198. 237. Gertrud 1263, 198.
Lilienberg hof kreis Wittgenstein sw.
Diedenshausen (Liliinberg). Heinrich
V. — ritter 1267, 234.
Limburg a. d. Lahn (Lim-, Lympurg)
28X111. — decan 453. - mass 453. —
pfarrer 453. — scheifen: Mttnzer. Wet-
zel. — Btadtsiegel 220.
Lincopensis s. Linküping.
Linden (Grossen) s. Giessen (Linden,
Lyn-, Lindin, Lynden) 186. — v. L. :
Bertha 1278, 349. Eonrad ritter zu Als-
feld 1263 — 1283, 198. 237. 258. 277.
278. 419. Eckard ritter zu Alsfeld
1263—1278, 198. 237. 277. 293. 295.
302. 314. 335. 357. Frank 1262, 186.
Gerlachritterl262— 1266, 186. 195. 215.
220. Gottfried 1261—1278, 177. 195.
331. 347. Gottfried edelkn. 1298, 640.
Hedwig vermählte Halber. Heinrich
edelkn. 1298, 640. Herbord burgmann
zu Alsfeld 1267—1283, 237. 314. 335.
345. 354. 357. 362. 367. 385. 413. 414
Johann ritter 1262, 186. Johann canoD.
zu Wetzlar, dann deutscho.-priester zu
Marburg 1262—1266, 190. 195. 226.
Jutta 1284, 429. Lukardis + 1278, 349.
Macharius ritter zu Giessen 1262 — 127S.
186. 312. 313. 321. 323. 330. 353. Phi-
lipp ritter, burgmann auf Kalsrount
1264—1288, 199. 276. 279. 330. 35«.
429. 477. 486. Werner 1278, 349.
Linden, Grossen-, s. Giessen (Grozenlin-
den) 330. 350. — Heinrich Spule v. -
1288, 490.
Linden, LUtzel-, ssw. Giessen (Lucelinlin-
den, Luzzillindin, Luzellinden, Lutzil-
linde, Lvzillinden) 201. 267. 312. 313.
349. 569. — Richwin v. — 1288, 490.
Werner Lucardis zu — 1293, 569. -
Vryhob 569.
Lynden rodland Niederhessen bei Gombet
592.
Linden, unter der, (sub Tiliä) zu Amöne-
burg. Werner scheffe 1263, 192. 193.
Wiegand scheffe 1283—1296, 428. 614.
Lindenstruth ö. Giessen (Lindenstrot .
Guntram t. — scheffe zu Grfinberg
1275—1279, 316. 344. 363.
Linde werra so. Witzenhausen (Lindene-
werdc) 644. 645.
Lininge s. Leiningen.
Linköping in Schweden (Lincopensis;.
biscnof : Heinrich.
Linne wUstung Oberhessen ssö. Franken-
berg zwischen Bottendorf und Wiliers-
dort (Linne, Lynne). v. L. : Konnul
ritter 1251—1270, 106. 112. 172. 173.
258. Eonrad 1292, 543. Eonrad schnlt-
heiss zu Biedenkopf 1296, 606. Elisa-
beth 1292, 543. Gerlach 1292—1297.
543. 625. Hedwig 1270, 258. Siegfried
ritter f 1292, 543. Siegfried deutscho.-
brnder zu Marburg 1295, 604. Siegfried
1297. 625.
Linsingen nnO. Zicg^nhain (Linsingin, -en,
Lynshungen). v. L. : Eonrad schultlieisä
zu Gudensberg 1291, 523. 531. Dietrich
ritter 1274, 298. Ludwig 1281, 38s\
Linyngen (wol nach Leinungen bei San-
gerhausen). Heinrich ritter 1297. 632.
Lyon (Lugdunum) SO. 8f . 95. 98. — erz-
bischof : Heinrich.
L^poldus s. Lupoid.
Litherstede s. Leiderstädt.
Litthauen (Litto-, Lethouia). bischof : Jo-
hann.
Livland (Liuonia) 649. — deutscho.-land-
meister: v. Grüningen.
Lizcercolbo s. Lützelkolbe.
Liznig s. Leisnig.
Loberbach s. Lehrbach.
Lodewicus s. Ludwig.
Löbstedt nnO. Jena (Libenstete). Hein-
rich V. — 1281, 392.
LöhnbeTg — Lnd'vrig.
513
Löhnberg s. Heimau.
Low (v. Steinfurt) (Leo). Eberwin ritter
1270, 253. Eberwin 1296, 614. Gißel-
bert ritter +1278, 347. Hildegard geb.
Hobeherr 1278, 347. Johann bnrgmann
zu Nordeck 1252, 112.
Löwenstein ruine sw. Fritzlar bei Oberurf
(Leweneten, -stein) . y. L., zuerst v.
Bischofshausen gen. : Adelheid gen. v.
Schweinsberg 1292.547. Albert u. Ber-
thold 1291, 534. Gisela v. B. geb. t.
Scbweinsberg 1292, 547. Heinrich v.B.
ritter 1264—1277, 203. 204. 343. Hein-
rich deutscho.-bruder zu Marburg 1291,
534. Heinrich gen. v. Schweinsberg
1292, 547. Hermann v. B. ritter 1277,
343.534. Hermann 1291, 534. Hermann
gen. V. Romrod 1292—1295, 547. 565.
605. Irmgard v. B. gen. v. Westerburg
1293, 565. Werner v. B. ritter 1277,
:U3. 565. Werner 1291,534. Werner v.
B. gen. V. Westerburg ritter 1291 —
1293, 534. 547. 565. Werner gen. v.
Schweinsberg ritter 1291—1293, 533.
534. 542. 547. 565.
Logelin s. Lugelin.
Logena s. Lahn.
Lohra sw. Marburg (Lare). v. L. : Konrad
f deutscho.-bruder zu Marburg) 1277,
338. Volpert ritter 1259—1274, 160.
184. 286. 300. Heinrich ritter 1259, 160.
Werner ritter 1256—1271, 139. 194. 259.
Widerold 1259—1264, 160. 184. 207.
Lohre Niederhessen wsw. Felsberg (Lare) .
Ditmar v. — 1292, 540.
Loyberbach s. Lehrbach.
Loibingen s. Leubingen.
Lo^gelin s. Lugelin.
Loina s. Lahn.
LoUar nnö. Giessen (Lollayr, Lollor) 334.
495.
Londorf Oberhessen (>. Allendorf a. d.
Lumda (Lündorf, Lundorph, -dorf) 347.
— benannte: Albert 1276—1292, 323.
347. 348. 353. 550. Heinrich 1278, 348.
353. Ludwig 1278, 348.
Lone 8. Lahn.
Longum Venne s. Venne.
Longus 8. Lange.
Longus Mons s. Langenberg.
Loppach s. Laubach.
Loselin geistlicher zu Strassburg 1237, 57.
Lossa nebenfl. der Unstrut (Lazs) 133.
384.496. 641.
Lotgardis s. Lukardis.
Lotheim. Kirch-, Alten- u. Schmitt-,
Oberhessen nnö. Frankenberg. v. L. :
Konrad mönch zu Haina 1261—1273,
174. 297. Hermann u. Walther 1261,
174.— kirche u. pfarrer Heinrich zu
Kirch- (Nideren L.) 1261, 174.
Lothringen (Lotha-, Lotoringia). herzöge
V. — 8. Brabant.
Loubingin s. Leubingen.
Loucha s. Laucha.
Louchstete s. Lauchstedt.
Louerbach s. Lehrbach.
Loufrot walddistrict bei Marburg 257.
Lubeke s. Lübeck.
Lucardis s. Lukardis.
Lucera n0. Benevent (Luceria). bischof:
Aymardus.
Lucelinlinden s. Linden.
Luchardis s. Lukardis.
Ludenhowe s. Leidenhofen.
Luder deutsche. -comthur zu Mainz, dann
zu Frankfurt 1286—1287, 463. 477.
Ludere s. Lutere.
Ludewicus s. Ludwig.
Ludolf (Lv-, Ludolfus, Ludolphus, Lu-
tolfas, Lvdolphus) v. Berlstedt. — graf
V. Bilstein. — v. Critin ritter. — Groppe
V. Gudenburg edelkn. — graf v. Hal-
lermund. — bischof V. Naumburg 1284,
437. — bauer zu Seelheim 1296, 614.
Ludwig (Lodhe-, Lude-, Lvde-, Lodewi-
cus, L^deuuicus, Lvde-, Ludo-, Lüde-,
Ludwicus) geistlicher 1282, 401. — v.
Ahr ritter. — v. Alsfeld scheffe zu Mar-
burg. — decan zu AmOneburg 1273 —
1282, 293. 402. — v. Amsburg ritter;
pfarrer zu Seega. — schulthelss zu As-
senheim 1270, 252. — Azonis zu Anze-
fahr. — herzog v. Bayern. — pfarrer
zu Beichlingcn 1280, 377. — pfarrvicar
zu Bentref 1264, 205. — v. Borken;
scheffe zu Fritzlar. — höriger zu ßur-
kendorf 1279, 362. — Kalb ritter. —
Calhard scheffe zu Alsfeld. — de Cel-
lario scheffe zu Frankenberg. — höriger
zu Kirchhain 1264, 207. — deutscho.-
comthur zu Coblenz 1 231 , 21 . — Grawe
bürger zu Wetzlar. — v. Croppach. —
höriger zu Thalheim (1230-1231), 19.
— landgraf v. Thüringen. — Dichtere
V. Beltershausen. — v. Ehringshausen
scheffe zu Homberg a. d. 0. — Elsezere
scheffe zu Alsfeld. — deutscho.-prie-
ster u. pfarrer zu Flörsheim 1299, 643.
648. — V. Frankenstein ritter. — Vrecke
bUrger zu Amöneburg. — v. Fronhau-
sen ; scheffe zu Marburg ; scheffe u. bür-
germeister zu Marburg. — Vogt v. Fron-
hausen. — pfarrer zu Fronhausen ( 1 232) ,
28 VI. 1256, 139. — kämmerer zu Fulda
1233, 37. — Fuley zu Marburg. — v.
Gensungen ritter. — v. Göringen bür-
ger zu Alsfeld. — V. Gossfelden. — v.
Hachborn höriger. — abt zu Haina
1274,304. — V. Hattenbach ritter. —
V. Hausen. — v. Hemmleben ritter. —
abt zu Hersfeld 1221—1226, 10. 14. 15.
— V. Heskem scheffe zu Amöneburg.
— V. Holzhausen. — v. Iba. — Imhof
bürger zu Alsfeld ; scheffe zu Marburg.
544
Lflbeek — Maar.
— V. Leimbach. — v. Leisa scheffe zu
Frankenberg. — v. Linsingen. — v.
Londorf höriger. — v. Marburg; ritter
zu Treysa. — deutBcho.- pries ter u.
pfarrer zu Marburg 1252—1256, 110.
121. 137. — deutscho.-priester zu Mar-
burg 1263—1284, 198. 285. 438. — mUl-
1er am GrUn zu Marburg 1249, 93. —
Matz. — y. Mellingen Mainzischer käm-
merer. — deutscho.-pfleger zu MOllrich
1279, 365. — V. Mudersbach ritter. —
y. Münchhausen scheffe zu Franken-
berg. — Münzer scheffe zu Limburg.
— V. Munzenbach deutscho.-trappier
u. oomthur zu Marburg ; deutscho.-prie-
ster zu Marburg. — v. Murlebach. —
y. Naumburg deutscho.-bruder (zu Mar-
burg) . — V. Neukirchen mönch zu Hai-
na. — V. Oettingen deutscho.-priester.
— V. Orb scheffe zu Gelnhausen. —
Paza y. Ohmes. — Quanz scheffe zu
Treysa. — v. Baumland ritter. — Rau-
stein scheffe zu Amöneburg. — y. Rein-
boldshausen ritter. — abt zu Reinhards-
brunn 1251, 108. — Reynoldi, auchRu-
dewigi scheffe zu Alsfeld. — Reni rit-
ter. — Riedesel zu Alsfeld. — y. Rod-
heim. — y. Romrod ritter — Ruspeler.
— y. Sangerhausen. — y. Schauenforst.
— y. Schlutwinsdorf. — y. Seelheim
scheffe zu Amöneburg ; bUrger zu Mar-
burg. — Sidenswanz bürger zu Cassel.
— Simeleire y. Bracht. — Smitdichin
bürger zu Wetzlar. — Spiegel ritter. —
bauer zu Stansebach 1279, 366. — Sun-
dag höriger. — y. ürf canon. zu Fritz-
lar. — y. Waldmannshausen. — y. Wan-
genheim. — graf y. Wartburg. — y.
Wehrda. — y. Wehrshausen. — sattler
zu Wetzlar 1288. 490 — gewesener
schultheiss, scheffe zu Wetzlar 1249—
1266, 94. 134. 197. 199. 201. 220. —
graf y. Ziegenhain.
Lübeck (Lubeke) 472. — bischof: Bur-
kard.
Lüder, Grossen-, wnw. Fulda (Ludere).
Albert y. — 12r>7, 230.
Lüfrid. Peter ritter 1293, 555.
Luempo s. Lumpo.
Lützelkolbe (Lutzelkolbe, Lözelcoiue, Lu-
zelcolbe, Lizcercolbo, -culbo, Luzel-
kolbe) . Gerhard ritter u. gattin Gretha
1274. 299. 300. Heinrich ritter 12.33-
1250, 37. 56. 84. 101. 299.
Lützellinden s. Linden.
Lützelmann zu Amöneburg (Lutzel-, Luz-
celmannus) ^-1282, 404. 421.
Lu^unum s. L^on.
Lugelin (Lugelmus, Lu-, Loy-, Logelin) .
. .burgmann zu Felsberg 1 293, 568 . Kon-
rad 1220, 9. Werner 1286—1292, 4.'i8.
514. 528. 540.
Luipoldus s. Lupoid.
Lnkardis (Luch-, Luc-, Luck-, Lncg-.
Lotg-, Luk-, Lucc-, Lutg-»rdi8) v.Beeae.
— hörige zu Thalheim (1230— 1231 .1<I.
— V. Falkenberg. — y. !*' ronhausen. —
y. Isserstedt. — y. Linden. — v. Mar-
burg gen. y. Ealsmunt. — Matz. — \.
Nordeck. — y. Rödersen. — grafin v.
Ziegenhain.
Lukardis (Lucardis). Werner zu Lützel-
linden 1 293, 569.
Luley. Peter v. Alzey ritter 1293, 555.
Lum Dardns. magister Johann adyocatder
Trierer curie 1276, 322.
Lumda nebenfl. der Lahn (Liina) 240.
Lumersheim s. Laumersheim.
Luminitsfelt s. Leimsfeld.
Lumpo (Luempo, Lüxnpe). Konrad
deutscho.-comthur zu Flörsheim 12v;^
—1299, 555. 643. 648,
Lund in Schweden, erzbischof : Johann
Lundorph s. Londorf.
Lune s. Leun.
Lunsbach s. Launsbach.
Lücgardis s. Lukardis.
Lüdewicus s. Ludwig.
Lumman. Konrad bürger zu Herborn
1295, 601.
L&mpe 8. Lumpo.
Luna s. Lumda.
Lundorf 8. Londorf.
Li&tere s. Lutere.
Lutirsheim s. Lautersheim.
Lüzelcolue s. Lützelkolbe.
Lupoid (Lui-, Lyp-. Lup-, Lu-poldus! v.
Gründlach. — pröpst zu Nörten 129(^-
1291, 510. 513. 529. — y. Wehrda.
Luppim. Christian 1297, 632.
Luprand bürger zu Wetzlar f 1297, 622
Lupus s. Wolf.
Lurenburg s. Laurenburg.
Luscus. Eckard y. Seelhcim 1266. 224.
Lutbrand grebe zuEbsdorf 1254, 121.
Luteger, -theger, pfarrer zu Tuteleiben
1289—1290, 500. 508.
Lyterberch e. Lauterberg.
Lutere = Lauter? Lüder? (Ly-, Lutere.
Ludere, Lutere) . Arnold y. — deutscbo-
bruder zu Marburg 1256— 1258. 139
148. 149. 152
Lutgardis s. Lukardis.
Luthwin bürger zu Oppenheim 1239, 61.
Lutrea s. Kaiserslautern.
Lutt.. (Lucc..?). Johann y. — mönch zo
St. Martin in Trier 1276, 322.
Luttersheim s. Lautersheim.
Lutzelkolbe s. Lützelkolbe.
Lutzelmannus s. Lützelmann.
Luzellinden s. Linden.
M.
Maar Oberhessen n. Lauterbach (Moreni-
pfarrer: Wiegand.
Machanus — Marburg.
545
Macharius, -rias v. Linden ritter zuGies-
sen.
Macz 8. Matz.
Maden nö. Fritzlar bei Gudensberg (Ma-
dene). Bericht 273.
Mähren (Moravia) 104.
Magdeburg (Magdeburch). deutacho.-com-
thur: Geldolf. — erzbischof : Albert.
Magnus 8. GroBBe.
Mainz (Mogvn-, Mognn-, Maguntia, Ma-
guncia) 16. 26. 59. 68. 185. 200. 222.
223. 244. 407. 431. 434. 473. 616. —
Heinrich v. — deutscho.-bruder 1225,
14. — st. AlbanTorM., Bened.-mönchs-
kloster503. abt: Eonrad. — kämmerer:
V. Meilingen. — deutsches Haus 453.
463. bruder: Anselm. comtbure : Luder.
Peter. — dioecese 41. 59. 60. 68. 74.
76. 77. 80. 98. 113. 120. 123. 125. 126.
154. 156. 157. 158. 162. 163. 170. 185.
223. 238. 244. 348. 403. 408. 409. 411.
418. 437. 444. 453. 455. 479. 483. 490.
501. 530. 560. 591. 620. 629. 637. —
dominikaner. lesemeister : Johann. —
domstift. canon. : Ditmar. Giselbert. v.
Gleichen. Opert. v. Stahleck. capitel 26.
custos: Gottfried, decan: G. propst:
Konrad. — erzbiscböfe: 40. 41. 336.
408. 409. 415. 416. 423. 427. 436. 437.
(Christian). Gerhard. Gerhard. Hein-
rich. Siegfried. Siegfried. Werner. -^
erzstift 3. 222. 225. ~ collegiatstift st.
Victor vor M. decane: . . (1240), 66.
1288, 491. Wilhelm, scholast. : 1288,
491. Bernhard. Erenfried. Volkmar.
— collegiatstift st. Gangolf, decane:
..1297,631. Gerhard, propst: . . 1297,
631. — collegiatstift st. Johann, ca-
non.: Gottfried, scholast.: . . 1296,
615. 616. — collegiatstift st. Maria z.
d. Greden. scholast. : Erenfried. —
collegiatstift st. Peter vor M. cantor:
. . 1297,631. propst: Gerbodo. scholast. :
Rifried. - nchter 66. 68—71. 200.407.
433. 453. 503. 612. 613. 616. - Schrei-
ber: Eonrad. v. Hersfeld. — collegiat-
stift st. Stephan, official des propstes :
431. 618. 619. 639. Prume. prOpste:
. . (1232), 28. 1247, 83. v. Bolanden.
Gerhard,
lyz 8. Matz.
ilkes w. Fulda (Malcuses). Otto t. —
1267, 230.
ilus Vennis s. Uebelwurm.
incho. Heinrich aus Marburg (1232),
28 L.
Lndern Waldeck ö. Wildungen (Mande-
pen, -dere) 510. 532. — Eonrad v. —
leutscho.-comthur zu Marburg 1285—
1295, 451. 452. 462. 505. 508—511. 513.
>18. 526. 535. 544. 672. 585. 587. 590.
►92. 596.
negoldus s. Mangold.
Hess. Urknndanbiicli. L
Manfredonia (Manfridonia) 409.
Mangold (Manegoldus, -guldus) v. Grei-
fenstein. — bürger zu Wetzlar u. gattin
Hertha 1249, 94.
Mannsbach nnö. Fulda (Mannesbach) . Ru-
cher V. — ritter (1232) — 1235, 2HXIX.
51. 52.
Marbach wnw. Marburg (Martpach). ge-
richtsbarkeit 381.
Marburg (Marcboch, -borch, Marburc,
-bürg, -purch, -purg, -pur, -buch,
-burch, -bruch, -pure, Mart-, Marcburc,
Martburch, -bürg, Mareburc, Mar-
borch, Marhburch, Marthp&rg, Mar-
Sorc, -purgc, Marthpurg, -bürg, -bürg,
[arlpurc, Marpuch, -buhrc, -purgk,
-purgh, -phurg, Marcburg, Marporg,
-borg, Marbpurch, Marthpurga, Marp-
Surg, Marcburgh, Martpurch, Margpurg,
[areporch, Marcborg, Margburg, -burc,
Marcpurg, Mardburg, Margb&rg, Mor-
purg, Marthpurgh) 34. 42. 45. 47. 49.
56. 67. 82. 84. 87. 88. 90. 93. 100. 127.
128. 144. 149, 151. 163. 164. lOa. 170.
183. 184. 206. 214. 216. 218. 219. 221.
228. 231. 234. 240. 243. 260. 261. 266.
269. 285. 286. 296. 299. 300. 304. 321.
322. 333. 344. 347. 366. 369. 378. 383.
398. 403. 412. 415. 416. 418. 426. 435.
436. 438. 461. 468. 470. 474. 492. 525.
566. 586. 597. 618. 633. — v. M. : die
herrin s. Brabant. Bertha gen. v. Eals-
munt 1267—1274, 231. 308. Eonrad
söhn Widerolds 1256, 137. Friedrich
gen. T. Ealsmunt ritter 1262, 183. 184.
209. 231. 270. 323. Friedrich gen. v.
Ealsmunt 1267—1296, 231. 270. 308.
378. 412. 553. 611. Guntram ritter, var
ter Erafts y. Schweinsberg (vor 1235)
—1236, 49. 56. Hartrad gen. v. Eals-
munt 1267, 231. Ludwig 1260—1261,
167. 177. Ludwig ritter zu Treysa 1283
—1287, 422. 481. Ludwig ntter zu
Treysa 1287, 481. Lukardis gen. v.
Ealsmunt vermählte v. Nordeck. Ru-
dolf ritter 1278, 351. Widerold ritter
+ 1256, 137. — beginen: Cina. Mech-
thild. — benannte: Bertha, Eckard,
Eckard, Irmtrud 1248, 90. Burkard
mönch zu Haina 1273, 297. magister
Eonrad Prediger 1227—1233, 16. 25.27.
28. VL X. XVL XXXm. XLIU. LIX.
31—36. 43. 96. 132. 416. 649. Günther
scheffe zu Amöneburg 1260, 162. Ru-
dolf priester (zuFritzlar) 1275, 317. —
Weidenhäuser brücke 100. 435. — bür-
ger u. schefFen: 110. 121. 137. v. Als-
feld. V. AmönebuTff. v. Battenfeld. v.
Biedenkopf. Bruning. Canto. Eoil.
Eolbe. E^nrad. Gruse. Eberhard. El-
win. Engel. Engelbert. Ernst, v. Fron-
hausen. Fuley. am Graben. Heinrich.
Hermann. Hildemud. Huzzemamü. Im-
35
546
Marburg.
hof. Irmtrnd. Lange. Mancho. Ospert.
Osperti. Pisoatonim. Ranstein. Rinka.
Rote. Radewart. Rndolf. Rakel. Schi-
nebein. y. Seelheim. Siegfried, v. Stein-
haas. Stezza. Suzokvrsne. Widrad
metzger. meister Wiegand. Wolfrade.
Worstebendel. Zahn. Zöllner. — bür-
fermeister: v. Biedenkopf, v. Fron-
aasen. — bargmannen: 137. 461.
Brandel. Hobeherr. — Kämpfrasen (pla-
nicies jadicii lantgravii) 435. — kirch-
höfe: k. der fremden 244. 260. 436.
Marienk. 93. 266. — - Krammbogen (Gra-
mewach) 435. — deutsches haas 48. 50.
56. 62. 63. 66. 67. 68. 70. 71. 79. 80. S3.
87. 89. 96. 98. 101. 103. 105. 106. 107.
109. 110. 112. 113. 115. 117. 118, 120.
121. 125. 128. 132. 135. 136. 137. 139.
140. 141. 144. 145. 146. 148. 149. 151
—158. 161—170. 172. 173. 174. 177—
181. 183. 184. 186—196. 198. 200. 202
—219. 221. 222. 224. 225. 226. 228—
231. 233. 234. 235. 237. 239. 240. 241.
243. 245. 247. 249. 250. 251. 253. 254.
255. 258. 260. 261. 264. 266. 268. 269.
271—274. 278—281. 283—288. 290. 292.
293. 295—300. 302. 303. 304. 306. 307.
308. 310. 311. 314—318. 320. 321. 323.
325. 326. 327. 329. 331. 332. 333. 335.
336. 338. 341—348. 351—358. 360—364.
366. 367. 369. 373. 374. 378—383. 385—
389. 391. 394. 395. 398. 399. 401—404.
407. 412—415. 418—429. 433. 434. 435.
437. 438. 441. 443—446. 448. 451. 455—
459. 461. 462. 464. 465. 466. 468—472.
474. 476. 480-483. 486—490. 492. 497.
503—507. 509—523. 525—535. 538—
550. 552. 553. 554. 557. 561. 562. 565.
566. 568. 572. 573. 576—579. 582—
593. 595. 596. 597. 600—609. 611. 612.
614. 616. 618. 619. 621—627. 629. 630.
631. 633. 634. 635. 637. 639. 640. 644—
647. 649. brttder: V. Aachen, v. Amöne-
bnrg Schuhmacher. Arnold früher pfar-
rerzaHomberg. Arnold pfarrerzaWal-
fem. V. Battenberg, y. Biedenkopf
albbrader. Bruno pfarrer zu Marburg.
v.Braunshom. v. Büdingen, t. Cappel
landgräfl. amtmann. v. Cappel pfleger
der Kapelle magister Konrads v. Mar-
burg, y. Katzenfurth. y. Cronberg.
Eule. y.Dembach. y. Diedenshausen.
Tilmann. Tilmann kelier zu Herbom.
Ditter. Döring, y. Duisbui^. y. Ekes-
sen. Engelberti. y.Erbach. y. Erfurts-
hausen. Faber. Flascmunt. Friedrich,
y. Fronhausen, y. Geismar priester.
y. Gelnhausen. Gerhard. Geruo priester.
Goswin diener. Gottfried. Qoz. y. Ha-
selstein. Heinrich gewesener pfarrer zu
Herbom. y. Herbom. Hermann prie-
ster. y. Hundem. Lesch. y. Linden
priester. y. Linne. y. Löwenstein, y.
Lohra. Ludwig priester. ▼. Lutere.
y. Mardorf bäcker. y. Merenberg^. v.
Merzhausen, y. Mölln, y. MfinnerBtadl.
y. Mühlheim. v. Naumburg, v. Nordeck.
y.Ottrau. y. Ramersdorf priester. Beye.
y. Schrecksbach. y. Sebirstat. v. S^l-
heim. Sibold. y. Sonenbach. ▼. War-
burg priester. Werner. ▼. Wetzlar.
Wiegand gewesener pfarrer za SehrSek.
Willekin. kellermeister: Har^rt. com-
thure u. yicecomthure : . . 1280, 370
381. y. Battenbei^. y. Büdingen. Bur-
kard. y. Cronberg. Knie. y. Diedens-
hausen. y. Fronhausen. Gerlach. v.
Lauterberg. y. Mandem. y. Mnnzen-
bach. y. Nesselröden. y. Ottr&u. v.
Rickele. v. Solms. Winrich. ▼. Zweh-
ren. küchenmeister: Engebert. Hein-
rich, trappier: 623. Grobelo. Gottfried
y. Munzenbach. hospitalmeister: Sie.
fried. marschSUe: Rudolf. SiegfrietI
priore: 81. 98. 597. y. Burbach. y.
Wetzlar. — dominikaner. prior 501. —
Elisabethenkirche 53. 59. 60. 73. 7«..
80. 95. 113. 120. 123. 132. 147. 1^\
157. 158. 163. 214. 223. 261. 403. 4i>>
409. 411. 415. 418. 436. 437. 444. 4bb
460. 464. 472. 479. 525. 596. 634. 641^.
altärc: h. Kreuz 471. 474. st. Elisabeth
153. 214. 583. 623. st. Georg u. Mardo
426. hochaltar 649. st Johann d. tauf.
147. 261. kapeile st. Elisabeth 123. -
Elisabethenhospital ( zuerst Francis
cushosp.) 18. 22. 25. 26. 27. 29. 3(.i
33. 34. 36. 37. 40. 41. 42. 45. 55. 74
77. 84. 88. 93. 97. 100. 120. 125. 126
218. 226. 320. 411. 415. 620. 622. 623.
hospitalkirche 30. 34. hospitalyor-
steher: 28 X. XII. XV. XXI. XLIV.
XLV. 41. Albert. Hermann pfarrer. —
firmaneikapellel25. 126. 460. 471. 471
474. 525.— Franciskaner 127. 139. 5ol.
bruder: Egidius. gardian: 501. Lam-
bert. — Frohnhof fFronehob, Vronbop.
Vroilehob) 435. 539. 609. — geldwih-
rung90. 112. 174. 193. 231. 492. 507.
526. 543. 544. 550. 573. 583. 587. 6öV
623. 625. 646. — weltl. gericht 492. -
grabkapelle Konrads y. Marburg 9h.
132. 416. — Grün (Grient. Grindu.
Grint) u. mühle das. 88. 93. 206. 43o
müller: Bertha. Konrad. Ludwig. —
Lahninseln (werde, Bygen) 435. -
mass 391. 511. 572. 623. 646. — Micba-
elskapelle 244. 260. 436. ^ mfihlen
Elwinsm. 100. Grünm. s. yorher Grün
m. zwischen d. Grünm. u. Ibemshausec
88. 646. m. am hospital 45. 55. m. a.d.
Weidenhäuser brttoKe 100. m. zwischen
Wehrda u. dem deutschen hause 445
— die neustadt 166. — patronatsrecht
u. Pfarrkirche 16. 22. 26. 40. 41. 2b
219. 269. 620. —pfarrer: . . 1232,34.
Marcelllnns — Meingoz.
649
1296, 618. Bnmo. Hermann. Johann.
Ludwig. Peter. Widerold. — Schul-
meister: Konrad. — schultheiBBen :
. . 1252, 110. V. Thine. Erwin. Phi-
lipp. Baustein, y. Botenstein. Senand.
— Stadtsiegel 84. 90. 93. 96. 103. 105.
106. 109. 110. 112. 121. 137. 140. 148.
149. 160. 166. 170. 183. 184. 206. 207.
266. 269. 270. 286. 296. 299. 320. 334.
359. 380. 461. 492. 493. 495. 507. 511.
550. 553. 590. 611. 614. 625.
Marcellinns bischof v. Tortiboli 1289, 501.
Mardorf so. Marburg (Hart-, Marcdorf,
Martorf, -torph, Mardorf, Marc-, Mar-
dorph) 37. 45. 55. 89. 168. 590. — v.
M.: Eonrad ritter 1269-1281, 249. 292.
327. 331. 336. 366. 389. Eckard ritter
1236, 56. Eckard deutscho. -i)äcker zu
Marburg 1266,226. Herbord zu Alsfeld
1273—1280, 293. 295. 373. 374. Her-
mann ritter 1 236, 56. — Morardshube 89.
Margaretha (Margareta, Greta, -da) v.
Diedenshausen. — Heyliwarc zu Weil-
burg. — Ltitzelkolbe. — v. Mellingen.
— bürgerin zu Wetzlar + 1286, 440.
Margpurg s. Marburg.
Marienbergrgbz. Wiesbaden osö. Hachen-
bürg (Mons sanete Marie) 477.
Marienbom Oberhessen sw. Büdingen,
Cisterc. -nonnenkloster (Föns sanete
Marie) 560. <- äbtissin : G«rtmd.
Marienwerder in Westpreussen (Insula
sanete Marie) . bischof : Heinrich.
Marienwerder nw. Hannover (Insula) 113.
Markelo v. Naubom zu Wetzlar.
Mark wart (Mar-, Marc-quardus) v. Cöl-
leda. — V. Launsbach ritter. — v. Nau-
bom scheffe zu Wetzlar. — abt zu
Beinhardsbrunn 1281, 397. — pfarrer
u. kämmerer zu Bodheim 1 298, 640. —
graf V. Solms. — graf ▼. Solms-Königs-
berg. — canon. v. st. Trinitas zu Speyer
1232, 27.
Marpurch s. Marburg.
Mar(]^uardus s. Markwart.
Marsüius der schmied u. seine wittwe
Kunigunde zu Fritzlar 1295, 595.
Marstein. Dietrich söhn Heinrichs 1284,
432.
Martburc s. Marburg.
Martdorf s. MardoriT
Martin IV. papst 1283, 409.
Martpach s. Marbach.
Mathias deutscho. -comthur zu Coblenz
1277—1286, 340. 463. — Schreiber des
landgrafen Albert v. Thüringen 1281—
1293, 392. 396. 405. 556.
Matz (Macz, Maz, Matz, Mazo, Mayz,
Maiz). Adelheid 1291—1292, 529. 552.
Adelheid 1292,552. Konrad vicepropst
u. custos zu Fritzlar 1277—1295, 341.
364. 451. 457. 459. 497. 506. 510.512.
513. 515. 518. 521. 522. 523. 529. 531.
533. 538. 540. 545. 546. 549. 552. 557.
591. 595. Eonrad u. Hennann 1291—
1292, 529. 552. Hermann 1291, 529.
Hildegund 1292, 552. Johann 1291,
529. Ludwig u. Ludwig 1291—1292,
529. 552. Ludwig 1291—1293,529. 565.
Lukardis 1292,552. Werner 1291—1292,
529. 552.
Maulbach Oberhessen 0. Homberg a.d. 0.
(M&lenbach) 383. — Vergl. MOllenbach.
Maurus bischof v. Amelia 1289, 501.
Mazheim s. Mosheim.
Mazo s. Matz.
Mechthild (Mehtil-, Metil-, Mettil-, Me-
thil-, Meythel-, Mechtil-, Meytil-, Meth-
hil-, MectMl-, Mevthil-, Mehthil-,
Mechthil-, Mechhil-, Metthildis) v. Als-
feld. — V. Bauerbach. — v. Bechlingen
bürgerin zu Wetzlar. — v. Bicken. —
V. Blasbach. — v. Bleichenbach. — v.
Borken. — hörige zu Burkendorf 1279,
362. — äbtissin zu Caldem 1291, 539.
— V. Ealsmunt! — hörige zu Eirchhain
1262—1264, 184. 207; 1264, 207. — hö-
rige zu Cölbe 1275, 311. — Cruse bür-
Serin zu Marburg. — Culbe hörige. —
dichtere t. Beltersfaausen. — zu Eilo
1296, 611. — gattin Engels am Frohn-
hof zu Marburg 1290—1291, 511. 539.
— V. Falkenberg. — v. Fronhausen —
V. Gellershausen. — v. Gkrwinshain. —
Heyliwarc zu Weilburg. — wittwo Hein-
richs 1294, 587. — landgrSfin v. Hessen.
— V. Holzheim. — v. Holzheim zu Wetz-
lar. — Imhof zu Marburg. — geistliche
zu Marburg (1232), 28 X aXL — tochter
der Oina begine su Marburg 1279, 369.
— tochter der Isentrud zu Marburg
1254, 121. — V. Merenberg. — v. Mölln.
— gräfin y. Nassau. — y. Olbeze hörige
der kirche zu Gleichen. — y. Bomroa.
— y. Schlotheim. — y. Schrecksbach.
— V. Schröck. — y. Seelheim. — hörige
zu Weiderichshausen 1271,. 264. — y.
Wetzlar. — y. Wilnsdorf. — y. Wölf-
terode hörige der kirche zu Gleichen.
— gräfin y. Ziegenhain.
Meekwinsberg wttstung Niederhessen bei
Homberg (Mekewinisberge) 15.
Meczehe s. Metze.
Medebach rgbz. Arnsberg ssö. Brilon
(Midebach) 28XLI.
Mediocris Venne s. Venne.
Megedeuelt. Heinrieh (zu Fritzlar) 1275,
317.
Mehtildis s. Mechthild.
Me^ce s. Meise.
Meide, der, (Pnelle). Wasmud scheffe zn
Homberg 1277, 342.
Meingoz (Meingotus, Mengodus, Mongoz,
Mengotus , Mein-, Meyngoz , Meigotus)
1266, 224. — mann der Eunignnde
Efippel 1281, 394. — Eyrman. — Enatz
35*
548
Meinhard — Metz.
zu Beltershausen. — Cnibe y. Qaeck-
born ritter. — Kolbe v. Ebsdorf. —
scheffe zu Tre^sa 1283, 422. — Elle.
— de Veten Civitate ritter. — v. (Joss-
felden. — Gulden ritter; burgmann zu
Grüiiberg. — kaplan landgraf Hein-
richs y. Hessen 1280, 381. — Huzze-
mann! scheffe zu Marburg. — Isen-
kolbo. — Lacman scheffe zu Treysa. —
y. Merzhausen. — y. Wetzlar. — pfarr-
vicar zu Witteisberg 1276, 327.
Meinhard (Meinardus, Mein-, Meynhar-
dus) pfarrer zu Kindelbrück 1255, 133.
— deutsche. -comthur zu Eger 1293^
567. — graf y. MUhlberg.
Meinharteshusen s. Merzhausen.
Meinrich (-ricus) canon. zu Fritzlar 1220, 9.
Meinsenbnch s. Meisenbug.
Meinwart (Meynwardus, -wordus] schult-
heiss zu Gudensberg 1290, 509. — y.
Ramershausen scheffe zu Cassel.
Meise (Meyze, Meizze, Meyce, Meize,
Parix). Albert 1289, 499. Th. 1285,
447. Dietrich 1248, 85. H. 1274, 301.
Heinrich ritter y. Greussen 1282, 405.
Meisenbug ( Meisen-, Meinsenbuch , Mei-
senboch, Meissen-, Meysenbuch). Ber-
thold ritter u. Berthofd edelkn. 1275,
318. Berthold burgmann zu Felsberg
1290—1293, 514. 568. Hermann 1219
— 1220, 7. 9. Hermann burgmann zu
Felsberg 1293, 568.
Meissen (Misna, Missena). Johann y. —
canon. zu Fritzlar 1290,513. — bischof:
Wittich. — markgrafen s. Thüringen
landgrafen.
Meister. Dietrich btirger zu Fritzlar 1295,
591.
Mejrtheldis s. Mechthild.
Meyze s. Meise.
Mekewinisberge s. Meckwinsberg.
Mela zu Fritzlar 1287, 478.
Melderike s. MöUrich.
Meldingen s. Meilingen.
Meldrich s. MöUrich.
Mellingen so. Weimar (Meldingen, -in),
y. M. : Ludwig Mainzischer kämmerer
1251, 108. 406. Margarethe 1251, 108.
Melnau n. Marburg bei Wetter (Einoch).
Knibo y. — ritter 1274, 299.
Memmleben a. d. Unstrut kreis u. nnw.
Eckartsberga, Benedict, -mönchskloster
(Memeleibin). propst: Berthold.
Mendewin zum Bart bürger zu Strass-
burg.
Meneburg. Konrad 1270, 254.
Mengelo y. Naunheim.
Mengotus s. Meingoz.
Menhardishusin s. Merzhausen.
Merenbergwnw. Weilburg (Meren-, Merin-
berc, Merem-, Meren-, Merinberg, Me-
renberich). herren y.: Konrad 1255—
1257, 134. 139. 143. Kunigunde 1255,
134. Gertrud 1297,630. Gottfried 1291.
530. Hartrad 1219, 6. Hartrad 1255-
1287, 134. 197. 246. 259. 283. 303. 399.
463. 469. 477. Hartrad deutscho.-bm-
der zu Marburg 1256, 139. Hartrad
1296, 608. Hartrad geistlicher 1297.
630. Imagina yermählte y. Bolanden.
Mechthild 1257, 143. Wittekind 1256,
134.
Mereweter s. Merwetter.
Mergardis. Heinrich zu Fritzlar 1219, 6.
Mereentheim a. d. Tauber ssw. Würzbuii^
(Merghent-, Mergint-, Mergentheim .
deutsche. -comthure: y. Bastheim. Hein-
rich. — Johannitercomthur : Eberhard.
Mergestat s. Mörrstadt.
Merlan Oberhessen nO. Grünberg (Merlov.
-lowe, Mirlowe) 228. — y. M. : Adelheid
1281, 395. Bertha 1267, 229. Eberhard
1244—1267, 75. 224. 228. Eberhard
schultheisB zu Fulda (derselbe*?] 1272,
287. Eckard yogt, ritter 1244—1267. 75.
177. 192. 193. 225. 229. Eckard 1244.
75. Gerlach yogt 1244—1267, 75. 229
395. Gerlach 1244— 1261,75. 177. Jo-
hann u. Peter 1266—1267, 224. 22^.
Reinbold decan zu Fritzlar 1285-1295,
451. 457. 459. 510. 521. 591. 595. Bu-
dolf Genmunt 1244, 75. Sara u. Ulrich
1281,395.
Merseburg (Mersburc, Merseburg) 1 30. —
bischof: Heinrich. — canon. : y. Cloue-
louchesdorph. y. Dale. — domkirche
1 30. — geistliche : y. Treben. Croswin.
Heinrich. — propst 1255, 130.
MertinshauBen wüstung bei Wetzlar (Mer-
tinishusen) . wiese Brule 530.
Mertinsheim Rheinpfalz, Mörzheim sw.
Landau? (Mertinisheim) . Hugo y. —
1221, 12.
Merwetter, Mereweter. Ernst 1261 — 1292,
175. 176. 540.
Merzhausen Oberhessen s. Ziegenhain
(Meinhartes-, -hardes-, -hars-, Men-
harthusen) 148. — y. M. : Adelheid
wittwe Sibodo's, Albert, Meingoz, Si- i
bodo u. Sibodo (y. M. oder y. Schröckt
1257, 148. Sibodo ritter 1233—1240, 37.
56. 67. Vgl. Kuppel. '
Merzhausen hof kreis Frankenberg bei
Rosenthal (Menhardishusin, Meinhar-
tes-, -harcz-, -harzhusen, -harttishusio.
-hartes-, -harczhüsen, Men-, Meyn-
harsthüsen) 135. 174. 180. 498. — be-
nannte: Eckard deutscho.-bmder zu
Marburg 1293—1294, 554. 584. Prasse.
Meteiberg berg bei Heldrungen , Mittei-
berg a. d. Ünstrut w. Nebra? (Metel-
berc) 400. 417.
Metildis s. Mechthild.
Metz a. d. Mosel (Metis) 120. — Borthold
u. Godelmann y. -— 1221, 12.
Metze — Moresberc.
549
• Metze Niederhessen nw. Gudensberg
(Mezhee, Mezzehe, Meze, Meczehe,
<! Hetze). V. M. : Berthold scheffe zu
. Tritzlar 1290—1292, 512. 545. Konrad
1 1220, 9. Heinrich 1219—1221, 5. 6. 10.
.^ — pfarrer : Hermann.
, Michael, magister, canon. v. st. Guido
zu Speyer 1232, 27.
; Michelbach nw. Marburg (Michelbach,
Mihcilbahc). y. M. gen. v. Nordeck:
Adolf söhn Wideroldsritter 1274—1278,
^ 299. 327. 331. 336. 347. Widerold ritter
1250-1264, 97. 206. Vgl. Milchling u.
Schutzbar.
^' Michelbach, welches? (Mychelbach). Gi-
selbert v. — schefFe zu Herbom 1296,
617,
Midebach s. Medebach.
Myenze hörige zu Burkendorf 1279, 362.
Mihla a. d. Werra n. Eisenach (Mila). v.
M.: Kunemund 1273, 289. Hennann
1273—1281, 289. 291. 396.
MHchling (Milchelingus, -linc, Milckelin-
gus, Milcheling). t. Mioheibach 1274,
299. V. Nordeck + 1272, 280. Konrad v.
Mühlheim u. gattin Albradis 1264, 19U.
Konrad 1250, 97. Konrad burgmann auf
Nordeck 1250—1252,99.112. Hermann
cantor zu Wetzlar 1404, 477.
Milfesheim s. Mölsheim.
Milnrode wüstung ssw. Friedewald bei
Motzfeld (Mybrode). Eberhard v. —
ritter 1293, 570. 571.
tf iltrudis Mttnzer bürgerin zu Fritzlar,
^filuissen s. Mülsheim.
Ilincenberch s. Münzenbei^.
if ingerode, Minnieerode n. Dnderstadt
(Muningerode). üartmann y. — ritter
1299, 644. 645.
lynkel. Gumpert scheffe u. schultheiss
zu Gudensberg 1290—1292, 509. 548.
[inores fratres s. Franciskaner.
[inzenberg s. Mttnzenberg.
[irlowe s. Merlan,
isna 8. Meissen.
ittelhansen Sachs. - Weimar nnö. All-
stedt (Mittelhusen) 339.
ittelyenne s. Venne.
ocesus in Gappadocien (Moki-, Mucieen-
Bis), erzbiscnof : Johannicius.
t$llenbach wttstung Oberhessen s Allen-
dorf a. d. Lumda, oder Maulbach? (Mu-
len-, Mulebach) 49. 331 . 535. — pfarrer :
Hezzechin.
31 In bbO. Marburg (Mulen, Mulne, Mul-
Da, MfLlene, Mulne) 351. 443. 493. 541.
— V. M. : Adelheid 1285, 443. Hart-
mann + 1236, 56. Hartmann 1236, 56.
Hartmann edelkn. 1264—1285,205.208.
143. Hartmann fdeutscho. - bruder zu
Marburg) 1292, 544. Heinrich ritter
1236, 56. Mechthild 1236, 56. Wiegand
■itter 1260—1266, 168. 177. 225.
Möllrieh, Nieder-, osO. Fritzlar (Melderi-
cum inferius) 510. — zins gen. yogtgut
510.
Möllrich, Ober-, (5. Fritzlar (Meldrich, su-
perior Melderike, -deriche, -derich,
-driche, -dricum) 24. 38. 152. 262. 341.
343. 510. 591. — Herwig v. — höriger
1286, 456. — deutsches haus 38. 591.
comüiure, pfleger: Jacob. Ludwig. —
pfarrer : Jonann.
MÖlsheim w. Worms bei Dalsheim (Mil-
uissen, Milfesheim) 648. — Heinrich v.
— (1280), 371. — M— er Slideweg 648.
MOnch (Monich) s. y. Buseck.
MOri, y., s. Böhm
Mörrstadt wnw. Worms (Mergestat) 393.
Mo^ntia s. Mainz.
Momscheit (Moinsceith). Ditmar scheffe
zu Fritzlar 1290, 512.
Moischt so. Marburg (Muschede, Muske-
de). benannte : Albert, Gela, Gerbert,
Isentrud hörige 1271, 264. Gerbert 1 252,
112.
Mokicensis s. Mocesus.
Molendinarius s. Molner.
Molinbach s. Mühlbach.
Molinheim s. Mühlheim.
MoUestorf s. Molsdorf.
Molner zu Fritzlar (Molendinarius, -narii).
Tilmann priester, Elisabeth, Hermann
1294, 585. Hermann 1290—1291, 518.
522. 532. 585.
Molsdorf osö. Gotha (MoUestorf). G«rwig
V. - 1293, 567.
Momberg kreis Kirchhain n. Neustadt
(Mun-, Mominberg) . Sibodo y . — möneh
zu Haina 1273, 297. — decan (1232), 28.
Mommenheim wnw. Oppenheim (Mumin-
heim). Konrad y. — ritter 1239, 61.
Monasterium s. Münster.
Monechusein s. Mttnchhausen.
Monetarius s. Münzer.
Monich s. Mönch.
Monio, Munin, zu Fritzlar. Gerlach 1243,
72. Heinrich 1287, 478. Heinrich yicar
J275— 1285, 317. 364. 365. 449.
Mons s. Berge.
Mons sancte Marie s. Marienberg.
Monsheim w. Worms (Munnis-, Mfinnes-,
Munnes-, Monsheim) 256. — y. M. :
Berthold ritter 1270, 256. Konrad truch-
sess 1221, 12. Rudeger ritter 1280,376.
Montabaur onö. Coblenz (Muntabur) 340.
Montefeltre bei Urbino (Fereteranus) . bi-
schof : Hubert.
Montem, prope. Heinrich scheffe zu Hom-
berg 1294, 577.
Monxhom. Sibodo schultheiss zu Alzey
ritter 1293, 555.
Morards-, Morandshube zu Mardorf 89.
Morayia s. Mähren.
Moren s. Maar.
Moresberc s. Morsberg.
53ft
MoriiAlutiuea — MurichisUt.
Hornshausen a. d. Salzböde bv. Marburg
bei Gladenbach (MoroldeshuBin) 320. —
benannte : HartmannBlendebera n. Hed-
wig begin« 1275, 320.
Morpurg s. Marburg.
Morsbach Bayern Pfalz w. y . Donnersberg
bei Rockenhausen. Heinrich y. — ritter
1299, 643.
Morsberg ruine nö. HUnfeid bei Basdorf
(Mores-. Morsberc) . Heinrich v. — rit-
ter 1235, 51. 52.
Mosheim Niederhessen nnö. Homberg
(Mazheim). Dietrich v. — 1219, 7.
Mncicensis s. Mocesus.
Muckel. Rorich 12S5, 453.
Mudersbach n. Wetzlar. Ebelo u. Ludwig
V. — ritter 1264, 201.
Mtthlbach rgbz. Wiesbaden n. Hadamar
(Molin-, Mulebach) 19. 477.
Mtthlberg so. Gotha (Mvleburch). Mein-
hardgraf V. — 1225, 13.
Mühlhausen wnw. Erfurt (Mulhusen).
Dietrich Kämmerer v. — 1273, 289. —
pfarrer: Berthold. Sibodo.
Mtthlheim, jetzt Hennannstein, n. Wetzlar
(Muln-, Mulin-, Molin-, Mulheim). Kon-
rad Milchling v. — ritter u. gattin Al-
bradis 1264, 199. — benannte: Eonrad
bürger zu Wetzlar 1255, 134. Hartmann
deutscho.-bruder zu Marburg 1287, 483.
Hermann btlrger zu Wetzlar u. gattin
Hilla 12S5, 454.
Mtinchhausen ssw. Herbom bei Driedorf
(Munechusen, Munichuson, -h^en). v.
M. za Wetzlar: Heimich scheffe 1264— •
1267, 199. 201. 227. 238. Hermann u.
gattin Hüdegnnd 1287, 470.
Mtinchhausen wttstung Oberhessen an().
Frankenberg bei Schmittlotheim (Mo-
nechusein, Munechusen, Münecheh&sen,
Monichusen, Munichehusen, Mu-, Mv-
nichusen). v. M. zu Frankenberg : Kon-
rad scheffe 1264, 205. 208. Konrad 1285
—1294, 443. 584. H. scheffe 1264^ 208.
Heinrich bflrgermeister 1 281—1295,394.
443. 520. 541. 543. 554. 582. 602. Ludwig
scheffe 1281—1295, 394. 443. 520. 541.
543. 582. 602. 603. Ludwig d.j. scheffe
1285—1295, 443. 520.541.543. 554. 582.
584. 602. 603. Ospert 1204—1295, 582.
602. 603.
Mtinchhausen wtistun^ Oberhessen 0.
Kirchhain (Munichusm, -sen) 298. 590.
Konrad u. Eckard v. — hörige 1275,
310.
Mttnnerstadt nnH. Wtirzburg (Mu-, Mun-
richistat). Herold v. — deutscho.-bru-
der zu Marburg 1264^ 200.
Münster in Westfalen (Monasterium) 41 1 .
— bischof : Eberhard.
Mttnzenberg Oberhessen onö. Butzbach
(Mincenberoh , -berc, -beig, Minciun,
Minzen-, Myncenbei^) 115. 253. — Hei^
nemann y. — bürger zu Wetilir IM
—1283, 39». 410. — herren: Km\y,
1. Ulrich u. gattin Heilwig 1252. 11;
— schultheiss : y. Pfingsten.
Mttnzer (Monetarius, -rii). zuAmOnebu:
Gerhard scheffe 1260—1267, 102. h^
177. 192. 193. 225. 229. 233. 24ii. iV
298. 336. Hermann scheffe 1274-ir:
298. 336. — zu Bauerbach: Gerbdt
fittin Bertha 1248, 90. — mTw?ö
onrad u. Wiegand scheffen 12'^
1283, 351.422. Helwig 1248.90.-
ztt Eschwege: Siegfried 1261, ITo.-
zu Fritzlar : Walthelm, gattin Mittn
u. söhne Yolkmar geistlicher, HeinriH
u. Walthebn 1287, 478. — zu Herbon
Heinrich scheffe 1269, 247. --zuBoi-
berg: Konrad 1277, 342. Siegfri^.
scheffe 1294, 577. — zu Limburg. U>
wig scheffe 1266, 220. — zuWeiesei-
See: Burkard 1293, 556. Heideorki
scheffe 1272, 275. — zuWetelirAi
nold scheffe 1264^1266, 199.20i.tr
Konrad 1293, 560. 569. Friedrich 1^
197. Hermann scheffe 1271-12b>,h
267. 303. 312. 313. 330. 349. 35ü.?»>"
410. 430. 440. 448. 465. 476. 4^6. c
(Gerhard, Hedwig, Hermann, JoluLt
Petrissa, Richildis 1297, 629.
Mule, Mvl. Otto 1292—1293, 547. 51»
Mulebach s. Möllenbach u. Mtthlbach.
Mvleburch s. Mtthlberg.
Mulen 8. MOIln.
Mulenbach s. Möllenbach.
Mulheim s. Mühlheim.
Mulhusen s. Mtihlbausen.
Mulinheim s. Mtihlheim.
Mulne s. Mölln.
Muminheim s. Mommenheim.
Munberg s. Mombeig.
Muncinbach s. Munzenbach.
Munechusen s. Mtinchhausen.
Munin s. Monin.
Muningerode s. Minferode.
Munnisheim s. Monsneim.
Munrichistat s. Münnerstadt.
Muntabur s. Montabaur.
Munzenbach wUstung bei Herborn Süt
zen-, Munzem-, Mnnzin-, Mumeo
Muncin-, Muncenbach) 129. — beiunot'
Heinrich höriger 1275, 3J1. HenDiu
(bürger zu Herbom) 1271, 264. Ludr-
deutscho.-bruder, trappier u. comtii-
zu Marburg 1252—1284. 109. 110. U*
152. 226. 285. 435. Ludwig deuts^bo
priester zu Marburg 1266-1281.2^'
387. Vgl. Ratgebe.
Mulenbach s. Maulbach.
M^^lene s. Mölln.
Münechehüsen s. Münchhauseo.
Münnesheim s. Monsheim.
M&nzenbach s. Munzenbach.
Murichistat s. Münnerstadt
Murlebach — Niederwald.
551
irlebach (MOrlenbach kreis Heppenheim
3ei Fürth?). Ludwig v. ■— 1288, 495.
iBchede s. Moischt.
N.
^elstedt d. Langensalza (Neghelstete).
deutscho.-comthor: Eonrad.
,rni SSW. Spoleto. bischof : Orlandus.
bssau a. d. Lahn osö. Ems (Nass-owe,
-auya, -auwen, -^, -anwe, -awa, -auga.
-ouwe). Einnolf v. — 1287, 477. —
^afen v. — : Agnes 1277—1296, 340.
463. 477. 607. Heinrich (1230)— 1231,
19. 20. 21. 23, 150, 340. Heinrich 1285,
453. Mechthild (1230) — 1231, 19. 21.
Otto 1276—1287, 322. 340. 453. 463.
477. Robert deutscho.-bruder (1230—
1231), 19. W(alram) 1264, 202. — graf-
schaft 19. — pfarrer: Welter.
iuborn s. Wetzlar (Nnueren, -veren,
Nvueren) 560. — v. N. zu Wetzlar:
Ernst u. gattin Hildegund 1285, 440.
Hedwig geb. Münzer 1297, 629. Markelo
1293—1297, 560. 629. Markwart scheffe
1272—1297, 267. 303. 312 330. 349.
350. 360. 441. 454. 465. 476. 486. 560.
629.
aumburg Niederhessen s. Wolfhagen
(Nuenbvrc, Nuwenburch, Nuemberc,
Niwenburc, Nvwem-, Nuinburg, Novum
Castrum, Nuwen-, Nnwenburg). be-
nannte: Konrad büreer zu Fritzlar
1288, 497. Siegfried scheflfe zu Fritzlar
1291 — 1295, 532. 592. — grafen u.
herren : Hertha in zweiter ehe vermählte
V. Ziegenberg. Berthold u. Wittekind
söhne erster ehe der Hertha, Vaters-
name? 1286, 456. Volkwin 1234—1255,
47. 131. Ludwig deutscho.-bruder (zu
Marburg) 1234—1265, 47. 87. 88. 216
—219. Osanna 1234, 47. Wittekind
1219-1234, 6. 47. Wittekind canon. zu
Halberstadt 1265, 212.
aumburg a. d. Saale (Nuen-, Nuwen-
burg). bischöfe: Bruno. L(udolf).
aunheimnnö. Wetzlar (Nüynheim, Nuen-
heym, -heim) 199. 530. — Mengelo,
Rupert u. Walther v. — 1288, 490.
lausiss nw. Weissensee (Nu-, Nuwe-seze)
405. 494.
[eapel (Neapolis) . Jacob v. — päpstlicher
Schreiber 1296, 608.
[eghelstete s. Nägelstedt.
[eylach wüstung Waldeck n. Wildungen
bei Bergheim. Johann v. — 1292, 547.
femus s. Hain.
[enzemann (Nenz-, Nenzemannus, Nence-
man, -mannus, Nenzeman) ritter 1255,
133. V. Beichlingen ritter 1277 , 328.
339. y. Rettgenstedt ritter 1282, 400.
Hermann 1282—1283, 400. 417.
Nesselröden kreis Eschwege s. Netra
oder N. wsw. Duderstadt? (Nezzilryt,
Nezzelrieth, Neszelrit, -ride, -rid) . Jo-
hann V. — deutscho.Hsomthnr zu Mar-
burg 1295—1297, 604. 609. 621. 622.
623.
Netze Waldeck osö. Sachsenhausen (Nez-
zehe, Nezce). Eckard v. — 1219, 6. —
Cisterc.-nonnenkloster 238.
Neuendorf wol wüstung bei Wetzlar oder
Giessen (Noua Villa, Nuwendurf) 139.
143.
Neuenhain wüstung Oberhessen wsw.
Romrod (Nuinhain) 295. 414. — hörige:
Heinrich u. Siegfried bruder Grune-
walds 1273, 295.
Nenhaus ruine im Rheingau nw. Eltville
(Noua Domus) 537.
Neuhof nnw. Wiesbaden bei Wehen (No-
va Curtis) 19. — einwohner: Konrad.
Heinrich.
Neukastei Bayern Pfalz w. Landau (Ni-
kastele). Heinrich y. — canon. v. st.
Germanus zu Speyer 1251, 107.
Neukirch rgbz. Wiesbaden amt u. onö.
Marienberg (Noua Ecclesia) 477.
Neukirchen Oberhessen so. Ziegenhain
(Nunkirchen, Nuinkirchin) . benannte:
Bertradis (1232), 28 XXIX. Ludwig
mönch zu Haina 1273, 297.
Nezzilryt s. Nesselröden.
Nicolaus (Nico-, Nicho-, Nycolaus, Glas)
IV. papst 1289, 501. — v. Aspelt advo-
cat der Trierer curie. — Blendigans
pfarrer zu Friedland. — v. d. Krähen
decan zu Wetzlar. — Elsezere scheffe
zu Alsfeld. — Landeckere Schreiber der
Wormser curie. — y. Sangerhausen
priester.
Nidda Oberhessen onö. Friedberg (Nidee,
Nidehe). Wiegand v. — ritter 1274,
298. — Johanniter-comthur : v. Rohr-
bach.
Niederasphe s. Asphe.
Niederauroff s. Auroff.
Niederbesse s. Hesse.
Niedercleen s. Oleen.
Niederfischbach s. Fischbach.
Niedergirmes s. Girmes.
Niederlotheim s. Lotheim.
Niedermöllrich s. Möllrich.
Niederohmen s. Ohmen.
Niederquembach s. Quembach.
Niederreissen s. Reissen.
Niederscheid s. Scheid.
Niedersuhl s. Suhl.
Niederurf s. Ürf.
Niederyorschütz s. Vorschütz.
Niederwald Oberhessen wnw. Kirchhain
(Nieder-, Nydrewalde, Niderenwalt,
Nider-, Nydeiv, Niderenwalde, Nidei^
wald) 245. 427. 582. 587. — benannte :
Eckard 1282, 402. Giselbert 1262, 1S4.
552
Niederweisel — Obeneuzheim.
— hörige: Adelheid. Heinrich. Her-
mann. Hizzico.
Niederweisel s. Weisel.
Niederwetter s. Wetter.
Niederzenzheim s. Zeuzheim.
Niederz wehren s. Zwehren.
Niger s. Schwarz.
NiEastele s. Neokastel.
Niwenburc s. Naumburg.
Noderena s. Nordema.
Nodung schultheiss zu Frankenberg 1281,
394. - V. Wehrda.
NOrten n. Göttingen (Northunensis) .
propst: Lupoid.
Nona 8. Nuhne. i
Nonnenbausen wüstung nö. Marburg zwi-
schen Bauerbach u- Ginseidorf) Nnn-
nenhusen, Nunnin-, Nunnenhusin) 140.
233. 239. 401.
Nonnenhausen wüstung wnw. Marburg
bei Caldem (Nunnehusen) . Günther v.
— scheffe zu Biedenkopf 1296, 606.
Nordeck ssö. Marburg (Nordeke, -tecke,
-decken, -decchen, -theke, -deken, -de-
chin, -deckin, -teke, -decke, -deche,
-teken, -deckein, -teckin, -dekin, -the-
cke). y. N. : Adolf ritter, schultheiss
zu Amöneburg u. Mainzischer amtmann
in Hessen 1252-1285, 112. 192. 193.
222. 225. 292. 336. 366. 389. 423. 427.
428. 446. Agnes 1266, 225. Albradis
Termählte Hobeherr. Antonia geb. ▼.
Schweinsberg 1267 — 1277, 233. 255.
331. Hertha (1232), 28 XXX. Kraft 1267
— 1277, 233. 255. 331. Elisabeth 1270
—1277, 255. 331. Friedrich 1267, 240.
241. Gerlach ritter 1260 — 1266, 168.
177. 225. 233. 255. 331. Gerlach 1267—
1278, 233. 255. 331. 351. Guta 1252,
112. Hedwig geb. Strebekotz 1277, 344.
Lukardis geb. ▼. Marburg -Kalsmunt
1265—1282, 209. 233. 240. 241. 246.
323. 327. 332. 402. Walther ritter, seit
1268 deutscho.-bruder zu Marburg 1261
— 1287, 177. 192. 193. 209. 225. 233.
239. 240. 241. 243. 246. 323. 327. 332.
382. 387. 398. 402. 421. 438. 477. 483.
Walther J 267 — 1277, 233. 255. 331.
Widerold 1277—1279, 344. 356. 363. —
burgmannen, zum theil v. N. sich
n^nend: Low. v. Michelbach. Milch-
ling. ▼. d. Nuhne.
Nordema wüstung ssö. Marburg bei Nor-
deck (Nor-, Noderena, Nordernowe)
241. 246.
Nordhausen nnw. Erfurt (Northusen,
Nortusen) 1. 44. —benannte: Heinrich
Johanniter 1251 , 104. Rudolf bürger
zu Erfurt 1251, 108. - geldwährung
632. — mass551.
Nordwig wüstung Niederhessen wnw.
Homberg bei Singlis (Nordewich).
fischerei 457.
N(Htecke s. Nordeck.
Northunensis s. Nörten.
Nothfelden Niederhessen nö. Wolfk&n
(Notfeit). Heinrich v. - bürger zu Hof-
geismar 1285, 452.
Nourenberc s. Nürnberg.
Nova Gurtis s. Neuhof.
Noua Domus s. Neuhans.
Nova Ecciesia s. Neukireh.
Noua Villa s. Neuendorf.
NoTum Castrum s. Naumburg.
Nuenbyrc s. Naumburg.
Nuenheym s. Naunheim.
Nürnberg (Nfrin-, Nuren-, NoarcDbe«.
V. N. : Konrad deutschmeister VA
152. 219. Heinrich deutsche. -bn.6?
1234, 45. — burggraf : C(onrad. 1231. :i
Nuhne wüstung Oberhessen n. Fiukn-
berg bei Schreufa (Nona). v. derX
Genach ritter u. burgmann auf Noniad
1277 — 1281, 344. 383. 398. ßDp«
ritter, truchsess u. aeit 1274 mtrs'.bü
landgr. Heinrichs v. Hessen 1*25 <-
1277, 99. 216—219. 221. 250. 257.2:.
274. 306. 323. 326. 329.
Nuinhain s. Neuenhain.
Nunkirchen s. Nenkirehen.
Nunnenhusen s. Nonnenhausen.
N&ynheim s. Naunheim.
N^nberc s. Nürnberg.
Nttseze s. Nausiss.
Nutenhoue. Konrad v. — ritter l'i'^ü, T!
Nuueren s. Naubom.
Nuwenburch s. Naumburg.
Nnwendurf s. Neuendorf.
Nuweseze s. Nausiss.
0.
0. herzog v. Bayern. — propst v. Ct^^
1245, 78.
Obenrade s. Oberrod.
Oberauroff s. Auroff.
Oberflörsheim s. Flörsheim.
Obergleen s. Gleen.
Oberhausen s. Dreihausen.
ObermöUrich s. MöUrich.
Obemgeis s. Geis.
Obemhain s. Hain.
Obernhusen s. Dreihausen.
Oberohmen s. Ohmen.
Oberquembach s. Quembach.
Oberreissen s. Reissen.
Oberrod wüstuug ssw. Alsfeld bei Liedtr
bach (Obe-, Oben-rade) . Heinrieb t. -
ritter 1292, 550. — pfarrer: Heinridi
Oberrosphe s. Bosphe.
Obersuhl s. Suhl.
Oberwalgem s. Walgern.
Oberweimar s. Weimar.
Oberwetz s. Wetz.
Oberzeuzheim s. Zeusheim.
Ockenhausen — Otter.
553
lerBhauBen sw. Marburg (OkerhuBin,
cker8hnseD)-42. 269.
ndorf Wüstung ö. Marburg bei GrosB-
3elheim (Odendorf, Odenstorf) 67. 614.
inhausen a. d. Lahn nnö. Giessen
i^den-, Vten-, Hudenhusen, Vdinhusin,
'thenhusen penes Sthaufenberg, Oden-
usen) 134. 139. 143. 240. 246. 259.
80. 283. 489. 579. — Eonrad truohsess
. — 1271, 259. — bauer: Gerbard. —
farrer: Konrad.
mstorf B. Odendorf.
iraleibin s. Ottersleben.
lia 8. Otilia.
iterreicb (Austria) 138. 158.
imannshausen sw. Eschwege bei Biscb-
lausen (Otwinshusen) . pfarrer: Hilde-
irand.
ttingen nnw. Augsburg (Othingin) . Lud-
vig V. — deutscno.-priester 1245, 79.
enbach onö. Herborn (Vffen-, Offen-
)ach). Heinrich ▼. — scheffe zu Her-
>orn 1269—1272, 247. 281.
eiden Oberhessen nnw. Homberg a. d.
:>. (üf-, Vfleiden, Vfleyden) 383. —
7. 0.: Konrad ritter 1272—1281, 274.
)98. Heinrich ritter 1280, 383. — pfar-
rer: Heinrich.
m nebenfluss der Lahn (Amene) 378.
^79. 407. 412. 427,
men, Nieder- oder Ober-, Oberhessen
anö. u. onö. Grünbeig (Amene} . pfarrer :
Hadmar.
imes Oberhessen wnw. Alsfeld (Omesa,
Omisa. Omesidie). benannte: Ludwig
Paza 1288, 487. Rudolf scheffe zu Als-
feld (1263)— 1270, 191. 237.258. Rudolf
scheffe zu AmOneburg 1273, 292. Sieg-
fried scheffe zu Alsfeld 1277—1279,
335. 361.
isse bürger zu Oppenheim 1239, 61.
nrphe s. ürf.
'sbertus s. Ospert.
Lorhusin s. Ockershausen,
beze Wüstung Niederhessen am Send-
berg sw. Homberg. benannte : Berthold
1272, 273. Mechthild hörige der kirche
zu Gleichen 1245, 78.
mutz (Olmocensis). bischof: Konrad.
pho s. Ulfa.
ricus s. Ulrich,
nesa s. Ohmes,
larg V. Holzheim ritter.
pert domcan. zu Mainz 121 1, 3.
pold. Ditmar 1221, 10.
ppenheim am Rhein ssö. Mainz (Oppin-
heim) 61 . — Otto ritter u. Pauline v.
— 1239, 61. — bürger: Base, de Torto
Circulo. Volknand. Helwig. Hildebrand.
Luthwin. Ohsse. Rotkolbe. — vogt:
Konrad. — pfarrer: Albert. — ritter
(burgmannen) : Anselm. Balderam. ▼.
Biebelnheim. v.Dill. deVeteriCivitate.
v.Mommenheim. Parvulus. Reiner. Su-
me. Suze. — schultheiss 473. — stadt-
siegel 61.
Orb onö. Gelnhausen (Orbaha, -he). Lud-
wig T. — scheffe zu Gelnhausen (1259
—1267), 159.200.
OrlanduB bischof v. Nami 1289, 501.
Orreum s. Scheuem.
Orte onö. Viterbo (Orthanus). bischof:
BartholuB.
Ortenberg Oberhessen ssö. Nidda. Ber-
tiioid söhn des ritters Berthold u. Hein-
rich v.— ritter 1276,325.
Orthanus s. Orte.
Ortlieb (Vrtlibus) canon. y. st. Germanus
zu Speyer 1232,27.
Orto oanon. zu Wetzlar 1263, 195.
Ortolf V. Kalsmunt ritter u. bur^mann'das.
Ortwin ▼. Beltershausen. — juratus zu
Beltershausen 1252—1254, 112. 121. —
Schrenke zu Wertheim.
Orvieto n. Viterbo (Vrbs üetus) 630.
Osanna gräfin t. Naumburg.
Osnabrück (Osnaburg) bischof: Konrad.
Osnert (Osprehtus, Ozbertus, Ozprechtns,
Os-, Hospertus, Oysbertus) y. Alsfeld
scheffe zu Marburg — Imhof scheffe zu
Marburg. — scheffe zu Marburg 1248
—1280, 84. 93. 96. 103. 109. 110. 121.
149. 183. 206. 207. 216—219. 286. 334.
378. y. MUnchhausen scheffe zu Fran-
kenberg. — Osperti scheffe zu Mar-
. bürg.
Osperti zu Marburg. Konrad scheffe 1279
—1288, 359. 378. 468. 493. Ospert scheffe
1267—1288, 231. 359. 493.
Osse. Wilhelm bürger zu Wetzlar 1285,
454.
Ossechin. Peter 1272, 274.
Ossenheim osö. Friedberg (Ossinheim).
Johann y. — ritter 1270, 252.
Osterhausen wüstnng a. d. Twiste s.
Arolsen (Osterhusen). y. 0.: Goswin
edelkn. 1286—1290, 456. 510. Heinrich
ritter 1275, 317.
Osterlange flur bei Gundheim wnw. Worms
390.
Osterlindishube zu Rossdorf 165.
Ostinghausen rgbz. Arnsberg nö. Soest
(Ostinchusen, Oystenkusen) 48. 169. —
hof Emesehus daselbst 169.
Ot. y. Greussen ritter.
Othelo bauer zu Langenstein 1269 — 1272,
250. 274.
Othingin s. Oettingen.
Otho 8. Otto.
Otilia (Odilia) Fleming.
Otte s. Otto.
Ottenhausen wnw. Weissensee (Vtenhu-
sen) . Siegfried y . — burgmann zu Weis-
sensee 1282, 405.
Otter. Hermann deutsohmeister 1225, 14.
554
Otten — PflngBteii.
Ottera s. Ottrau.
Otterberg nnö. KaiBerslautem, Cisterc-
münchskloster (Otterbarg) 648.
Ottersleben sw. Magdeburg (Odersleibin,
-leiben), v. 0.: Dietrich 128S, 494.
Friedrich ritter 1280, 377.
Otto (Otto, Ottho, Otte) herzog v. Bayern.
— graf V. Bilstein. — Bleche. — v.
Gronberg. — FV. deutscher kaiser 1211,
3. — V. Falkenberg ritter. — deutscho.-
priester u.pfarrer zuHerbom 1276, 322.
— Hund ritter. — graf v. Lauterberg.
— V. Malkes. — Mule. — graf v. Nas-
sau. — V. Oppenheim ritter. — bischof
V. Paderborn 1282—1295, 403. 600. —
v.Richowe deutscho.-bruder (zuGrief-
stedt). — Slintwecke zu Alsfeld. —
Sphizzinc ritter. — bischof v. Würz-
burg 1207—1219, 1. 7.
Ottonis. Volpert bürger zu Frankenberg
1295, 602.
Ottrau Oberhessen ssö. Neukirchen (Ot-
tera, Ottra). Volpert v. — deutscho.-
bruder u. comthur zu Marburg 1235 —
1250, 51. 52. 56, 66. 67. 71. 79. 97.
Otwinahusen s. Oetmannshausen.
Ouerenhagen s. Hain.
Overen Besse s. Bosse.
Ovstenkuaen s. Ostinghausen.
Ozbertus s. Ospert.
Oze. Gumpert 1259, 160.
P.
Paderborn (Patherbur-, Palbur-, Pader-
bomensis, Paderbume) 600. —Arnold v.
— ritter 1290, 510. — bischöfe: B(ern-
hard). Otto. — dioecese 28 XVII. 600.
— domstift. decan : t. Sünninghausen.
thesaurar 600. — Franciskaner : v. Ge-
seke. gardian 600. — st. Paul, prior: t.
Iburg. — st. Peter, decan : Adolf, the-
saurar: Heinrich, propst: v. d. Asse-
burg. — St. Ulrich, propst: Bodo.
Pafphenberg s. Pfaffenberg.
Palburnensis s. Paderborn.
Pankuche zu Alsfeld (Pfanh^che, Pancu-
cha, -chucho, -kohe, -kucha, Phannen-
kuchen, Pancucke). Konrad scheffe zu
Alsfeld 1272—1283, 277. 314. 345. 357.
361. 385. 394. 414. 419.
Papa s. Papst.
Papenheim ruine zwischen Warburg u.
Liebenau bei Ersen (Papenhem). Ka-
ueno V. — ritter + 1295, 600.
Paphinwisen s. Pfaffenwiesen.
Pappenheim a. d. Altmühl ssw. Nürnberg,
dieses? (Bapheheim).£. v.— 1272,276.
Papst (Papa). Heinrich scheffe zu Fritzlar
1294—1295, 585. 592.
Parenzo ssw. Triest (Parentinus). bischof:
Bonifacius.
Parix s. Meise.
Parvttlus. Peter ritter zu Oppenheim
1239, 61.
Paryum Gastrum s. Amöneburg.
Paruus. Adolf 1261. 177. — Konrad ritter
u. Ditmar 1251, 103. — Gottschalk ca-
non. V. stSeverus zu Erfurt 1293, 567.
Pascalis bischof v. Salpe 1*283, 418.
Passau (Patt-, Patauia). bischöfe : Ulrich.
Wernhard.
Patherbumensis s. Paderborn.
Pattauia s. Passau.
Paul (Paulus) dominikanerprior zu Eise-
nach 1250, 97.
Paulin geistlicher zu Strassburg 1237, 57.
Paulin St., vor Trier. Johann v. — mönch
y. St. Martin zu Trier 1276, 322.
Paulina t. Buseck. — ▼. Oppenheim.
Paulus s. Paul.
Pauper. Giso ritter 1236, 56.
Paza. Ludwig v. Ohmes 1288, 487.
Peffersach. Heinrich ritter zu Alsfeld
1263, 198.
Pelle. Konrad zu Herbom 1296, 617.
Perronus, Peronus, bischof v. Larino 1289
—1297, 501. 620.
Perugia n. Rom (Perusium) 18. 43. 53.
54. 55.
Peter (Petrus) fischer zu Anzefahr 1259,
160. — erzbischof V. Arborea 1289, 501 .
— pfarrvicar zu Biedenkopf 1296, 6ii6.
— ▼. Buchenau ritter. — Caputius car-
dinaldiacon s. Georgii ad Velum Au-
reum u. päpstlicher legat. — v. Viterbo
Schreiber des cardinallegaten Hugo v.
St. Sabina. — deutscho. -bruder zu
Flörsheim 1299, 648. — zu Fritzlar
1219, 6. — pfarrer zu Habertshausen
1279, 362. — Lufried ritter. — Luley
V. Alzey ritter. — magister, dentscho.-
comthur zu Mainz 1296, 613. — deutsch-
o.-priester u. pfarrer zu Marburg 1287,
468. — V. Merlan. — Ossechin. — Par-
vulus ritter zu Oppenheim. — bischof
V. Pistoja 1297, 620. — v. Weilburg
ritter.
Petemsheim s. Pfeddersheim.
Petersberg nö. Fulda, Benedict. -propstei.
propst: Berthold.
Petrissa , Beterse , Hesse. — Münzer zu
Wetzlar. — v. Wetzlar. — v. Z wehren
nonne zu Weissenstein.
Petrus 8. Peter.
Pfaffenberg berg Oberhessen onö. Kirtorf
(Pafphenberg) 419.
Pfaffenwiesen wtistung oder flur Ober-
hessen wol bei Kirtorf (Paphinwisen)
363.
Pfanhvche s. Pankuche.
Pfeddersheim w. Worms (Peternsheim} .
Wolfram v. — ritter zu Worms 1252,
114.
Pfingsten (Pingesten). (Heinrich) v. —
Ph. — Rtttoif.
53&
ritter, schultbeiBS zu Münzenberg 1297,
621.
Ph. truchsess y. Alzey.
Phannenküchen 8. Panknche.
Phesulanus s. Fiesole.
Philipp (Phy-, Phi-, PhiMippus) tnichseßs
V. Alzey. — v. Bolanden. — deutscher
könig 1207, 1. — v. Domusch (Dom-
mitzBch?). — V. Falkenstein. — bischof
V. Fiesole 1289, 501. — dentscho.-com-
thur zu Halle 1225, 14. —y. Hohenfels.
— V. Linden ritter, burgmann auf Kals-
munt. — schultbeiss zu Marburg 1272,
269. — erzljischof v. Salemo 1289—
1297, 501. 620. — Franciskanergardian
zu Wetzlar 1269, 247. — v. Wilnsdorf.
Pilegrim geistlicher (1214—1220), 4.
Pingesten s. Pfingsten.
Pinguia s. Bingen.
Piscator Rufus. Eonrad zu Wetzlar 1285,
454.
Piscatorum. Hermann zu Marburg 1274,
:^08.
Pistoja nw. Florenz (Pistoria). bischof:
Peter.
Plauen a. d. Elster sw. Zwickau (Plawe) .
deutscho. -prior: Berthold.
Pleissen (Plizensis). herren v. — s. Thü-
ringen landgrafen.
Polen (Polonia) 104. 138. 158.
Pomesanien. bischöfe s. Marienwerder.
Popardia s. Boppard. '
Poppenhagen , Popenhagen wüstung Nie-
derhessen w. Lichtenau 7. 9. 72.
Poppo (Boppo, Poppo, Bobbo) graf y.
W ertheim. — dompropst zu Würzburg
1259, 154.
Porcus. Eckard 1277, 345. Friedrich y.
Romrod ritter 1257, 148.
Porstendorf nn0. Jena (Borsendorf).
deutscho.-comthur : Eonrad.
Praedicatores s. Dominikaner.
Praemonstratenser. klöster: Altenberg.
Amstein. Cappel. Germerode. Hach-
born. Ilbenstadt. Rommersdorf. Sei-
bold.
Prag, bischof: Tobias.
Prasse. Heinrich u. Hedwig hörige zu
Merzhausen 1261—1264, 174. 179. 205.
Prato, de. Heinrich 1270, 254.
Pratum fabarum s. Bohnenwiese.
Preussen (Prüscya, Pruscia) 649. —
deutscho. -landmeister: y. Grüningen.
Printsach. Richard 1250, 99.
Prame. Heinrich official des propstes
y. St. Stephan zu Mainz 1297, 631.
Pruscya s. Preussen.
Paelle s. Meide.
Puerorum. Heinrich 1 289, 499.
Pozel. Eonrad y. Dillenburg u. gattin
Adelheid 1254, 121.
Quanz. Ludwig scheflfe zuTreysa 1287,
481.
Queckborn Oberhessen sw. Grünberg
(Quec-» Ewakbume, Queppurne) . y . Q. :
Adelheid 1275, 316. Albert 1275—1277,
316. 345. Arnold 1250, 99. Enibo rit-
ter, burgmann zu Grünberg 1 26 1— 1 279,
207. 316. 344. 363. Giso 1250,99. Giso
1275—1288, 316. 345. 487. Meingoz
Cnibe ritter (yor 1235), 49.
Quembach, Ober- u. Nieder-, ssw. Wetz-
lar (Quenenbach) 159. 360. 399.
Quente. Gerlach propst y. st. Maria u.
kämmerer des abtes zu Fulda 1233 —
1235, 37. 51. 52.
R. abty. Eberbach s. R(aimund). — päpst-
licher poenitentiar 123*i, 34. — päpst-
licher Schreiber 1232—1249, 29. 30. 40.
41. 76. 81. 95. — y. Reifenberg. —
prior zu Selbold s. Rudeger.
Rabe, Raueno, v. Berleburg. — y. Papen-
heim ritter.
Rabenold 1267, 230. — bauer zu Seelbeim
1296, 614.
Rabenswald ruine kreis Eckartsberga sw.
Wiche (Rayenswalt). grafen y. — s.
Schwarzburg.
Rabodo (1214—1220), 4.
Radenhausen wüstung nw. Amöneburg
(Rodehusin, Rode-, Radehusen) 407.
427. 428. 446. 590. —y.R.: Bereio^er
1282—1283,407. 428. Elisabeth u. Wie-
gand 1283—1285,428. 446. Wiegand
ritter + 1285, 446. — benannte : Hedwig
tochter Bertrams hörige zu Eirchhain
1264,207. Hedwig begine 1292, 544.
Ragusa in Dalmatien (Ragusinus). erz-
bischof : Bonayentura.
R(aimund) abt zu Eberbach 1232 — 1234,
31. 32. 35. 43.
Rainrod Oberhesseu nnö. Nidda (Rein-
roth). Eufemia y. — (1232), 28LIV.
Ramersdorf osö. Bonn (Ramerstorph,
Rammersdorf, Ramersdorp, -torp).
Hermann y. — deutscho.-priester zu
Marburg 1266— 1287,226. 382. 3S7. 483.
Ramershausen wüstung bei Cassel (-hu-
sen). Meinward y. — scheffe zu Cassel
1288—1293, 485. 564.
Ramsen Rheinpfalz ssw. GöUheim, Gi-
sterc. - nonnenkloster ( Ramese , Ra-
mosa) 371. 648. — äbtissin: Jutta.
Ramung y. Cammerstein.
Raspenberc s. Rastenberg.
Rastenberg Sachs. -Weimar n. Buttstedt
(Raspenberc). Hermann y. — ritter
1280—1291, 377. 384. 536.
Rastorf a. Rossdorf.
Ö56
Ratelelbin — Reinhard.
Rateleibin b. Rottieben.
Ratgebe (Ratghebo, -gebe, Ra-, Ratgeue).
Hermann v . Munzenbach bürger zu Her-
born 1272—1287, 268. 386. 477.
Ratisbonenflis s. Re^ensburg.
Ratolnerot s. Rottleberode.
Raugrafen ( comites Irsuti) . . . 1229, 17.
E(Derhard) bischof ▼. Worms u. Rupert
1271,265.
Raumland Westfalen s.' Berleburg (Rum-
lange, Rumeiangen}. Ludwig ritter v.
— 12ö0, 173. — pfarrer : H.
Rausohenberg Oberhessen n. Kirchhain
(RuBchin-, Kusckin-, Ruskinberg) 310.
379. — Wipodov. — 1270, 255. — bür-
ger u. schefFan : v. Bracht, v. Cyther-
cusin. ▼. Klein. Kurmann. t. Gemtln-
den. Gude. v. Heimbach. v. Holz-
hausen. ▼. Schmaleichen. Sensinsmith.
— Bchultheissen : Berthold. v. Schwar-
zenberg.
Raustein (Rauesteyn, Rausteinus, -sten-
nus, -BteinnuB, -stein, -sten, -stevn).
Albert schefFe zu Marburg 1248—1250,
84. 88. 93. 96. 101. Friedrich bürger
zu Marburg 1257, 148. Friedrich 1295,
590. Ludwig (scheffe zu Amöneburg)
1283, 428. Rudolf schultheiss zu Mar-
burg 1248--1257, 84. 88. 93. 96. 101.
HO. 148. Wiegand scheffe zu Marburg
1257 — 1280,148. 273. 286. 308. 320.
380. Wiegand (scheffe zu Amöneburg)
1283, 428.
Raueno s. Rabe.
Ravenswalt s. Rabenswald.
Reate s. Rieti.
Rebeningen s. Rohlingen.
Rechtenbach Bö. Wetzlar (Rethinbach) 313.
Recke. Wiker zu Beltershausen 1251—
1254, 105. 106. 112. 121.
Reddehausen nnO. Mari)urg (Reidenhu-
sen). Albert söhn der Ida t. — höriger
1 >95, 593.
Reddighausen a. d. Eder wsw. Batten-
berg (Redichusin) . Gerlach u. Hermann
V. — 1294, 576.
Reddingshausen Niederhessen ssö. Hom-
berg (Retwinishusen) 15.
Redel. Adelheid, Konrad, Gertrud, Hein-
rich, Hildegund, Jutta v. Urf sehe hörige
1281,388.
Redichusin s. Reddighausen.
Regel. Rudolf scheffe zu Wetzlar 1249
—1255, 94. 134.
Regensburg ( Ratisbonensis ) . bischof :
Heinrich. — geldwährung 583.
Reiche (DiTes) . Friedrich scheffe zu Als-
feld 1263—1267, 198. 237.
Reiche in Thüringen (Diues). Albert
ritter 1255— 1280, 133. 377. Eckard
ritter 1282,400.
Reichenbach Niederhessen ssö. Lichtenau
(Riehen-, Richembach, Richenbao,
-bahc, -bah, Rfohin-, Ryohen-, Rychin-
bach) 7. — V. R.: Hartrad ritter 1291
—1294, 521. 575. Hartrad u. Hedwig
1291,521. Irmgard (y. ^. ?) vermählte
V. Hesse. Reinfried 1273, 294. Werner
canon. zu Fritzlar 1275 — 1294, 317.
333. 457. 459. 497. 506. 510. 521. 528.
531. 533. 540. 546. 549. 557. 562. 585.
Werner u. Werner 1291 , 521. Werner
(V. R.?) 1293, 557. — kirche 1. 2. 3. —
deutsches haus u. deutscho.-brttder 5.
6. 175. 176. 294. 575. Eckard. Sige-
win. — grafen v. — s. Ziegenhain. —
mtthle zwischen burgu. ^orf 175. 176.
Reichenbach in Böhmen kreis Eger
( Richenbach ) . deutsoho . - comthur :
Heinrich.
Reidenhusen s. Reddehausen.
Reve zu Wetzlar (Reio, Revo, Reie,
Reye,Reyge). Adelheid 1277—1286,
330. 349. 350. 430. 465. 621. Konrad
scheffe 1249—1275, 94. 129. 134. 199.
201. 220. 267. 303. 312. 313. Kon-
rad 1277 — 1286,330. 349. 350. 399.
430. 465. 621. 629. Gerbert u. Heino
deutscho.-brüder zu Marburg 1286,465.
RuloBcheffe 1264,199. 201. Kuloscheffe
1297, 629. — hauB zu Wetzlar 629.
Reifenberg ssö. Bamberg, dieses? (Ry-,
Riphenberg). He., R., R. u. R. v. —
1272, 276.
"ELefge s. Reye. .
Reimar v. äerzhausen.
Re^bodo s. Reinbodo.
Reimboldus s. Reinbold.
Reime. Heinrich ritter 1299, 644. 645.
Re^ald herzog v. Spoleto.
Remardus s. Reinhard.
Reinbodo (Ren-, Revmbodo) v. Botten-
dorf. — Schwendebecher v. Ehrings-
hausen.
Reinbold (Reim-, Reym-, Rein-, Reyn-,
Ren-, Remboldus) v. Altenburg. —
höriger zu Kirchhain 1262, 187. — v.
Dalheim ritter. — v. Merlau decan zu
Fritzlar. — graf v. Sohns -Königsberg.
• —geistlicher zu Strassburg 1237, 57.
Reinboldshausen wUstung Niederhessen
bei Spangenberg (Reinboideshusen).
Ludwig V. — 12(il, 175. 176.
Reiner ritter zu Oppenheim 1239, 61.
Reinersburn s. Remhardsbrunn.
Reinfried (-fridus) ritter 1257, 145. — v.
Reichenbach.
Reingozhusen s. Rengshausen.
Reinhard (Rein-, Revnhardus, Reinardus,
Renhardus) v. Altenburg bei Alsfeld.
— v. Altenburg bei Felsberg. — v.
Gappel deutscho. - bruder zu Marburg.
— V. Kranichfeld scholast. zu Halber-
stadt. — Coppe. — v. Thengen dom-
canon. zu Strassburg. — deutscho. -
bruder zu Griefstedt 1289, 499. — v.
Reinhardt -^ Bisen .
557
Haselstcin deutscho. -brnder zu Mar-
burg. — pfarrer zu Homberg 1294, 577.
— V. Itter ritter. — v. ßottleberode
ritter. — v. Salzungen. — dompropst zu
Stra88burgl237, 57.
Reinhardi. Siegfried bürger zu Cassel
1293, 564.
Reinhardsbrunu sw. Gotha bei Fnedrichs-
roda, Benedict. - mOuchskloster (Rein-
hers-, Beinheris-, Beinersburn) 108.
397. — äbte: Ludwig Markwart. —
kämmerer 108. 397.
Reynhedis v. Biedenkopf.
Remher v. Wichdorf ritter.
Reinhersburn 8. Reinhardsbrunn.
Re^nold v. Suhl bUrger zu Hersfeld.
Reinoldi (&ey-, Rei-, Reyn-noldi;, auch
Rudewigi, zu Alsfeld. Ludwig scheffe
1279—1288, 367. 394. 414. 419. 487.
Reinroth s. Rainrod.
Reinurit v. Harbshausen.
Reio s. Reye.
Reipoltskirchen Bayern Pfalz cant. Lau-
terecken (Rypoldeskirchen). Heinrich
V. Hohenfels gen. v. — 1299, 642.
Reissen , Ober- u. Nieder-, nnö. Weimar
(Risen) 14.
Reiz s. Breuberg.
Rekkebuch. Bertholfl (1240—1260), 65.
Remboldus s. Reinbold.
Remey s. v. Gladenbach.
Remsfeld Niederhessen sO. Homberg (Ri-
megozzisvelden). Volpertv. — 1256, 136.
Renbodo s. Reinbodo.
Renboldus s. Reinbold.
Rendirshusin s. Rennertehausen.
Rengshausen Niederhessen zwischen
Homberg u. Rotenbu]^(Reingoz-, Ren-
gershusen) . v. R. : Heinrich u. Her-
mann 1267, 235. Widerold 1219— 1220,
6. 7. 9.
Renhardus s. Reinhard.
Reni. Ludwig ritter 1219, 6.
Rennertehausen a. d. Eder onö. Batten-
berg (Rendirshusin) 304.
Reprode wüstung Oberhessen bei Alsfeld
(Eep-rade, -erode, -fenroide, -hrode)
237. 295. 354. 394. — Reppheroders-
berg 394.
Rethinbach s. Rechtenbach.
Rethrode s. Retterode.
Retingestete s. Rettgenstedt.
Retterode Niederhessen s. Lichtenau
(Rethrode). Eonrad u. Heinrich y. —
1294, 575.
Rettgenstedt rgbz. Merseburg onö. Cöl-
le£i (Retingestete). Nenzemann y. —
ritter 1282,400.
Retwinishusen s. Reddingshausen.
Reveningen s. ROblingen.
Rhein (Rbuus). pfalzgrafen s. Bayern.
Rhode -sur-Dyle Belgien arr. Leuyen
(Rode) 100.
Richard (Richartdus, Richardus) Getze
ritter. — y. Göns. — Printsach. — bi-
schof y. Worms 1254, 125.
Richenbach s. Reichenbach.
Richeryogt 1287. 477.
Richeri. Heinrich bUrger zu Worms 1252,
114.
Richildis Münzer zu Wetzlar.
Richolf (Richolfus, -phus, Ricolphus,
Richolwus, Rycholfus, -phus) v. Bracht
scheffe zu Wetzlar. — y. Kinzenbach.
— in üalle zu Fritzlar. — zu Fritzlar
1287, 478. — Gerberti scheffe zu Wetz-
lar. — y. Romrod ritter. — y. Wetzlar
deutscho.-prior zu Marburg. .
Richolfi. Heinrich canon. zu Wetzlar
.1263, 195.
Richolues wüstung w. Fulda bei Blan-
kenau28XXXVra.
Richowe. Otto y. — deutscho. - bruder
zu Griefstedt 1277-1298, 328. 641.
Richwin (Rieh-, Ric-, Richiwinus) schult-
heiss zu Alsfeld 1263—1275, 198. 237.
258. 277. 278. 293. 295. 314. 355.
kinder: Bertha 1279, 361. 362. Elisa-
beth, Irmtrudl278, 355. Wiegand 1278
—1279,355. 361. gattin: Christine 1278
—1279, 355. 361. — y. Lützellinden.
Rickele, Rykele. Hermann y. — deutscho.-
comthur zu Marburg 1280—1281, 382.
387.
Ricolphus s. Richolf.
Riedesel (Rith-, Ritesel). Ludwig zu Als-
feld 1272—1273, 278. 295.
Rieth, jetzt Riethgen, nnö. Weissensee
(yille Kieth, Rith yel inferior palus, in-
ferior R., Rithe) 45. 55. 291. —Kon-
rad u. Heinrich y. — zu Weissensee
1273 291.
Rieti nö. Rom (Reate) 39—42.
Rifried (-fridus) scholast. y. st. Peter zu
Mainz 1211, 3.
Rilendis Vrecke bürgerin zu Amüneburg.
Rimegozzisyelden s. Remsfeld.
Rimershusin s. Römershausen.
Rimund(Ri-,Rymundus) scheffe zuFritz-
lar 1288— 1294, 497. 532. 545. 585.
Rindolinsdail thal bei Herbom 617.
Ringleben onö. Frankenhausen (Rinkc-
leyben) 551.
Rinka zu Marburg (Rinka, -che« -ken).
Adelheid geb. Wurstebendel u. Albert
1279, 359. Hilla geb. am Graben begine
1271 — 1288, 266. 359. 492. Rudolf
+ 1271, 266. 359.
Rinkeleyben s. Ringleben.
Ripert (Bi-, Rypertus) y. Breidenlo bür-
ger zu Felsberg. — y. Treysa. — schult-
heiss zu Fritzlar 1219, 5. 6. — Schneider
zuFritzlarl27S— 1277, 317. 343.
Ryphenberg s. Reifenberg.
Rjrpoldeskirchen s. Reipoltskirchen.
Risen 8. Reissen.
558
Rysenhain — Rossbach.
Rysenhain. All}ert 1289, 499.
Rispeler s. Ruspeler.
Rith s. Rieth.
Rithesel b. Riedesel.
Ritte, Alten- u. Grossen-, sw. Cassel
(Ritte , Ritthe , Rytthe) 485. 562. 564.
— Heinrich v. — scheffe zu Fritzlar 1290
—1292, 512. 513. 532. 545.— Grossen-
(Kyrch-, Kircrytthe) 552. 562. — ein-
wonner : Karl.
Robertus s. Rnpert.
Rockenhausen wüstung Niederhessen
kreis Homberg nnw. Niederbeisheim
(Rokinhusen) . Werner v. — 1220,9.
Rode s. Rhode-sur-Dyle u. Roth.
Rodegerus s. Rudeger.
Rodeheim s. Rodheim.
Rodehnsin s. Radenhaosen.
Rodenhansen sw. Marburg (Rvdenhvsen).
Kraft V. - 1256, 139.
Rodenstein s. Rotenstein.
Roderikessen s. ROdersen.
Roderius erzbischof v. Compostella 1297,
620.
Rodheim nw. Giessen (Rode-, RSdeheim).
Ludwig V. — 1263, 194. — pfarrer:
Kraft. Markwart.
Rodolueshusen s. Rudolfshausen.
Rodolvestat s. Rudolstadt.
RodulfuB B. Rudolf.
Rohlingen s. Sangerhansen (Rebe-, Reve-
ningen). v. R. : Ernst 1297, 632. Fried-
rich 1277, 339.
ROddenau Oberhessen wsw. Frankenberg
(Rudenehe) 503. — Siegfried v. — ritter
1264, 205.
Rödersen Niederhessen n. Wolfhagen
(Roderikessen, -rixen). Heinrich v. —
u. gattin Lukardis (geb. v. Besse) 1293,
562.
RShrenfarth a. d. Fulda n. Melsungen
(Rorinwort, -vort). Berthold u. Helf-
richv. — 1219-1220, 7.9.
Roeldehusen wol wüstung Ruhlhansen
nw. Weissensee bei Topfstedt. Dietrich
u. Dietrich v. — 1225, 13.
Römershausen Oberhessen w. Gladen-
bach (Rimershusin). Arnold höriger
1272, 268.
Rohrbach Oberhessen wnw. Büdingen
(Rorbach). v. R.: Gerlach ritter 1290
(1293?), 517. Johann Johannitercomthur
zu Nidda 1268, 245.
Roinhusen s. Ronhausen.
Rokinhusen s. Rockenhausen.
Rolekirhen s. Ruhlkirchen.
Rollshausen sw. Marburg (Rolshuscn,
Rollis-, RoUeshusin). Heinrich v. —
ritter 1256—1271, 139. 194. 259.
Rom (Roma) 501. 608. 620. 631. — kaiser
u. könige s. Deutschland. — cardi-
näle : Caputius. Hugo. — curie 79. —
Lateran 22. 60. 74. 76. 77. 171. —
pSpste : 649. Alexander IV. Bonifaz
VlIL Coelestin III. Gregor IX. Inno-
cenz IV. Martin IV. Nicolaus IV. ür-
ban IV. — Peterskirche 608. 631. —
päpstl. poenitentiar : R. — päpstl.
Schreiber : v. Aquamunda. y. Neapel. R.
Romanus bischof v. Croia 1289, 501.
Rommersdorf rgbz. Coblenz wnw. Neu-
wied, Praemonstr.-mönchskloster (Rü-
merstorf). abt (1232), 28.
Rommershausen 1 Oberhessen n. Treysa
(Rumershusin) . Heinrich v. — ritter
1262, 189.
Romrod ssw. Alsfeld (Rumrode, R&men-
rod, Rume-, Römerode, Rumerodin,
Rumerade, Romeroide, -rode, -rade)
290. 352. 367. — v. R. : Adelheid geb.
V. Schlitz 1272—1279, 277. 278, 290.
295. 302. 352. 367. Adelheid 1274, 302.
Albert ritter 1266, 221. 277. 278. 290.
295. 302. Albert 1272—1283, 277. 278.
302. 352. 367. 398. 414. Albert zu Als-
feld 1278—1280, 357. 361. 362. 367.
373. 374. Elisabeth 1272 — 1274, 278.
302. Elisabeth 1272, 278. Friedrich
Porcus ritter 1257, 148. Gisela 1274,
302. Gisela 1272—1281, 278. 295.398.
Heinrich 1272 — 1283, 277. 278. 290.
295. 302. 345. 346. 352. 367. 398. 414.
Heinrich Hessischer marschall (der
vorige?) 1285—1294, 445. 588. Her-
mann 1234—1244, 45. 75. Ludwig ritter
1272 — 1277, 277. 278. 295. 302. 314.
335. 338. 345. 346. Mechthild 1281—
1283, 398. 414. Richolf ritter 1272 —
1279, 278. 295. 302. 314. 335. 345. 346.
355. 367. — schultheiss: Gumpert.
Ronhausen s. Marburg (Roinhusen) 507.
Ropertus s. Rupert.
Rorbach wüstung Niederhessen nnw.
Lichtenau bei Fürstenhagen 175. 176.
Rorbach s. Rohrbach.
Rorich (Roricus) canon. zu Fritzlar 1220,
9. — V. Gebhardshain ritter. — v.
Greifenstein. — Muckel.
Rorinwort s. Röhrenfurth.
Rorstorf s. Rossdorf.
Rösche. Adelheid wittwe Hartmanns,
Heinrich u. Widrad 1278, 351.
Rosdorfs. Rossdorf.
Rosenbaum, zum (de Arbore Rosanim).
Konrad bürger zu Worms 1252, 114.
Rosenberg Baden Unterrheinkreis nö.
Adelsheim (Rdsenberch). Sophie v. —
(geb. V. Bicken) 1272, 279.
Rodfe s. Rosphe.
Rosla s. Rossla.
Rospahc s. Rossbach.
Rosphe, Ober- n. Unter-, n. Marburg bei
Wetter (Rosfe). Heinrich v. — ritter
1236, 56.
Rossbach wüstung Oberhessen ssw. Als-
feld bei Windhausen (Rospahc, Rosse-
Ro88b6x^ — Rudolfshansen.
559
bach). Heinrich v. — ritter 1256-1267,
135. 237.
KoBsberg ssü. Marburg (Rosse-, Rose-
berg, Rosseberch) 240. 241. 323. 332.
363. 369. 398. 402. 553. — Gerold v. —
höriger 1276—1279, 323. 363.
Kossdorf BÖ. Marburg (Rosdorf, Ras-,
Rors-, Rostorf, Rosdorph, -thorp, ^»rff)
37. 131. 162. 165. 168. 170. 177. 181.
186. 245. — benannte: Bertha 1252—
1262, 109. 162. 170. 186. Konrad 1260,
170. Rupert 1252—1260, 109. 162. 170.
186. Wi. 1260, 170. — Armannifr- u.
Osterlindishube 165. — pfarrer: Kon-
rad.
RoBsla w. Sangerhausen (Rosla) . Heinrich
V. —1281, 392.
Rostorf s. Rossdorf.
Rote (Rufus, -ffus) zu Beltershausen :
Albert 1250, 101. Heinrich juratue 1250
—1254,101. 106. 112. 121.— Heinrich
ritter, burgmann auf Kalsmunt 1264, 199.
— zu Fritzlar: Konrad söhn Eckards
1288,497. Konradvicar 1290—1291, 506.
538. — (zu MarburgO Arnold 1252—
1262, 109. 184. — zu Wetzlar: Dietrich
scheffe 1249—1275, 94. 199. 201.227.
263. 267. 284. 288. 303. 312. 313.
Rotenbnrc s. Rothenburg.
Rotenstein wttste bürg wnw. Marburg
bei Caldern ? (Roten-, Rotin-, Roden-
stein , Rodinsten) . v. R. : Adelheid
1272,269. Konrad ritter, schultheiss zu
Marburg 1248—1257, 88. 93. 103. 110.
137. 148. Gottfried ritter, walpoto, dann
Hessischer marschall 1256—1266, 137.
166. 207. 216—219. 221. 2ü9.
Roth a. d. Lahn ssw. Marburg (Rode)
363. — Heinrich V. — (1232), 28XLVm.
Rothenburg a. d. Tauber wsw. Nürnberg
(Rotenburc) 102.
Rothenburg rnine wsw. Sangerhausen bei
KeLbra (Rotenburg, Rotinburc, Roten-
burk). Heinrichv. — ritter 1280— 12S2,
377. 400. — graf Y. — s. Beichlingen.
Rothwesten n. Oassel (Rotwarssen) 586.
Rotkolbe (ad Rufam Clavam). Th(eode-
rich) blirger zu Oppenheim 1239, 61.
Rotleui. Isfried scheffe zu' Fritzlar 1277
—1285, 343. 439.
Bottleben wnw. Frankenhausen (Rate-
leibin). Albert v. - 1282, 400.
Rottleberode (Ratoluerot, -veröde), v.
B.: Friedrich 1225, 13. Reinhard ritter
1255, 133.
Botwarssen s. Rothwesten.
Rucher (Ru-, RAcherus, Rukerus) propst
EU Gellingen 1294, 580. 581. — v. Hei-
mau bäcker. — v. Mannsbach ritter. —
Schütz V. Holzhausen ritter.
Ruchershusen s. Rückershausen.
Rnclo 8. Rukei.
Rudeger (Rüde-, Rvde-, Ruthe-, R&de-
gerus, Rudegherus, Rut-, Rode-, Ru-
dengerus) vor dem Mainzer thor scheffe
zu Alsfeld 1272—1280, 277. 293. 314.
335. 345. 346. 354. 356. 357. 361. 373.
374. — decan zu AmOneburg (vor 1229),
49. — V. Craiufeld bürger zu Gelnhau-
sen. — pfarrer zu Treysa 1295, 593. —
Schmied zu Flörsheim 1280, 376. - zu
Fritzlar 1287, 478. — v. Monsheim
ritter. — prior zu Selbold 1263, 196. —
Suzekvrsne scheffe zu Marburg. — v.
Zell höriger.
Rudenehe s. Röddenau.
Rvdenhvsen s. Rodenhauseu.
Rudenkeim s. Rüdigheim.
Rudewart zu Marburg 1250, 96.
Rudewig (Rudewicus, -wich, Rodewigus,
auch Kudewinus) scheffe zu Alsfeld,
zuletzt geistlicher 1270—1283, 258. 277.
278. 293. 295. 367. 419.
Rudewigi zu Alsfeld s. Reinoldi.
Rudeivin scheffe zu Alsfeld s. Rudewig.
— V. Flörsheim ritter.
Rudicitus (1280), 371.
Rudinc. Kraft 1291, 526.
Ruding (Rudinch, Ru-, Rudiugus) v.
Bockendorf edelkn. — (zu Frankeu-
berff) 1281, 394.
Rudinkeim s. Rüdigheim.
Rudolf (Ru-, R^-, Rudolfus, Rudulfus,
Rodolfus, -dulfus, -dolphus, Rudol-
phus, Rvdolfus) 1251, 105. — 1272,
275. — 1288, 495. — höriger 1287, 469.
— zu Anzefahr 1259, 160. — v. Arns-
burg. — V. Bitzingsleben. — richter
(v. Burkhardsfelden) 1281 , 395. — v.
Kehna. — Clusinhere. — Knatz zu Bel-
tershausen. — de Golle scheffe zu
Treysa. — v. Croppach. — Cruk. —
deutscher könig 1274—1287, 305. 473.
— V. Dillesberg. — Dorman.bauer zu
Hermannshain. — v. Trugelnrode. —
V. Tunzenhausen. — v. Erfurtshausen
deutscho.-bruder zu Marburg. — schenk
V. Vargula. — Vloge scheffe zu Treysa.
— V. Fronhausen ritter. — schreibet
des abtes zu Fulda 1233—1235, 37. 51.
52. — Genmunt v. Merlau. — v. Grei-
fenstein. — V. Heifenberg ritter. —
Huberich bürger zu Fritzlar. — v.
Marburg ritter. — v. Marburg priester
zu Fritzlar. — deutseho.-marschall zu
Marburg 1266—1287, 226. 483.— scheffe
zu Marburg 1248, 84. — v. Nordhausen
bürger zu Erfurt. — v. Ohmes scheffe
zu Alsfeld; scheffe zu Amöneburg. —
Baustein schul theiss zu Marburg. —
Regel scheffe zu Wetzlar. — Rinka
bürger zu Marburg. — Scholzenbolz
ritter. — v. Seelheim. — scholast. zu
Wetzlar 1266—1273, 227. 288.
Rudolfshausen wüstung n. CasseL bei Sim-
560
Rudolstadt — Salicha.
mershausen (Bodolueshasen) . Amech-
tob 586.
Rudolstadt a. d. Saale (Bodolvestat) .
Hermann v. — 1225, 13.
Bübesame (Rfuesame, Rubisami). Kon-
rad ritter 1231, 21. Eberhard 1254, 128.
Rückershausen Oberhessen so. Ziegen-
hain (R&kershusen, Rokershusin, -hu-
sen, Ruchershusen). Hermann y. —
ritter 1262—1281, 188. 189. 356. 394.
RUdesheim am Rhein (Rüdensheim) . Gi-
selbertv. — 1211, 3.
Rüdigheim nnü. Hanau (Rüden- , Rudin-
keim, Rudencheim) . Helfrich v. — ritter
. 1264—1276, 200. 325. — Johanniter-
comthure: Damar. Sibodo.
Rufam Clavam, ad, s. Rotkolbe.
Rufus s. Rote.
Ruhe. Johann zu Fritzlar 1287, 478.
Ruhysen. Friedrich ritter 1261, 181.
Ruhlkirchen Oberhessen nw. Alsfeld
(Rulinkirchin , Rulkirchein, -kirckin,
Ruleskirchin , Rulenkirchen , Rolekir-
hen, Role-, Rule-, Ruleskirchen, Rule-
kirhein, -kirhen, Ruliskirchen, -chir-
ken) 466. — v. R. : Elisabeth 1270—
1288, 258. 354. 357. 373. 374. 487.
Gerlach ritter 1267 — 1277, 237. 258.
314. 338. Gerlach 1278, 354. 357. 358.
Herden ritter 1267—1290, 237. 258. 338.
345. 354. 357. 358. 361. 362. 373. 374.
487. 519. Johann u. Jutta 1270, 258. -
einwohner: K^Lnegizsten. — pfarrer:
Hermann.
Rukel (Rukel, Rückelo, Rukelo, BA-,
Ruclo) y. Ehringshausen 1279, 362. —
scheffe zu Marburg 1283—1297, 412.
492. 511. 590.611.626.
Rukershusin s. Rückershausen.
Rukerus s. Rucher.
Rulinkirchin s. Ruhlkirchen.
Rulo V. ßechlingen. — Reye scheffe zu
Wetzlar.
Rumerode s. Romrod.
Rumlange s. Raumland.
Rump. Adam (1214—1220), 4.
Rumrode s. Romrod.
R^Lbisami s. Rübesame.
Rucherus s. Rucher.
Ruckelo B. Rukel.
Rudegerus s. Rudeger.
Rudensheim s. Rüdesheim.
Rudingus s. Ruding.
Rukershusen s. Rückershausen.
Rämenrod s. Romrod.
Rümershusin s. Rommershausen.
Rümerstorf s. Rommersdorf.
Rüpertus s. Rupert.
Rüsenberch s. Kosenberg.
Ruthegerus s. Rudeger.
R^nesame s. Rübesame.
Rüzerus s. Ruzer.
Rüzza s. Ruze.
Rupert (Rober-, Ropertus, R&-, Rüper-
tus; Vgl. Ripert) v. Bracht. — v. Brei-
denlo Bürger zu Felsberg. — v. Karben
burggraf zu Friedberg. — höriger zu
Thalheim (1230—1231), 19. — pfarrer
zu Driedorf 1277 — 1281, 340. 386. —
y. Lasphe. — graf y. Nassau deutscho.-
bruder. — v. Naunheim. — y . d. Nuhne
ritter, truchsess, dann marschall des
landgrafen y. Hessen. — Raugraf. — v.
Rossdorf. -^ y. Schrecksbach ritter. —
Zukeduch scheffe zu Gudensberg.
Ruschinberg s. Rauschenberg.
Ruspeler, Kispeler. Ludwig u. Ulrich
1295, 598.
Rustenberg w. H^iligenstadt (Rusteberc,
-berg). y. R. : Konrad canon. zu Fritz-
. lar 1219—1220, 5. 7. 9. Helwig canon.
zu Fritzlar 1291, 538. Werner canon.
zu Fritzlar 1290, 513.
RutgeruB s. Rudeger.
Ruthard y. Allendorf höriger.
Rythartishysen s. RutterBhausen.
Ruttershausen a. d. Lahn nnö. Giessen
(Rythartishysen, Rutharteshusen) 139.
143. — schultheiss : Wiegand.
Rutward y. Germerode.
Ruze (Ruz, Rözza, Ruze, Ruzza). Den-
hard ritter 1263—1267, 198. 237. Wie-
gand y. Ehringshausen 1244, 75. Wie-
gand 1269, 250. y.Ilbenstadt ritter 1291,
530.
Ruzer (Ruzerus» -zere, Ruzerus) y. Boseck
ritter zu Giessen.
S. y. Dalheim canon. zu Wetzlar.
Saarbrück ssö. Trier (Sarepontensis).
S-afen y. — : Friedrich s. Leiningen,
einrieb bischof y. Worms 1221, 12.
Simon 1221, 12.
Saasen Oberhessen w. Grünberg (Sassin,
Sassen, Sasen. Saxonia). y. S. zu Grün-
berg: Volknand scheffe 1275 — 1279.
316. 344. 363. Volpert scheffe 1275—
12S6, 316. 363. 464. Heinrich scheffe
1268^1279, 245. 316. 363.
Sabe. Heinrich 1281, 395.
Sabina, cardinal y. st. — s. Hugo.
Saccus. Eckard 1289, 499.
Sachsa nw. Nordhausen (Saxchsa). Tilo
y — bürger zu Erfurt 1292, 551.
Sachsen (Saxonia). deutscho.-landcom-
thur 8. Thüringen. — pfalzgrafen s.
Thüringen landgrafen.
Sagitarii s. Schütz.
Sayn n. Goblenz (Senensis). Gottfried
graf y. -- 1277, 340.
Salerno (Salernitanus). erzbischof : Phi-
lipp.
Salicha schultheiss zu Amöneburg 1260,
168.
Salpe-— Schlichting.
561
Salpe, Salpi. sbö. Hanfredonia (Salpe) 418.
— bischof : Pascalis.
Salza nnw. Nordhausen, oder Langen-?
V. S. : Eberher 1225, 13. Günther 1281,
396. — pfarrer : H.
Salzböden n. Giessen (Salzbvten) : Ger-
hard v. —1256, 139.
Satzungen Sachs. -Heiningen ssw. Eise-
nach. Reinhard, Heinrich v. — 1233, 37.
Samland (Sambia). bischOfe: Christian.
(Heinrich). Hermann.
Sandershausen ö. Gassei (Sandrades-i
Sandradihusen). v. S.: Herwigedelkn.
1275, 318. Siradis nonne zu Weissen-
stein 1285, 451.
Sangerhaiisen rgbz. Merseburg (Sanger-
husen) 632. — v. S. : Goswin ritter,
Goswin, Hedwig geb. v. Amsburg,
Heinrich, Jutta, Ludwig 1297, 632.
Nicolaus priester 1298, 636. — vogt: v.
Winningen.
Sauna zu Wetzlar 1287, 470.
Sauten s. Xanten.
Sara t. Herlau.
Sarnau n. Marburg (Samowe, -nowa) 483.
— Eberhard u. Gottschalk v. — 1282,
401.
Sarraceni 649.
Sassin s. Saasen.
Saxchsa s. Sachsa.
Saxo. Friedrich v. Weissensee 1287,467.
Saxonia s. Saasen u. Sachsen.
Scade s. Schade.
Scala s. Bigen.
Sceytben. Heinrich bauer zu'Vockenrode
1283,413.
Scelmenhusen s. Schellnhausen.
Scemere s. Schemmem.
Schabe. Kraft 1256, 139.
Schade (Scade, Schado). Heinrich zu Bel-
tershausen 1251--^1252, 106. 112.
Schade v. Homberg a. d. 0. (Schade, Scada,
-do, -de, Schado) . . . schultheiss zu Als-
feld ritter 1277—1283, 335. 345. 354.
355. 356. 385. 394. 414. .. ritter u. gat-
tin Sophie 1297, 627. Emmerich ritter
1258—1269, 151. 164. 250.
SchaBn. Heinrich 1297, 632.
Scharzfeld wnw. Nordhausen bei Herz-
berg (Schartfelt). Heidenrich v. — ca-
non. zu Halberstadt 1283, 417.
Schauendorf wüstung n. Jena bei Zwätzen
(Scowendorf) 372.
Schauenforst ruine wnw. Orlamttnde
(Schowenvorst). Ludwig v. — 1281,
392.
Schaufuss (Scowenwz, Scouuz, Sch^^f&z,
Scowenfosz, Scowinuuz, Scoufuz, Sco-
winuz, Scouenwz, Scaufoz, Scofoz).
Siegfried scheffe zu Alsfeld 1263—1278,
191. 19S. 277. 293. 302. 314. 335. 345.
354. 355. 356.
Schaumburg ruine wsw. Cassel bei Hoof,
Hess, ürknndenbach. I.
dieses? (Schowemburg). Werner v. —
gewesener abt zu Hersfeld 1256, 136.
Schebe s. Altenburg.
Scheid, Nieder-, sstf. Diilenburg (Schelte,
Shelte). Heinrich v. — 1285—1296, 453.
607.
Schellenberger (Schellinbergere). Eonrad
bttrger zu Wetzlar 1282, 399.
Schellnhausen Oberhessen sw. Alsfeld
(Scelmenhusen). Heinrich y. — 1279,
362.
Schelte s. Scheid.
Schemmem Niederhessen sw. Waldcap-
pel (Scemere, Schemmere). pfarrer:
Eckard. .
Schenebein s. Schinebein.
Schereren. Christine zu Wetzlar 1285,
454.
Scherlingen s. Schiriingen.
Schemdovf ö. Weissensee (Sehern-, Scher-
dorf) 502. 594. — H. u. H. v. — 1274,
301 . — pfarrer : Sibodo.
Schetzel (Scetzele). Werner scheffe zu
AmOneburg 1269, 249.
Scheuem a. d. Lahn bei Nassau (Horreum,
Orreum). Heinrich v. — 1285, 453.
Schicke. Helwig 1281, 388.
Schiffenberg sO. Giessen, regularstift Au-
gust.-ordens (Schiffenburg) 468. — ca-
non. : Y. Eranichstein. Ditmar. y. GOns.
Gottfried. Johann kellermeister. Setze-
Sfand. Wilhelm. — propst: Siegfried,
illen, Zschillen, jetzt Wechselburg,
a. d. Mulde s. Kochlitz (Schulen),
deutscho.-comthur : y. Ammendorf. —
Eropst: Siegfried,
indeleib (Scindeleib, Schindeleip,-leib,
Skindelebus, Scindeliph, Syndeleip,
Scindelyp, Scyndeleyp, -liph). Eonrad
scheffe u. bttrgermeister zu Fritzlar
1285—1295, 451. 456. 457. 459. 478.
497. 510. 518. 522. 532. 540. 552. 585.
592. Dietrich scheffe zu Gudensberg
1267, 235. Volpert scheffe zu Fritzlar
1290—1292, 512. 545.
Schinebein zu Marburg (Schineben, -bei-
nus, Scheue-, Schienebein). Wiegand
scheffe 1248—1260, 84. 93. 137. 160.
166. Wiegand scheffe 1290-1296, 511.
614.
Schinstete s. Schönstedt.
Schiriingen Wüstung wnw. Limburg bei
Staffel (Scherlingen) . Siegfried y. —
+ 1269, 247.
Schirue (Schorba ssw; Jena?). Heinrich
y. — deutscho.-bmder 1251, 104.
Schlaun (Slun, Slvun, Sluna, -no, Slyn).
Walther ritter, burgmann zu Giessen
1262—1284, 186. 215. 312. 313. 321.
353. 430.
Schleifras (Slefroz). Heinrich 1283, 420.
Schlichting (Slichtinc). Vrischo ritter
1288, 494.
36
562
Schlierbach — Schwarzenborn.
Schlierbach NiederheBsen sO. Jesberg
(Slirbach). pfarrcr: Helwi^.
Schlitz Oberhessen osO. Alsfeld (Slitese,
Sluedizse, Slidese). v. S. : Adelheid
vermählte v. Romrod. Friedrich ritter
1281—1283, 398. 414. Heinrich (siegel)
1251, 398. Isentrud u. Simon 1281,398.
Simon ritter 1235, 51. 52.
Schlotheim zwischen MUhlhausen u. Son-
dershausen (SLatheim, -hem, -heym).
V. S.: Anno 1293, 563. Bertho truch-
sess 1225—1273, 13. 45. 4«. 230. 291.
Eunemund 1225— 1234, 13.45. Günther
truchsess 1207, 1. G((intheri truchsess
1267,232. Günther 1281,396. Hermann
truchsess 1225, 13. Mechthild 1293, 563.
Schlutwinsdorf wUstung Niederhessen bei
Spangenberg (Slitwinsdorf). Ludwig v.
— 1261, 176.
Schmaleichen wUstung Oberhessen sO.
Rauschenberg (Smaincichen , Smalin-
echin) . Heinrich v. — scheffe zu Rau-
schenberg 1 280, 379.
Schobil 12S9, 502.
Schönbach nö. Marburg (Schoner-, Scho-
nen-, Sconenbach/ 137. 178. 254.
Schönburg onö. Naumburg a. d. Saale
(Sconcnburch). Friedrich v. — 1280,
372.
Schönhals (Schonehalz) . Giselbert ritter
1277, 340.
Schönstadt nnö. Marburg (Schonestad).
pfarrvicar: Albert.
Schönstedt (Schinstete). Berthold Hez-
bolt V. — burgmann zu Weissensee
1252, 405.
Scholzenbolz (Scol-). Rudolf ritter zu
Strassburg 1237, 57.
Schonehalz s. SchÖnhals.
Schonenbach s. Schönbach.
Schonestad s. Schönstadt.
Schonhildis (Sconhildis, Scone-, Schone-
heldis) . Johann scheffe zu AmÖneburg
1267—1285, 229. 249. 292. 327.331.336.
347. 389. 446.
Schorba s. Schirue.
Schottenklöster : Erfurt.
Schowemburg s. Schaumburg.
Schowenvorst s. Schauenforst.
Schrecksbach Oberhessen ssö. Ziegenhain
(Screkespach, -bach, Sre-, Screckes-,
Screckisbachi Screxbhec, -bhc, Scre-
ciz-, Screiz-, Scrichkes-, Schrikesbach,.
V. S. : Gerhard deutscho.-priester zu
Marburg 1266, 226. Jobann zu Alsfeld
1270,258. Johann (zu Fulda) 1272.287.
Mechthild 1275, 314. Rupert ritter 1*275
—1283, 314. 338. 356. 394. 420. Wie-
gend ritter. burgmann zu Alsfeld 1 267
—1281, 237. 277. 278. 295. 314. 3.35.
338. 345. 346. 354—357. 361. 362. 373.
374. 385. 394. Wiegand edelkn. 1275,
318.
Schrenke. Heinrich u. Ortwin zn Wert-
heim 1261, 181.
Schreufa Oberhessen n. Frankenberg:
(Schroufe) 578.
Schrikesbach s. Schrecksbach.
Schröck so. Marburg (Scrickede, Scrikede,
-chede, -cheden, Sohrikede, Scirckede,
Srichkede, SchrickedCi Srikede) 101.
148. — V. S. : Adelheid 1267, 230. Al-
bert ritter 1262—1279, 184. 229. 239.
299. 359. Berthold 1252, 112. Konrad
1257, 148. Mechthild 1252, 110. Sibodo
1267,228.229.230. Vgl. v. Merzhausen.
— pfarrer: Wiegand, später deutscho.-
priester zu Marburg.
Schroufe s. Schreufa.
Schütz (Sagitarii). Dietrich 1272, 275.
Schütz V. Holzhausen (Scitze). Dietrich
ritter u. Rucher 1287, 477.
Schübel. Werner ritter 1259, 160.
Schüf&z 8. Schaufnss.
Schurweder. Heinrich bürger zu Wetzlar
1285. 454.
Schutzbar (Scutze-, Schute-, Sncze-,
Scuce-, Schutze-, Schutzisper). Adolf
ritter 1286,461. Dietrich v. Michelbach
ritter 127:^—1286, 292. 299. 331. 332.
336. 389. 428. 461.
Schwab V. Preungesheim (Suap) . Berthold
1253, 118.
Schwalbach ssw. Wetzlar (Swalebach,
Swalbac, Suale-, Swalbach) 238. — v.
S. : Amilias, Bernhard u. Konrad ritter
1269, 247. Gemand ritter zu Giessen
1265—1276,215.312.313.321. Gemand
ritter, burgmann zu Giessen 1275 —
1284, 312. 313. 321. 430. Hartmanii
ritter 1256, 139. — bauer: Ingebrand.
Schwalm nebenfluss der Eder (Svalmene)
506.
Schwanden bürg im Emmethal bei Bern
(Swanden, Suandin, S vanden) . Burkard
V. — deutscho. -hochmeister 1283 —
1291, 418. 424. 425. 474. 475. 500. 502.
508. 537.
Schwarz (Niger). Heinrich scheffe zu
Frankenberg 1292—1295, 541. 543. 582.
602. 603.
Schwarzburg sw. Rudolstadt (Swarzburc,
Swarczburg, Swarzburch). grafenv. — :
Friedrich v. Rabenswald 1293, 574.
Günther 1269, 248. Günther deutscho.-
bruder ^zu Griefstedt) 1277, 339. Hein-
rich 1231, 24. Heinrich 1281, 392. —
gräfl. burgmannen 248. — griifl. Schrei-
ber : Th.
Schwarzenberg Niederhessen nnö. Mel-
sungen (Swarzen-, Swarz-, Swarcem-
berg). Friedrich V. — ritter, schnltheiss
zu Rauschenberg 1275—1295, 310. 311.
379. 602.
Schwarzenborn Oberhessen ö. Ziegenhain
Schweden — Selig.
563
(Swarzinbarnen, -nin, Swarzeburnen).
benannte s. Store.
Schweden (Swecia). priinas: erzbischof
V. Lund 1297, 620.
Schweinsberg bbü. Amöneburg (Sweins-,
Sweinberch» Sweinß-, Swenesperoh,
Saensberg, Sveinesberc, Swensberg,
Sweinsber, -berc, Swenesberg) |355. —
V. S. : Antonia vermählte ▼. Nordeck.
Bertha geb. v. Hatzfeld 1236—1260, 56.
145. 167. Kraft ritter 1236, 56. 145.
Kraft 1260, 167. Gisela vermählte v.
LOwenstein. Guntram v. Marburg ritter
(vor 1235) — 1236, 49. 56. Guntram
schenk 1244—1257, 75. 122. 144. 145.
Guntram ritter 1281, 398. — Vgl. v.
Löwenstein.
Schwendebecher (Swendebecherh). Rein-
bodo V. Ehringshausen 1280, 383.
Schwertfeger (Suertfeghere , Gladiator).
Kunigunde hOrige zu Kirchhain 1264,
207. Eberhard zu Amöneburg 1282, 404.
Schwerzel zu Willingshausen (Seurcel,
Suerzel). Konrad, Eckard, Volpert,
Gertrud, Johann u. Jutta 1283, 420.
Volpert 1277, 346. 420L
Schwobach wtistung ssw. Wetzlar bei
KröflFelbach (S wabach) . Kraft v.— 1 264,
202.
Scirckede s. Schröck.
Scitze 8. Schütz.
Scofoz s. Schaufuss.
Scoltscredere s. Goltscredere.
Scolzenbolz s. Scholzenbolz.
Sconenbach s. SchOnbach.
Sconenburch s. Schönburg.
Sconhildis s. Schonhildis.
Scouuz 8. Schaufuss.
Scowendorf s. Schauendorf.
Scowenwz s. Schaufuss.
Screkespach s. Schrecksbach.
Scrickede s. Schröck.
Scutzesper s. Schutzbar.
Sebeche s. Seebach.
Sebeleibin s. Siebleben.
Sebirstat. Walther v. — deutscho.-bruder
zu Marburg 1280, 3S2.
Sechenstede 28 XXXV.
See, vom (de Lacu). Konrad btirger zu
Erfurt 1292, 551.
Seebach nw. Langensalza (Sebeche,
-bech). V. S. : Albert u. Eckard 1234,
45. Hedwig f 1261, 178.
Seega sw. Frankenhausenj(Sega) . pfarrer :
V. Amsburg.
Seelheim , Gross- n. Klein-, ö. Marburg
(Seieheim, -hem. Sei-, Seilheim, Sele-
heym, Selheym, -hem) 56. 70. 141. 146.
183. 190. 193. 224. 231. 270. 299. 300.
544. 623. Gross- (major-, Kyrchselhem)
433. 461. 550. Klein- (minor S.) 610.
Gross- u. Klein- 553. 61 1 . 61 4. — v. S. :
Albert 1266. 224. Ditmar scheffe zu
Amöneburg 1260—1277, 168. 213. 229.
249. 292. 326. 336. 423. Eckard edler
1267, 231. Eckard Luscus 1 266, 224.
Engel scheffe zu Amöneburg 1283 —
1296, 428. 446. 614. Ezelin 1240, 67.
Gerhard scheffe zu Amöneburg 1236 —
1285, 56. 145. 177. 184. 229. 240. 241.
249. 257. 292. 327. 332. 336. 347. 366.
389. 428. 446. Gerhard pfarrer zu Amö-
neburg (1290)— 1297,517.627. Gottfried
1266, 224. Günther scheffe zu Amöne-
burg 1236—1297, 56. 298. 389. 614. 627.
Heinrich bürger zu Amöneburg 1283^
1290(1293?), 423. 517. Helwig scheffe
zu Amöneburg 1236—1260, 56. 67. 162.
168. Jacob scheffe zu Amöneburg 1260
—1296, 162. 184. 225. 229. 292. 331.
336. 347. 366. 389. 428. 446. 517. 614.
Ludwig scheffe zu Amöneburg 1236 —
1279, 56. 145. 162. 168. 177. 180. 184.
209. 213. 229. 233. 239. 240. 241. 249.
257. 292. 298. 327. 331. 332. 336. 347.
366. Ludwig bürger zu Marburg 1262,
183. Ludwig 1273—1290 (1293?), 292.
517. Mechthild vermählte v. Alsfeld.
Rudolf 1292. 550. Ulrich 1272—1274,
273. 299. Ulrich deutscho.-bruder zu
Marburg 1280, 382. — einwohner:
Akele. Buerchen. Durst. Ezzilo. Fran-
kenberger. Hubeneren. LudoLf. Raben-
old. Spora. Wilhard. — vogtei u. ge-
richtsbarkeit 37. 51. 56. 68. 69. 70. 141.
168. 193. 553. 610. 614. — grebe: He-
zicho. — patronatsrecht 56. 62. 66—71.
83. 614. — pfarrer u. vicare : Friedemar.
Giselbert domcanon. zu Mainz. Gos-
win. H. Heinrich. Widerold. — Was-
mudshube433. 461.
Sega 8. Seega.
Segenandus s. Senand.
Segene s. Siegen.
Segewin s. Sigewin.
Seibelsdorf nw. Alsfeld (Syboldis-, Sy-
boldes-, Siboldes-, Siboldiz-, Siboldis-,
Sibolizdorf, Syboldestorf) 237. 258.
344. 345. 346. 357. 358. 373. 374. 394.
487. 519. — V. S.: Adelheid, Elisabeth,
Gerlach 1267, 237. Gerlach ritter 1263
—1277, 198. 237. 258. 338. — Ditmar
V. — höriger 1288, 487.
Seilbach wüstung nnö. Giessen bei Treis
a. d. Lumda (Sylebach) 240.
SeiLheim s. Seelheim.
Sevnandus s. Senand.
Selbold, Langen-, zwischen Hanau u.
Gelnhausen (Selbolt) . Werner v. — bür-
ger zu Gelnhausen 1264, 200. — Prae-
monstr.-mönchskloster 196. prior: R(u-
deger). propst: Wiegand.
Seieheim s. Seelheim.
Seihofen wüstung s. vor Wetzlar (Sele-
houen) 370.
Selig zu Wetzlar (Selege, Felix, Selge,
36*
564
Seligenstadt — - Sinlgaglia.
Selige). Hennann Bcheffe 1293—1298,
560. 609. 621. 629. 638. Hildegund 1296,
609.
Seligenstadt am Main ssö. Hanau (Sele-
genstat). Friedrich v. — pfarrer v. st.
Rupert zu Worms 1299, 648.
Semisdorf wÜstung b. Herborn 399.
Senand (Syge-, Se-, Sey-, Si-, Syghe-,
Segenandus) v. Buseck ritter zu Gies-
sen. — ritter , schul theiss zu Marburg
1259—1272, 160. 166. 206. 207. 216—
219. 231. 257. 269. 273.
Senensis s. Sayn.
Senogaliensis s. Sinigaglia.
Sensinsmith. Berthold scheffe zu Rau-
schenberg 1275, 310. 311.
Setia auf Kandia. C. v. — päpstlicher
Schreiber 1297, 630.
Setzepfand (Setsephant). (Konrad) canon.
zu Schiffenberg 1287, 468.
Shelte 8. Scheid.
Sibert (Sibreht, Sybcrtus) scheffe zu
Frankenberg 1291, 520. — bttrger zu
GrUnbergl244, 75.
Sibodo (Siboto, -bodo, -bido, Syboto,
-bodo) V. Ebsdorf ritter. - v. Franken-
stein. — V. Itter ritter. — v. Merzhau-
sen ritter. — y. Momberg mönch zu
Haina. — Monxhom schultheiss zu Al-
zey ritter. — deutscho.-priester u. pfar-
rer der altstadt Mühlhausen 1290—1292,
508. 551. — Johannitercomthur zu Rü-
digheim 1263, 196. — pfarrer zu Schem-
dorf 1272, 282. — V. Schröck.
Sibold V. Grünberg. — deutscho.-priester
zu Marburg 1257— 1266, 149. 152.226.
S^boldisdorf s. Seibelsdorf.
Sibreht s. Sibert.
Sichertshausen a. d. Lahn s. Marburg bei
Fronhausen (Sigehartishusen). Konrad
u. Witrad v. — hörige 1256, 139.
Side. Konrad zu Wetzlar 1288, 490.
Sidenswanz, Sydenauans, zu Cassel. . .
scheffe 1288, 485. Ludwig 1293, 564.
Siegfried scheffe 1293, 564.
Siebleben ö. Gotha (Sebeleibin) . Her.
vogt V. — 1280, 377.
Siegen s. Arnsberg (Sigin, Segene). —
Johann v. — geistlicher 1276, 322. —
vogt: V. Wilnsdorf.
Siegfried (Sifridus, Si-, Syffridus, Syfri-
dus) V. Altenburg. — bürger zu Amö-
neburg 1240, 67. — Bavrus. — v. Ben-
deleben ritter. — v. Biedenkopf bürger-
meister zu Marburg. — schultheiss zu
Biedenkopf 1251—1259, 103. 160. - v.
Biasbach ritter u. deutscho.-bruder. —
V. Breidenbach scheffe zu Gelnhausen.
— höriger zu Burkendorf 1279, 362. — v.
Buseck bürger zu Gelnhausen.— pfarrer
zuBuseck 1281, 395.— v.Waldcappel.—
Kippe scheffe zu Alsfeld. — v. Kirtorf.
— erzbiachof V. Cöln 12S2— 1286, 403.
415. 463. — V. Kriegsheim Wnger. —
V. Dalheim ritter. — t. Dalheim canon.
zu Wetzlar. — v. Dembach. — v. I>ira-
rode. — y. Ehringahausen, früher zu
Zell, höriger. — Elsezere scheffe zu
Alsfeld. — y. Vi^pach. — Fraz ritter
zu Giessen. — Fniing bürger zu Fran-
kenberg. — Gisele. — höriger zu Ober-
gleen 1275, 314. — Gnip zu Wetzlar. —
y. Gönnern scheffe zu Biedenkopf. —
Goz (deutscho.-bruder zu Marburg). —
am Graben scheffe zu Marburg. — Gm-
newaldis höriger zu Neuenhain. — v.
Günstedt. — yicar zu Halberstadt 1 283,
417. — y. Hattenrod; mönch zu Ams-
burg. — kaufmann zu Herbom 1272 —
1281, 281. 387. — bauer zu Hermanns-
hain 1283—1286, 420. 466. — Hobeherr
ritter. — V. Hopfgarten. — y. Linne ;
ritter; deutscho.-bruder zu Marburg. —
erzbischof y. Mainz 1211-1227, 2. 3. 9.
16; 1232—1238, 26. 27. 28. 31. 32. 34.
35. 43. 59. — bürger zu Marburg 1252,
109. — deutscho.-hospitalmeister zu
Marburg (1263)— 1291, 191. 526. —
deutscho.-marschall zu Marburg 1252 —
1260, 109. 110. 121. 148. 149. 152. 170.
— Münzer bürger zu Eschwege. —
Münzer scheffe zu Homberg. — t.
Naumburg scheffe zu FritzUr. — v.
Ohmes scneffe zu Alsfeld. — y. Otten-
hausen burgmann zu Weissensee. —
Reinhardi bürger zu Cassel. — y. RÖd-
denau ritter. — Schaufuss scheffe zu
Alsfeld. — propst zu Schiffenberg 1287,
468. — propst zu Schulen 1292—1293.
551. 567. — V. Schiriingen. — Siden-
swanz scheffe zu Cassel. — Sigewin. —
Stahl ritter. — Wilde. — graf v. Witt-
genstein. — V. Würdinghausen. — v.
Zell höriger.
Sigehartishusen s. Sichertshausen.
Sigelo y. Kirchheim.
Sygenandus s. Senandus.
Sigewin (Segewin, Si-, Sygewinus) Hart-
rad 1220, 9. Heinrich deutscho.-bruder
zuReichenbach 1207—1226, 1. 5. 6. 15.
Hermann 1207, 1. Siegfried 1220, 9.
Sylebach s. Seilbach.
Simeleire. Ludwig y. Bracht 1265, 212.
Simon (Symon) scheffe zu Cassel 1288,
485. — y. Tann ritter. — graf v. Saar-
brück. — y. Schlitz ritter.
Sinandus s. Senand.
S^deleip s. Schindeleib.
Smdersfeld Oberhessen sw. Rauschen-
berg (Syndelosfelde , Sindelosfeldin)
235. — Dammo y. — 1282, 402.
Sinkershausen w. Marburg bei Gladen-
bach (Synkershusin , Sin-, Synkers-
husen) 266. 359. 492.
Sinigaglia wnw. Ancona (Senogaliensia).
bischof: Franciscus.
Synnibald — Spoleto.
565
S;pniba]d bischof v. Imola 1289, 501.
Sinnige zu Herborn (Sinnige, Synnega,
Sinnegho, Sinnege). Gertrud 1272 —
1281, 281. 387. Heinrich scheffe 1269>-
1281, 247. 264. 268. 281. 387.
Siponto, jetzt Manfredonia (Sypontinus).
erzbisenof: Johann.
Siradis (Syrath, -radis] zu Hesse 1292,
548. — V. Sandershausen nonne zu
Weissenstein.
Skindelebus s. Schindeleib.
Slatheim s. Schlotheim.
Sieder, Sledro. Heinrich scheffe zu Fran-
kenberg 1264, 205. 208.
Slefroz s. Schleifras.
SlicMnc s. Schlichting.
Slidese s. Schlitz.
Slintwecke (-wecche, -wecke). Otto zu
Alsfeld 1277—1281, 346. 394.
Slirbach s. Schlierbach.
Slitese s. Schlitz.
Slitwinsdorf s. Schlutwinsdorf.
Sluedizse s. Schlitz.
Slun s. Schlaun.
Smalneichen s. Schmaleichen.
Smelink. magister Albert canon. zu Fritz-
lar u. pfarrer zu Fjelsberg 1247—1255,
82. 130.
Smitdichin. Ludwig bürger zu Wetzlar
1295, 604.
Smüzzel, Smuzel. Herthold ritter 1253—
1280, 119. 376.
Snowe. Werner 1295, 598.
Sömmerda ssö. Weissensee (Sumerde,
-mirde) . Konrad v. — ritter, burgmann
zu Weissensee 1274—1282, 301. 405.
Vgl. Sommern.
Sommern kreis Weissensee, welches?
oder Sömmerda? (Svme-, Sume-, Som-
meringen, Su>, Svmeringin, Somering-
gen) 558. — Wenigen- (Paruum Somer-
de) 594. — V. S. : Dietrich 1287, 467.
Eckard 1225 — 1231, 13. 24. Heinrieh
ritter, burgmann zu Weissensee 1274 —
1282, 301. 405. Hugo 1225, 13. — pfar-
rer: Baldewin.
Soest n. Arnsberg (Sosat, Susatensis).
propst: Th(eoderich). — schultheiss
(1214—1220), 4.
Sötem sw. Birkenfeld (Sothfan). Berthold
V. — canon. v. st. Simeon zu Trier
1276, 322.
Sola Domus s. Einhaus.
Solms , Burg- oder Hohen- , bei Wetzlar
(Solmes, Svlmese, Solmesse, -misse,
-mese, -mze) 489. — grafen v. — : 145.
Arnold bischof v. Bamberg 1288, 489.
Konrad deutscho.-comthur zu Marburg
1248, 88. Konrad canon. v. st. Gereon
zu Cöln 1288—1294, 489. 579. Elisabeth
geb. V. Wildenburg 1288, 489. Ger-
hard 1288, 489. Heinrich 1257-1260,
144. 151. 172. Heinrich n. Markwart
1260, 164. 165. 172. Markwart 1288,
489. Reinbold v. Königsberg 1257—
1272, 144. 151. 164. 165. 173. 283. 489.
Reinbold 1288—1294, 489. 579.
Solumbria zum patriarchatConstantinopel
gehörig, bischof: Franciscus.
Somerde s. Sömmerda.
Sommeringen s. Sommern.
Sondershausen (Sundershusen) 594. —
burgmannen: Clawe. Kömer.
Sondheim Niederhessen ssw. Homberg
(Sunt-, Sunthem) 576.
Sonenbach. Herinand v. — deutsche. -
bruder zu Marburg 1251, 105.
Sontra Niederhessen nö. Rotenburg
(Suntraha). Kunigunde v. — (1232),
28 XX vm.
Sophia (Sophya, -ia, Shoph-, Sohpya) v.
Bauerbach. — v. Bicken. — v. Biel.
— herzogin v. Brabant. — v'. Kirtorf.
— V. Dernbach. — v. Feldbach. — v.
Helmbrechtsdorf. — v. Rosenberg. —
Schade y. Homberg. — gräiin y. Ziegen-
hain.
Sosat s. Soest.
Sossenheim w. Frankfurt bei Höchst (So-
zenheim) 118.
Sothran s. Sötem.
Sozenheim s. Sossenheim.
Spahl Sachs.-Weimar sw. Geysa (Spa-
nele). Eberhard v. — 1267, 230.
Spanele s. Spahl.
Spangenberg Niederhessen osö. Melsun-
gen (Spangenberc, -berg). v. S.: Her-
mann 1261, 175. 176. Jutta geb. v.
Herbsleben 1261, 176. — benannte:
Ditmar 1279, 361. Heinrich scheffe zu
Fritzlar 1277— 1290, 343. 478. 512. —
pfarrer: Volrad.
Spanheim s. Sponheim.
Specht. Heinrich ritter 1255, 133.
Speculum s. Spiegel.
Spedel. Kunigunde, Friedemar pries ter
u. Heinrich 1287, 468. Hermann 1240,
67. Sp.'shof zuEilo611.
Speyer (Spira). domstift 27. canon.: y.
Efohenhart. propst: Konrad. — st. Tri-
nitas 27. canon.: Diether. Heinrich.
Hugo. Markwart. Stephan. — st. Ger-
manus 27. canon.: Bemo. Konrad.
Diether. y. Neukastei. Ortlieb, decan:
Eckard. propst: H. — st. Guido 27.
canon.: Konrad. Michael. Wolfram,
decan * i^
Sphizzinc. Otto ritter 1264, 200.
Spiegel (Speculum). Konrad zu Fulda
1272, 287. — Ludwig ritter 1255—1277,
133. 339.
Spiescappel s. Cappel.
Spillenere. Hartmann 1291, 534.
Spira s. Speyer.
Spoleto nnö. Rom (Spoletum). Reynald
herzog y. — 1221, 11.
566
Sponheim — Stnitwolf .
Sponheim w. ELreuznach (Spai^eim).
A(delheid) gräiin v. — , versiäülte gräfin
V. Ebersteln 1237, 58.
Spora. Konrad zu Seelheim 1274, 308.
Sprengel. Qiso ritter 1255— J267, 131.
165. 235.
Spule. Heinrich v. Grossenlinden 1288,
490.
Sreckesbach s. Schrecksbach.
Srichkede s. SchrÖck.
Stahl (Stail). Siegfried ritter 1231, 21.
Stahleck bürg über Bacharach am Rhein
(Stahelke). Heinrich domcanqn. zu
Mainz 1211,3.
Stail 6. Stahl.
Stalberg s. Stolberg.
Stappe, Stapphe. Heinrich 1285 — 1286,
451. 462.
Starkerad (Sterkeradus) ritter 1274, 303.
Staufen, Hohen-, osö. Stuttgart bei Göp-
pingen (Stoffin). C. V. — 1231, 23.
Staufenberg a. d. Lahn nnö. Giessen
(Sthaufenberg) 280.
Stausebach Oberhessen nnw. Kirchhain
(Stuzenbach, Stuszenbaig, Stusinbach)
366. 588. 589. — bauer: Ludwig.
Steckelberg ruine osö. Schlttchteiii bei
Ramholz (Steckel-, Stekelenberg) . v. S. :
Konrad canon. zu Fritzlar 1290—1291,
513. 538. Hermann 1272, 278.
Stedebach ssw. Marburg 623.
Stedelpad weg bei Oberflörsheim 648.
Steden s. Stetten.
Stedtfeld wnw. Elsenach (Stetefeld).
Heinrich v. — 1298, 635.
Steghen, zu den, mtthle bei Marburg 623.
Steigerbach wald bei Fritzlar 510.
Stein, Bischof-, w. Mühlhausen (Lapis).
Tuto V. — 1234, 45.
Stein in der Rheinpfalz , Ober-? (Lapis).
Jacob V. — ritter u. Gudula 1268, 242.
Stein -Callenf eis kreis Kreuznach nw.
Kim (Lapis). Gerhard v. — canon. v.
St. Simeon zu Trier 1276, 322.
Steina Oberhessen so. Ziegenhain (Stei-
naha) 28 XL.
Steinau nö. Fulda (Stennowe). Giso v. —
ritter u. Hildegund 1281, 398.
Steynbole s. Stempel.
Steynbregere. Konrad bürger zu Gudens-
berg 1292, 548.
Steinbühl wüstung nnw. Grünberg zwi-
schen Geilshausen u. Odenhausen (Sten-
bule, Steinbole) 241. 246.
Steindorf w. Wetzlar (Steindorf, Steyn-
dorp) 399. — Hermann v. — 1288, 490.
Steinnschbach s. Fischbach.
Steinfurt, v., s. Low.
Steingoze. Heinrich gerber u. bürger zu
Fritzlar 1285, 439.
Steinhaus (Domus Lapidea, Lap. Dom.,
Stenhus) . Konrad y. — scheffe zu Mar-
burg 1248—1280, 84. 148. 149. 170. 286.
320. 380 572.
Steyzo. Heinrich zu Ebsdorf 1272, 270.
Stekelenberg s. Steckelberg.
Stempel waldhöhe ssO. Marburg bei
Schröck (Steynbole) 257.
Stenhus s. Steinhaus.
Stennowe s. Steinau.
Stephan (Stephanusj herzog v. Bayern.
— magister, canon. v. st. Trinitas za
Speyer 1232, 27.
Stephania ▼. Weimar.
Sterkerad ritter 1274, 303.
Stetefeld s. Stedtfeld.
Stetten osö. Kirchheim-Bolanden ^de-
reweg 643.
Stezza. Arnold zu Marburg 1271. 266.
Sthaufenberg s. Staufenberg.
Stolberg nö. Nordhausen (Stalberch,
-berc, Staleberc). grafen v. — : Fried-
rich 1255, 133. Friedrich 1280, 384.
Heinrich 1225—1234, 13. 45. 46.
Store, Storo, zu Fritzlar. Gumpert scheffe
1275—1277, 317. 333. 343. Heinrich
1243, 72.
Store V. Schwarzenbom. Hermann höri-
fer 1262, 188. 189. Anselm, Arnold,
:onrad, Heinrich, Walther 1262, 189.
StSffin s. Staufen.
Stranz. Hermann 1281, 396.
Strassburg (Argentinensis) . bischöfe :
Berthold. Konrad. — bürger: zum
Bart. — domstift 57. canon. : v. Dell-
mensingen, y. Thengen. y. Entringen,
cantor u. scholast. : Ulrich, kellermei-
ster: y. Hagenau. decan: Berthold,
pförtner : y. Ehrenberg, propst. Rein-
nard. — geistliche: Loselin. Paulin.
Reinbold. — Stadtschreiber : Hesse.
Straubing a. d. Donau (Strubing) 583.
Straussberg wnw. Sondershausen (Stni-
zisberc) 236.
Straussfurt sw. Weissensee (Stubes-,
Stuzforte). y. S. : Eberher 1272—1287,
275. 467. Eckard 1248, 85. Eckard
1287, 467.
Strebekotz (Strebekoz, -coz, -kotz, -ko-
tus, -kotiz). ..1277 — 1286, 344. 466.
Adelheid yermahlte Hesse. Emmerich
ritter zu Grünberg 1250—1286, 99. 323.
344. 356. 363. 464. 466. Hedwig yer-
mahlte y. Nordeck.
Streckeriemo. Grottfried schultheiss zu
Wetzlar 1255—1263, 134. 197.
Streichemberg berg Oberhessen s. Bieden-
kopf bei Holzhausen a. d. Dautphe 103.
Striuelre. Volpert u. gattin Hildegund zu
Wetzlar 1271, 263.
Strubing s. Straubing.
Strutwolf (Strud-, Strütwolf). Berthold
Stmzisberc — Urf .
567
Bcheffe 2u Homberg a. d. 0. 1 267 — 1 272,
229. 250. 274.
Strazisberc s. Straussberg.
Stubenac. Wiegand canon. zu Fritzlar u.
pfarrer zu Bentref 1293, 573.
Stubesforte s. StrauBsfurt.
Stuscenbechere. Konrad 1281, 386.
Stutfoz. Konrad (zu Homberg) 1277, 342.
Stuzeubach b. Stausebach.
Stuzforte s. Straussfurt.
Suap 8. Schwab.
SuczeBper s. Schutzbar.
Suema b. Sweme.
SUnninghauBcn rgbz. MttnBter onö. Bec-
kum (SunninghoBen). Hermann dom-
decan zu Paderborn 1295, 600.
Suhl, Ober- u. Nieder-, onö. HerBfeld a.
d. Werra (Svia, Sulahe) . v. S. zu Hers-
feld: Berthold 1279, 361. Heinrich u.
Reinold 1256, 136.
Sulinghen (Solingen?). Dietrich v. —
deutscho.-eomthur zu£lmeBburchl225,
14.
SvlmcBe B. Solms.
Sulzelache flur bei FelBberg 546.
Sume. Eberhard ritter zu Oppenheim
1239, 61.
Svmeringen s. Sommern.
Sundag. Ludwig höriger 1275, 316.
Sündern nnw. Arnsberg (Sundere) 4.
Sundershusen s. SonderBhausen.
Sunninghosen s. SünninghauBen.
Sunthem s. Soudheim.
Suntraha s. Sontra.
Susatensis s. Soest.
SuBcekursneha s. Suzekvrsne.
Sutri BBÖ. Viterbo (Sutrinus). bischof:
Aldebrand.
Suze (Dulcis) . Herbord ritter zu Oppen-
heim 1239, 61.
Suzekvrsne , Suscekursneha. Budeger
scheffe zu Marburg 1254—1286, 121.
140. 148. 149. 170. 206. 207. 216—219.
231. 266. 286. 296. 299. 334. 461.
Svalmene s. Schwalm.
Svinoge s. Swinoge.
Swabach s. Schwobach.
Swalebach s. Schwalbach.
S wanden s. Schwanden.
Swarzburc s. Schwarzburg.
Swarzenbei^ s. Schwarzenberg.
Swarzinbumen s. Schwarzenbom.
Swecia s. Schweden.
Sweinsberch s. Schweinsberg.
Sweme, Suema, Sueime. Konrad ritter
1267-1269, 229. 250. Wiegand 1277,
331.
Swendebecherh s. Schwendebecher.
Swezen b. Zwätzen.
Swin^e, -ouge, Svinoge. Hartmut scheffe
zu fVitzlar 1277, 333. 341. 343. 538.
T siehe D.
Vbach s. Aubach u. Eubach.
Vbelacker. Konrad 1267, 234.
üda ( Vda) v. Weinheim.
Udenborn ssö. Fritzlar (Vdenbumen,
-bornen) 342. — Konrad v. — bürger zu
Fritzlar u. gattin Adelheid 1290, 512.
VdenhuBen s. Odenhausen.
Udo (Vdo) Bcheffe zu Wetzlar 1279—1285,
368. 399. 410. 440. 448.
üdorf 8. Eudorf.
Uebelwurm zu Fritzlar (Malus Vermis,
Vuilworm). Konrad 1243, 72. Heinrich
1219, 6.
Uelmen in d. Eifel wnw. Cochem (Vlmena) .
Konrad v. — 1276, 322.
Vffemia s. Eufemia.
Vffenbach s. Offenbach.
Uffhausen nnö. Fulda (Vfhusen). Hein-
rich v. — (1^32), 28 XIX.
Ufleiden s. Ofleiden.
Ulfa Oberhessen sw. Schotten (Olpho,
Holephe). v. U. : Konrad ritter 1291,
533. Ountram 1250, 99.
Vlmena s. Uelmen.
Ulrich (VI-, Olricus) v. Amsburg. —
Bock ritter. — Kalb. — v. Knöringen.
— V. Kranichborn burgmann zu Weis-
sensee. — v. DüUstedt. — v. Dum
deutscho.-priester. — v. Ellnhausen. —
V. Grünstadt. — v. Merlan. — herr v.
Münzenberg. — bischof v. Passau 1221,
11. — Ruspeler. — v. Seelheim;
deutscho.-bruder zu Marburg. — dom-
cantoru. scholast. zuStrassburg 1237,
57.
Vmmesiohe. Heinrich ritter 1266, 225.
Ungarn (Vngaria) 158.
Ungefug zu Gelnhausen (Ineptus). An-
selm scheffe (1259)— 1264, 159. 200.
Friedrich 1264—1276, 200. 325.
Unruh (Vnrfiwe, Inquies, Vnrowe, -ruwe) .
Bruno ritter zu Weissensee 1274 — 1293,
301. 405. 574. Konrad 1248, 85.
Unshansen NiederhoBsen nnw. Homberg
(Vnshusin) 576.
Unstrut nebenfl. der Saale (Ünstrot) 392.
Unterrosphe s. Rosphe.
Vdorf B. Eudorf.
Unstrot s. Unstrut.
Vthenhusen s. Odenhausen.
Urban IV. papst 1262, 185.
Vrbs Uetus s. Orvieto.
Vrefe s. Auroff.
Urf, Nieder-, ssw. Fritzlar (Vrpha, Oyr-,
Vrphe, Vrfe, Or-, Hure-phe). v. U. :
Beatrix 1281, 388. Konrad 1220, 9.
Konrad 1291, 533. Kunigunde 1291,
533. Heinrich 1220, 9. Heinrich 1281—
568
Vrtlibas — Warbarg.
1291,388.457.518.522.533. Heinrich
ritter 1290—1292, 518. 622. 533. 542.
Jutta 1291—1292, 533. 542. Ladwig
canon. zu Fritzlar 1290—1292,506.510.
513. 538. 542. 546.
VrtlibuB B Ori;!ieb.
Uschlag onO. Cassel (Vzlaht, Yslathe,
-lach, -layth, -lacht, Hnslat). Konrad
V. — ritter 1285—1291, 451. 456. 509.
510. 523. 531.
Ufllar nw. Göttingen (Vslaria). Hermann
ritter 11. Hedwig v. — (1220—1240), 8.
Vtenhusen s. Odenhausen u. Ottenhausen.
Vtergassen. Dietrich bauer zu Hesse 1292,
546.
Uttershaosen so. Fritzlar (Vthers-, Vters-
hnsen) 497. — v. ü. : Eberhard u. Hein-
rich 1220. 9. Hugo 1219, 5. 6. 7. Wer-
ner 1219—1220, 6. 7. 9.
Vuilworm s. Uebelwurm.
Vzlaht s. Uschlag.
Y siehe P,
W.
W. graf V. Nassau. — decan v. st. Guido
zu Speyer 1232, 27. — dompropst zu
Worms s. Walram.
Wabern osO. Fritzlar (Waberen), vogt-
gut 510.
Wachenheim w. Worms (Wachenhem).
Dizo V. — ritter 1271, 265.
Wachmodus (Johanniter zu Weissensee)
1272, 275.
Wackermnl (Wackermule, -m&l, Wacher-
mul). Wittekind ritter 1290—1294, 509.
513.523. 531. 533. 577. 685.
Wächterode flur nnw. Marburg bei Wehr-
da (Wehthe-, Wettherrode) 221. 329.
Wagenbach wol wüstung Niederhessen
oder Waldeck. Dietrich v. — ritter
1290, 510.
Wahlen Oberhessen n. Kirtorf (Walhen).
Gerlach v. — (bürger zu AmOneburg)
1276, 327.
Waldanbach s. Aubach.
Waldcappel s. Cappel.
Waldebrun bischof v. Aveilino 1289—
1297, 501. 620.
Waldeck nnw. Wildungen (Waldecken).
Albert v. — bürger zu Fritzlar 1291,
532.
Waidenburg a. d. Mulde nnO. Zwickau
(Waldenberch). Heinrich v. — 1280,
372.
Waldensteyn s. Wallenstein.
Walderdort s. Wallendorf.
Waldmannshausen n. Hadamar (Walt-
manshusen). Ludwig v. — 1285, 453.
Waldolferode s. Wölfterode.
Waldoluerode s. Wolfterode.
Waldschmidt zu Wetzlar (Waltsmit) . Ger-
hard gen. Bischof 1288, 489. Heinrich
1282-1288, 399. 489.
Walehusen s. Wallhausen.
Walgem, Ober-, ssw. Marburg (superior
Walgeren, Walgren, -gern, -gere) 334.
495. — kirche u. patronatsrecht 153.
214. 286. 287. 618. 619. 633. 634. 639.
— pfarrer : Arnold deutsche. -priester
zu Marbi^. Konrad. Ernst.
Walhen s. Wahlen.
Walldürn s. Dürn.
Wallendorf ssw. Herbom (Walderdorf)
530.
Wallenstein Niederhessen so. Homberg
(Waldensteyn, -stein, -sten). v. W. :
Adelheid nonne zu Weissenstein 1285,
451. Albertgraf 1226, 15. Albert graf
1275, 318. Konrad ritter 1289—1290,
504.510.515. Elisabeth 1289, 504. Her-
mann, auch y. Wolfershausen (s. d.)
1289—1290, 504. 515.
Wallhausen wsw. Sangerhausen (Wale-,
Walhusen). Eckbert v. — 1276, 328. —
deutsches haus 551 . comthur : Gottfried.
Walpert v. Gemünden.
Walpurgis (Vol-, Wolpurgis) Engelberti
bürgerin zu Fritzlar.
W(alram) graf v. Nassau. — dompropst
zu Worms 1251, 107.
Walsdorf rgbz. Wiesbaden n. Idstein
(Walsdorph) 19.
Walthelm priester zu Fritzlar 1275—1287,
309. 478. — scheflFe zu Fritzlar 1277,
343. — Milnzer bürger zu Fritzlar.
Walther (Waltherus, Wal-, Wolterus)
1251, 106. — juratus zu Beltershausen
1252,112. — kaplan der herzogin So-
phie V. Brabant 1248—1273, 87. 216—
219. 273. 296. — v. Cronberg. — v.
Tennstedt. — v. Thine schultheiss zu
Marburg. — v. Eschborn. — v. Var-
Sila. — V. Frankenhausen ritter. — v.
late pfarrer zu Bischheim. — schmied
V. Grünberg. — v. Lotheim. — v. Naun-
heim. — v. Nordeck ; ritter u. deutscho.-
bruder zu Marburg. — Schlaun ritter,
burgmann zu Giessen. — v. Sebirstat
deutsche. -bruder zu Marburg. — Store
V. Schwarzenbom höriger. — pfarrer,
dann canon. zu Wetzlar 1272—1298,
279. 285. 288. 303. 360. 370. 382. 429.
440. 441. 463. 465. 470. 477. 489. 530.
566. 569. 579. 604. 640. — Wiseguckel
scheffe zu Gudensberg. — Wursteben-
del scheffe zu Marburg.
Waltmanshusen s. Waldmannshausen.
Wammeseier. Wiegand 1 288, 495. .
Wangenheim nw. Gotha (Wangehem,
-heim). Ludwig v. — 1207—1233, 1. 37.
Wanko. Günther 1251, 106.
Waraha s. Wohra.
Warburg a. d. Diemel ssQ. Paderborn
Warenrode — Weissenbach.
569
(Warberg, Wartberg). Arnold v. —
deutscho.-priester zu Marburg 1287,
483. — dominikanerkloster 600. mönch :
y. Amelunxen.
Warenrode wol wOstung in Niederhessen.
Werner v. — 1220, 9.
Warila s. Vargula.
Warmanshausen wttstung Oberhessen 0.
Laubach oder wnw. Battenberg (War-
manshusin). Eonrad u. Hedwig y. —
(1232), 28 XXIV.
Warmatia s. Worms.
Warmiensis s. Ermland.
Warraund hospitalar zu Fulda 1233, 37.
— y. Wemswig.
Wamerus s. Werner.
Warperch s. Wartburg.
Wartberg s. Warburg u. Wartburg.
Wartburg bürg bei Eisenach (Warperch,
Wartberg, -berc) 97. 116. 599. — Lud-
wig grafy. — 1225, 13.
Wasmud der Meide scheffe zu Homberg.
Wasmudi, Wastmodi. Konrad scheffe zu
Fritzlar 1277—1286, 343. 439. 456.
Wasmudshube zu Grossseelheim (mansus
Wasmodi, Wahsmudi) 433. 461.
Watzendorf wol wUstung Oberhessen
kreis Eirchhain (Wazzindorfj 245.
Watzenrode wüstung Oberhessen nnO.
Eirtorf zwischen Wahlen u. Bemsburg
(Watzen-, Wazenrode) 151. 164.
Webach s. Wegebach.
Weberstedt w. Langensalza (Webirstete) .
Heinrich y. — decan y. st. Seyerus zu
Erfurt 1333, 567.
Wechselburg s. Schulen.
Wecil s. Wetzel.
Weckesheim onö. Friedberg (Wekens-
heim) 252.
Weczflar s. Wetzlar.
Wedegenstein s. Wittgenstein.
Wederoldus s. Widerold.
Wedrebiensis s. Wetterau.
Weiinbach s. Weifenbacb.
Wegebach wttstung Oberhessen nnw. Zie-
genhain (Webach) . grafen y . — s. Zie-
genhain.
Wehrda nnw. Marburg (Werde, -the,
Wherde, Werden) 28 XXXIII. 221. 445.
— y. W. : Elisabeth yermäblte y. Bu-
seck, Hedwig, Hedwig, Lupoid 1297,
625. Herbord 1277, 329. Ludwig 1267,
231. Nodung 1266, 221. 329. — kirche
u. patronatsrecht 97. 431. — mtthle
646. — Pfarrer: (1232), 28 XVIL
XXXin. Heinrich. Wiegand.
Wehren Niederhessen nnö. Fritzlar (Wer-
hene, Werben, Werne, Weren, Wirhene)
271. 272. 273. 306. 307. 341. 382. 422.
— y. W. : Bertradis, Dietrich edelkn.,
Gisela 1290, 509. Eonrad ritter 1267—
1275, 235. 309. Johann ritter 1290—
1291, 509. 523.— hWger: Albert.
Wehrshausen w. Marburg (Wershusen)
128. — y. W. : Adelheidu. H. 1264, 202.
Ludwig 1260, 166.
Wehtherode s. Wächterode.
Weiboldshausen sw. Marburg (Wipaldes-
husen). Zabelo y. — ritter 1272, 286.
Weida osö. Weimar (Wida). Heinrich
yogt y. — 1295, 599.
Weidelbach n. Dillenburg (Widelbach).
Johann y. — 1281, 386.
Weidenhain wttstung Oberhessen ssO.
Frankenberg_bei Kosenthai (Widen-
hain, -hein, Widinhagin) 203. 204. 234.
Weidenhausen yorstadt y. Marburg (Wi-
denhusen, Wiedenhusin, Wydennusen)
435. 646. — Heinrich y. — 1277, 332.
Weiderichshausen wüstung nnö. Marburg
bei Schönstadt (Widerkusin, Witir-,
Wityrchusen) 264. 541.— hörige: Adel-
heid, Eonrad, Hartmut, Heinrich,
Mechthild 1271. 264.
Weiershausen wsw. Marburg (Wigers-
h^sen) 445.
Weifenbach Oberhessen nnw. Biedenkopf
(Wefinbach). Eonrad y. — 1294, 576.
Weilburg a. d. Lahn sw. Wetzlar (Wile-
burch, Vilberg, Wilibfirg, Wile-, Wyle-
burg) 128. 139. — y. W.: Heyliwarc.
Peter ritter 1231—1264, 21. 128. 202. —
Sfarrer : Dietrich. — Walpurgisstift 128.
ecan: Heinrich, propst: B(urkard).
scholast. : Giselbert. — wirth : Eyipwin.
Weilmünster so. Weilburg (Wylemun-
stere) . Berenger y. — bürger zu Wetz-
lar f 1295, 604.
Weimar a. d. Um (Wimar, Wimaria).
y. W.: Berthold 1274, 301. Th. bttrger
zu Erfurt 1293,570. 571.
Weimar, Ober-, ssw. Marburg (Wimere,
Wymare,-mere)381. 520. 526. — y.W.:
Hermann geistlicher , Stephania , Wie-
gand 1290, 507. — Pfarrkirche 16.
Weinheim Rheinhessen wsw. Alzey (Win-,
Wienheim). v.W.: üda 1293, 555. Wer-
ner ritter 1280— 1293, 376. 555.
Weinmarsdorpf s. Willemansdorf.
Weisel, Nieder-, Oberhessen ssö. Butz-
bach (Wyszele). Jobannitercommende
621. comthur: y. Bellersheim. prior:
Baschard.
Weisheim, Hangen-, Rheinhessen so.
Alzey ( Wiszen) . Johanniter 648.
Weiss (Albus). Eonrad 1220, 9. Ditmar
1251, 103. Heinrich 1207—1220, 1. 9.
Heinrich 1220, 9. — zu Amöneburg:
Eonrad + 1273, 292. 421. Eunigunde
1273, 292. Heinrich Cahelhard 1273—
1283, 292. 404. 421. Hermann scheffe
1273—1283,292. 331. 332. 336. 389.
421. Johann 1273 — 1282, 292. 404. —
zu Gelnhausen : Heinrich 1263, 196.
Weissenbach Niederhessen ö. Grossalme-
rode (Wizen-, Wizzen-, Wizinbach)
570
Weisseosee — Wetfe.
175. 176. iuferior Villa 575. — Berthold
V. — 1273, 294.
Weissensee n. Erfurt (Wicen-, Wizen-,
Wiszen-, Wiszin-, Wizsin-, Wiezense)
1 J. 46. 85. 275. 291. 556. —Wilhelm
V. — 1269, 24S. — landgräfl. amtmann :
Guntram. — benannte : Friedrich Saxo
1287, 467. Heinrich Schreiber 1234, 45.
— (bUrger)meister 1248, 85. — burg-
inannen: v. AroldeBhausen. v. Elranich-
bom. Hagke. Hezbolt v. Schönstedt.
v.Ottenhausen. v. Sömmerda. v. Som-
mern. Unruh. — geldwährung 580. 581.
— Johanniter 104. brüder (wol zuW.):
Gerhard, v. Heldrungen. Wachmod.
comthur 282. 301. — pfarrer 1248, 85.
— preco : Ditmar. — scheffen : v. Tal-
heim. V. GünBtedt. Milnzer. — der obere
u. untere see 46. — stadtsiegel 405.
Weissenstein , jetzt Wilhelmshühe , w.
Cassel, August. -kloster (Wizzeusteyn,
Wizensten, -stein, Wizzenstein) 451.
452. 462. 480. — nonnen: v. Cassel.
V. Ditmold. y. Sandershausen. v. Wal-
lenstein. V. Zwehren. — prior in : Kuni-
gunde. — propst : Johann.
Weitershain Oberhessen n. Grünberg
(Widrades-, Wideradeshagen, Widertz-
hayn) 241. 246.
Weitershausen w. Marburg (Witers-,
Witerhusen) 445. — Heinrich ritter u.
Hermann Kalb v. — 1260, 166.
Weitflaria s. Wetzlar.
Wekensheim s. Weckesheim.
Wellen Waldeck nö. Wildungen. (Wel-
dene) 497. 510. 545.
Welssperg s. Felsberg.
Welter pmrrer zu Nassau 1277, 340.
Wendehausen rgbz. Erfurt wsw. Mtthl-
hausen (Wendehusen). Hermann v. —
1297, 632.
Wenemannesdorph s. Willemansdorf.
Wenigensömmern s. Sommern.
Werberg s. Wirberg.
Werda s. Kaiserswerth.
Werde s. Wehrda.
Werdorf nw. Wetzlar (Wertorf). Inge-
brand V. — 1277, 330.
Wereberc s. Wirberg.
Werflo Wüstung Oberhessen sw. bei Kirch-
hain 45. 55. 75. 626.
Werhene s. Wehren.
Werkel nö. Fritzlar (Werkele) 595.
Werne s. Wehren.
Werner (Wernhe-, Werne-, Werinhe-,
Warne-, Warnherus) bauer (1280), 371.
— ritter (1232), 28XXn. — Schreiber
1263, 196. — V. Aslar. — v. Battenberg
deutscho.- comthur zu Marburg. — v.
Bellersheim ritter. — v. Besse ritter. —
scheffe zu Biedenkopf 1275,315. — graf
V. Bilstein. — pfarrer zu Bilzingsleben
1255, 133. — V. Bischofshausen ritter.
— V. Bischofshausen gen. v. Wester-
burg ritter. — v. Bockenheim ritter.
— V. Bolanden. — höriger zu Thalheim
(1230-1231), 19. — Dichtere v, Belters-
hausen. — Distele. — v. Treysa bUrger
zu Fritzlar. — v. Eisbach. — v. Falken-
stein. — V. Vippach. — V. Flörsheim
edelkn. — de Foro scheffe zu Cassel.
— bttrgermeister zu Frankenberg 1281 ,
394. — Friling bürger zu Frankenberg.
— zu Fritzlar 1287, 478. — v. Geismar
scheffe zu Cassel. — v. Gershausen
ritter. — Groppo v. Bellersheim ritter.
— V. Gndenburg. — pfarrer zu Gtin-
stedt 1289, 499. — magister, geistlicher
zu Halberstadt 1283, 417. — abt zu
Hasungen 1274, 307. — y. Hattenrod
ritter. — V. Heskem. — v. Hirzenhain.
— V. Langsdorf. — graf v. Lauterberg
deutscho. -comthur zu Marburs^. — v.
Linden. — unter der Linden scheffe zu
Amöneburg. — v. Löwensteid. — v.
Löwenstein gen. v. Schweinsberg ritter.
— V. Lohra ritter. — Lugelin burgmann
zu Felsberg. — Lukardis zu Ltttzel-
linden. — erzbischof v. Mainz 1260—
1283, 163. 168. 185. 222. 223. 225. 244.
261. 403. 426. — ZU Marburg 1291,535.
— deutscho. -bruder zu Marburg 1257,
149. — Matz. — y. Reichenbach ; canon.
zu Fritzlar. — y. Bockenhausen. — v.
Rustenberg canon. zu Fritzlar. — y.
Schaumburg abt zu Hersfeld. — Schetzel
scheffe zu Amöneburg. — Schäbel ritter.
— V. Seibold bUrger zu Gelnhausen. —
Snowe. — y. Uttershausen. — y. Waren-
rode. — y. Weinheim ritter. — bürger
zu Wetzlar 1287, 470. —Winter y. Alzey
ritter. — y. Zusehen edelkn.
Wemes^vich s. Wemswig.
Wemhard bischof y. Passau 1287, 472.
Wernherus s. Werner.
Wemswig Niederhessen sw. Homberg
(Wernes-, Werswich, Wemeswic).
y. W.: Albert 1220, 9. Konrad 1272,
273. Johann edelkn. 1272, 270. War-
mund 1220, 9.
Wersdorph s. Wörsdorf.
Wershusen s. Wehrshausen.
Werswich s. Wemswig.
Werthe s. Wehrda.
Wertheim am Main w. WÜrzburg. grafen
y. — : Kunigunde u. Poppo 1261, 181.
— Heinrich u. Ortwin Schrenke zu —
1261, 181.
Wertorf s. Werdorf.
Westerburg rgbz. Wiesbaden nnw. Hada-
mar (Westerburc, -bürg). — v.W. s. y.
Löwenstein.
Westfalen (Westfalia) . marschall : Eren-
fried.
Wetere s. Wetter.
Wetfe 8. Wetz.
Wetflaria — Widerold.
57«
Wetflaria s. Wetzlar.
Wetter nnw. Marburg (Wettere, Wetthere,
Wetere, Wittere) 401. — v. W.: Gott-
fried canon. zu Fritzlar 1275—1282,
317. 333. 341. 343. 364. 365. 407. Her-
bord 1282, 401. — äbtissin u. convent
401.--stadtr- u. Stiftssiegel 401.— Vgl.
Wotere.
Wetter, Nieder-, nnw. Marburg (Nide-
renwettere , -werthere , Niderwetthere)
110. —V. N.: Gottfried 1266, 224. Her-
mann 1282, 401.
Wetterau. denarii Wedrebienses 627.
Wettherrode s. Wächterode.
Wetz, Ober-, s. Wetzlar (Wetfe, superior
Wetzfe) 360. 399.— patronatsrecht640.
— pfarrer: v.Kalsmunt. y. Garbenheim.
Wetzel (Wecil, -tzelin, -zzlo, -zzelo,
-zelo) höriger 1261, 175. — scheflFe zu
Alsfeld 1263, 198. — v. Garbenheim
ritter, burgmann auf Ealsmunt. —
scheffe zu Limburg 1*266, 220.
Wetzelsrode wüstung Niederhessen bei
Lichtenau (Wezzelsroith, -roth) 7. 9.
Wetzfe s. Wetz.
Wetzlar (Wet-, Weit-, Witflaria, Wecz-
flar) 94. 134. 139. 190. 197. 199. 276.
279. 285. 288. 360. 382. 399. 440. 444.
448. 465. 469. 476. 486. 488. 489. 530.
569. 579. 621. 622. — benannte: Eber-
hard deutscho.-bruder zu Marburg 1280,
382. Gobelo deutscho.-trappier zu Mar-
burg 1291—1297, 526. 535. 604. 625.
626. Gottfried deutscho.-bruder zu
Marburg 1288, 495. Johann deutscho.-
priester zu Wetzlar 1280—1291, 382.
483. 526. Mechthild (1232), 28IV. V.
Meingot (1232), 287. Petrissa (1232),
28 IV. XXIII. Richolf deutscho. -prior
zu Marburg 1287—1292, 483. 535. 544.
— bom (fons) 263. — bürg 621. — bür-
gern. scheffen: 94. 465. 488. 569. 604.
622. 629. y. Allendorf. y. Bechlingen.
Bemo. Bischof. Blide. y. Bracht. Bru-
derman. Kalore metzger. y. Katzen-
furth. Knotte. y. KOlschhausen. Kon-
rad metzger. Grawe. Cruso. Ditter.
y. Driedorf. Eberhard. Eckard der
krämer. y. Frankeubach. Fromelin.
Gamkoufer. Gerbert. Gerberti. Gnip.
y. Gk)tzelshausen. Hegere. Hermann
diener Bemo's. Hiltwin. y. Hömsheim.
y. Holzheim. Holzschuher. Houeman.
Lye. Ludwig gewesener schultheiss.
Ludwig der sattier. Luprand. Mangold,
y. Mühlheim. y. Münchhausen. y. Mttn-
zenberg. Mttnzer. y.Nauborn. Osse. Pis-
catoHRufus. Regel. Reye. Rote. Schel-
lenber^er. Schereren. Schurweder. Se-
lig. Side. Smitdichin. Streckericmo.
Striuelre. Udo. Waldschmidt. y.Weil-
mttnster. Werner. — Koramarkt (forum
frumenti) 454. — deutsches haus u. ka-
peile 475. 566. comthur: 569. Gottfried.
— Eisenmarkt (forum ferri) 569. 629. —
erzpriester 561. 640. — yögte: 305. y»
Garbenheim. Gerbert, «magister Hein-
rich. — Franciskaner. gardian : Philipp.
— häuser: Reye 465. 621. 629. Stern
(Stella) 569. — hospital 569. — land-
capitel 640. — landdechant 453. —
Marienstift 541. 569. canon.: y. Berg-
hausen, y. Dalheim. y. Dernbach. ma-
gister Thomas, y. Linden. Orto. Ri-
cholfi. Walther, frllher pfarrer. cantor-.
Milchling. kirche 490. 621. custoden:
y. Bicken. Konrad. Heinrich, decane :
569. y. d. Krähen. Giselbert. Johann.
Wiegand. yicar: Anselm. scholast. :
Dietrich, magister Rudolf. Siegel 190.
227. 288. 569. — mass 430. 440. 448.
476. 569. — münzhaus 410. — pfarrer:
561.638. Dietrich. Hermann. Walther.
— richter 94. 303. 465. 488. 569. 604.
622. 629. — schultheissen : Ludwig.
Streckeriemo. — unter den Schuppen
(sub thuguriis) 410. 4*54. — stadtsiegel
94. 129. 134. 197. 199. 201. 220. 227.
238. 263. 267. 284. 288. 303. 312. 313.
330. 349. 350. 360. 368. 370. 399. 410.
430. 440. 441. 448. 454. 465. 470. 476.
477. 486. 488. 530. 560. 621. 629. 638.
— Walpurgiskapelle 195. — Wetfer-
gazze 604.
Wezelo s. Wetzel.
Wezzelsroith s. Wetzelsrode.
Wezzlo s. Wetzel.
Wherde s. Wehrda.
Wi. y. Rossdorf.
Wibel. Konrad scheffe zu Treysa 1278—
1283, 351. 422.
Wicenhusen s. Witzenhausen.
Wicense s. Weissensee.
Wichard zu Fritzlar 1219, 6.
Wichartisdorf s. Wickersdorf.
Wichdorf Niederhessen nw. Gudensbcrg
(Wichtorph, Wychdorf). y. W. : Her-
bert 1292, 540. Reinher ritter 1275, 317.
Wicherus s. Wigger.
Wickersdorf Wüstung Oberhessen s. Fran-
kenberg (Wichartisdorf , Wighardes-
dorp). Volpert y. — edelkn. 1264, 205.
208.
Wida s. Weida.
Widecho s. Wittich.
Widekindus s. Wittekind.
Widekinstein s. Wittgenstein.
Widelbach s. Weidelbach.
Widenhain s. Weidenhain.
Widenhusen s. Weidenhausen.
Widerewe. Johann u. Johann 1291, 534.
Widerknsin s. Weiderichshausen.
Widerold (We-, Wi-, Wiederoldus) 1219,
6. — y. Anzefahr. — Hobeherr. — y.
Lohnt. — y. Marburg ritter. — pfarrer
zu Marburg (yor 1235], 49. — y. Michel-
572
Widrad — Willemansdorf.
bach gen. v. Nordeck ritter. — v. Nor-
deck. — V. Bengshaosen. — pfarrer zu
. Seelheim 1290 (1293?), 516. — v. Wol-
fershausen canon. zu Fritzlar.
Widrad (Witra-, Widera-, Widradus)
Knatz zu Beltershausen. — v. Ebsdorf.
— metzger zu Marburg 1274, 308. —
Rösche. — V. SichertsnauBen höriger.
Widradeshagen s. Weitershain.
Wiedenhusin s. Weidenhausen.
Wiederoldus s. Widerold.
Wiegand (Wi^andus, Wigilo, Vi-, Wy-
gandus, Wigelo) cellerar scheffe zu
Alsfeld 1272—1278, 277. 278. 302. 346.
352. — Baschard Johannitcrprior zu
Weisel. — Battenfelder. — v. Bauer-
bach ritter. — v. Betzlesdorf. — Bru-
ning scheffe zu Marburg. — bauer zu
Bruningsberg 1298, 638. — Cellerarius
scheffe zu Homberg. — Kylian zu Hers-
feld. — V. Kirchhain zu Fritzlar. —
Ditter scheffe zu Wetzlar. — v. Dor-
heim. — v. Treysa. — schultheiss zu
Treysa u. gattin Gertrud 1287, 481. —
V. Elbsdorf. — Voszagel scheffe zu Hom-
berg. — Fraz V. Ziegenhain ritter. —
Frihng bUrger zu Frankenberg. — v.
Fronhausen. — Gans mönch zu Haina.
— V. Giflitz geistlicher (zu Fritzlar) . —
y. Gilsa. — v. Gotzelshausen scheffe
zu Wetzlar. — v. Grünberg. — abt zu
Haina 1227, 16. — v. Helletol geist-
licher zu Fritzlar. — v. Heskem. —
Holzsadel canon. zu Fritzlar. — v. Lei-
derstädt scheffe zu Amöneburg. — unter
der Linden scheffe zu Amöneburg. —
pfarrer zu Maar 1279, 362. — meister
(zu Marburg) 1295, 590 — v. Mölln
ritter. — Münzer scheffe zu Treysa. —
V. Nidda ritter. — v. Radenhausen rit-
ter. — Raustein scheffe zu Amöneburg ;
scheffe zu Marburg. — söhn des schul t-
heissen Richwin zu Alsfeld 1278—1279,
355. 361. — schultheiss zu Ruttershau-
sen 1256, 139. — Ruz v. Ehringshausen.
— Schinebein scheffe zu Marburg. —
V. Schrecksbach edelkn. ; ritter u. bürg-
mann zu Alsfeld. — pfarrer zu Schröck,
1250 kaplan der herzogin Sophie v. Bra-
bant, seit 1252 deutscho.-priester zu
Marburg 1233- 1254, 37. 56. 68. 69. 70.
75. 97. IJO. 121. — propst zu Seibold
• 1263 — 1264, 196. 200. — Stubenac
canon. zu Fritzlar u. pfarrer zu Ben-
tref. — Sweme. — Wammeseier. —
pfarrer zu Wehrda + 1284, 431. — v.
Weimar. — decan zu Wetzlar 1298,
640. — Wiseguckel.
Wiegendorf onö. Weimar (Wiffhendorf) 14.
Wiche kreis u. nnw. EckartsDerga (Wie)
574.
Wielandestorf s. Wilnsdorf.
Wienheim s. Weinheim.
Wienzo. Heinrich 1273, 294.
Wieseck nnö. Giessen (Wiseka) . pfarrer :
Heinrich.
Wiesenbach'Oberhessen wsw. Biedenkopf
(Wisentbach) 28 XXXVII. — Ditmar
V. — scheffe zu Biedenkopf 1296, 606.
Wiesenfeld Oberhessen ssw. Frankenberg
(Wisentveit, -feit). Johannitercom-
thure : Konrad. Thomas.
Wiezense s. Weisscnsee.
Wigandus s. Wiegand.
Wigelo s. Wiegand.
Wigershf sen s. Weiershausen.
Wigger (Wiche-, Wikerus) 1251,106.—
V. Bortshausen. — Recke zu Belters-
hausen. — graf V. Ziegenhain gen. v.
Reichenbach.
Wighardesdorp s. Wickersdorf.
Wighendorf s. Wiegendorf.
Wiffilo s. Wiegand.
WiKcrus 8. Wigger.
Wilde. Siegfried 1295, 599.
Wildefuer. C. deutscho.-bruder zu Flörs-
heim 1293, 555.
Wildenburg rgbz. Cublenz a. d. Sieg nnö.
Altenkirchen (Wildenberc, Wildin-,
Wildenbepg) 280. — v. W. : Elisabeth
vermählte gräfin v. Solms. Grerhard
1248—1272, 87.280. Heinrich 1286, 461.
Wildgraf (comes Agrestus) 1229. 17.
Wildprechtrode Sachs. -Meiningen ssö.
Salzungen (Willobrahterode). Berthold
V. — 1235, 51. 52.
Wildungen Waldeck w. Fritzlar 47. —
Bcrthold v. — söhn des Dietrich Gecns
1291, 529.
Wileburch s. Weilburp.
Wilemannesdorf s. WiUemansdorf.
Wylemunstere s. Weilmünster.
Wilhard zu Anzefahr 1259, 160. — bauer
zu Seelheira 1296, 614
Wilhelm (Wille-, Wilhelmus, WillelmuB,
Willemmus, Wul-, Gwilhelmus, Guillel-
mus) v.Besse. — bischof v. Cagli 1289,
5Q1 . — Knotte zu Wetzlar. — deutscher
könig 1248— 1 252, 91.111. 200. —Schrei-
ber des landgrafen v. Thüringen 1295,
599. — bischof V. Tiberias 1283, 409.
— pfalzgraf v. Tübingen. — magister,
canon. u. vicepropst zu Fritzlar 1245,
78. — v. Gudenburg. — v. Homberg
scheffe zu Fritzlar. — decan v. st. Vic-
tor vor Mainz 121 1, 3. — Osse btirger
zu Wetzlar. — canon. zu Schiffenberg
1287, 468. — V. Weissensee.
Wilikowe s. Wölkau.
Willandisdorf s. Wilnsdorf.
Willebrahterode s. Wildprechtrode.
Willehelmus s. Wilhelm.
Willekin deutscho.-bruder zu Marburg
1287, 483.
Willelmestorf s. Wilnsdorf.
Willemansdorf wüstung n. Marburg (Wi-
WUlerahausen — Witzleben.
573
lemannes-, Winemarsdorf, -torf, Wil-
mansdorf, Weinmarsdorpf, Wineman-
nisdorf, Wilmansdorff, Wineinans-,
Winemarisdorf, Wenemannesdorph,
Winemanstorph , Wilmannesdorf) 84.
144. 145. 149. 151. 164. 177. 191. 470.
Willershäusen 8w. Marburg (Wilrizhusin) .
Heinrich v. — (1232), 28 XXV.
Willersieben nw. Budoistadt (Wilriches-
leiben) . Günther v. — deutsoho.-brader
1234, 45.
Willestete 8. Willstedt.
Willicho Rufus v. Flörsheim ritter.
Willingshausen Oberhessen ssw. Ziegen-
hain (Willingishusen, -geshusen, Vi-
lingheshusen). v. W. s. Schwerzel.
mühle 297. — pfarrer 1»77, 338.
Willstedt Wüstung onö. Weissensee (Wil-
lestete) 45. 55. 104. 291. 301. 405. 556.
Wilmansdorf s. Willemansdorf.
Wilnsdorf ssö. Siegen (Willandisdorf,
Wielandes-, Wilielmes torf). v.W. : Kon-
rad 1257, 146. Hermann ritter, vogt zu
Siegen 1257--1264, 146. 190.201. Her-
mann 1257—1262, 146. 183. Ingelhild
1262, 190. Mechthild (geb. v. Bicken)
1272, 279. Philipp 1257, 146. 190.
Wilrichesleiben s. Willersleben.
Wilrizhusin s. Willershausen.
Wilsberg s. Felsberg.
Wimere s. Weimar.
Winberg beig bei Oberbesse 546.
Winden s. Winnen.
Winemarsdorf s. Willemansdorf.
Winheim s. Weinheim.
Winnen ssö. Marburg bei Allendorf (Win-
den, -de), pfarrer: 1290, 511. Konrad,
früher pfarrer zu Walgem.
Winningen bei Aschersleben. Heningv. —
Yogt zu Sangerhausen 1297, 632.
Winrich (-ricus) deutscho. -comthur zu
Marburg 1236—1240, 56. 67.
Winrisloiben s. Wundersleben.
Winter (Win-, Wyntherus) 1251, 105. —
y. CrUftel edelkn.
Winter v. Alzey (Winthero). Werner rit-
ter 1293, 555.
Winterscheid Oberhessen wnw. Treysa
(Winterseit). Bruno v. — 1256, 135.
Wintherus s. Winter.
Winze. Johann pfarrer zu Lichtenau
1294, 575.
Wipaldeshusen s. Weiboldshausen.
Wipodo 1273, 293. — v. Dirsrode burg-
mann zu Alsfeld. — V. Rauschenberg.
Wirberg onö. Giessen, August. -nonnen-
kloster (Werberg, Wereberc) 63. —
Wpropst (1232), 28.
irceburg s. WUrzburg.
Wirhene s. Wehren.
Wiringshausen wol wUstunff Niederhessen
oder Waldeck (Wiringesnusen). Bruno
V. — ritter 1275, 318.
Wirland (Vir-, Wironensis). bischof:
Dietrich.
Wirstebendel s. WurstebendeL
Wischstete s Fischstedt.
Wiseguckel (Wisegukel, -guckelo, Wyse-
gfi^el). Konrad ritter (vor 1235), 49.
Kalb burgmann zu GrUnberg 1277, 344.
Hermann u. Wiegand 1281, 395.
Wiseguckel zu Gudensberg (Wizeguc-
kel, Wisegukel, -guckel). Heinzemann
scheffe 1290—1292, 509. 515. 523. 548.
Walther scheffe 1290—1292, 509. 523.
548.
Wiseka s. Wieseck.
Wisemar s. Wissmar.
Wisentbach s. Wiesenbach.
Wisentveit s. Wiesenfeld.
Wyssenfeld. Konrad v. — Augustiner zu
Gotha 1293, 567.
Wissmar n. Giessen (Wisemar) 220.
Wyszele s. Weisel.
Wiszen s. Weisheim.
Wiszense s. Weissensee.
Witekindus s. Wittekind.
Witershusen s. Weitershausen.
Witflaria s. Wetzlar.
Witgesteine s. Wittgenstein.
Withelesberg s. Witteisberg.
Witigenstein s. Wittgenstein.
Witirchusen s. Weiderichshausen.
Witkindus s. Wittekind.
Witoldesfelden , Witoldisuelden wUstung
Oberhessen bei Kirtorf 151. 164.
Witradus s. Widrad.
Wittekind (Wide-, Wite-, Witkindus,
Widekjnftdus) graf v. Battenberg. —
graf V. Bilstein. — v. Falkenberg. —
V. Holzheim. — herr v. Merenberg. —
herr v. Naumburg; canon. zu Halber-
stadt. — söhn erster ehe der Hertha v.
Naumburg, Vatersname? 1286, 456. —
Wackermul ritter. — v. Wittgenstein.
Wittelsbergsö. Marburg (Wittils-, Withe-
les-, Wittelesberg) 228. 240. 241. —
pfarrvicar: Meingoz.
Wittere s. Wetter.
Wittgenstein Westfalen s. Berleburg bei
Lasphe (Witigenstein, Witgesteine,
Wedegen-, Widekinstein) . Wittekind
V. — 1275, 315. Siegfried graf v. —
1248—1275, 87. 173. 280. 315.
Wittich (Widecho) bischof v. Meissen
1283—1287, 426. 436. 472.
Witzelbach r^bz. Wiesbaden nnö. Monta-
baur (Wizcillinbach). Anselm v. — rit-
ter 1277, 340.
Witzelinbechere. Konrad 1285, 453.
Witzenhausen a. d. Werra onö. Cassel,
dieses ? (Wiazen-, Wizen-, Wicenhusen).
Heinrichv.— 1272— 1292,273. 531. 545.
Witzleben Seh warzb. -Sondershausen Ö.
Arnstadt (Wizceleiben) . Hermann v. —
ritter 1269, 248.
574
Wiz« — Worstebendel.
Wiza. Konrad v. Friedensdorf 1259, 160.
Wizceleiben s. Witzleben.
Wizcillinbach s. Witzelbach.
Wizegackel 8. Wiaeguckel.
Wizenbach s. Weissenbach.
Wizenhusen s. Witzenhausen.
Wizense s. Weissensee.
Wizensten s. Weissenstein.
Wizzenhasen s. Witzenhausen.
Wizzensteyn s. Weissenstein.
Wlbagere s. Wolbagere.
Wlda 8. Fulda.
Wlfersfausen s. Wolfershausen.
Wlfhain s. Wolfhagen.
Wlizbach s. Fleisbach.
Wlpertus s. Volpert.
W'lDes s Fuchs.
Wölftörode so.' Sontra ( Waldolferode) .
Kunigunde, Heinrich, Jutta, Lenze u.
Mechthild v. — hörige der kirche zu
Gleichen 1245, 78.
Wölkau a. d. Saale so. Merseburg? oder
wlistungw. Merseburg bei Langeneich-
stedt? (Wilikowe). Heinrich v. — 1293,
556.
Wörsdorf rgbz. Wiesbaden n. Idstein
(Wersdorph, -dorp) 19. — Heinrich v. —
1285, 453.
Wohra nebenfluss der Ohm (Waraha) 626.
Wolbagere (Wlbagere). Ditmar schaffe zu
Fritzlar 1295, 592.
Wolcmarus s. Volkmar.
Wolf (Lupus) y. Gudenburg. Arnold 1220,
9. Arnold 1296, 606.
Wolfershausen Niederhessen nw. Melsun-
gen (Wolfers-, Wlfershusen, Wolfers-
h&sen, Wlffers-, Wolfelrshusen, Wolfis-
häsin, Wolffershusen) . v. W. : Gertrud
1291,523.531. Hermann ritter 1267—
1291, 235. 504. 509. 510. 515. 523. 531.
533. Widerold canon. zu Fritzlar 1275 —
1292, 317. 457. 459. 552.
Wolfhagen w. Cassel (Wolfhagen , Wlf-
hain). Ditmar v. — scheffe zu Fritzlar
1290—1294, 510. 512. 513. 585.
Wolfhain wüstung Oberhessen s. Bomrod
bei Helpershain (Wolfhein, -hain) 198.
Wolfram (Wolfra-, Wolferamus) v. Gund-
heim ritter. — Johanniter 1259, 160.—
V. Pfeddersheim ritter zu Worms. —
canon. v. st. Guido zu Speyer 1232, 27.
Wolfrude (Wolfrudo, -rude^ -rüde). Adel-
heid 1292, 550. Eckard scheffe zu Mar-
burg 1279—1292, 359. 550. Hermann
1251, 106.
Wolfshausen a. d. Lahn ssw. Marburg
(Wolshusin,Wolfeshusen) 572.— v. W.:
Adolf ritter u. Kraft 1274, 299. — pfar-
rer: Konrad.
Wolfskehlen wnw. Darmstadt ( Wolueske-
lein, -veskelen, -uischele, -feskelen,
Volfeskelen) v. W. : Adelheid geb. Ho-
beherr 1263—1278, 194. 347. Emmerich
ritter 1263—1281, 194. 267. 347. 389.
Wolfstein s. Wollstein.
Wolfterode wnw. Eschwege bei Abterode
(Waldoluerode). Dietnch v. — 1273,
294.
Wollgasse (vicus laue). Eberhard in der
— bürger zu Worms 1252, 114.
Wollstein Niederhessen w. Waldcappel
(Wolfstein) 294.
Wolpertus s. Volpert.
Wolpurgis s. Walpurgis.
Wolsac. Konrad u.H. zu Fulda 1272, 287.
Wolshusiu s. Wolfshausen.
Wolterus s. Walther.
Wolueskelein s. Wolfskehlen.
Worbom. Volpert bürger zu Felsberg
1293, 568.
Wordinchusen s. WUrdin^ausen. *
Worms (Wormatia, -cia, Warmatia) 2. 3.
28XLII. 107. 114. 125. 403.555.648.
— St. Andreasstift, propst : G. — be-
hausung der Flürsheimer deutochherren
555.— bischOfe: Friedrich. L(andolf).
Raugraf. Richard, v. Saarbriick. —
bürger u. scheffen: 114. Berthold ger-
ber. Cipura. hinter der Kuchen. Dirolfi.
Vossehn. Frank. Hertrich. Holtmunt.
V. Pfeddersheim. Richeri. zum Rosen-
baum, in der Wollgasse. — dioecese
107. 156. 265. — domstift. kirche 107.
propst : W(alram) . scholast. : magister
Konrad. — st. Paulsstift. prOpste:
1251, 107. Gerbodo. — pfarrer v. st,
Rupert : V. Seligeustadt. — richter 648.
— Schreiber der curie : Landeckere. —
Btadtsiegel 1 14. — stra8se648. — Woll-
gasse (vicus lane) 114.
Worstebendel s. Wurstebendel.
Wotere (irrig statt Wetere, Wetter?), v.
W. : Bertho, Elisabeth, Friedrich, Ger-
lach 1272, 287. Elisabeth 1272, 286.
287.
Wrede. Johann scheffe zu Fritzlar 1290,
512.
Wrezlaus söhn des künigs v. Bühmen.
Wronhusen s. Fronhausen.
Wrstebendel s. Wurstebendel.
WUrdinghausen Westfalen onO. Olpe
(Wordinchusen). Gerhard u. Siegfried
V. — 1270, 254.
Würzburg (Wirceburg, Herpi-, Erbi-,
Herbipolis) 1. 460. 472. — bischöfe:
Berthold. Iring. Otto. — st. Burkard,
Benedict.-mönchskloster. abt: Fried-
rich. — dioecese 156. — dompropst :
Poppo. — richter 433.
Wulhelmus s. Wilhelm.
Wundersleben a. d. Unstrut ssw. Weissen-
see (Winrisloiben, -leybin) 392. —
Heinrich (v.) — 1287, 467.
Wurstebendel zu Marburg (Vurstenben-,
dil, Wurste-, Wirste-, Worste-, Wrste-
Xanten — Zwesten.
575
bendel, Warstebendil, Worsthe-, Wfir-
stebendel). Adelheid vermählte Rinka.
Konrad scheffe 1259—1288, 160. 170.
299. 359. 378. 380. 383. 492. Heinrich
scheffe 1274—1283, 299. 359. 412. Wal-
ther scheffe 1279, 359.
X.
Xanten (Santen). Johann v. — geistlicher
(1214—1220), 4.
T siehe I«
Z.
Zabel, Zabelo, ritter 1272—1285, 269. 446.
— V. Weiboldsbausen ritter.
Zahlbach ende der Marburger vorstadt
Weidenhausen (Zaylbach) 646.
Zahn (Zanh, Dens, Zan). Hermann scheffe
zu Marburg 1248—1265, 84. 121. 149.
166. 170. 183. 206. 207. 216—219.
Zaylbach s. Zahlbach.
Zanh s. Zahn.
Zara in Dalmatien (Jadra) 409. — erzbi-
schof : Laurentius.
Zcuzheym s. Zeuzheim.
Zekenvelt. Elisabeth v. — (1232), 28LIII.
Zell Bayern Pfalz nö. Göllheim (Cella).
decan 1299, 643. — der unrechte Zeller
weg 648.
Zell sw. Alsfeld bei Romrod (Cella). be-
nannte: Rudeger höriger 1273, 290.
Siegfried höriger 1273—1278, 290. 352.
Zellingen am lOiin nw. Wttrzburg (Cel-
lingen) 52.
Zennern so. Fritzlar (Cenre) 365. inferior
C. 510. superior C. 364. 510. — be-
nannte: Bertradis u. Volpert 1279, 364.
Volpert geistlicher 1275 — 1279, 309.
364.
Zeuzheim, Nieder- u. Ober-, rgbz. Wies-
baden nnw. Hadamar (Züpzhem , Zuz-
heim, Züzehem, Zcuzheym, Zcutzeym).
Nieder-, kirche 21. 124. — Ober- (su-
perior Z.). zehnte 453. 477.
Ziegelhaus s. unter Gelnhausen.
Ziegenberg ruine Niederhessen wnw.
Witzenhausen (Cygenberg). v. Z. :
Hertha geb. v. Naumburg 1286, 456.
Giso ritter 1277—1286, 344. 456.
Zi^enhain a. d. Schwalm onö. Marburg
(Gegen-, Cegehagen, Cinthanc, Cygen-,
Cigenhi^en , Cy;genhain , Cyginhan,
Zi^en-, Cyeginhain, Ciginhagen, Cigen-
hain, Cyginhein, -hagin, Ciegenhain,
Cyginhen, -hain , Cigenhayn, Cygen-
han) 251 . — V. Z. s.Fraz. Krug. — gra-
fen : 3. Hertha gen. v. Wegebach u. v.
Reichenbach 1220,9. Hertha 1275, 310.
311. Herthold 1256, 135. 136. 139. Ku-
nigunde vermählte gräfin v. Valken-
stein. Eilika 1256^1261, 135. 179.
Friedrich geb. landgraf v. Thüringen
1207, 1. Gertrud vermählte v. Hacke-
born. Gottfried gen. v. Reichenbach
1219—1267,7. 9. 72. 234. Gottfried
1261—1270, 179. 251. 310. 311. Gott-
fried 1275—1295, 310. 311.358. 379.519.
578. 593. Hedwig 1275— 1280, 310. 311.
379. Heinrich gen. v. Wegebach u. v.
Reichenbach, später deutscho.-bruder
1207—1221, 1. 4. 7. 9. 10. Heinrich
fen. V. Reichenbach, später deutscho.-
ruder 1219—1220, 7. 9. Jutta 1275,
310. 311. Ludwig 1207—1221, 1. 10.
Ludwig 1262—1277, 187. 188. 189. 237.
243. 251. 298. 336. Lukardis 1207, 1.
Mechthild geb. landgräfin von Hessen
1290—1295,519. 578. 593. Sophie 1274,
298. Wigger 1219— 1220, 7. 9. — ffräfl.
truchsess: v. Heimbach.— gräfl. Schrei-
ber: Heinrich.
Zöllner (Thelo-, Tholenearius, Zolnere,
Theole-, Theolo-, ToUenarius) zu Hom-
berg: Heinrich bUrgermeister 1277, 342.
— zu Marburg: Albert u. Knnigunde
1260, 166. Eckard 1290, 511. Härtung
scheffe 1250—1264, 96. 137. 140. 149,
16H. 206. 207. 233. Heinrich scheffe 1286
—1296, 461. 511. 550. 590. 614. Her-
mann scheffe 1236—1257, 56. 75. 84. 88.
90. 93. 103. 109. 110. 121. 137. 140. 145.
149. 166. Hermann 1260, 166.
Zopf. Dietrich ritter 1261, 176.
Zosayngreberint bona et Zosaunger de-
cima bei Hesse 528.
Zschillen s. Schulen.
Zusehen Waldeck nw. Fritzlar (Zuscenen,
Thuskene) v. Z. : Gumpert 1220, 9.
Werner edelkn. 1275, 318.
Zukeduch. Rupert scheffe zu Gudensberg
^1267, 235.
Züpzhem s. Zeuzheim.
Zwätzen nnö. Jena (Swezen) 372.
Zwehren, Nieder-, ssw. Cassel (Thwcm,
Twerin, Thuem, Tweme). v. Z. : Ger-
lach deutscho. -comthur zu Marburg
1263—1279, 191. 195. 198. 200. 2ü6.
208. 218. 219. 221. 226. 257. 261. 269.
273. 274. 278. 285. 304. 327. 333. 336.
364. 369. Petrissa nonne zu Weissen-
stein 1285, 451.
Zweifleisch (Zwe-, Zweifleis, Zweiflechs).
Heinrich 1290—1291, 518. 522.
Zwesten s. Tvisten.
Berichtigungen. I
(
Seite 25 zeile 12 setze ein komma nach Stephan! L
» 64 » 39 lies perferendam k
» 90 w 4 » plures
» 195 )» 9 » KurmannuB
» 230 » 6 » TjTsin
» 252 » 32 setze ein komma nach Herbordos
» 253 p 39 lies 642
» 273 » 2 » Friteslariensis
» 314 » 16 » Colle
» 438 » 21 » in unum intendimus
» 486 » 7 » adjectum
» 505 spalte 1 zeile 4 v. u. lies Kraft.
Druck von fireitkopf und Hfcrtel in Leiptig.
i
♦ ' i , *rf'2".?igr ■
■ '•' .' •
••I J ' t,
'I
' /.•' i :. ö •' '. i.i 1
. ^ •' '
I
>n'
1 • V
i . '.
Ml
11 l V
j. ||, .,».••■..
, i ' ; I 1
• -■ ' ll. rt, 1 'i'i ,.
fiucüiL